Aantekeningen van Arnoldus Buchelius over zijn ... - gahetNA

genootsaeckt. Die sij de Ed. M. heeren Staten van Hollant ten aldereersten niet hebben willen
op’t hardste voordraegen, tot verschoninge van de bewynthebbers. Menende, dat de
billickheyt van’t versoeck bastant genoch was, om haren eysch te verwerven. Maar
bewinhebbers onbeschaemptheyt der doleanten discretie vercrachtende, sullen sij cortelick
eenige harde redenen voortbrengen.
1. Fama publica iuxta illud vox populi vox Dei, door het uuytstel van de rekeninge.
2. Van de onversichtige regieringe der bewinthebberen, die noch naer verstant noch stijl van
kooplieden die behouden willen blijven, is gedreven, als bestaende in de groote equippagie,
meer als de negotie ende defentie van dien vereyschte, tot groote scade van de Compaignie.
Waerdoor driemael meer speceriën in’t lant gebracht werden dan men can vertieren, daertoe
men noch gelt op interesse heeft moeten nemen, ende alhier door de vervullinge tot geen
vercopen can comen. Want niettegenstaende dat anno 1619 in ende naer Oost-Indiën waren
53 scepen, hebbende daertoe, in contant ende waren, een capitael van over de 65 tonnen
gouts, ’twelck genoch is voor ses jaeren om in speceriën te besteden. So hebben
sij diesniettegenstaende anno 1621 bovendien noch derwarts gesonden 25 scepen, die gecost
hebben met het contant gelt over de 80 tonnen gouts, 51 aen schepen, 29 aen contant gelt.
’tWelck oorsaecke is, dat sij soo groote sommen op interest hebben moeten nemen, etc.
Wat insien sij daertoe gehadt hebben, et de novo ipsorum acquerendi modo. Hebben noch tot
haere equippaige al te sumptueuse schepen gebout, elck Camer om’t grootste ende
costelicxste. ’tWelck de cleyne winst niet en conde lijden, ende men wel met cleynder ende
oncostelicker schepen hadde connen doen, die doch in Oost-Indiën nergens toe en dienden,
dan om hout ende steenen te laeden, om het maecken van de Compaignies forten, die
bequamer met eerde wallen souden gemaect worden, na de raporten van de comisen, die lest
uuyt Oost-Indiën gecomen sijn. De vlote door de Magellanes gesonden, sonder eenich
proufijt, waer beter geïmployeert om sijde te copen, die seeckere proufijten geeft. De handel
in Oost-Indiën met rijs, cleetgens ende andere waren, can bequamer met middelbaere schepen
gedreven werden.
Nadat de participanten uuytgestaen hebben die oorloge metten Engelschen, ende dat alles wel
is geluct, dat die van Portugael weynich ofte niet gebracht, die Françoisen verloren reysen
gedaen hebben, ende die van Denemercken ledich sijn thuys gecomen, soo hebben die
participanten boven de asseurantie geen weeskynderen, renten van 6¼ ten hondert, dese 19
jaeeren herwart connen becomen. Gelijck de gedructe aenwijsinge onlancx uuytgegaen,
claerlicken bewijsen. Voorts dat de B. doen den Spaengiaert weynige, de Indianen veele
onnodige oorlogen, tot nadeel van de Compaignie ende blaeme van het vaderlant. Tegens het
opnemen van de penningen op interesse, tegens de practijcq der coopluden.
3. Van de eygenbaetsoeckerijen ende monopoliën, dat se met veele andere, soo particuliere als
publycque negotiën beswaert, weynich haer met de saecken
van de Compaignie occuperen. Voort van de sobere winste der participanten ende groote
rijcdommen der bewinthebberen. Een groot deel van haarluden schijnen als campernoelliën,
op eenen nacht gewassen te sijn, in de oogen dergeenre, die se voor desen schraelder gekent
hebben.
4. Van de leveringe, dienende totte uuytrustinge der schepen, daer gebruycken die
bewinthebberen groote streecken, maect mentie van van de 200 stinckende ossen. Dat yder
het sijn levert, ende na het jaer daer rekeninge van doet, sonder oyt gewraect te worden.
118