Aantekeningen van Arnoldus Buchelius over zijn ... - gahetNA

Men geeft alrede (seyt noch den discoureerder) het West-Indische octroy weynich macht,
daerover oeck doleanten in Den Haghe sijn. Als vooreerst men gaf op, als so wanneer het zout
daerin quam, dan soude men gelt scheppen, om welcke disputen men een geheel jaer heeft
ijdelicken verloren.
Daerover wert het octroy vermeerdert in de navolgende poincten:
Dat niemant meer na West-Indiën om zoudt soude varen.
Dat naer seeckeren gesetten dach, niemant meer soude mogen teyckenen.
Dat die 100.000 gld. inbracht, een bewinthebber soude stellen.
Dat de magistraten uuyt drie een souden kiesen.
(Dese poincten en sijn niet in treyn gecomen, overmits de verschillen, de Sociëteyt tot
nochtoe niet en heeft connen geformeert worden). 123
Geen van allen wert gehouden, men vaert om zout, men teeckent alle dagen, het volle getal
der bewinthebberen wort gecoren, soodat voor die 100.000 gld. inbrengt, geen locus en is in
diversorio. Magistraten kiesen wie sij willen.
Den discoureerder seyt voort, wat aengaet dat den autheur, ut eidem obiicitur, soude gesocht
hebben de West-Indische Compaignie te verhinderen, is een nietich aentijden. Maer hebt ghij
lust om verachteraers des lants welvaren te kennen, soo stelt eenige uwer bewinthebberen
voor een spiegel. Ghij die door u eygen baetsoeckende proceduren ende onrechtveerdige
handelinge die hebt afgescrict, vresende so een ongerijmt exempel van de Oost-Indische
Compaignie verseeckert houdende, het in de West-Indische niet beter gaen en soude. Want
gebrecken in treyn comende, bij duldinge altoos verargeren. Daerom hebt ghij het West-
Indisch octroy bijna op de Oost-Indische voet, te weten op eygen baet, beworpen. Hetgeene
ghij nu so halfsterckich soeckt staende te houden, ende tot gemeenen besten in geenen deelen
willet verandert hebben. Al sijnder evidente nadelige conditiën in be-
sloten, op particuliere vordelen van bewinthebbers gaende, daer men nimmermeer de
inleggers met vergenoegen noch aentrecken sal. Ende dat alleen uuyt vrese, ghij naemaels in’t
toecomende nieu Oost-Indisch octroy, ’t oude bijnaest uuyt sijnde, na sulcken goeden
voorbeelt vlieden[de], alle soude hebben moeten reguleren. Ende eer ghijluden eenige
veranderinge totter participanten contentement u soudet laten ontglippen, liet ghij liever het
lant verloren gaen.
Maer den autheur, considererende de Spaense macht, die ons te lande hart prangt, ende in’t
leste, so hij coste uuytstaen – dan ic meene hij weecker in den buyck is als wij – te swaer sou
vallen, heeft dese twee machtige columnen van Hercules, Oost- ende West-Indiën, voor de
eenige twee vaste stutten van onsen wanckelbaeren ende val dreygenden staat altoos
gehouden, daer onse leste ende beste cabel mede te beting gaet. Want te lande verswackende,
moeten wij trachten te water meesters te blijven. Ende so lange wij dat doen connen, een vijch
voor den Spaignaert, al won hij al ons lant, soo waren wij noch machtich, ’t sijne af te lopen,
ende hem de armsten coninck van chrystenrijck te maecken.
Met welcke twee Compaigniën eens wel gestelt sijnde, wij oeck hoopen ‘plus oultre’ te
scrijven, ende verder te geraken als oyt den Spaignart. Want hierdoor sullen wij ons
bootsvolck, die geen stilte verdragen connen, gestadich in het vaerwater houden, die anders
verlopen ende op den roof souden. Hierdoor connen wij onse manufacturen vertieren, onse
negotiën drijven, ons incomp.ten in treyn houden, scot en lot opbrengen, Spaenschen homoet
verbreecken, ende gatsch cristenrijc van sijne vrese verlossen. Ingevalle, segge ic, dat wij
dese twe Herculische columnen maer op vaste fondamenten, dat is op goede ordre vesten ende
123 In de marge.
132