De logistieke keten van houtige biomassa uit bos - Stichting Probos

Landschapsbeheer/snoeiwerkzaamheden
Ook het landschapsbeheer in Nederland kent een oude traditie (Oorschot, 2004).
Houtwallen en heggen dienden bijvoorbeeld als veekering of terreinafscheiding en
knotbomen en hakhout zorgden voor geriefhout en brandhout. In totaal komen deze
terreintypen in Nederland over 91.000 ha voor (inclusief bomenrijen, griend en
hakhout) (Spijker et al., 2007). De oorspronkelijke functies zijn komen te vervallen,
maar het beheer wordt nog steeds uitgevoerd en levert een flinke hoeveelheid houtige
biomassa.
Met 70.000 ha aan stedelijk groen en 46.000 ha aan bomenrijen en wegbeplantingen
(Spijker et al., 2007) wordt nog een ander grote bron aan houtige biomassa
aangeboord. Deze elementen dienen in het kader van de zorgplicht en
maatschappelijke veiligheid onderhouden te worden.
Voor het onderhoud van deze beplantingen buiten bosverband in het landelijke- en
stedelijke gebied worden standaard landbouwmachines met snoei- of maaiapparaten
uitgerust, maar er worden ook speciaal ontwikkelde machines gebruikt die (bijv.
langs snelwegen) het snoeiafval in één werkgang versnipperen en opvangen. Grotere
onderhoudsprojecten worden door aannemers uitgevoerd, maar voor eigen gebruik
halen terreineigenaren het hout veelal zelf uit de elementen. Bij uitbestede projecten
verzorgt de tussenhandel veelal de logistiek naar de centrale (bijv. centrale Vink-Sion
te Berlikum). In enkele gevallen regelt de beheerder van de centrale het zelf (centrale
De Âlde Delte te Beetsterzwaag).
In totaal wordt er naar schatting 275 kton ds/jaar aan houtige biomassa uit bos, natuur
en landschap ingezet voor energieopwekking (Kuiper & De Lint, 2008). Het is niet
exact bekend hoeveel van deze biomassa afkomstig is uit landschapsbeheer. Het is
wel een feit dat het overgrote deel van de houtige biomassa die vrijkomt bij
landschapsbeheer niet wordt ingezet voor energieopwekking, maar ter plaatse wordt
versnipperd en achtergelaten in het landschapselement (Feil & Frederiks, 2006;
Oorschot, 2004).
Korte omloopbos/hakhout/griend
Nederland heeft een eeuwenoude cultuur in het produceren van geriefhout, brandhout
en hout voor natuur- en waterbouw uit hakhoutbossen en grienden. De oogst wordt
veelal uitgevoerd met standaard machines uit bos- en landschapsbeheer, of zelfs
motormanueel in gebieden waar de gesteldheid van de bodem of de houtopstand een
machinale oogst niet toelaat. Een enkel loonbedrijf heeft een in eigen beheer
ontwikkelde machine waarmee machinaal geoogst kan worden. In de laatste jaren is
de handel in wilgentenen uit grienden sterk teruggelopen, waardoor het voor deze
sector interessant wordt dit hout als biomassa te gaan verwerken. Dit vindt in
Nederland echter nog op zeer kleine schaal plaats.
De moderne variant – speciaal ontwikkeld voor de oogst van biomassa en aangepast
aan moderne, machinale oogstmethoden – is korte omloop bossen. Deze snel
groeiende bossen zijn vaak dusdanig ingericht (afstand tussen de rijen, padbreedte),
dat een aangepaste oogstmachine er makkelijk kan werken. De oogstmachines zijn
gebaseerd op machines uit de akkerbouw, of op bosbouwmachines.
16