Aantekeningen van Arnoldus Buchelius over zijn ... - gahetNA

Aliae iterum convitiorum ferragines in medium prolatae sunt, et cessant maledicorum linguae,
licet ab Ordinibus iam facta esset certior spes, ut remedia iis adhiberentur, de quibus querelae
essent institutae. Quare prodiit tandem libellus admonitorius tertius pro Australi Societate, in
quo obiter status et conditio Societatis Orientalis explicatur, et simul eius magistri contra
calumniantium turbam defenduntur. Sed paullo post responsum est.
Tweede nootwendiger discours van de doleanten,
Begint:
Candida simplicitas, libertas vera loquendi
Hic habitant, abeant cui minus illa placent.
Den dadelboom ende een vast gemoet worden niet qualick samen vergheleecken, etc. Staen
altijt vast tegens alle overlast, ‘car al fine si canta la gloria’. Verhaelt de beginselen van de
Oost-Indische negotie van verscheyde compagniën, van de versamelinge van deselve onder
een octroy. Daer nu eenighe bewinthebberen, maer factuers sijnde, de eewige regieringe van
usurperen, de verkiesinge van nieuwe bewinthebberen aen haer trecken, ende sonder redenen
den participanten ontnemen. Daerin treckende verscheyde magistraten, als machtige
beschutters haerder feylen, ’tselve onder blaubloemt verdect van de overicheyt daerin te
willen kennen, staende houdende. Sequuntur multa in eosdem magistratus satis probrose,
vocaturque talium magistratuum leonina societas. Want bedingen van een vast octroy wel
practicabel is, als men met sijns gelijcken te doen heeft, maer nimmermeer als men aen
regierende heeren gecoppelt is. Sulcke rammen rucken u altoos door haach ende heggen, ende
selden comp m’er onbecrabbelt af. Geven haren staet, dan sus dan soo uuyt veele tonnen
gouts, d’eene van den anderen verschelende, omme haere par-
thijen, die se d’eene tijt veel, d’andere tijt weynich in hebben, dier te vercopen, of onoosele
participanten, den staat onkenbaer sijnde, door ’t ontseggen van de rechte open rekeninge,
quade gissinge te doen maecken. Ende alsoo haer gedeelte met een soet lijntgen tot geringen
prijs in te palmen. Dit sijn de vruchten van den toeganck der boecken te weygeren, ende’t
groot secreet datter in gesloten is.
Noch met 2 vloten over de 80 tonnen gouts onnuttelicken uuyt te senden, ende de lieden met
77 tonnen gouts schults, sonder last opgenomen, verslagen te maecken. Omdat aen dit ijser
vercken, dat met soveel interesse doorpent gelijct te sijn, niemant de hant soude dorven slaen.
Dat se de costelicke schepen, teveel sijnde op coopvaerdij te varen, souden op de reyne
neringe niet geheel sonder vrucht soecken te slijten, buten der participanten meninge, die niet
op den roof, maer op negotie gereed hebben.
Dat de equippagie die se noch doen, nergens en dient dan de bewinthebberen in den treyn van
het grijpen te houden, hetwelc blijct bij den overvloet van nagelen, peper, campher, in grooter
quantité hier in’t lant sijnde, daer noch groote menichte tot claddens toe, jaa onderganck van
de compaignie van voorhanden is. Dat se, gedwongen sijnde op rekeninge te doen, ’tselve op
haer maniere soecken te doen, sonder overleveringe van boecken, alleen op haer woort,
conscience de loups! Voorts dat die de vossen souden verbijten, selfs wolven sijn, ende sij
haer soecken met eenige vroetschappen niet wel onderrecht, eenige oock onder de Staten van
Hollant verschijnende, wiens keucken dese ketterie raact tegens de participanten te
beschermen.
Doch sij hopen noch onder de heeren van de generalité luden van consciëntie, eer ende deucht
te vinden, qui adversus divitias invictum animum gerunt. Die de gerechticheit sullen
bevlijtigen, ander hadden sij qualicken van de Spaanse tyrannie vrij gevochten, om namaels in
slavernie van onse medeborgeren te vervallen. Quod quodammodo ex desperatione hunc
122