Aantekeningen van Arnoldus Buchelius over zijn ... - gahetNA

Den kerckenraet aldaer bestaet in 4 ouderlingen, 6 diaconen, mannen van de beste
getuigenisse, die alle weecke des manendaechs ordinaris, met de kerckendienaers des
namiddachs vergaderinge houden. Alwaer mede een gecommitteerde vanwegen den heer
generael compareert. Hier werden alle kerckelicke swaricheden, alsmede uutsettinge van het
gelt der diaconie, ende maendelick onderhout der verarmde personen, voorgedragen ende
afgedaen. De heer generael Van Diemen, getrouwelicken de hant daeraen houdende. Het
innecomen der diaconie is meer dan genoch tot onderhout der armen, soodat jaerlics een
goede somme connen opleggen.
De ledematen sijn ontrent 400, die na gedane belidenisse des geloofs, ende vertoninge eens
stichtelicken levens, werden aengenomen. Haren publiquen handel is nu veel stichtelicker als
in den beginne was, doe ick eerst in Batavia quam. Hoewel bij veelen in’t heimelick grote
onordentheit, na het gemeen seggen, gepleecht wort.
De predicatie geschiet in Batavia in Duyts, den dach des Heeren, voormiddach ten 9, ende
namiddach ten 3 uren, om de hitte der sonnen in de kercke van plancken. De steenen kercke is
begonnen, ende sal weder bij de hant genomen worden. In’t casteel wert mede voor den heer
generael, raden van India ende het garnisoen, twemael in Duyts gepredict. Wert oeck in’t
Malays ende Portugees gepredict, ende sijn de psalmen in’t Malays op de Nederlantse voise
gestelt. Ende donderdach, ten 9 uren, wert mede in de stadt in Duyts gepredict, den doop
bedient, ende ’t huwelick bevesticht. Maenendach wert de schoolkinderen ende
jongedochters, in de stadt woonende, gecathigeseert, ende alle vierendeel jaers in presentie
van gecommitteerde verhoort. Ende die best toegenomen hebben, een vereeringe van 6 ofte 8
st. gegeven.
Het avontmael wert alle vierendeel jaers in de Nederlantse tale, soo voor Nederlanders als
Maleyse gemeente, uuytgedeelt, etc. Alle avont wert in de zael van’t casteel Batavia aen de
tafel een avontgebeth door een van de predicanten gedaen, alwaer den generael, raden,
coopluden, chrijchsoversten tsamencomen. Insgelijcs wert ’smorgens ende tsavonts door
Malaysche meesters het gebeth in Malays gedaen, voor die vrije christenen, Bandesen, die
veele sijn, ende Malaberen, lijfeygen der Compaignie.
De scholen sijn tot Batavia twee, ende wert d’een door een Nederlander, ende d’ander door
een ingeboren van Bandoneesche afcompste, die verstandich
ende godtvruchtich is, bedient. Dese leeren lesen ende scrijven. Wert begonnen met het gebet,
ende tsavonts geëindicht. Bovendien werden in de kercke eenige ingeseten jongelingen
geïmployeert, om in de husen de dienstboden ende lijfeygen der borgeren ende de Maleysche
vrouwen te leren, de gebeden ende fundamentstucken des christelicken geloofs.
Men hout veel aldaer ordin[aris] 2 biddagen, d’een den 30. may, op de veroveringe van
Batavia, ende d’ander ontrent acht dagen voor het vertreck der schepen nae het vaderlant.
In Amboyna sijn 4 eylanse bedieninge, het eerste daer op’t casteel, 2. Oma, 3. Vliasser, 4.
Nuscelay. In Amboyna sijn 2 kerckendienaers, Daniel van Sonnenvelt ende Johannes
Presterius. In het casteel sijn 2 Nederlantse ende 2 Ambonesche ouderlingen, ende van elcx 2
diaconen. Het incomen der armen is clein, ende compt tecort, alsoe veele vrijluden ofte
borgers vandaer na Batavia vertreckende sijn, ende de legaten, aen den armen gemaect, sijn
op het general comptoir van de Compaignie afgescreven, totdat men can verstaen, ofte die
connen betaelt worden.
156