Schade en overlast door mountainbikers ... - Stichting Probos
Schade en overlast door mountainbikers ... - Stichting Probos
Schade en overlast door mountainbikers ... - Stichting Probos
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Schade</strong> <strong>en</strong> <strong>overlast</strong> <strong>door</strong><br />
<strong>mountainbikers</strong>;<br />
Perceptie of realiteit?<br />
Patrick Jans<strong>en</strong><br />
Wag<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, maart 2004
Jans<strong>en</strong>, P.A.G.<br />
<strong>Schade</strong> <strong>en</strong> <strong>overlast</strong> <strong>door</strong> <strong>mountainbikers</strong>; perceptie of realiteit? / P.A.G. Jans<strong>en</strong><br />
Wag<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, <strong>Stichting</strong> <strong>Probos</strong><br />
Trefwoord: mountainbike, terreinbeheer, bosbeheer, natuurbeheer, schade, <strong>overlast</strong><br />
<strong>Stichting</strong> <strong>Probos</strong>, Wag<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> 2004<br />
Postbus 253, 6700 AG Wag<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, tel. 0317-466555, fax 0317-410247<br />
email: mail@probos.net; internet: www.probos.net<br />
Deze studie is tot stand gekom<strong>en</strong> met financiering van het ministerie van<br />
Volksgezondheid, Welzijn <strong>en</strong> Sport <strong>en</strong> de provincie Noord-Brabant in sam<strong>en</strong>werking met<br />
de Nederlandse Toer Fiets Unie (NTFU) <strong>en</strong> de Koninklijke Nederlandse Wielerunie<br />
(KNWU).
VOORWOORD<br />
Mountainbik<strong>en</strong> is in de jar<strong>en</strong> neg<strong>en</strong>tig e<strong>en</strong> populaire tijdsbesteding geword<strong>en</strong>, maar is niet<br />
zonder gevolg<strong>en</strong> geblev<strong>en</strong> voor bos- <strong>en</strong> natuurbeheer <strong>en</strong> (andere) recreant<strong>en</strong>. Helaas is<br />
er tot dusverre in Nederland nog ge<strong>en</strong> onderzoek gedaan naar de aard <strong>en</strong> ernst van deze<br />
gevolg<strong>en</strong>. Daar<strong>door</strong> vind<strong>en</strong> discussies over ev<strong>en</strong>tuele schade <strong>en</strong> <strong>overlast</strong> die <strong>door</strong><br />
<strong>mountainbikers</strong> zou word<strong>en</strong> veroorzaakt, plaats op basis van emoties <strong>en</strong> vooroordel<strong>en</strong>. Er<br />
bestaat nog nauwelijks feitelijke onderbouwing voor beheersbeslissing<strong>en</strong> met betrekking<br />
tot het mountainbik<strong>en</strong>.<br />
Het werd dus hoog tijd dat er e<strong>en</strong> onderzoek naar de gevolg<strong>en</strong> van mountainbik<strong>en</strong><br />
uitgevoerd werd. Zowel <strong>door</strong> de Nederlandse Toer Fiets Unie (NTFU) als <strong>door</strong> de<br />
provincie Noord-Brabant werd deze noodzaak onderk<strong>en</strong>d.<br />
De onderzoeker (bosbouwkundig ing<strong>en</strong>ieur én mountainbiker) heeft beide partij<strong>en</strong> bije<strong>en</strong><br />
gebracht <strong>en</strong> e<strong>en</strong> onderzoeksopzet uitgewerkt. De voor de realisatie b<strong>en</strong>odigde middel<strong>en</strong><br />
zijn bije<strong>en</strong>gebracht <strong>door</strong> de provincie Noord-Brabant <strong>en</strong> –via e<strong>en</strong> verzoek daartoe van<br />
NTFU <strong>en</strong> KNWU- <strong>door</strong> het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn <strong>en</strong> Sport (VWS).<br />
Het onderzoeksproject is begeleid <strong>door</strong> Harro Frieling, B<strong>en</strong> de Weerd, H<strong>en</strong>k van Lint <strong>en</strong><br />
Yolanda de Vries van de NTFU. Ook Lianne Schröder van Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> Eric<br />
Baars van Staatsbosbeheer zijn betrokk<strong>en</strong> geweest bij de begeleiding.<br />
De achtergrond van de auteur is van grote waarde geblek<strong>en</strong> voor dit onderzoek, omdat hij<br />
de problematiek van beide zijd<strong>en</strong> kon b<strong>en</strong>ader<strong>en</strong>. In het zoek<strong>en</strong> naar feit<strong>en</strong> <strong>en</strong> het<br />
rapporter<strong>en</strong> daarvan is getracht volledige objectiviteit te waarborg<strong>en</strong>.<br />
i
INHOUD<br />
1 INLEIDING 1<br />
1.1 Achtergrond 1<br />
1.2 De populariteit van mountainbik<strong>en</strong> in Nederland 2<br />
1.3 Profiel <strong>mountainbikers</strong> 3<br />
1.4 Dit rapport 4<br />
2 SCHADE EN OVERLAST DOOR MOUNTAINBIKERS: PERCEPTIE OF REALITEIT? 5<br />
2.1 Klacht<strong>en</strong> van wandelaars <strong>en</strong> ruiters 5<br />
2.2 De beschadiging van pad<strong>en</strong> 11<br />
2.3 Buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> fiets<strong>en</strong> 15<br />
2.4 Wild verstor<strong>en</strong> 17<br />
2.5 Wettelijk aansprakelijkheid 19<br />
2.6 Bedreiging voor reptiel<strong>en</strong> 21<br />
2.7 Afval in het bos 22<br />
2.8 Ongevall<strong>en</strong> in het bos 22<br />
2.9 Het afsluit<strong>en</strong> van terrein<strong>en</strong> 22<br />
3 SCHADE EN OVERLAST DOOR MOUNTAINBIKERS: OPLOSSINGEN 29<br />
3.1 Rek<strong>en</strong>ing houd<strong>en</strong> met andere bosbezoekers 30<br />
3.2 Zelfregulatie 33<br />
3.3 Zoner<strong>en</strong> in tijd <strong>en</strong> ruimte 34<br />
3.4 Afsluit<strong>en</strong> van pad<strong>en</strong> 37<br />
3.5 De stabiliteit van pad<strong>en</strong> verbeter<strong>en</strong> 38<br />
3.6 Voorkom watererosie 39<br />
3.7 Snelheid beperk<strong>en</strong> 45<br />
3.8 Kruising<strong>en</strong> <strong>en</strong> overgang<strong>en</strong> 45<br />
3.9 Afwijk<strong>en</strong> van de route voorkom<strong>en</strong> 45<br />
3.10 Communicatie <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werking 48<br />
3.11 Vrijwilligerswerk 50<br />
4 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 53<br />
4.1 Algeme<strong>en</strong> 53<br />
4.2 Sociale conflict<strong>en</strong> 53<br />
4.2 <strong>Schade</strong> aan de natuur <strong>en</strong> pad<strong>en</strong> 54<br />
4.3 Aandachtspunt<strong>en</strong> voor <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> terreinbeheerders 55<br />
4.4 Oplossing<strong>en</strong> 55<br />
LITERATUUR 59<br />
ADRESSEN EN CONTACTPERSONEN 65<br />
BIJLAGEN
1 INLEIDING<br />
1.1 Achtergrond<br />
Mountainbik<strong>en</strong> is mom<strong>en</strong>teel e<strong>en</strong> populaire tijdsbesteding in Nederland. Veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
trekk<strong>en</strong> er met hun mountainbike op uit om <strong>door</strong> bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong> te fiets<strong>en</strong>.<br />
Vrijwel wekelijks word<strong>en</strong> ook mountainbiketoertocht<strong>en</strong> <strong>en</strong> -wedstrijd<strong>en</strong> georganiseerd<br />
in Nederland.<br />
Het gedrag van <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> de schade die ze veroorzak<strong>en</strong> leidt echter tot<br />
ergernis bij veel terreinbeheerders. Sommige bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong> zijn al in meer of<br />
mindere mate afgeslot<strong>en</strong> voor <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> meer beheerders d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> er over om<br />
het mountainbik<strong>en</strong> in hun terrein aan band<strong>en</strong> te legg<strong>en</strong>. Ook wordt het voor<br />
mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> steeds moeilijker om toestemming te krijg<strong>en</strong> voor het<br />
organiser<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> toertocht of wedstrijd. Dit uiteraard tot grote teleurstelling van de<br />
<strong>mountainbikers</strong>. Maar veel beheerders zi<strong>en</strong> in het simpelweg verbied<strong>en</strong> van<br />
mountainbik<strong>en</strong> ook ge<strong>en</strong> oplossing, <strong>en</strong>erzijds <strong>door</strong>dat e<strong>en</strong> verbod in de uitgestrekte<br />
terrein<strong>en</strong> vrijwel niet te handhav<strong>en</strong> is <strong>en</strong> anderzijds omdat ze ook wel inzi<strong>en</strong> dat er e<strong>en</strong><br />
grote groep <strong>mountainbikers</strong> is die ge<strong>en</strong> problem<strong>en</strong> veroorzaakt.<br />
Tot dusverre is echter ge<strong>en</strong> (wet<strong>en</strong>schappelijke) informatie in Nederland voorhand<strong>en</strong><br />
over de effect<strong>en</strong> van mountainbik<strong>en</strong>. Aangezi<strong>en</strong> de m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> van de verschill<strong>en</strong>de<br />
betrokk<strong>en</strong> partij<strong>en</strong> nogal e<strong>en</strong>s uit elkaar lop<strong>en</strong>, word<strong>en</strong> de discussies daarom ook vaak<br />
gevoerd in emotionele <strong>en</strong> weinig zakelijke omstandighed<strong>en</strong>. Hoog tijd dus dat deze<br />
informatie beschikbaar komt. Door het voer<strong>en</strong> van op<strong>en</strong> discussies op basis van feit<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> niet op basis van emoties <strong>en</strong> stereotyp<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> de knelpunt<strong>en</strong> goed in beeld<br />
word<strong>en</strong> gebracht. Als dit e<strong>en</strong>maal is gebeurd kunn<strong>en</strong> mogelijke oplossing<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
aangedrag<strong>en</strong>. Dat is precies wat dit rapport doet: het analyser<strong>en</strong> van de knelpunt<strong>en</strong><br />
op basis van wet<strong>en</strong>schappelijke onderzoeksresultat<strong>en</strong> <strong>en</strong> het aandrag<strong>en</strong> van<br />
oplossing<strong>en</strong> die acceptabel zijn voor beheerders, <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> andere<br />
bosbezoekers.<br />
Alhoewel het e<strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijk probleem is ligt het voortouw bij het zoek<strong>en</strong> van<br />
oplossing<strong>en</strong> bij de <strong>mountainbikers</strong>. De Nederlandse Toer Fiets Unie (NTFU) <strong>en</strong> de<br />
Koninklijke Nederlandse Wieler Unie (KNWU) hebb<strong>en</strong> dit ook ingezi<strong>en</strong> <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> al in<br />
2001 sam<strong>en</strong> met Staatsbosbeheer <strong>en</strong> Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> de werkgroep<br />
‘Mountainbike’ opgericht om e<strong>en</strong> verantwoorde balans tuss<strong>en</strong> recreatie, sport <strong>en</strong><br />
natuur te bewerkstellig<strong>en</strong>. De eerste resultat<strong>en</strong> war<strong>en</strong> e<strong>en</strong> modelovere<strong>en</strong>komst voor<br />
mountainbike-ev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> gedragscode voor het mountainbik<strong>en</strong>. Deze ziet<br />
er als volgt uit:<br />
1 Fiets alle<strong>en</strong> daar waar het is toegestaan.<br />
2 Respecteer de natuur: plant én dier.<br />
3 Fiets in kleine groepjes.<br />
4 Waarschuw andere recreant<strong>en</strong> tijdig <strong>en</strong> vri<strong>en</strong>delijk.<br />
5 B<strong>en</strong>ader andere recreant<strong>en</strong> <strong>en</strong> drukke locaties stapvoets.<br />
6 Voorkom onnodig remm<strong>en</strong>: spaar de ondergrond.<br />
7 Maak ge<strong>en</strong> onnodig lawaai.<br />
8 Laat ge<strong>en</strong> afval achter.<br />
De gedragscode wordt breed gecommuniceerd <strong>door</strong> middel van kleine kaartjes, op<br />
posters, in tijdschrift<strong>en</strong> <strong>en</strong> op talloze websites.<br />
Ook op kleinere schaal word<strong>en</strong> <strong>door</strong> <strong>mountainbikers</strong> initiatiev<strong>en</strong> opgestart voor het<br />
verbeter<strong>en</strong> van de relatie tuss<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong>, andere bosbezoekers <strong>en</strong><br />
beheerders. Zo zijn er talloze ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> die actief zijn bij het aanlegg<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
onderhoud<strong>en</strong> van mountainbikeroutes. E<strong>en</strong> ander voorbeeld is het NTFU-<br />
Veluweberaad waarin Veluwse mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> zich ver<strong>en</strong>igd hebb<strong>en</strong>, o.a.<br />
met als doel om de relatie tuss<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> beheerders te verbeter<strong>en</strong>.<br />
1
MTB Off the Road Code<br />
Het bos wordt gebruikt <strong>door</strong> vele recreant<strong>en</strong> die all<strong>en</strong> op hun eig<strong>en</strong><br />
manier will<strong>en</strong> recreër<strong>en</strong> zonder daarbij last van elkaar te hebb<strong>en</strong>. Om dit<br />
te bewerkstellig<strong>en</strong> zijn er e<strong>en</strong> aantal regels waaraan e<strong>en</strong> ieder zich di<strong>en</strong>t<br />
te houd<strong>en</strong>. Deze regels zijn verzamelt in de MTB Off the Road Code. Klik<br />
hier om naar de code te bekijk<strong>en</strong>. (www.mtbroutes.nl)<br />
Er zijn dus voldo<strong>en</strong>de initiatiev<strong>en</strong>, maar soms ontbreekt het de initiatiefnemers aan<br />
k<strong>en</strong>nis over de knelpunt<strong>en</strong> <strong>en</strong> de mogelijke oplossing<strong>en</strong>. Dit rapport is er op gericht<br />
om oplossing<strong>en</strong> aan te drag<strong>en</strong> waar <strong>mountainbikers</strong> mee aan de slag kunn<strong>en</strong>. Hierbij<br />
is de aandacht vooral gericht op mountainbik<strong>en</strong> in het algeme<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet op<br />
wedstrijd<strong>en</strong> of toertocht<strong>en</strong>, hoewel de beschrev<strong>en</strong> informatie hiervoor wel<br />
aanknopingspunt<strong>en</strong> kan bied<strong>en</strong>.<br />
Maar ook bos- <strong>en</strong> natuurbeheerders kunn<strong>en</strong> allerlei maatregel<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> om schade<br />
aan de natuur <strong>en</strong> <strong>overlast</strong> voor andere bosbezoekers te voorkom<strong>en</strong>. Er zijn in<br />
Nederland <strong>en</strong> in het buit<strong>en</strong>land allerlei succesvolle voorbeeld<strong>en</strong> van te vind<strong>en</strong>, maar<br />
helaas is er tot dusverre ge<strong>en</strong> voorlichting geweest over dit onderwerp <strong>en</strong> zo goed als<br />
ge<strong>en</strong> uitwisseling van ervaring<strong>en</strong>.<br />
Om e<strong>en</strong> goed beeld te krijg<strong>en</strong> van de knelpunt<strong>en</strong> <strong>en</strong> mogelijke oplossing<strong>en</strong> is e<strong>en</strong><br />
uitgebreid literatuuronderzoek uitgevoerd <strong>en</strong> zijn beheerders, <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong><br />
deskundig<strong>en</strong> geïnterviewd. Ook is e<strong>en</strong> bezoek gebracht aan de Britse tak van de<br />
International Mountain Bicycling Association (IMBA UK) <strong>en</strong> het Sev<strong>en</strong> stanes project<br />
in Zuid-Schotland, waar zev<strong>en</strong> mountainbikeroutes zijn aangelegd volg<strong>en</strong>s de meest<br />
rec<strong>en</strong>te inzicht<strong>en</strong> op het gebied van sociaal <strong>en</strong> natuurvri<strong>en</strong>delijk mountainbik<strong>en</strong>; e<strong>en</strong><br />
bron van inspiratie.<br />
1.2 De populariteit van mountainbik<strong>en</strong> in Nederland<br />
De NTFU heeft in 1999 e<strong>en</strong> doelgroep<strong>en</strong>onderzoek uit lat<strong>en</strong> voer<strong>en</strong>, waaruit bleek dat<br />
er zo’n 180.000 m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in Nederland zijn die regelmatig mountainbik<strong>en</strong> (Kumpany<br />
2000). Staatsbosbeheer schat het aantal <strong>mountainbikers</strong> dat regelmatig het veld in<br />
gaat op 60.000-100.000 m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> (Boer <strong>en</strong> Raffe 2003).<br />
In teg<strong>en</strong>stelling tot wat veel beheerders d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, neemt maar e<strong>en</strong> zeer klein deel van<br />
de <strong>mountainbikers</strong> deel aan wedstrijd<strong>en</strong>. De wedstrijd<strong>mountainbikers</strong> zijn ver<strong>en</strong>igd in<br />
de KNWU. Er zijn 124 mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> <strong>en</strong> zo’n 950 <strong>mountainbikers</strong><br />
aangeslot<strong>en</strong>. Ook niet-lic<strong>en</strong>tiehouders kunn<strong>en</strong> deelnem<strong>en</strong> aan wedstrijd<strong>en</strong> in<br />
zog<strong>en</strong>aamde ‘fun’ startgroep<strong>en</strong>. De wedstrijdrijders hebb<strong>en</strong> in 2004 de keus uit<br />
maximaal 22 wedstrijd<strong>en</strong> van 14 maart tot 17 oktober. Het mer<strong>en</strong>deel van de<br />
wedstrijd<strong>en</strong> wordt georganiseerd in Noord-Brabant (7), Gelderland (4) Dr<strong>en</strong>the (3) <strong>en</strong><br />
Zuid-Holland (3). Als de parkoers<strong>en</strong> word<strong>en</strong> onderverdeeld naar type, dan blijk<strong>en</strong>, in<br />
teg<strong>en</strong>stelling tot wat veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, maar slechts 6 wedstrijd<strong>en</strong> plaats te vind<strong>en</strong><br />
in bosgebied<strong>en</strong>. Verder word<strong>en</strong> de wedstrijd<strong>en</strong> georganiseerd in het veld (4),<br />
motorcrossterrein<strong>en</strong> (4), oude vuilnishop<strong>en</strong> (3), park<strong>en</strong> (2) <strong>en</strong> aan het strand (2). Het<br />
aantal KNWU-lic<strong>en</strong>tiehouders <strong>en</strong> het aantal wedstrijd<strong>en</strong> is al jar<strong>en</strong> stabiel.<br />
Bij de NTFU zijn ongeveer 38.000 recreatieve fietsers aangeslot<strong>en</strong>, waarvan naar<br />
schatting ongeveer 40-50% ook actief is op de mountainbike. Er zijn 117<br />
mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> of ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> mountainbikeafdeling<br />
aangeslot<strong>en</strong>, die jaarlijks zo’n 310 mountainbiketocht<strong>en</strong> organiser<strong>en</strong>, voornamelijk in<br />
de wintermaand<strong>en</strong>. Het aantal tocht<strong>en</strong> is de laatste jar<strong>en</strong> sterk gegroeid, maar de<br />
verwachting is dat de groei er nu uit is.<br />
De Nederlandse Ver<strong>en</strong>iging RAI (Rijwiel- <strong>en</strong> Automobiel-Industrie) is e<strong>en</strong> ver<strong>en</strong>iging<br />
voor ondernemers op het gebied van wegtransportmiddel<strong>en</strong>. Zij houd<strong>en</strong> jaarlijks de<br />
verkoop bij van mountainbikes. Hieruit blijkt dat de verkoop sinds 1997 fors gedaald is<br />
van 182.000 stuks naar 132.000 stuks (www.raiver<strong>en</strong>iging.nl). Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> word<strong>en</strong> er<br />
de laatste jar<strong>en</strong> ook steeds meer modieuze mountainbikes verkocht, die niet of<br />
2
nauwelijks geschikt zijn voor gebruik in bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong>. Het aantal<br />
mountainbikes dat daadwerkelijk in het veld gebruikt wordt, zal daarom ver onder het<br />
g<strong>en</strong>oemde verkoopcijfer ligg<strong>en</strong> <strong>en</strong> dus sterker zijn gedaald. In e<strong>en</strong> Duits onderzoek is<br />
aan 4000 sporthandelar<strong>en</strong> in Europa gevraagd naar de groeimogelijkhed<strong>en</strong> van<br />
<strong>en</strong>kele sport<strong>en</strong>. Voor fiets<strong>en</strong> (zowel race als MTB) zijn de groeiverwachting<strong>en</strong> zeer<br />
gering (Jakob 2002).<br />
1.3 Profiel <strong>mountainbikers</strong><br />
Uit Nederlands doelgroep<strong>en</strong>onderzoek blijkt dat <strong>mountainbikers</strong> vooral mann<strong>en</strong> zijn<br />
(77% -80%) (Kumpany 2000, Hogeschool In Holland 2004, Nederlands Research<br />
Instituut voor Recreatie <strong>en</strong> Toerisme 1998a, 1998b <strong>en</strong> 2002). De leeftijd ligt in veel<br />
onderzoek<strong>en</strong> in de categorie 20-40 jaar (61%) (Kumpany 2000, Nederlands Research<br />
Instituut voor Recreatie <strong>en</strong> Toerisme 1998a, 1998b <strong>en</strong> 2002), maar uit het onderzoek<br />
in Noordhollands Duinreservaat was de categorie 40-49 jaar het sterkst<br />
verteg<strong>en</strong>woordigd (35%) (Hogeschool In Holland 2004). Talloze internationale<br />
onderzoek<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> hetzelfde beeld te zi<strong>en</strong>, bijvoorbeeld in Duitsland 96% mann<strong>en</strong>,<br />
waarvan zo’n 60% tuss<strong>en</strong> 20 <strong>en</strong> 39 jaar (Wöhrstein 1998), in de Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong><br />
86% mann<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> gemiddelde leeftijd van 38 jaar (Gre<strong>en</strong> 2003) <strong>en</strong> 78% mann<strong>en</strong>,<br />
waarvan 72% tuss<strong>en</strong> 18 <strong>en</strong> 35 jaar (H<strong>en</strong>dricks 1998) <strong>en</strong> in Nieuw Zeeland 85%<br />
mannelijk, waarvan 19% onder de 20 jaar, 42% tuss<strong>en</strong> 20 <strong>en</strong> 29 jaar <strong>en</strong> 27% tuss<strong>en</strong><br />
30 <strong>en</strong> 39 jaar (Cessford 1995). Mannelijke dominantie is trouw<strong>en</strong>s niet typisch voor<br />
mountainbik<strong>en</strong>, maar wordt bij meer sport<strong>en</strong> aangetroff<strong>en</strong>. Cessford (1995) vond<br />
trouw<strong>en</strong>s wel dat het aandeel vrouw<strong>en</strong> steeg <strong>en</strong> waarschijnlijk nog verder zou stijg<strong>en</strong>,<br />
aangezi<strong>en</strong> veel vrouw<strong>en</strong> pas war<strong>en</strong> begonn<strong>en</strong> met mountainbik<strong>en</strong>.<br />
Mountainbikers hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> uitgesprok<strong>en</strong> jong interesseprofiel. Ze houd<strong>en</strong> van pop <strong>en</strong><br />
rockmuziek, computers, film/video, auto’s <strong>en</strong> het kok<strong>en</strong> van bijzondere gerecht<strong>en</strong>. Het<br />
mer<strong>en</strong>deel heeft e<strong>en</strong> MBO of HBO opleiding (resp. 25% <strong>en</strong> 22%). Ongeveer 16%<br />
heeft e<strong>en</strong> opleiding op LBO niveau, <strong>en</strong> 10% op universitair niveau. Hiermee wijk<strong>en</strong><br />
<strong>mountainbikers</strong> nauwelijks af van de gemiddelde bezoeker in bosgebied<strong>en</strong>. Opvall<strong>en</strong>d<br />
is dat meer <strong>mountainbikers</strong> e<strong>en</strong> betaalde baan hebb<strong>en</strong> (76%) dan wandelaars (59%)<br />
(Nederlands Research Instituut voor Recreatie <strong>en</strong> Toerisme 1998a, 1998b <strong>en</strong> 2002).<br />
Dit wordt vooral verklaard <strong>door</strong> het grotere aantal gep<strong>en</strong>sioneerd<strong>en</strong> onder de<br />
wandelaars.<br />
Voor de meeste <strong>mountainbikers</strong> is het sportieve elem<strong>en</strong>t (72%) de belangrijkste red<strong>en</strong><br />
om te gaan mountainbik<strong>en</strong>, maar voor e<strong>en</strong> deel van de <strong>mountainbikers</strong> is<br />
natuur/buit<strong>en</strong> zijn (15%) of de natuur/plant<strong>en</strong>/dier<strong>en</strong> bekijk<strong>en</strong> (7%) het belangrijkste<br />
argum<strong>en</strong>t. Gre<strong>en</strong> (2003) vond natuur/buit<strong>en</strong> zijn, het sportieve elem<strong>en</strong>t <strong>en</strong> uitdaging<br />
als de voornaamste red<strong>en</strong><strong>en</strong> om te gaan mountainbik<strong>en</strong>. Ook Cessford (1995) vond in<br />
zijn onderzoek dat de omgeving e<strong>en</strong> belangrijke rol speelt bij de motiev<strong>en</strong> om te gaan<br />
mountainbik<strong>en</strong>. Interessante mountainbikegebied<strong>en</strong> combiner<strong>en</strong> e<strong>en</strong> grote variëteit<br />
aan terrein<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> groot aantal routes <strong>en</strong> mooie natuur/landschapp<strong>en</strong>. Uit Duits<br />
onderzoek blijkt dat tweederde van de <strong>mountainbikers</strong> direct vanuit huis fietst<br />
(Wöhrstein 1998).<br />
Mountainbikers <strong>en</strong> joggers waarder<strong>en</strong> van alle recreatiegroep<strong>en</strong> de aanwezige<br />
voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, zoals picknickplaats<strong>en</strong>, informatiebor<strong>en</strong>, uitzichtpunt<strong>en</strong> etc., over het<br />
algeme<strong>en</strong> het hoogst <strong>en</strong> zijn het meest tevred<strong>en</strong> over de rust die ze hebb<strong>en</strong><br />
gevond<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> mountainbiker blijft gemiddeld tuss<strong>en</strong> de één <strong>en</strong> twee uur in het<br />
terrein. Het mer<strong>en</strong>deel fiets vooral in de eig<strong>en</strong> omgeving <strong>en</strong> komt met de fiets naar het<br />
terrein. Ongeveer 90% rijdt (ook) in het week<strong>en</strong>d <strong>en</strong> 77% komt (ook) <strong>door</strong> de week. Er<br />
is sprake van e<strong>en</strong> duidelijk seizo<strong>en</strong>spatroon met e<strong>en</strong> dal in de zomermaand<strong>en</strong>.<br />
In Nederland is slechts 16% van de <strong>mountainbikers</strong> lid van e<strong>en</strong> ver<strong>en</strong>iging<br />
(Konijn<strong>en</strong>burg 1994). Deze lage organisatiegraad maakt het moeilijk om de gehele<br />
groep te bereik<strong>en</strong> voor voorlichting <strong>en</strong> educatie. In andere land<strong>en</strong> geld<strong>en</strong> soortgelijke<br />
perc<strong>en</strong>tages (bijv. Duitsland 15%). Internationale onderzoek<strong>en</strong> wijz<strong>en</strong> uit dat<br />
<strong>mountainbikers</strong> die lid zijn van e<strong>en</strong> ver<strong>en</strong>iging meer aandacht bested<strong>en</strong> aan het<br />
voorkom<strong>en</strong> van ecologische schade <strong>en</strong> sociale conflict<strong>en</strong>. Ongeveer 15-20% van de<br />
<strong>mountainbikers</strong> leest ATB-blad<strong>en</strong> (Konijn<strong>en</strong>burg 1994, Hogeschool in Holland 2004).<br />
3
1.4 Dit rapport<br />
In de discussies rondom mountainbik<strong>en</strong> in bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong> word<strong>en</strong> (<strong>door</strong><br />
teg<strong>en</strong>standers van mountainbik<strong>en</strong>) allerlei argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> naar vor<strong>en</strong> gebracht om te<br />
onderbouw<strong>en</strong> dat mountainbik<strong>en</strong> grote negatieve ecologische <strong>en</strong> sociale gevolg<strong>en</strong><br />
heeft. Door <strong>mountainbikers</strong> word<strong>en</strong> deze voor e<strong>en</strong> deel teg<strong>en</strong>gesprok<strong>en</strong> of<br />
g<strong>en</strong>uanceerd. Beide groep<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> dit echter niet onderbouw<strong>en</strong> met de resultat<strong>en</strong><br />
van (wet<strong>en</strong>schappelijk) onderzoek. Hier<strong>door</strong> vind<strong>en</strong> deze discussies niet alle<strong>en</strong> plaats<br />
in e<strong>en</strong> vervel<strong>en</strong>de emotionele, weinig zakelijke sfeer, maar bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> leidt deze<br />
situatie niet tot praktische oplossing<strong>en</strong> voor de problem<strong>en</strong>. In hoofdstuk 2 wordt van<br />
alle g<strong>en</strong>oemde argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> op basis van literatuuronderzoek <strong>en</strong> expert-opinions<br />
beschrev<strong>en</strong> of ze berust<strong>en</strong> op perceptie of realiteit. In hoofdstuk 3 word<strong>en</strong> oplossing<strong>en</strong><br />
aangedrag<strong>en</strong>. Hierbij is geput uit praktijkvoorbeeld<strong>en</strong> in binn<strong>en</strong>- <strong>en</strong> buit<strong>en</strong>land, eig<strong>en</strong><br />
ervaring<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorbeeld<strong>en</strong> uit de literatuur.<br />
De oplossing<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> grofweg ingedeeld word<strong>en</strong> in voorlichting/educatie,<br />
communicatie/sam<strong>en</strong>werking, reglem<strong>en</strong>tering <strong>en</strong> inrichting/beheer. De aanbeveling<strong>en</strong><br />
in de tekst zijn gericht op zowel individuele <strong>mountainbikers</strong>, lokale<br />
mountainbikeorganisaties, landelijke mountainbikeorganisaties <strong>en</strong> beheerders van<br />
bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong>. Iedere<strong>en</strong> kan er uit pikk<strong>en</strong> wat hem geschikt lijkt in zijn<br />
situatie.<br />
4
2 SCHADE EN OVERLAST DOOR MOUNTAINBIKEN: PERCEPTIE OF REALITEIT?<br />
2.1 Klacht<strong>en</strong> van wandelaars <strong>en</strong> ruiters<br />
Veel beheerders van bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan dat ze regelmatig klacht<strong>en</strong><br />
krijg<strong>en</strong> over mountainbik<strong>en</strong> van wandelaars <strong>en</strong> ruiters. Dit vormt vaak het belangrijkste<br />
argum<strong>en</strong>t om mountainbik<strong>en</strong> in bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong> te beperk<strong>en</strong>. Ook uit de<br />
literatuur blijkt dat sociale conflict<strong>en</strong> het belangrijkste knelpunt zijn van mountainbik<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> niet de ecologische schade. Veelg<strong>en</strong>oemde red<strong>en</strong><strong>en</strong> voor conflict<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong><br />
<strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> andere bosbezoekers zijn de hoge snelheid, verassing, schade<br />
aan pad<strong>en</strong> <strong>en</strong> de natuur, gebrek aan respect voor andere bosbezoekers <strong>en</strong> de<br />
beheerder <strong>en</strong> wild gedrag. Bij ruiters gaat het primair om veiligheid.<br />
De ernst van het probleem?<br />
Helaas kunn<strong>en</strong> maar weinig beheerders aangev<strong>en</strong> om hoeveel klacht<strong>en</strong> het gaat, van<br />
welke aard ze zijn <strong>en</strong> of ze gegrond zijn. De klacht<strong>en</strong> word<strong>en</strong> meestal niet<br />
geregistreerd, laat staan geanalyseerd. Er is dus niet objectief vast te stell<strong>en</strong> wat de<br />
ernst van het probleem is. Sommige beheerders gev<strong>en</strong> aan dat het behandel<strong>en</strong> van<br />
deze klacht<strong>en</strong> veel tijd kost (Koopmans 2002). Opvall<strong>en</strong>d is echter dat de meeste<br />
beheerders aangev<strong>en</strong> dat het gaat om mondelinge klacht<strong>en</strong> <strong>en</strong> ge<strong>en</strong> schriftelijke<br />
afhandeling verg<strong>en</strong>.<br />
Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> heeft <strong>en</strong>kele recreatieonderzoek<strong>en</strong> uit lat<strong>en</strong> voer<strong>en</strong> in haar<br />
terrein<strong>en</strong>, waarbij ook mountainbik<strong>en</strong> is meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Het gaat hierbij om de<br />
gebied<strong>en</strong> Bergherbos (2002), Sint-Jansberg/Mokerheide (1998) <strong>en</strong> Brunsummerheide<br />
(1998) (Nederlands Research Instituut voor recreatie <strong>en</strong> Toerisme 1998a, 1998b <strong>en</strong><br />
2002). Hieruit blijkt dat bosbezoekers het meeste hinder ondervind<strong>en</strong> van<br />
<strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> hond<strong>en</strong> (resp. 57% <strong>en</strong> 46%; tabel 1). Het zijn vooral de wandelaars<br />
<strong>en</strong> de ruiters die last hebb<strong>en</strong> van <strong>mountainbikers</strong>. Mountainbikers zelf stor<strong>en</strong> zich het<br />
minste aan ander<strong>en</strong> (34%).<br />
Tabel 1<br />
Bezoekersgroep<strong>en</strong> waarvan m<strong>en</strong> hinder ondervindt (%) (Nederlands Research Instituut voor recreatie<br />
<strong>en</strong> Toerisme 2002)<br />
Wandelaar ATB-er ruiter jogger totaal<br />
ATB-ers 66 7 59 38 57<br />
Hond<strong>en</strong> 40 72 33 68 46<br />
Ruiters 15 23 3 8 16<br />
Wandelaars 3 27 15 1 5<br />
% dat hinder ondervindt van<br />
andere bezoekersgroep<strong>en</strong><br />
43 34 52 41 41<br />
Sinds 2001 zijn in verschill<strong>en</strong>de provincies <strong>en</strong>quêtes uitgevoerd onder hippische<br />
onderneming<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun klant<strong>en</strong>. In de provincie Utrecht kwam op de vraag van welke<br />
groep weggebruikers ruiters het meeste hinder ondervind<strong>en</strong> het volg<strong>en</strong>de beeld naar<br />
vor<strong>en</strong>: gemotoriseerd verkeer (32%), loslop<strong>en</strong>de hond<strong>en</strong> (22%), mountainbikes (19%),<br />
fietsers (9%) <strong>en</strong> wandelaars (8%) (De Wit 2003a). Dr<strong>en</strong>the geeft het volg<strong>en</strong>de beeld:<br />
motorvoertuig<strong>en</strong> (crossmotors, landbouwverkeer, auto’s, militaire voertuig<strong>en</strong> e.d)<br />
(37%), mountainbikes (15%), hond<strong>en</strong> (9%) <strong>en</strong> wandelaars (4%) (Schilstra & Van der<br />
Woude 2001). In Zuid-Holland is de meeste gehoorde klacht weinig of slecht<br />
onderhoud<strong>en</strong> routes (27%), gevolgd <strong>door</strong> <strong>overlast</strong> <strong>door</strong> gemotoriseerde voertuig<strong>en</strong><br />
(20%), loslop<strong>en</strong>de hond<strong>en</strong> (10%), fietsers (9%), <strong>mountainbikers</strong> (8%), andere ruiters<br />
(8%), wandelaars (7%) <strong>en</strong> begrazers (7%) (De Wit 2003b).<br />
In Noord-Holland/Flevoland is e<strong>en</strong> <strong>en</strong>quête uitgevoerd onder geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. In 78% van<br />
de gevall<strong>en</strong> gav<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> aan ge<strong>en</strong> klacht<strong>en</strong> te krijg<strong>en</strong> van ruiters <strong>en</strong> m<strong>en</strong>ners.<br />
De klacht<strong>en</strong> die wel binn<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> betrekking op het onderhoud van<br />
ruiterroutes, maar ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele op <strong>overlast</strong> van <strong>mountainbikers</strong> (Van d<strong>en</strong> Berk 2001).<br />
5
In Limburg heeft 76% van de geënquêteerde ruiters last van andere<br />
recreant<strong>en</strong>groep<strong>en</strong>. Van deze groep ruiters noemt 74% mountainbik<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
gemotoriseerd verkeer als vorm van <strong>overlast</strong> (Kramer, 2003a). Loslop<strong>en</strong>de hond<strong>en</strong><br />
wordt <strong>door</strong> 58% g<strong>en</strong>oemd, wandelaars (53%), fietsers (47%) <strong>en</strong> begrazers (42%). De<br />
meest gehoorde klacht is echter het gebrek aan voldo<strong>en</strong>de ruiterroutes (79%) <strong>en</strong> het<br />
slechte onderhoud (63%). Hetzelfde geldt in Zeeland waar maar liefst 93% vindt dat er<br />
te weinig ruiterroutes zijn (Kramer 2003b). Ook hier noemt 79% gemotoriseerd<br />
verkeer als <strong>overlast</strong>, gevolgd <strong>door</strong> fietsers (57%), loslop<strong>en</strong>de hond<strong>en</strong> (50%),<br />
wandelaars (36%) <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> (36%).<br />
Op het grootste paard<strong>en</strong>forum op internet (www.paard<strong>en</strong>forum.nl) staat één negatieve<br />
reactie over mountainbik<strong>en</strong>.<br />
Uit e<strong>en</strong> onderzoek in het Noordhollands Duinreservaat (Hogeschool In Holland 2004)<br />
bleek dat 32% van de recreant<strong>en</strong> hinder ondervindt van <strong>mountainbikers</strong>, gevolgd <strong>door</strong><br />
racefietsers (30%), loslop<strong>en</strong>de hond<strong>en</strong> (18%) <strong>en</strong> joggers (11%). De hinder neemt toe<br />
met het stijg<strong>en</strong> van het aantal ontmoeting<strong>en</strong>. De aard van de hinder lag vooral in<br />
schrik (79%), uitwijk<strong>en</strong> (60%) verstoring (43%), onveilig/gevaarlijk (22%) <strong>en</strong> onbeleefd<br />
(12%). Ook het kapot mak<strong>en</strong> van pad<strong>en</strong> <strong>en</strong> het ontbrek<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> (acceptabel)<br />
signaal werd g<strong>en</strong>oemd. Het zijn vooral m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die kom<strong>en</strong> voor natuurstudie,<br />
e<strong>en</strong>zaamheid <strong>en</strong> rust die hinder ondervind<strong>en</strong> van <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> van andere<br />
recreant<strong>en</strong>groep<strong>en</strong>. De hoeveelheid hinder neemt gestaag toe met het stijg<strong>en</strong> van de<br />
leeftijd, van 18% voor 20-29 jarig<strong>en</strong> tot 51% voor 60-69 jarig<strong>en</strong>.<br />
In sommige gevall<strong>en</strong> wordt het <strong>door</strong> beheerders <strong>en</strong> andere bosbezoekers stor<strong>en</strong>d<br />
ervar<strong>en</strong> dat <strong>mountainbikers</strong> in grote groep<strong>en</strong> het veld intrekk<strong>en</strong>. Uit interviews blijkt dat<br />
het gedrag vaak gecorreleerd is aan de groepsgrootte waarin gefietst wordt. Grote<br />
groep<strong>en</strong> lever<strong>en</strong> vaak meer problem<strong>en</strong> op dan groepjes van 2 tot 3 m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> (o.a.<br />
Konijn<strong>en</strong>burg 1993, Wöhrstein 1998). De belangrijkste red<strong>en</strong><strong>en</strong> hiervoor zijn het<br />
(harder) schreeuw<strong>en</strong> naar elkaar <strong>en</strong> het feit dat e<strong>en</strong> grote groep moeilijker aan te<br />
sprek<strong>en</strong> is, omdat de individuele verantwoordelijkheid in e<strong>en</strong> grote groep makkelijker<br />
te ontlop<strong>en</strong> is. Grote groep<strong>en</strong> zijn ook moeilijker staande te houd<strong>en</strong> <strong>door</strong> beheerders.<br />
Op basis van het recreatieonderzoek van Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> blijkt dat de gemiddelde<br />
groepsgrootte van <strong>mountainbikers</strong> 2,3 person<strong>en</strong> is, teg<strong>en</strong>over 3,0 bij wandelaars <strong>en</strong><br />
2,1 bij ruiters. Dit wijkt dus niet sterk af van andere groep<strong>en</strong> bosbezoekers.<br />
Internationaal onderzoek wijst uit dat het probleem van conflict<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> wandelaars<br />
<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> over het algeme<strong>en</strong> sterk overtrokk<strong>en</strong> wordt (o.a. Wöhrstein 1998,<br />
Cessford 1998, Ziegler 1993). Wöhrstein concludeert op basis van zijn promotieonderzoek<br />
dat bij 87% van de <strong>mountainbikers</strong> problem<strong>en</strong> met voetgangers niet of<br />
slechts zeld<strong>en</strong> voorkomt. Tijd<strong>en</strong>s 7% van de mountainbiketocht<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> sociale<br />
conflict<strong>en</strong> voor. Ziegler komt tot de conclusie dat ongeveer 25% van de wandelaars<br />
zich gestoord voelt <strong>door</strong> <strong>mountainbikers</strong>, onafhankelijk van het aantal <strong>mountainbikers</strong>.<br />
Voor veel van deze m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> past mountainbik<strong>en</strong> niet in het natuurbeeld <strong>en</strong> aangezi<strong>en</strong><br />
de wandelaar er het eerst was, moet de mountainbiker maar wijk<strong>en</strong> (o.a. IMBA 2003b,<br />
Konijn<strong>en</strong>burg 1994) ‘Walkers were there several years before Gary Fisher was born..<br />
and in our system of values, that matters’ (IMBA 2003). Uit het onderzoek van<br />
Wöhrstein blijkt trouw<strong>en</strong>s dat vooral oudere <strong>en</strong> georganiseerde <strong>mountainbikers</strong> moeite<br />
do<strong>en</strong> om conflict<strong>en</strong> met wandelaars <strong>en</strong> ruiters te voorkom<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> positieve indruk te<br />
mak<strong>en</strong>. Uit het onderzoek van Cessford (1998) blijkt dat wandelaars positiever<br />
oordel<strong>en</strong> over <strong>mountainbikers</strong> als ze ze tijd<strong>en</strong>s de wandeling daadwerkelijk<br />
teg<strong>en</strong>gekom<strong>en</strong> zijn.<br />
De internationale onderzoeksresultat<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> e<strong>en</strong> g<strong>en</strong>uanceerd beeld op het sociale<br />
probleem. Wellicht is de volg<strong>en</strong>de zinsnede uit ‘Bikes and horses’ (Kelley 1998) e<strong>en</strong><br />
verklaring voor deze discrepantie:<br />
‘While we oft<strong>en</strong> hear of conflicts, we usually don’t hear of the thousands of trail<br />
<strong>en</strong>thusiasts who have no problem with bikes. We t<strong>en</strong>d to remember the dramatic, and<br />
forget the everyday. Horror stories are told, retold, and embellished, but commonplace<br />
6
trail rides where equestrians, hikers and cyclists interact without incid<strong>en</strong>t are forgott<strong>en</strong><br />
and never m<strong>en</strong>tioned.’<br />
Figuur 1<br />
Zelfregulatie op www.mtbroutes.nl<br />
STOP AGRESSIE<br />
OP DE MTB ROUTES<br />
Reacties van <strong>mountainbikers</strong><br />
Mountainbikers zijn van m<strong>en</strong>ing dat sociale conflict<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong><br />
wandelaars/ruiters voorkom<strong>en</strong>, maar vind<strong>en</strong> dat de bericht<strong>en</strong> hierover <strong>en</strong> de<br />
maatregel<strong>en</strong> hierteg<strong>en</strong> overdrev<strong>en</strong> zijn. Zij zijn van m<strong>en</strong>ing dat de meeste problem<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> veroorzaakt <strong>door</strong> e<strong>en</strong> kleine groep onverantwoordelijke rijders. Dit is ook de<br />
m<strong>en</strong>ing van de meeste bosbeheerders (Konijn<strong>en</strong>burg 1993). In de literatuur wordt ook<br />
wel gemeld dat de negatieve bericht<strong>en</strong> word<strong>en</strong> versterkt <strong>door</strong> e<strong>en</strong> kleine groep<br />
intolerable, slecht geïnformeerde wandelaars/ruiters (Cessford 1995, Moore 1994).<br />
Deze stelling lijkt de omvang van het probleem echter ge<strong>en</strong> recht te do<strong>en</strong>. Wellicht<br />
kan dit word<strong>en</strong> verklaard <strong>door</strong>dat <strong>mountainbikers</strong> het klag<strong>en</strong> van wandelaars <strong>en</strong> ruiters<br />
zi<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> bedreiging voor de toegankelijkheid van bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong> voor<br />
mountainbik<strong>en</strong> (o.a. Cessford 1995, Horn 1994, Wöhrstein 1998).<br />
Zelfregulatie wordt <strong>door</strong> <strong>mountainbikers</strong> als de belangrijkste oplossing gezi<strong>en</strong>, maar<br />
ze zijn ook van m<strong>en</strong>ing dat in extreme gevall<strong>en</strong> ingrijp<strong>en</strong>de maatregel<strong>en</strong> noodzakelijk<br />
zijn. Veel <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> beheerders hebb<strong>en</strong> overig<strong>en</strong>s wel het idee dat de sociale<br />
conflict<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> wandelaars/ruiters de laatste jar<strong>en</strong> sterk is<br />
afg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, onder andere <strong>door</strong>dat <strong>mountainbikers</strong> hebb<strong>en</strong> geleerd meer rek<strong>en</strong>ing te<br />
houd<strong>en</strong> met andere bosbezoekers <strong>en</strong> traditionele bosbezoekers gew<strong>en</strong>d rak<strong>en</strong> de<br />
pad<strong>en</strong> te del<strong>en</strong> met de nieuwe groep gebruikers. Internationaal onderzoek wijst ook uit<br />
dat de sociale problem<strong>en</strong> afnem<strong>en</strong> bij het volwass<strong>en</strong> word<strong>en</strong> van het mountainbik<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> to<strong>en</strong>ame van het wederzijdse begrip <strong>en</strong> tolerantie (Cessford 1995, Wöhrstein<br />
1998). Door Watson (1997) is bijvoorbeeld e<strong>en</strong> reductie in conflict<strong>en</strong> van 30% naar<br />
21% geconstateerd over e<strong>en</strong> periode van 5 jaar.<br />
Conflict<strong>en</strong> verklaard!?<br />
Conflict<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> bosbezoekers moet volg<strong>en</strong>s veel onderzoekers (o.a. Carothers<br />
2001, Moore 1994, Cessford 1995, Jacob <strong>en</strong> Schreyer 1980) niet gezocht word<strong>en</strong> in<br />
de onver<strong>en</strong>igbaarheid van verschill<strong>en</strong>de recreatiegroep<strong>en</strong>. De meest gebruikte theorie<br />
voor het verklar<strong>en</strong> van conflict<strong>en</strong> is de ‘goal interfer<strong>en</strong>ce’ theorie (interpersonal<br />
conflict): de fysieke aanwezigheid van e<strong>en</strong> individu/groep heeft e<strong>en</strong> negatieve invloed<br />
op het doel van het bezoek van e<strong>en</strong> ander individu/groep. Elke recreant is op zoek<br />
naar bepaalde ervaring<strong>en</strong> of belev<strong>en</strong>iss<strong>en</strong>, zoals uitdaging, rust, contact met vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> familie of natuur ervar<strong>en</strong>. Welke ervaring<strong>en</strong> of belev<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> gezocht word<strong>en</strong><br />
verschilt tuss<strong>en</strong> de verschill<strong>en</strong>de activiteit<strong>en</strong>, tuss<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die dezelfde activiteit<br />
uitvoer<strong>en</strong> <strong>en</strong> zelfs tuss<strong>en</strong> verschill<strong>en</strong>de bezoek<strong>en</strong> van dezelfde persoon. Elke<br />
discrepantie tuss<strong>en</strong> datg<strong>en</strong>e wat e<strong>en</strong> recreant zoekt <strong>en</strong> wat hij daadwerkelijk<br />
ondervindt wordt als e<strong>en</strong> conflict ervar<strong>en</strong>. Over het algeme<strong>en</strong> varieert het<br />
toleranti<strong>en</strong>iveau sterk per individu; afhankelijk van persoonlijke norm<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
individuele situatie (groepsgrootte, motivatie voor het bezoek, locatie, etc.).<br />
E<strong>en</strong> andere theorie (social value conflict) stelt dat conflict<strong>en</strong> word<strong>en</strong> veroorzaakt <strong>door</strong><br />
verschill<strong>en</strong> in norm<strong>en</strong> <strong>en</strong> waard<strong>en</strong>, onafhankelijk of er werkelijk contact is tuss<strong>en</strong> de<br />
twee groep<strong>en</strong> (Carothers 2001):<br />
7
• Tolerantie voor technologi<strong>en</strong>iveau<br />
Uit onderzoek is bek<strong>en</strong>d dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> laag niveau van technologie<br />
gebruik<strong>en</strong> conflictgevoel<strong>en</strong>s kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> bij het ontmoet<strong>en</strong> van person<strong>en</strong> die<br />
e<strong>en</strong> hoog technologi<strong>en</strong>iveau toepass<strong>en</strong>. Voorbeeld<strong>en</strong> zijn langlauf versus<br />
sneeuwmobiel <strong>en</strong> kano versus motorboot (Moore 1994). In het geval van e<strong>en</strong><br />
mountainbiker gaat het niet alle<strong>en</strong> om de fiets, maar ook het drag<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> helm,<br />
handscho<strong>en</strong><strong>en</strong>, bril <strong>en</strong> felgekleurde kleding drag<strong>en</strong> hier aan bij. ‘The bigger,<br />
brighter, louder, smellier the unnatural object is, the more it will off<strong>en</strong>d and reduce<br />
the quality of the hiking experi<strong>en</strong>ce’ (Kitt Keller 1990). Dit esthetische of<br />
filosofische vraagstuk kan moeilijk objectief word<strong>en</strong> b<strong>en</strong>aderd.<br />
• Tolerantie voor andere recreatievorm<strong>en</strong><br />
Sommige m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zijn weinig tolerant voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die andere activiteit<strong>en</strong><br />
uitvoer<strong>en</strong>, bijvoorbeeld omdat ze dit niet vind<strong>en</strong> pass<strong>en</strong> in de betreff<strong>en</strong>de<br />
omgeving (McCay & Moeller 1976, Goldbloom 1992). Mountainbik<strong>en</strong> wordt <strong>door</strong><br />
deze groep vaak gezi<strong>en</strong> als ongepast <strong>en</strong> e<strong>en</strong> dissonant in de natuurlijke<br />
omgeving. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> zijn sommige traditionele bosbezoekers intolerant t<strong>en</strong><br />
aanzi<strong>en</strong> van ‘nieuwkomers’ (Niels<strong>en</strong> 1977, Carothers 2001, Moore 1994, Kitt<br />
Keller 1990). Veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> houd<strong>en</strong> niet van verandering<strong>en</strong>.<br />
• Tolerantie voor andere lev<strong>en</strong>sstijl<strong>en</strong><br />
Veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> de neiging om minder tolerant te zijn t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> andere achtergrond of lev<strong>en</strong>sstijl (o.a. Jacob & Schreyer 1980,<br />
Chavez 1999, Carothers 2001). Wandelaars hebb<strong>en</strong> de perceptie dat<br />
<strong>mountainbikers</strong> e<strong>en</strong> afwijk<strong>en</strong>de lev<strong>en</strong>sstijl hebb<strong>en</strong>, hetge<strong>en</strong> zich onder andere zou<br />
uit<strong>en</strong> in het gedrag t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van natuur <strong>en</strong> milieu. Dit speelt des te sterker bij<br />
frequ<strong>en</strong>te bezoekers <strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die natuur <strong>en</strong> milieu als zeer belangrijk zi<strong>en</strong><br />
(Niels<strong>en</strong> 1977). Uit onderzoek blijkt overig<strong>en</strong>s dat de groep<strong>en</strong> meer geme<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> dan algeme<strong>en</strong> gedacht (Horn 1994, Ramthun 1995, Watson, Williams &<br />
Daigle 1991). Het verschil tuss<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> wandelaars is voor e<strong>en</strong><br />
belangrijk deel gebaseerd op percepties <strong>en</strong> stereotyp<strong>en</strong>. Uit recreatieonderzoek<br />
van Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> blijkt bijvoorbeeld dat er ge<strong>en</strong> sprake is van e<strong>en</strong> sterke<br />
scheiding tuss<strong>en</strong> de verschill<strong>en</strong>de bezoekersgroep<strong>en</strong>. Zo blijk<strong>en</strong> vrijwel alle<br />
<strong>mountainbikers</strong> ook te wandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> heeft maar liefst 37% van alle bezoekers in<br />
het Bergherbos de afgelop<strong>en</strong> twee jaar gemountainbiked (Nederlands Research<br />
Instituut voor recreatie <strong>en</strong> Toerisme 2002). De twee groep<strong>en</strong> ler<strong>en</strong> elkaars<br />
problem<strong>en</strong> daar<strong>door</strong> in to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de mate k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>.<br />
Bij de sociale conflict<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> wandelaars <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> zal ook zeker e<strong>en</strong><br />
rol spel<strong>en</strong> dat het om twee verschill<strong>en</strong>de g<strong>en</strong>eraties gaat met verschill<strong>en</strong>de<br />
motivaties (Cessford 1995, Weigands 1993, Wöhrstein 1998). De gemiddelde<br />
leeftijd van <strong>mountainbikers</strong> ligt in veel (internationale) onderzoek<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de 25<br />
<strong>en</strong> 35 jaar. Tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> onderzoek in Rheinland-Pfalz (Ministerium für<br />
Landwirtschaft und Forst<strong>en</strong> Rheinland-Pfalz in Wöhrstein 1998) lag bij meer dan<br />
tweederde van de wandelaars in e<strong>en</strong> bosgebied de gemiddelde leeftijd hoger dan<br />
40 jaar <strong>en</strong> bij vakantiegangers was dit zelfs meer dan 70%. Weigands (1993) vond<br />
e<strong>en</strong> gemiddelde leeftijd van wandelaars van 44 jaar. Het ‘actieve’ profiel van e<strong>en</strong><br />
mountainbiker staat soms ook lijnrecht teg<strong>en</strong>over het meer ‘passieve’ profiel van<br />
e<strong>en</strong> wandelaar (Cessford 1995). Wellicht is dit ook e<strong>en</strong> verklaring voor het feit dat<br />
zichtbaar recreatieve <strong>mountainbikers</strong> minder snel conflict<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>, omdat ze<br />
beter pass<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het profiel van de wandelaar.<br />
• Tolerantie voor drukte<br />
Drukte is ge<strong>en</strong> objectieve maat, maar e<strong>en</strong> subjectieve constatering dat er te veel<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zijn. Of het daarbij gaat om <strong>mountainbikers</strong> of wandelaars is niet van<br />
belang. Uit onderzoek (o.a. Jans<strong>en</strong> 1993) blijkt dit e<strong>en</strong> belangrijke red<strong>en</strong> te zijn<br />
voor ontevred<strong>en</strong> gevoel<strong>en</strong>s onder bepaalde groep<strong>en</strong> recreant<strong>en</strong>. Des te drukker,<br />
des te lager de waardering voor de situatie.<br />
Voor sommige m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> (m.n. vrouw<strong>en</strong>) kan de aanwezigheid van e<strong>en</strong> kleine groep<br />
andere recreant<strong>en</strong> (2-4 person<strong>en</strong>), zoals vaak het geval bij <strong>mountainbikers</strong>,<br />
bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> leid<strong>en</strong> tot gevoel<strong>en</strong>s van onveiligheid. Grotere groep<strong>en</strong> gev<strong>en</strong><br />
daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> vaak e<strong>en</strong> veiliger gevoel.<br />
8
Belang<strong>en</strong>organisaties wandel<strong>en</strong><br />
Het Wandelplatform is de koepelorganisatie van wandel<strong>en</strong>d Nederland. Het<br />
Wandelplatform ontwikkelt <strong>en</strong> beheert e<strong>en</strong> netwerk van lange-afstand wandelpad<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> behartigt de belang<strong>en</strong> van wandelaars. Het Wandelplatform heeft in sam<strong>en</strong>werking<br />
met andere wandelorganisaties<br />
het Meldpunt Wandel<strong>en</strong> opgestart. In de periode 2000 t/m 2003 zijn in totaal 10<br />
melding<strong>en</strong> binn<strong>en</strong>gekom<strong>en</strong> over conflict<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> wandelaars <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong>.<br />
Rec<strong>en</strong>t zijn de resultat<strong>en</strong> beschikbaar gekom<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> <strong>en</strong>quête onder de<br />
aangeslot<strong>en</strong> organisaties van het Wandelplatform <strong>en</strong> de ‘verzoek<strong>en</strong> om reacties’ in<br />
verschill<strong>en</strong>de tijdschrift<strong>en</strong> <strong>en</strong> nieuwsbriev<strong>en</strong>. De resultat<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat wandelaars<br />
hinder ondervind<strong>en</strong> van <strong>mountainbikers</strong>, maar <strong>door</strong> vel<strong>en</strong> toch niet als e<strong>en</strong> groot<br />
probleem word<strong>en</strong> ervar<strong>en</strong>. De onderzoeker concludeert dat de voorvall<strong>en</strong> hiervoor<br />
toch te incid<strong>en</strong>teel <strong>en</strong> te zeer lokaal zijn.<br />
Kader 1<br />
Resultat<strong>en</strong> <strong>en</strong> conclusies <strong>en</strong>quête Wandelplatform-LAW<br />
Op de <strong>en</strong>quête van Wandelplatform-LAW zijn in totaal 30 reacties binn<strong>en</strong>gekom<strong>en</strong><br />
van vrijwilligers van het Wandelplatform-LAW, Nivon, TeVoet, NWB, NKBV, OLAT,<br />
Wandeloverleg Veluwe, ANWB, Vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> van de Voetver<strong>en</strong> <strong>en</strong> het Recreatieschap<br />
Dr<strong>en</strong>the (bijlage 1). Van deze groep kan 80% zich voorstell<strong>en</strong> dat er e<strong>en</strong> probleem<br />
kan bestaan tuss<strong>en</strong> wandelaars <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong>. Iets meer dan de helft (53%) geeft<br />
aan dat er zich ook daadwerkelijk problem<strong>en</strong> voordo<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de twee groep<strong>en</strong><br />
recreant<strong>en</strong>, voornamelijk op zondag<strong>en</strong> in bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong>. 47% geeft aan dat<br />
deze problematiek zich volg<strong>en</strong>s h<strong>en</strong> niet voordoet.<br />
Het in gevaar kom<strong>en</strong> van de veiligheid van wandelaars wordt beschouwd als het<br />
grootste probleem. E<strong>en</strong>zelfde aantal person<strong>en</strong> geeft echter ook aan dat er überhaupt<br />
ge<strong>en</strong> probleem bestaat <strong>en</strong> dat <strong>mountainbikers</strong> zich netjes <strong>en</strong> rustig gedrag<strong>en</strong>.<br />
Verstoring van de rust <strong>en</strong> stilte <strong>door</strong> de (soms schreeuw<strong>en</strong>de) <strong>mountainbikers</strong> wordt<br />
als hinderlijk ervar<strong>en</strong> <strong>door</strong> e<strong>en</strong> kleinere groep, ev<strong>en</strong>als het schreeuw<strong>en</strong> als<br />
waarschuwing voordat m<strong>en</strong> de wandelaars passeert. E<strong>en</strong> nog kleinere groep stoort<br />
zich aan de kapotgered<strong>en</strong> onverharde weg<strong>en</strong> <strong>en</strong> pad<strong>en</strong>, waar<strong>door</strong> er modderpad<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> ontstaan.<br />
Veruit de meeste person<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan dat het creër<strong>en</strong> van meer eig<strong>en</strong><br />
mountainbikeroutes e<strong>en</strong> goede oplossing kan zijn voor het probleem. Veel minder<br />
person<strong>en</strong> vind<strong>en</strong> dat er meer toezicht gehoud<strong>en</strong> moet word<strong>en</strong> <strong>door</strong> de boswachters of<br />
de politie op het nalev<strong>en</strong> van de vastgestelde (of nog vast te stell<strong>en</strong>) gedragsregels <strong>en</strong><br />
gebod<strong>en</strong> voor <strong>mountainbikers</strong> in bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong>. Het aanbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van<br />
hinderniss<strong>en</strong> in exclusieve wandelpad<strong>en</strong> volgt daarna. Hierbij valt te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan het<br />
plaats<strong>en</strong> van fietssluiz<strong>en</strong>, klap- <strong>en</strong> draaihekjes, overstapjes <strong>en</strong> het plaats<strong>en</strong> van<br />
boomstamm<strong>en</strong> over het wandelpad. Het plaats<strong>en</strong> van verbodsbordjes voor<br />
<strong>mountainbikers</strong> bij exclusieve wandelgebied<strong>en</strong> of pad<strong>en</strong> wordt ook gesuggereerd.<br />
Uit de <strong>en</strong>quête is geblek<strong>en</strong> dat er in Nederland wel degelijk problem<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> wandelaars <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> in de vorm van hinder. Uit de aard van de<br />
ingezond<strong>en</strong> reacties kan overig<strong>en</strong>s niet geconcludeerd word<strong>en</strong> dat er sprake is van<br />
e<strong>en</strong> <strong>door</strong> vel<strong>en</strong> ervar<strong>en</strong> groot probleem. Daarvoor zijn de voorvall<strong>en</strong> toch te<br />
incid<strong>en</strong>teel <strong>en</strong> te zeer lokaal. Het gros van de respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> geeft aan dat de<br />
problem<strong>en</strong> het beste aangepakt kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>door</strong> in overleg te tred<strong>en</strong> met de<br />
NTFU <strong>en</strong> KNWU in plaats van het creër<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> conflict.<br />
Ook word<strong>en</strong> er e<strong>en</strong> aantal aanbeveling<strong>en</strong> gedaan voor wandelver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>:<br />
9
• Zet je gezam<strong>en</strong>lijk in voor e<strong>en</strong> zo goed mogelijke scheiding van de routes.<br />
• Besteed in de media <strong>en</strong> eig<strong>en</strong> uitgav<strong>en</strong> tev<strong>en</strong>s aandacht aan de gedragsregels<br />
voor zowel wandelaars als <strong>mountainbikers</strong>. Het wederzijdse begrip kan op deze<br />
manier word<strong>en</strong> versterkt.<br />
• Ook kan er wellicht sam<strong>en</strong> opgetrokk<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in de strijd teg<strong>en</strong> het verhard<strong>en</strong><br />
van het al zo schaarse net van onverharde weg<strong>en</strong> <strong>en</strong> pad<strong>en</strong> in Nederland.<br />
Bij TeVoet, e<strong>en</strong> ver<strong>en</strong>iging die opkomt voor de belang<strong>en</strong> van de wandelaar, kom<strong>en</strong><br />
ook wel e<strong>en</strong>s klacht<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> over mountainbik<strong>en</strong>, vooral over <strong>mountainbikers</strong> die<br />
zich niet gedrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> wandelaars uitscheld<strong>en</strong>. Andersom gebeurt echter ook. In e<strong>en</strong><br />
artikel in het tijdschrift van TeVoet staat ook e<strong>en</strong> soort visie op mountainbik<strong>en</strong>: ‘E<strong>en</strong><br />
volledig verbod op mountainbik<strong>en</strong> in ‘de natuur’ of de rijders alle<strong>en</strong> naar oude<br />
vuilstort<strong>en</strong> verwijz<strong>en</strong> is, zeker in ons overvolle landje, niet realistisch én ook niet nodig.<br />
Ook wandelaars zoud<strong>en</strong> het niet pikk<strong>en</strong> dat ze geweerd word<strong>en</strong> uit de natuurgebied<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verwez<strong>en</strong> naar speciaal ingerichte recreatiegebied<strong>en</strong>. Er is best het e<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
ander mogelijk, zonder dat de wandelaar er hinder van ondervindt. Faciliter<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
reguler<strong>en</strong> lijkt dan wel gebod<strong>en</strong>.’ (Huizing 2003).<br />
Er zijn ook e<strong>en</strong> aantal voorwaard<strong>en</strong> beschrev<strong>en</strong> voor het aanlegg<strong>en</strong> van<br />
mountainbikeroutes, zoals weinig kruising<strong>en</strong> met wandelroutes, de baan aan het zicht<br />
onttrekk<strong>en</strong> <strong>en</strong> liefst ge<strong>en</strong> wandelpad<strong>en</strong> er voor gebruik<strong>en</strong>, al helemaal niet als<br />
daarmee de <strong>en</strong>ige verbindingsroute tuss<strong>en</strong> (deel)gebied<strong>en</strong> voor de wandelaars niet<br />
meer bruikbaar zijn.<br />
Rec<strong>en</strong>t is <strong>door</strong> TeVoet aan haar led<strong>en</strong> gevraagd om te reager<strong>en</strong> op de<br />
mountainbikeproblematiek. Hier zijn weinig reacties op binn<strong>en</strong>gekom<strong>en</strong>, hetge<strong>en</strong> de<br />
voorzitter van TeVoet sterkt in zijn gevoel dat ‘het wel allemaal meevalt’. TeVoet wil<br />
daarom graag met de NTFU <strong>en</strong> de KNWU e<strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijk standpunt bepal<strong>en</strong> over<br />
wandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> mountainbik<strong>en</strong> in bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarmee sam<strong>en</strong> naar<br />
buit<strong>en</strong> tred<strong>en</strong>. Dergelijke to<strong>en</strong>adering<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> wandelaars/ruiters<br />
heeft in andere land<strong>en</strong> al zijn vrucht<strong>en</strong> afgeworp<strong>en</strong>. Hier zijn in andere land<strong>en</strong>, zoals in<br />
de Ver<strong>en</strong>igde stat<strong>en</strong> <strong>en</strong> rec<strong>en</strong>t in Duitsland, zeer positieve ervaring<strong>en</strong> mee opgedaan.<br />
De Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie (KNHS), de Federatie van<br />
Nederlandse Rijschol<strong>en</strong> (FNRS), de Nederlandse Ver<strong>en</strong>iging voor Vrijetijds Ruiters<br />
(NVVR) <strong>en</strong> de <strong>Stichting</strong> Rijvaardigheidsbewijz<strong>en</strong> Recreatieruiter (SRR) behartig<strong>en</strong> de<br />
belang<strong>en</strong> van ruiters <strong>en</strong> ruiterorganisaties. Bij deze organisaties kom<strong>en</strong> zeld<strong>en</strong> of nooit<br />
klacht<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> over mountainbik<strong>en</strong>. Beleidsmatig is er bij deze organisaties dan ook<br />
weinig aandacht voor de mountainbikeproblematiek. Wel zoud<strong>en</strong> ze graag in overleg<br />
tred<strong>en</strong> met de NTFU <strong>en</strong> KNWU om teg<strong>en</strong>stelling<strong>en</strong> te besprek<strong>en</strong> <strong>en</strong> oplossing<strong>en</strong> aan<br />
te drag<strong>en</strong>, maar bov<strong>en</strong>al om te onderzoek<strong>en</strong> of er sam<strong>en</strong>werking mogelijk is. Kelley<br />
(1998) omschrijft <strong>en</strong>igszins poëtisch <strong>en</strong> humoristisch de overe<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong><br />
<strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> ruiters:<br />
‘We share the wonder at what we are able to experi<strong>en</strong>ce on our chos<strong>en</strong> steeds. We<br />
love the beauty of the out<strong>door</strong>s and the joy of life we breathe as we travel through wild<br />
lands. We revel in sports which require exquisite balance and self-control, and which<br />
inher<strong>en</strong>tly involve a certain amount of risk and exposure to injury should we loose our<br />
balance or control of what’s under the saddle. We get saddle sores and sore backs.<br />
The more time we devote to our respective sports, the more likely we are to put every<br />
spare dollar into it. We grow attached to our mounts, give them names, groom and<br />
maintain them. We relish the wind whistling in our ears from a swift run along an op<strong>en</strong><br />
trail. We whine about the relative paucity of the opposite sex in our chos<strong>en</strong> sport. So<br />
take a horse rider to lunch.’<br />
10
2.2 De beschadiging van pad<strong>en</strong><br />
Wet<strong>en</strong>schappelijk onderzoek heeft uitgewez<strong>en</strong> dat niet het gebruik van e<strong>en</strong> pad, maar<br />
de aanwezigheid van e<strong>en</strong> pad op zich de grootste ecologische invloed heeft (Cessford<br />
1995, Kitt Keller 1990). Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> is bewez<strong>en</strong> dat de locatie <strong>en</strong> de conditie van het<br />
pad (vooral met betrekking tot drainage <strong>en</strong> helling), het aantal gebruikers <strong>en</strong> het<br />
gedrag van deze gebruikers van grotere invloed is dan de recreatievorm.<br />
In veel wet<strong>en</strong>schappelijke studies naar de effect<strong>en</strong> van recreatie op pad<strong>en</strong> zijn ruiters,<br />
wandelaars <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> onder de loep zijn g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Het is interessant om<br />
deze recreatievorm<strong>en</strong> met elkaar te vergelijk<strong>en</strong>, omdat ze voor e<strong>en</strong> groot deel gebruik<br />
mak<strong>en</strong> van dezelfde pad<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> vergelijk met wandel<strong>en</strong> interessant<br />
omdat wandel<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d staat als e<strong>en</strong> recreatievorm die weinig schade oplevert. Het<br />
fungeert als het ware als het nulpunt voor veel beheerders.<br />
E<strong>en</strong> belangrijke aandachtspunt is natuurlijk welke fysieke gevolg<strong>en</strong> beoordeeld<br />
kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> als schade. Dit is sterk afhankelijk van fysieke, biologische <strong>en</strong> sociale<br />
factor<strong>en</strong> <strong>en</strong> de beheersperspectiev<strong>en</strong>. Dit is dus sterk afhankelijk van de lokale situatie<br />
<strong>en</strong> de m<strong>en</strong>ing van de betrokk<strong>en</strong> persoon. Het is dus niet e<strong>en</strong>voudig om e<strong>en</strong> objectieve<br />
maat te vind<strong>en</strong> voor schade. Waar de meeste m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> het waarschijnlijk mee e<strong>en</strong>s<br />
zijn is dat als de gevolg<strong>en</strong> zeer ernstig zijn <strong>en</strong> niet meer of alle<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> hoge kost<strong>en</strong> te<br />
herstell<strong>en</strong> zijn, er sprake is van aanzi<strong>en</strong>lijke schade <strong>en</strong> maatregel<strong>en</strong> noodzakelijk zijn.<br />
Uit de literatuur <strong>en</strong> uit de praktijk blijkt echter dat dit in zeer beperkte mate voorkomt.<br />
Zolang <strong>mountainbikers</strong> op de pad<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong>, is de meeste schade beheersbaar, terwijl<br />
toch aan de w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> van <strong>mountainbikers</strong> kan word<strong>en</strong> voldaan.<br />
Als gekek<strong>en</strong> wordt naar factor<strong>en</strong> als grondafstroming, waterafstroming, vegetatieinvloed<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> bodemcompactie, wijz<strong>en</strong> alle beschikbare wet<strong>en</strong>schappelijke studies uit<br />
dat <strong>mountainbikers</strong> ge<strong>en</strong> significant grotere invloed hebb<strong>en</strong> dan wandelaars <strong>en</strong> minder<br />
invloed hebb<strong>en</strong> dan ruiters (kader 2). Door Wöhrstein (1998) word<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong><br />
daarom ook wel wandelaars op twee wiel<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd.<br />
Wel hebb<strong>en</strong> alle gebruikersgroep<strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong> specifieke invloed op de bodem.<br />
Bocht<strong>en</strong> <strong>en</strong> steile afdaling<strong>en</strong> zijn het meeste kwetsbaar voor mountainbik<strong>en</strong> <strong>door</strong> de<br />
sterke invloed van remm<strong>en</strong>. De druk op de bodem is bij heuvelop rijd<strong>en</strong> het grootst,<br />
vooral op steile helling<strong>en</strong>. Het lineaire effect van bandafdrukk<strong>en</strong> kan geconc<strong>en</strong>treerde<br />
waterafstroming <strong>en</strong> daarmee erosie versnell<strong>en</strong>. Doordat bandafdrukk<strong>en</strong> zeer goed<br />
herk<strong>en</strong>baar zijn, word<strong>en</strong> beschadiging<strong>en</strong> aan pad<strong>en</strong> overig<strong>en</strong>s snel toegeschrev<strong>en</strong><br />
aan mountainbik<strong>en</strong> (Cessford 1995, Wöhrstein 1998).<br />
Wandelaars oef<strong>en</strong><strong>en</strong> e<strong>en</strong> grote druk uit op de bodem bij het heuvelaf lop<strong>en</strong> (Quinn<br />
1980, Wilson 1994). De draaibeweging van de voet kan vooral heuvelop e<strong>en</strong><br />
“smer<strong>en</strong>d’ effect hebb<strong>en</strong> (Cessford 1995, Wöhrstein 1998). Paard<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> <strong>door</strong> de<br />
zeer hoge bodemdruk van de hoev<strong>en</strong>, vooral bij draf <strong>en</strong> gallop, pad<strong>en</strong> rul rijd<strong>en</strong>.<br />
Kader 2<br />
Conclusies wet<strong>en</strong>schappelijk onderzoek naar het effect van mountainbik<strong>en</strong> op<br />
de bodem<br />
‘It has not be<strong>en</strong> established in the research done that mountain bikes have greater<br />
impact on tracks than do walkers.’ ‘Since mountain bikers are visually obtrusive,<br />
objectionable to other users, and easily id<strong>en</strong>tifiable evid<strong>en</strong>ce of their passing in the<br />
form of tire marks, they are commonly assigned as the cause of <strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>tal<br />
damage’ (Chessford 1995)<br />
11
Solange sich der Mountainbiker def<strong>en</strong>siv auf offiziell<strong>en</strong> Weg<strong>en</strong> gleich welcher Breite<br />
und Oberfläch<strong>en</strong>beschaff<strong>en</strong>heit gewegt, wird er kein<strong>en</strong> ökologisch<strong>en</strong> <strong>Schade</strong>n<br />
verursach<strong>en</strong>. Die durchschnittliche mechanische Beanspruchung des Untergrundes<br />
<strong>en</strong>tspricht ungefähr der eines Fussgängers und liegt deutlich unter der von Pferd<strong>en</strong>,<br />
Weidevieh oder Forst- bzw. Landwirtschaftlich<strong>en</strong> Fahrzeug<strong>en</strong>. Solange sich der<br />
Mountainbiker auf d<strong>en</strong> besteh<strong>en</strong>d<strong>en</strong> Weg<strong>en</strong> bewegt, sind negative Auswirkung<strong>en</strong> auf<br />
schütz<strong>en</strong>swerte Pflanz<strong>en</strong> oder Vegetationsgesellschaft<strong>en</strong> sowie Bod<strong>en</strong>belastung<strong>en</strong><br />
durch Verdichting oder Erosionsauslösung auszuschliess<strong>en</strong>. (Wöhrstein 1998)<br />
‘I found very little statistical differ<strong>en</strong>ce in physical impact on a trail betwe<strong>en</strong> hikers and<br />
a mountain bicyclist.‘ (Weir 2000)<br />
‘There is no significant differ<strong>en</strong>ce in the direct physical impacts of hikers and mountain<br />
bikers’<br />
‘There seems to be a suburban myth that observable tail degradation is the result of<br />
mountain biking. People can see the tire treads, but is that really causing trail<br />
erosion?’<br />
‘Soil exposure <strong>en</strong>d vegetation loss did not differ significantly betwe<strong>en</strong> biking and hiking<br />
treatm<strong>en</strong>ts in any zone’ (Thurston 2001)<br />
‘The type and amount of use has far less to do with erosion than factors like amount of<br />
rainfall and trail steepness and design’ (Leung, North Carolina State University)<br />
‘The results show that mountain bikes and hikers cause comparable impact (Crocket<br />
in Sprung 1998)<br />
‘Neither mountain bikes nor hikers produced significant sedim<strong>en</strong>t compared to horses<br />
and normal, natural “geomorphic” processes. These natural processes cause<br />
significant erosion, indep<strong>en</strong>d<strong>en</strong>t of all users.’ ‘Approximately 35% of all erosion<br />
impacts on trails can be attributed to trails users and the other two-thirds to a complex<br />
interaction of natural influ<strong>en</strong>ces, such as rainfall and water runoff, terrain and soil<br />
texture and vegetation cover.’ (S<strong>en</strong>ey 1990)<br />
‘Mountain biking impacts, such as soil compaction and sedim<strong>en</strong>t yield, were less than<br />
those of walking.’ ‘Horses make more sedim<strong>en</strong>t available than wheels on both wet and<br />
dry plots.’ (Wilson & S<strong>en</strong>ey 1994)<br />
‘It was difficult to distinquish bicycle impacts from hikers impacts on the<br />
measurem<strong>en</strong>ts of sedim<strong>en</strong>t yield, water runoff, trail micro-relief changes and soil<br />
d<strong>en</strong>sity changes’ (Kit Keller 1990)<br />
‘Water going down a trail does infinitely more damage than bikes.’ (Keyes 2000)<br />
Voor sommige m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> is elke aanwezigheid van bandafdrukk<strong>en</strong> <strong>en</strong> remspor<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
<strong>door</strong>n in het oog. Dit moet waarschijnlijk verklaard word<strong>en</strong> <strong>door</strong>dat deze m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
hier<strong>door</strong> hun ongerepte natuurgevoel verliez<strong>en</strong> <strong>en</strong> zich er weer (pijnlijk) van bewust<br />
word<strong>en</strong> in één van de drukst bevolkte gebied<strong>en</strong> van de wereld te won<strong>en</strong>. Maar<br />
<strong>mountainbikers</strong> kunn<strong>en</strong> pad<strong>en</strong> ook daadwerkelijk beschadig<strong>en</strong>, vooral in natte<br />
omstandighed<strong>en</strong>, op kwetsbare bodems <strong>en</strong> bij int<strong>en</strong>sief gebruik (m.n. op<br />
mountainbikeroutes). Het gaat hierbij meestal om het zog<strong>en</strong>aamde modderig rijd<strong>en</strong> of<br />
mul rijd<strong>en</strong>. Dit treedt op als de druk die op de bodem uitgeoef<strong>en</strong>d wordt groter is dan<br />
de fysische weerstand van de bodem, waar<strong>door</strong> de bodemstructuur breekt <strong>en</strong> de<br />
bov<strong>en</strong>grond los wordt. Of dit optreedt is afhankelijk van het terrein,<br />
betredingsfrequ<strong>en</strong>tie, bodemstructuur, -textuur, -vochtigheid, humusgehalte, de druk<br />
die op de bodem wordt uitgevoerd, de aanwezigheid van strooisel <strong>en</strong> vegetatie <strong>en</strong> het<br />
seizo<strong>en</strong> waarin de betreding plaatsvindt.<br />
Bodemverdichting houdt in dat de bodemporiën kleiner word<strong>en</strong>. Dit leidt tot e<strong>en</strong><br />
verminderde zuurstof- <strong>en</strong> watervoorzi<strong>en</strong>ing voor plant<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> vergrootte kans op<br />
12
oppervlakkige afstroming van reg<strong>en</strong>water. Dit laatste vergroot de kans op erosie, met<br />
name op geaccid<strong>en</strong>teerd terrein (helling<strong>en</strong> >15%).<br />
Stabiele pad<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> zeld<strong>en</strong> dermate word<strong>en</strong> beschadigd <strong>door</strong> <strong>mountainbikers</strong> dat ze<br />
kapot word<strong>en</strong> gered<strong>en</strong>. Het kan wel voorkom<strong>en</strong> dat stabiele pad<strong>en</strong> kapot word<strong>en</strong><br />
gered<strong>en</strong> <strong>door</strong> bosbouwwerktuig<strong>en</strong> of paard<strong>en</strong> <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s <strong>door</strong> <strong>mountainbikers</strong><br />
(secundaire veroorzakers). De bodemdruk van e<strong>en</strong> mountainbiker is namelijk veel<br />
geringer dan de bodemdruk van e<strong>en</strong> zwaar belad<strong>en</strong> bosbouwwerktuig, paard <strong>en</strong> op<br />
helling<strong>en</strong> zelfs van wandelaars. Wandelaars belast<strong>en</strong> de ondergrond vooral <strong>door</strong> e<strong>en</strong><br />
hoge dynamische drukbelasting bij het afzett<strong>en</strong> op de ondergrond. Aan het einde van<br />
de afrolbeweging van de voet treedt ook e<strong>en</strong> draaibelasting op. De mechanische<br />
belasting van e<strong>en</strong> wiel van e<strong>en</strong> mountainbike is over het algeme<strong>en</strong> minder belast<strong>en</strong>d,<br />
maar vindt in teg<strong>en</strong>stelling tot wandel<strong>en</strong> wel continue plaats.<br />
Op vlakke <strong>en</strong> dal<strong>en</strong>de pad<strong>en</strong> veroorzak<strong>en</strong> wandelaar in de meeste gevall<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
hogere bodemdruk dan <strong>mountainbikers</strong> (figuur 2). Maximale bodemdruk treedt bij e<strong>en</strong><br />
mountainbiker op bij het achterwiel bij bergop rijd<strong>en</strong>. Bij e<strong>en</strong> maximaal te beklimm<strong>en</strong><br />
helling <strong>en</strong> e<strong>en</strong> grof profiel kan bij het achterwiel e<strong>en</strong> bodemdruk optred<strong>en</strong> van 14<br />
kg/cm 2 . Bij e<strong>en</strong> slickprofiel op de voorband bedraagt de bodemdruk in zo’n situatie<br />
slechts 0,1 kg/cm 2 . Bij wandel<strong>en</strong> kan de bodemdruk bij bergaf lop<strong>en</strong> zo’n 57 kg/m 3<br />
bedrag<strong>en</strong> (Wöhrstein 1998). Dit wordt wederom met e<strong>en</strong> factor 3 tot 4 overtroff<strong>en</strong> bij<br />
e<strong>en</strong> koe of paard (Roder in Allgemeine Deutscher Fahrrad-Club 2003).<br />
Figuur 2<br />
Vergelijk tuss<strong>en</strong> de bodemverdichting van 50 mountainbikepassages <strong>en</strong> van 50 wandelpassages (Wöhrstein 1998)<br />
De bodemdruk van fietsband<strong>en</strong> is vooral afhankelijk van het gewicht van de<br />
persoon+fiets, het contactvlak <strong>en</strong> de drukverdeling tuss<strong>en</strong> voor- <strong>en</strong> achterband. Het<br />
contactvlak is afhankelijk van de type band (breedte, vorm, hardheid rubber <strong>en</strong><br />
profiel), de druk in de band <strong>en</strong> de ondergrond. De banddruk is sterk afhankelijk van<br />
persoonlijke voorkeur<strong>en</strong>, terreinomstandighed<strong>en</strong>, type fiets (geveerd/ongeveerd) <strong>en</strong><br />
type band (profiel <strong>en</strong> wel of ge<strong>en</strong> tubeless). Band<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> grof profiel beschadig<strong>en</strong><br />
de bodem veel meer dan bijvoorbeeld semi-slicks (Wöhrstein 1998). In de loop der tijd<br />
zijn serieuze <strong>mountainbikers</strong> steeds meer gaan rijd<strong>en</strong> op band<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> minder grof<br />
profiel. Op goedkope fiets<strong>en</strong> word<strong>en</strong> echter nog veel zware profielband<strong>en</strong><br />
gemonteerd. Beginn<strong>en</strong>de <strong>mountainbikers</strong> kunn<strong>en</strong> <strong>door</strong> hun gebrek aan techniek <strong>en</strong><br />
<strong>door</strong>dat ze minder aandacht hebb<strong>en</strong> voor de ecologische <strong>en</strong> sociale gevolg<strong>en</strong> van hun<br />
handel<strong>en</strong> relatief veel schade toebr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> aan de pad<strong>en</strong> <strong>en</strong> er buit<strong>en</strong>. Voor het<br />
verminder<strong>en</strong> van schade <strong>en</strong> <strong>overlast</strong> <strong>door</strong> <strong>mountainbikers</strong> is het van groot belang om<br />
deze groep voor te licht<strong>en</strong> over de gevolg<strong>en</strong> van hun gedrag. Het afmonter<strong>en</strong> van<br />
(goedkope) mountainbikes met ondergrondspar<strong>en</strong>de band<strong>en</strong> kan ook e<strong>en</strong> positief<br />
effect hebb<strong>en</strong>.<br />
In teg<strong>en</strong>stelling tot wat de meeste <strong>mountainbikers</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> levert e<strong>en</strong> hoge banddruk<br />
niet altijd de minste rolweerstand op. Bij zachte ondergrond<strong>en</strong> kan de rolweerstand bij<br />
e<strong>en</strong> lage banddruk lager zijn, <strong>door</strong>dat het minder kracht kost om de band te<br />
13
vervorm<strong>en</strong> dan om de bodem te verdicht<strong>en</strong>. In natte, kwetsbare omstandighed<strong>en</strong><br />
levert e<strong>en</strong> lagere banddruk dus minder rolweerstand op <strong>en</strong> minder bodemdruk.<br />
Tabel 2<br />
Maximale bodemdruk (kg/cm 2 ) op het achterwiel bij e<strong>en</strong> gelijke<br />
ondergrond, gemet<strong>en</strong> bij verschill<strong>en</strong>de profiel<strong>en</strong> <strong>en</strong> banddruk (Wöhrstein<br />
1998)<br />
3 bar wieldruk 4 bar wieldruk<br />
Grof profiel 8,2 9,0<br />
Allroundprofiel 6,0 6,5<br />
(Semi) slickprofiel 2,4 3,8<br />
Het modderig rijd<strong>en</strong> van pad<strong>en</strong> wordt niet altijd <strong>en</strong> <strong>door</strong> iedere<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> probleem<br />
gezi<strong>en</strong>. Wel kan het voor <strong>overlast</strong> zorg<strong>en</strong> voor andere bosbezoekers, <strong>door</strong>dat ze zich<br />
e<strong>en</strong> weg moet<strong>en</strong> prober<strong>en</strong> te vind<strong>en</strong> langs de modderige plekk<strong>en</strong>. Als het er toe leidt<br />
dat de pad<strong>en</strong> breder word<strong>en</strong> gered<strong>en</strong> of gelop<strong>en</strong>, kan ook sprake zijn van schade aan<br />
de natuur. Vaak gaat het bij dit soort onstabiele pad<strong>en</strong> om zeer geringe padl<strong>en</strong>gt<strong>en</strong>,<br />
maar desalniettemin is dit het meest g<strong>en</strong>oemde schadegevolg van mountainbik<strong>en</strong>.<br />
Veel bosbeheerders <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> de kwetsbare plekk<strong>en</strong> vaak precies,<br />
omdat het elke keer dezelfde plekk<strong>en</strong> zijn die bij nat weer modderig word<strong>en</strong> gered<strong>en</strong>.<br />
Als het pad daarna weer droger wordt zull<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> op deze modderige<br />
plekk<strong>en</strong> vaak weer e<strong>en</strong> vast aangered<strong>en</strong> strook rijd<strong>en</strong>, waar ook andere bosbezoekers<br />
gebruik van mak<strong>en</strong>. Soms zijn <strong>mountainbikers</strong> ook secundaire veroorzakers van<br />
modderig gered<strong>en</strong> pad<strong>en</strong>. In dergelijke situaties is de grond dermate compact gered<strong>en</strong><br />
<strong>door</strong> zware voertuig<strong>en</strong> dat de ondergrond vrijwel on<strong>door</strong>dringbaar is geword<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
water niet of slechts langzaam naar de ondergrond wegsijpelt.<br />
Mountainbikers houd<strong>en</strong> van technisch uitdag<strong>en</strong>de elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, zoals erosiegeul<strong>en</strong>,<br />
drop-offs <strong>en</strong> uitstek<strong>en</strong>de wortels. Sommige van deze elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zijn het gevolg van<br />
erosie. Aangezi<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> dergelijke elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> opzoek<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ze ook<br />
vaak verantwoordelijk gehoud<strong>en</strong> voor het ontstaan van deze erosieve elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
Alhoewel <strong>mountainbikers</strong> de erosie kunn<strong>en</strong> versnell<strong>en</strong>, zijn dergelijke elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
ontstaan <strong>door</strong> autonome erosieprocess<strong>en</strong> (Thurston & Reader 2001).<br />
In Duitsland is wet<strong>en</strong>schappelijk onderzoek verricht naar de milieugevolg<strong>en</strong> van<br />
grootschalige mountainbike ev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t<strong>en</strong> (Jakob 2002). Hieruit bleek dat de gevolg<strong>en</strong><br />
voor pad<strong>en</strong> vaak gering zijn <strong>en</strong> van korte duur. E<strong>en</strong> fietsspoor dat is ontstaan zal<br />
bijvoorbeeld na <strong>en</strong>ige tijd weer verdw<strong>en</strong><strong>en</strong> zijn. Wel bestaat het gevaar dat e<strong>en</strong><br />
speciaal voor het ev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t op<strong>en</strong>gesteld of gemaakt pad ook daarna zal word<strong>en</strong><br />
gebruikt. E<strong>en</strong> grondige afsluiting is daarom noodzakelijk.<br />
De aanwezigheid van bandafdrukk<strong>en</strong> do<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
weer d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan de materialistische sam<strong>en</strong>leving waar<br />
ze <strong>door</strong> het recreër<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> bosgebied juist van weg<br />
prober<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong> (Martlock 1992)<br />
Veel beheerders draai<strong>en</strong> zelf op voor de kost<strong>en</strong> <strong>en</strong> het werk van de aanleg <strong>en</strong> het<br />
onderhoud van pad<strong>en</strong> <strong>en</strong> mountainbikeroutes. Mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> wel<br />
in to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de mate (e<strong>en</strong> deel van) het onderhoud van mountainbikeroutes voor hun<br />
rek<strong>en</strong>ing. Voor het onderhoud van e<strong>en</strong> aantal routes in Dr<strong>en</strong>the heeft het<br />
14
Recreatieschap Dr<strong>en</strong>the bijvoorbeeld zelfs formele contract<strong>en</strong> geslot<strong>en</strong> met lokale<br />
mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>. Het standaardcontract is opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in bijlage 2.<br />
De kost<strong>en</strong> van aanleg lop<strong>en</strong> sterk uite<strong>en</strong>, afhankelijk of er gebruik wordt gemaakt van<br />
het bestaande pad<strong>en</strong>stelsel of dat er nieuwe pad<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gemaakt <strong>en</strong>/of speciale<br />
voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aangelegd. In het geval van de Veluwezoom kostte het<br />
uitzett<strong>en</strong> van de vaste route op het bestaande pad<strong>en</strong>netwerk volg<strong>en</strong>s<br />
natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> bijvoorbeeld 37.000 euro. In 2003 heeft Het Geldersch Landschap<br />
e<strong>en</strong> nieuw pad aangelegd, waarbij al het werk is uitbesteed. Dit geeft e<strong>en</strong> goed beeld<br />
van de kost<strong>en</strong> van aanleg.<br />
Tabel 3<br />
Kost<strong>en</strong> aanlegmaatregel<strong>en</strong> (excl. BTW)<br />
Opsnoei<strong>en</strong> bom<strong>en</strong> 5 euro/stuk<br />
Vell<strong>en</strong> bom<strong>en</strong>, excl. afvoer 12,50 euro/stuk<br />
Stobb<strong>en</strong> frez<strong>en</strong> 7 euro/stuk<br />
Grond weggrav<strong>en</strong> <strong>en</strong> verwerk<strong>en</strong> 2 euro/m 3<br />
Frez<strong>en</strong> van weg<strong>en</strong> 6,35 euro/m<br />
Lever<strong>en</strong>/ plaats<strong>en</strong> acaciapal<strong>en</strong> <strong>en</strong> monter<strong>en</strong><br />
routeschildjes<br />
18 euro/stuk<br />
Plaats<strong>en</strong> van informatiepanel<strong>en</strong> aan begin route 15 euro/stuk<br />
2.3 Buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> fiets<strong>en</strong><br />
Fiets<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> kan allerlei negatieve effect<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>. De bodem kan<br />
aangetast word<strong>en</strong> (verdichting, erosie), de vegetatie kan beschadigd word<strong>en</strong><br />
(sam<strong>en</strong>stelling, structuur <strong>en</strong> bedekkingsgraad) <strong>en</strong> de fauna kan verstoord word<strong>en</strong>.<br />
Bij zeer incid<strong>en</strong>tele betreding kan de vegetatie zich meestal nog herstell<strong>en</strong>, maar<br />
onderzoek wijst uit dat zich al bij lage betredingsint<strong>en</strong>siteit<strong>en</strong> e<strong>en</strong> duidelijk zichtbaar<br />
pad kan ontwikkel<strong>en</strong> (Thurston & Reader 2001, Cole 1986, Kuss 1990). De<br />
oorspronkelijke vegetatie, die meestal niet goed bestand is teg<strong>en</strong> betreding, zal plaats<br />
mak<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> andere, meer tredvaste vegetatie. De nieuwe vegetatie die zich<br />
ontwikkelt is nooit karakteristiek voor de oorspronkelijke vindplaats. Bij nog verdere<br />
betreding bestaat de kans dat de vegetatie geheel verdwijnt. Hier<strong>door</strong> verdwijnt de<br />
stabiliser<strong>en</strong>de werking van de vegetatie <strong>en</strong> wordt de kans op erosie groter (vooral in<br />
geaccid<strong>en</strong>teerd terrein). De mate van verandering is van verschill<strong>en</strong>de factor<strong>en</strong><br />
afhankelijk. Deze factor<strong>en</strong> zijn o.a. de soort vegetatie, de bodemgesteldheid, de<br />
int<strong>en</strong>siteit van betreding <strong>en</strong> het seizo<strong>en</strong> waarin de betreding plaatsvindt. Korstmoss<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> heide zijn bijvoorbeeld bijzonder gevoelig voor betreding (Van Konijn<strong>en</strong>burg 1993).<br />
De schadelijke effect<strong>en</strong> van betreding op de vegetatie <strong>door</strong> <strong>mountainbikers</strong> moet wel<br />
<strong>en</strong>igszins word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>uanceerd. Veel percel<strong>en</strong> in Nederland word<strong>en</strong> in meer of<br />
mindere mate betred<strong>en</strong> of bered<strong>en</strong> voor het beheer, de jacht, bosbess<strong>en</strong> zoek<strong>en</strong>,<br />
vogels <strong>en</strong> dier<strong>en</strong> bekijk<strong>en</strong> e.d. De invloed<strong>en</strong> van machines die word<strong>en</strong> ingezet bij het<br />
beheer zijn vaak veel destructiever <strong>en</strong> niet te vergelijk<strong>en</strong> met betreding <strong>door</strong><br />
<strong>mountainbikers</strong> (Wöhrstein 1998). De vegetatie heeft zich daar<strong>door</strong> op veel plaats<strong>en</strong><br />
al zeer lange tijd aangepast aan de effect<strong>en</strong> van bodemverdichting. De aandacht moet<br />
dus vooral uitgaan naar de bescherming van percel<strong>en</strong> met kwetsbare vegetaties.<br />
Buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> fiets<strong>en</strong> kan e<strong>en</strong> sterk verstor<strong>en</strong>de invloed hebb<strong>en</strong> op dier<strong>en</strong>,<br />
insect<strong>en</strong>, vogels, reptiel<strong>en</strong> <strong>en</strong> bodemorganism<strong>en</strong>. Door buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> te fiets<strong>en</strong><br />
wordt <strong>door</strong>gedrong<strong>en</strong> in de gebied<strong>en</strong> waar dier<strong>en</strong> zich overdag ophoud<strong>en</strong>, zoals<br />
dekking<strong>en</strong> (dichte boss<strong>en</strong>) <strong>en</strong> grote, rustige percel<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> buizerd heeft in e<strong>en</strong> bos<br />
bijvoorbeeld e<strong>en</strong> vluchtafstand van 75 meter. De meeste horst<strong>en</strong> (nest<strong>en</strong>) word<strong>en</strong> dan<br />
ook op meer dan 75 meter van e<strong>en</strong> pad aangetroff<strong>en</strong>. Door buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> te fiets<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> te dicht in de buurt kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> de tolerantiegr<strong>en</strong>s van de<br />
15
uizerd overschrijd<strong>en</strong>. Vooral als dit veelvuldig plaatsvindt kan dit schadelijke<br />
gevolg<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>.<br />
Door verandering van de bodemstructuur <strong>en</strong> het strooiselvolume kan buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong><br />
fiets<strong>en</strong> ook desastreus zijn voor ongewervelde dier<strong>en</strong>. Ook kunn<strong>en</strong> leefgebied<strong>en</strong> van<br />
insect<strong>en</strong> (graafwesp<strong>en</strong>, graafbij<strong>en</strong> etc.) <strong>en</strong> reptiel<strong>en</strong> (hagediss<strong>en</strong>, adders, etc.)<br />
verstoord word<strong>en</strong>.<br />
De mate waarin <strong>mountainbikers</strong> van pad<strong>en</strong> af zull<strong>en</strong> wijk<strong>en</strong> hangt sterk sam<strong>en</strong> met de<br />
terreingesteldheid <strong>en</strong> de gesteldheid van de pad<strong>en</strong>. In op<strong>en</strong> terrein<strong>en</strong> zull<strong>en</strong><br />
<strong>mountainbikers</strong> eerder van pad<strong>en</strong> afwijk<strong>en</strong> dan in moeilijk toegankelijke gebied<strong>en</strong>.<br />
Buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> fiets<strong>en</strong> in boss<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> ondergroei van bosbess<strong>en</strong>, bochtige<br />
smele, bram<strong>en</strong> e.d. of e<strong>en</strong> dikke strooisellaag kost veel kracht <strong>en</strong> techniek, waar<strong>door</strong><br />
het niet interessant is. Er zijn vijf situaties waarbij <strong>mountainbikers</strong> wel de neiging<br />
kunn<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> om buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> te fietst<strong>en</strong>:<br />
1 In boss<strong>en</strong> zonder onderbegroeiing of in op<strong>en</strong> gebied<strong>en</strong><br />
In het eerste geval gaat het vaak om beuk<strong>en</strong>boss<strong>en</strong>, waar de pad<strong>en</strong> vaak moeilijk<br />
herk<strong>en</strong>baar zijn. In deze gevall<strong>en</strong> gaat het dus niet persé om opzet. In het tweede<br />
geval gaat het meestal om heideterrein<strong>en</strong>, stuifzandgebied<strong>en</strong> e.d.<br />
2 Bij technische uitdaging<strong>en</strong><br />
Soms ligt op <strong>en</strong>ige afstand van e<strong>en</strong> pad e<strong>en</strong> interessante, technische uitdaging voor<br />
<strong>mountainbikers</strong>, zoals e<strong>en</strong> springheuveltjes of e<strong>en</strong> korte klim. In sommige gevall<strong>en</strong> zal<br />
er e<strong>en</strong> pad naartoe ontstaan. Vooral cultuurhistorische elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, zoals grafheuvels<br />
<strong>en</strong> ijskelders kunn<strong>en</strong> hier schade van ondervind<strong>en</strong>. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zijn van nature<br />
nieuwsgierig, dus alle bosbezoekers zull<strong>en</strong> interessante plekk<strong>en</strong> die niet langs e<strong>en</strong><br />
bestaand pad ligg<strong>en</strong>, prober<strong>en</strong> te bereik<strong>en</strong>. Zorg er daarom voor dat ze echt niet te<br />
zi<strong>en</strong> zijn, onbereikbaar zijn of zorg dat het bereikbaar is op e<strong>en</strong> w<strong>en</strong>selijke manier.<br />
3 Op wildwissels<br />
Het rijd<strong>en</strong> op wildwissels kan interessant zijn, omdat het vaak ‘spann<strong>en</strong>de’ paadjes<br />
zijn. Het kan echter leid<strong>en</strong> tot grote verstoring, omdat hier<strong>door</strong> grote, rustige percel<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>door</strong>sned<strong>en</strong>. De dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> vogels die zich graag in dergelijke percel<strong>en</strong><br />
ophoud<strong>en</strong>, zoals rust<strong>en</strong>d grootwild of nestel<strong>en</strong>de vogels, word<strong>en</strong> zo verstoord.<br />
Voor e<strong>en</strong> deskundige is het begrip wildwissels vanzelfsprek<strong>en</strong>d, maar sommige<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> het niet <strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat het om e<strong>en</strong> uitdag<strong>en</strong>d pad gaat. Uiteraard<br />
verschuil<strong>en</strong> sommige <strong>mountainbikers</strong> zich ook achter deze onwet<strong>en</strong>dheid. Het gev<strong>en</strong><br />
van voorlichting aan <strong>mountainbikers</strong> (op e<strong>en</strong> ver<strong>en</strong>igingsavond o.i.d.) kan het rijd<strong>en</strong> op<br />
wildwissels sterk verminder<strong>en</strong>. Op de Noord-Veluwe heeft e<strong>en</strong> beheerder goede<br />
ervaring<strong>en</strong> opgedaan met het gev<strong>en</strong> van voorlichting over wildwissels tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong><br />
ver<strong>en</strong>igingsavond.<br />
4 In heuvelachtige gebied<strong>en</strong><br />
Vooral in heuvelachtige gebied<strong>en</strong> komt het voor dat <strong>mountainbikers</strong> buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong><br />
fiets<strong>en</strong> (stuwwall<strong>en</strong>, stuifduin<strong>en</strong>, duin<strong>en</strong>, Zuid-Limburg). In dergelijke gebied<strong>en</strong> will<strong>en</strong><br />
<strong>mountainbikers</strong> wel e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> nieuwe afdaling ‘creër<strong>en</strong>’. Dit gebeurt uiteraard bewust<br />
<strong>en</strong> kan ernstige erosie veroorzak<strong>en</strong>, omdat de bescherm<strong>en</strong>de vegetatie- <strong>en</strong>/of<br />
strooisellaag wordt weggered<strong>en</strong>/weggeremd (Wöhrstein 1998). Dit zorgt terecht voor<br />
e<strong>en</strong> behoorlijke dosis ergernis bij beheerders <strong>en</strong> andere bosbezoekers <strong>en</strong> draagt in<br />
sterke mate bij aan het idee dat <strong>mountainbikers</strong> bosvernietigers zijn.<br />
5 ‘Geop<strong>en</strong>d bos’<br />
Bij het reguliere dunningsbeheer wordt het bos soms ‘geop<strong>en</strong>d’, bijvoorbeeld <strong>door</strong><br />
rijspor<strong>en</strong> van bosbouwmachines of <strong>door</strong> gemaakte dunningspad<strong>en</strong>. Mountainbikers <strong>en</strong><br />
andere bosbezoekers grijp<strong>en</strong> deze ‘pad<strong>en</strong>’ soms aan om e<strong>en</strong> nieuw pad te zoek<strong>en</strong>.<br />
16
Er zijn helaas weinig gegev<strong>en</strong>s beschikbaar over de mate waarin buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong><br />
gered<strong>en</strong> wordt, maar in de praktijk zal het alle<strong>en</strong> in de hierbov<strong>en</strong> geschrev<strong>en</strong><br />
omstandighed<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong>. De beschikbare onderzoeksresultat<strong>en</strong> beam<strong>en</strong> dit (Van<br />
Konijn<strong>en</strong>burg 1993, Wöhrstein 1998). Buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> fiets<strong>en</strong> komt volg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> Duits<br />
onderzoek (Wöhrstein 1998) in nog ge<strong>en</strong> 4 proc<strong>en</strong>t van de gevall<strong>en</strong> voor, alhoewel<br />
slechts 68% van de ondervraagd<strong>en</strong> van zichzelf kon zegg<strong>en</strong> nog nooit buit<strong>en</strong> de<br />
pad<strong>en</strong> te hebb<strong>en</strong> gefietst. Uit dit onderzoek bleek ook dat het buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> fiets<strong>en</strong><br />
vaak alle<strong>en</strong> over korte afstand<strong>en</strong> gebeurd (< 50 m). In de helft van de gevall<strong>en</strong> wordt<br />
er buit<strong>en</strong> het pad gefietst als gevolg van wegafsluiting<strong>en</strong> <strong>en</strong> verder voor het afsnijd<strong>en</strong><br />
van bocht<strong>en</strong>, techniektraining, voor het plezier <strong>en</strong> om de fiets uit te test<strong>en</strong>. Opvall<strong>en</strong>d<br />
is dat het vooral <strong>mountainbikers</strong> zijn in de leeftijdsgroep van 10-19 jaar <strong>en</strong>/of niet zijn<br />
aangeslot<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> ver<strong>en</strong>iging die buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> fiets<strong>en</strong>. Over het algeme<strong>en</strong> kan<br />
gesteld word<strong>en</strong> dat oudere <strong>mountainbikers</strong> meer oog hebb<strong>en</strong> voor sociale <strong>en</strong><br />
ecologische problem<strong>en</strong> die ze kunn<strong>en</strong> veroorzak<strong>en</strong>. Dit blijkt ook het geval te zijn bij<br />
serieuze <strong>mountainbikers</strong>. Geleg<strong>en</strong>heids<strong>mountainbikers</strong> hebb<strong>en</strong> over het algeme<strong>en</strong><br />
minder oog voor de gevolg<strong>en</strong> van hun gedrag. Weigand (1993) vond in zijn onderzoek<br />
naar de betreding van e<strong>en</strong> volledig afgeslot<strong>en</strong> gebied dat 27% van de wandelaars zich<br />
niet aan dit verbod hield <strong>en</strong> 14% van de <strong>mountainbikers</strong>.<br />
2.4 Wild verstor<strong>en</strong><br />
Elke aanwezigheid van de m<strong>en</strong>s kan dier<strong>en</strong> verstor<strong>en</strong> <strong>door</strong> zichtbaarheid, beweging<br />
<strong>en</strong> geluid. Op korte termijn zorgt verstoring voor vluchtgedrag of schuilgedrag. Dit kan<br />
veel <strong>en</strong>ergie kost<strong>en</strong> <strong>en</strong> belemmert het foerager<strong>en</strong> of rust<strong>en</strong> van dier<strong>en</strong>, waar<strong>door</strong> de<br />
vitaliteit van deze dier<strong>en</strong> sterk af kan nem<strong>en</strong> <strong>en</strong> in moeilijke period<strong>en</strong> tot sterfte kan<br />
leid<strong>en</strong>. Vluchtgedrag kan ook leid<strong>en</strong> tot verkeersslachtoffers. Jaarlijks word<strong>en</strong> vele<br />
edelhert<strong>en</strong>, duiz<strong>en</strong>d<strong>en</strong> reeën <strong>en</strong> zo’n 100-200 wilde zwijn<strong>en</strong> doodgered<strong>en</strong>. Ook zijn er<br />
lange termijn effect<strong>en</strong> mogelijk, waarbij de dier<strong>en</strong> hun gedrag aanpass<strong>en</strong> of e<strong>en</strong><br />
gebied verlat<strong>en</strong> of vermijd<strong>en</strong>. Het meest schadelijk is het als recreatie effect heeft op<br />
het duurzaam voortbestaan van de populatie.<br />
De mate van verstoring is afhankelijk van veel factor<strong>en</strong>:<br />
• Diersoort<br />
De <strong>en</strong>e soort is meer verstoringgevoeliger dan de ander. Over het algeme<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> grondbroeders, trekvogels, territoriale dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> kolonievogels als<br />
kwetsbaar verondersteld voor verstoring.<br />
• Terreingesteldheid<br />
Als op e<strong>en</strong> terrein voldo<strong>en</strong>de schuilmogelijkhed<strong>en</strong> aanwezig zijn, zull<strong>en</strong> de dier<strong>en</strong><br />
zich minder snel lat<strong>en</strong> verjag<strong>en</strong>. Goede schuilmogelijkhed<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gevond<strong>en</strong> in<br />
structuurrijk bos, struiklag<strong>en</strong> <strong>en</strong> ruigt<strong>en</strong>, omgevall<strong>en</strong> bom<strong>en</strong> <strong>en</strong> in terrein<strong>en</strong> met<br />
hoogteverschill<strong>en</strong>.<br />
• Seizo<strong>en</strong><br />
Bepaalde dier<strong>en</strong> zijn in bepaalde period<strong>en</strong> van het jaar kwetsbaarder, zoals in het<br />
broedseizo<strong>en</strong> <strong>en</strong> de bronsttijd.<br />
• Tijd van de dag<br />
’s Ocht<strong>en</strong>ds vroeg <strong>en</strong> ’s avonds is de kans op verstoring het grootst.<br />
• Plaats<br />
De verstoring is ernstiger wanneer m<strong>en</strong> van de gebruikelijke routes afwijkt <strong>en</strong><br />
wanneer m<strong>en</strong> langere tijd op één plaats blijft. Zo veroorzak<strong>en</strong> loslop<strong>en</strong>de hond<strong>en</strong>,<br />
spel<strong>en</strong>de kinder<strong>en</strong>, fotograf<strong>en</strong> <strong>en</strong> vogelwaarnemers vaak e<strong>en</strong> grotere verstoring<br />
dan rustig <strong>door</strong>lop<strong>en</strong>de wandelaars <strong>en</strong> fietsers. De vluchtafstand neemt sterk af<br />
als de verstoringsbron zich buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> bevindt (Wöhrstein 1998)<br />
• Frequ<strong>en</strong>tie<br />
Enkele ker<strong>en</strong> e<strong>en</strong> grote verstoring is minder erg dan vele ker<strong>en</strong> e<strong>en</strong> lichte<br />
verstoring.<br />
17
• Aantal recreant<strong>en</strong><br />
De verstoring verloopt niet rechtlijnig, maar neemt logaritmisch toe met het aantal<br />
bezoekers. Dit kan tot de overweging leid<strong>en</strong> om rustige <strong>en</strong> stille gebied<strong>en</strong> stil te<br />
houd<strong>en</strong> <strong>en</strong> in drukkere terrein<strong>en</strong> meer drukte toe te lat<strong>en</strong>.<br />
Uit de literatuur <strong>en</strong> de praktijk is bek<strong>en</strong>d dat dier<strong>en</strong> sterk kunn<strong>en</strong> w<strong>en</strong>n<strong>en</strong> aan de<br />
aanwezigheid van recreant<strong>en</strong> (Stubbe 1986, Jakob 2002, Wöhrstein 1998). In de<br />
literatuur wordt soms wel geopperd dat het verrassingseffect van e<strong>en</strong> stille, snelle<br />
mountainbiker groter is dan van bijvoorbeeld e<strong>en</strong> wandelaar (o.a. Boer & Raffe 2003).<br />
Aan de andere kant betek<strong>en</strong>t dit echter ook dat de verstoring korter duurt.<br />
Mountainbikers hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> grotere actieradius dan wandelaars waar<strong>door</strong> de kans<br />
bestaat dat ze vaker in afgeleg<strong>en</strong>, rustige gebied<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>.<br />
Er is nog ge<strong>en</strong> specifiek onderzoek in Nederland gedaan naar de invloed van<br />
<strong>mountainbikers</strong> op dier<strong>en</strong>, maar uit de beschikbare buit<strong>en</strong>landse studies blijkt de<br />
verstor<strong>en</strong>de invloed van <strong>mountainbikers</strong> die op de pad<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> op dier<strong>en</strong> niet<br />
wez<strong>en</strong>lijk groter te zijn dan van bijvoorbeeld wandelaars. In Oost<strong>en</strong>rijk heeft<br />
onderzoek bijvoorbeeld uitgewez<strong>en</strong> dat gemz<strong>en</strong> niet anders reageerd<strong>en</strong> op<br />
<strong>mountainbikers</strong> dan op wandelaars of hardlopers (Gander 1994). Jakob (2002) merkt<br />
in zijn studie op dat <strong>en</strong>kele ur<strong>en</strong> na e<strong>en</strong> wereldbekerwedstrijd de reeën al weer aan<br />
het graz<strong>en</strong> war<strong>en</strong> in weiland<strong>en</strong> waar de route overhe<strong>en</strong> liep. Papouchis (2001) vond in<br />
zijn onderzoek dat <strong>mountainbikers</strong> veel minder invloed hadd<strong>en</strong> op ‘Bighorn sheep’ dan<br />
wandelaars.<br />
Fiets<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> heeft echter wel e<strong>en</strong> grote verstor<strong>en</strong>de invloed (paragraaf<br />
2.3). Voor <strong>mountainbikers</strong> als pot<strong>en</strong>tiële verstoringsbron zijn met name de zintuig<strong>en</strong><br />
gezichtsvermog<strong>en</strong> <strong>en</strong> gehoor van de dier<strong>en</strong> van belang, aangezi<strong>en</strong> de geur van e<strong>en</strong><br />
mountainbiker niet wez<strong>en</strong>lijk anders is dan van bijvoorbeeld e<strong>en</strong> wandelaar. Het<br />
gehoor van wilde zwijn<strong>en</strong>, reeën <strong>en</strong> hert<strong>en</strong> is uitstek<strong>en</strong>d ontwikkeld (kader 3). Van<br />
deze dier<strong>en</strong> is bek<strong>en</strong>d dat ze ernstig in paniek kunn<strong>en</strong> rak<strong>en</strong> van lawaai mak<strong>en</strong>de<br />
bosbezoekers. Schreeuw<strong>en</strong>de <strong>mountainbikers</strong> of kinder<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> dan ook e<strong>en</strong><br />
verstor<strong>en</strong>d effect hebb<strong>en</strong>.<br />
Het gezichtsvermog<strong>en</strong> van deze dier<strong>en</strong> is minder goed ontwikkeld. Alle<strong>en</strong> beweg<strong>en</strong>de<br />
object<strong>en</strong> word<strong>en</strong> goed waarg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Als de verstoring niet te lang duurt <strong>en</strong> de<br />
beweging constant is, hebb<strong>en</strong> ze minder de neiging om op de vlucht te slaan. Dit<br />
verklaart ook het idee van <strong>mountainbikers</strong> dat ze, zolang ze <strong>door</strong>fiets<strong>en</strong> <strong>en</strong> stil zijn,<br />
veel dichter bij dier<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> dan wandel<strong>en</strong>d. De verstoring van e<strong>en</strong><br />
mountainbiker duurt <strong>door</strong> zijn hoge snelheid niet lang <strong>en</strong> de beweging is vloei<strong>en</strong>d.<br />
E<strong>en</strong> veelgehoorde opmerking is dat de bonte, felgekleurde kleding van<br />
<strong>mountainbikers</strong> e<strong>en</strong> verstor<strong>en</strong>d effect hebb<strong>en</strong>. Veel dier<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> echter nauwelijks<br />
kleur<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> (kader 3). Het is dan ook niet aannemelijk dat de kleding van<br />
<strong>mountainbikers</strong> e<strong>en</strong> belangrijke invloed heeft op het vluchtgedrag van dier<strong>en</strong>.<br />
Opvall<strong>en</strong>de kleding moet eerder word<strong>en</strong> gezi<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> oorzaak van sociale<br />
conflict<strong>en</strong>, omdat sommige m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> felgekleurde <strong>mountainbikers</strong> als e<strong>en</strong> dissonant in<br />
de natuur zi<strong>en</strong>.<br />
Uit de bestudeerde literatuur <strong>en</strong> de geraadpleegde deskundig<strong>en</strong> is geblek<strong>en</strong> dat<br />
struin<strong>en</strong>de hond<strong>en</strong> de belangrijkste verstoringsbron zijn. Bijna alle dier<strong>en</strong> in<br />
natuurterrein<strong>en</strong> zijn bang voor hond<strong>en</strong>, zowel voor hond<strong>en</strong> die hun jachtinstinct volg<strong>en</strong><br />
als voor hond<strong>en</strong> die ‘niets do<strong>en</strong>’. Komt e<strong>en</strong> hond te dicht in de buurt, dan schrikk<strong>en</strong> de<br />
dier<strong>en</strong> op. Reeën rak<strong>en</strong> bijvoorbeeld snel in paniek. Ze kunn<strong>en</strong> weliswaar harder<br />
lop<strong>en</strong>, maar soms lop<strong>en</strong> de dier<strong>en</strong> zich dood teg<strong>en</strong> hekk<strong>en</strong> of veroorzak<strong>en</strong><br />
verkeersongelukk<strong>en</strong>.<br />
18
Kader 3<br />
Wild in Nederland<br />
Edelhert<strong>en</strong> zijn alle<strong>en</strong> te vind<strong>en</strong> op de Veluwe <strong>en</strong> in de Oostvaardersplass<strong>en</strong>. De<br />
voorjaarsstand (voor de geboorte van jonge hert<strong>en</strong>) is ongeveer 840 stuks in de vrije<br />
wildbaan (Noordwest-Veluwe 150, Noordoost-Veluwe 150, Midd<strong>en</strong>-Veluwe 160,<br />
Zuidoost-Veluwe 220 <strong>en</strong> de Zuidwest-Veluwe 150 stuks) <strong>en</strong> 475 in de geslot<strong>en</strong><br />
wildbaan (Kroondomein<strong>en</strong> 225, De Hoge Veluwe 200 <strong>en</strong> het Deelerwoud 50 stuks).<br />
De zintuig<strong>en</strong> van edelhert<strong>en</strong> zijn uitstek<strong>en</strong>d ontwikkeld. Het reukvermog<strong>en</strong> is beter<br />
ontwikkeld dan het gezichtsvermog<strong>en</strong>. Het edelhert heeft e<strong>en</strong> uitstek<strong>en</strong>d gehoor <strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> scherpe reukzin. Ze kunn<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> al op 300 meter ruik<strong>en</strong>, uiteraard afhankelijk<br />
van wind <strong>en</strong> geur (parfum, rok<strong>en</strong>). De og<strong>en</strong> zijn minder goed ontwikkeld. Vooral<br />
beweging<strong>en</strong> word<strong>en</strong> direct opgemerkt <strong>en</strong> de dier<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> dan minut<strong>en</strong> lang doodstil<br />
blijv<strong>en</strong> staan kijk<strong>en</strong> naar verme<strong>en</strong>d gevaar. Kleur<strong>en</strong> word<strong>en</strong> slecht waarg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Wilde zwijn<strong>en</strong> zijn vrijwel overal te vind<strong>en</strong> op de Veluwe <strong>en</strong> in de Meinweg in Limburg.<br />
Begin 2003 war<strong>en</strong> er ongeveer 5.000 wilde zwijn<strong>en</strong>, maar het streefaantal is 1.200.<br />
Het reukvermog<strong>en</strong> van wilde zwijn<strong>en</strong> is f<strong>en</strong>om<strong>en</strong>aal, getuige het vermog<strong>en</strong> van de<br />
dier<strong>en</strong> om voedsel vrij diep in de grond op te spor<strong>en</strong>. Het gehoor is uitstek<strong>en</strong>d,<br />
alhoewel ze in grote groep<strong>en</strong> zelf zo veel lawaai mak<strong>en</strong>, dat ze geluid<strong>en</strong> uit de<br />
omgeving nauwelijks hor<strong>en</strong>. Het gezichtsvermog<strong>en</strong> is slecht ontwikkeld. De og<strong>en</strong> zijn<br />
klein <strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> diep in de kop, waar<strong>door</strong> het gezichtsveld aan beide zijd<strong>en</strong> klein is.<br />
Stilstaande m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> ze zelfs op korte afstand niet zi<strong>en</strong>. Beweging<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
echter goed herk<strong>en</strong>d. Het is onduidelijk of wilde zwijn<strong>en</strong> kleur kunn<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>.<br />
Waarschijnlijk is het bijzonder slecht ontwikkeld.<br />
Reeën vind<strong>en</strong> we in heel het land. Er zijn er zo’n 50.000 tot 70.000. Het<br />
gezichtsvermog<strong>en</strong> is matig ontwikkeld. De lichtstral<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> niet als e<strong>en</strong> punt sam<strong>en</strong><br />
op het netvlies, maar als e<strong>en</strong> lijn, waar<strong>door</strong> onscherpe <strong>en</strong> verstoorde beeld<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
geringe dieptescherpte ontstaan. Beweging<strong>en</strong> word<strong>en</strong> hier<strong>door</strong> echter goed<br />
waarg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Kleur<strong>en</strong> word<strong>en</strong> slecht gezi<strong>en</strong>.<br />
Het reukvermog<strong>en</strong> is het belangrijkste zintuig <strong>en</strong> is uitstek<strong>en</strong>d ontwikkeld. Het stelt<br />
het dier in staat m<strong>en</strong>selijke aanwezigheid al op 300 meter waar te nem<strong>en</strong>. Het<br />
gehoor is goed ontwikkeld, alhoewel onduidelijk is hoe goed precies. Dit heeft er<br />
onder andere mee te mak<strong>en</strong> dat reeën sterk kunn<strong>en</strong> w<strong>en</strong>n<strong>en</strong> aan bepaalde<br />
geluid<strong>en</strong>.<br />
Damhert<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> voor op de Veluwe, in de Amsterdamse waterleidingduin<strong>en</strong> <strong>en</strong> op<br />
sommige plekk<strong>en</strong> in Zeeland. De Veluwe heeft e<strong>en</strong> voorjaarsstand van zo’n 350<br />
damhert<strong>en</strong>. De helft komt voor in het Deelerwoud, de rest op de Zuidoost- <strong>en</strong> de<br />
Noordoost-Veluwe. M<strong>en</strong> gaat er vanuit dat er op korte termijn e<strong>en</strong> verspreiding<br />
plaatsvindt over de gehele Veluwe. De reukzin domineert bov<strong>en</strong> het<br />
gezichtsvermog<strong>en</strong> <strong>en</strong> de gehoorzin. Ze zijn meer overdag te zi<strong>en</strong> <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> beter<br />
ruik<strong>en</strong> <strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dan edelhert<strong>en</strong>. Hun vluchtafstand is iets korter dan van edelhert<strong>en</strong>.<br />
Alhoewel ze iets minder snel in paniek rak<strong>en</strong> dan reeën <strong>en</strong> edelhert<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong><br />
damhert<strong>en</strong> ernstig verstoord word<strong>en</strong> <strong>door</strong> loslop<strong>en</strong>de hond<strong>en</strong> <strong>en</strong> int<strong>en</strong>sieve recreatie.<br />
2.5 Wettelijke aansprakelijkheid<br />
Voor zover bek<strong>en</strong>d is er één geval in Nederland waarbij e<strong>en</strong> mountainbiker de<br />
bosbeheerder aansprakelijk heeft gesteld voor (letsel)schade als gevolg van e<strong>en</strong><br />
valpartij (kader 4). In de praktijk blijk<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> bij valpartij<strong>en</strong> de<br />
terreinbeheerder dus niet vaak aansprakelijk te stell<strong>en</strong>. Desalniettemin e<strong>en</strong> korte<br />
beschrijving van de schuldaansprakelijkheid.<br />
De aansprakelijkheid is in het Nieuw Burgerlijk Wetboek geregeld. In het recht zijn drie<br />
soort<strong>en</strong> aansprakelijkheid te onderscheid<strong>en</strong>. In het geval van mountainbik<strong>en</strong> is vooral<br />
de schuldaansprakelijkheid relevant. Bij schuldaansprakelijkheid moet word<strong>en</strong><br />
bewez<strong>en</strong> dat er sprake is van schuld <strong>door</strong> de veroorzaker <strong>en</strong> of, in welke mate de<br />
schadeveroorzaker de schade kan word<strong>en</strong> toegerek<strong>en</strong>d. Daarbij moet word<strong>en</strong><br />
19
aangetoond of er sprake is van e<strong>en</strong> ‘onrechtmatige daad’. Volg<strong>en</strong>s het BW is e<strong>en</strong><br />
onrechtmatige daad:<br />
• e<strong>en</strong> inbreuk op e<strong>en</strong> recht;<br />
• e<strong>en</strong> do<strong>en</strong> of nalat<strong>en</strong> in strijd met e<strong>en</strong> wettelijke plicht;<br />
• e<strong>en</strong> do<strong>en</strong> of nalat<strong>en</strong> in strijd met hetge<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s onbeschrev<strong>en</strong> recht in het<br />
maatschappelijke verkeer betaamt.<br />
Of er sprake is van e<strong>en</strong> onrechtmatige daad wordt bepaald <strong>door</strong> de rechterlijke macht.<br />
Jurisprud<strong>en</strong>tie speelt daarbij e<strong>en</strong> belangrijke rol. Helaas is er voor zover bek<strong>en</strong>d nog<br />
ge<strong>en</strong> jurisprud<strong>en</strong>tie beschikbaar voor mountainbik<strong>en</strong>. Als beweerd wordt dat er sprake<br />
is van e<strong>en</strong> onrechtmatige daad, dan toetst de rechter dit aan 5 bestanddel<strong>en</strong>, zijnde:<br />
• Onrechtmatigheid in algem<strong>en</strong>e zin<br />
Heeft de schadeveroorzaker iets onrechtmatigs gedaan (bijv. is er aantoonbaar<br />
onvoldo<strong>en</strong>de zorg geweest), of gaat het om overmacht (zoals e<strong>en</strong> storm)?<br />
• Schuld<br />
Is de veroorzaker schuldig (is hem iets te verwijt<strong>en</strong>, had hij het kunn<strong>en</strong><br />
voorkom<strong>en</strong>?), of ligt de schuld (voor e<strong>en</strong> deel) bij de b<strong>en</strong>adeelde?<br />
• <strong>Schade</strong><br />
Is er schade (in ruime zin – dus ook ev<strong>en</strong>tuele vervolgschade of emotionele<br />
schade)?<br />
• Causaliteit<br />
Is de schade veroorzaakt <strong>door</strong> de beweerde schadeoorzaak?<br />
• Relativiteit<br />
Heeft ev<strong>en</strong>tueel verweer betrekking op de schade? <strong>Schade</strong>vergoeding kan niet<br />
word<strong>en</strong> afgeweerd met e<strong>en</strong> beroep op e<strong>en</strong> norm die weinig of niets met de schade<br />
te mak<strong>en</strong> heeft. Zo kan schade <strong>door</strong> e<strong>en</strong> vall<strong>en</strong>de tak niet word<strong>en</strong> afgeweerd met<br />
e<strong>en</strong> bord ‘verbod<strong>en</strong> toegang’ omdat die feitelijk niets met de schade te mak<strong>en</strong><br />
heeft. Hoogst<strong>en</strong>s kan het leid<strong>en</strong> tot verminderde aansprakelijkheid.<br />
Bij schuldaansprakelijkheid zal de b<strong>en</strong>adeelde in principe moet<strong>en</strong> aanton<strong>en</strong> dat de<br />
aanbieder nalatig is geweest. De aanbieder kan zich verwer<strong>en</strong> <strong>door</strong> aan te ton<strong>en</strong> dat<br />
hij aan alle (zorg)plicht<strong>en</strong> (o.a. regulier onderhoud) heeft voldaan. Hoe uitgebreid de<br />
zorgplicht is, hangt af van de situatie.<br />
In het geval van mountainbik<strong>en</strong> gaat het om sport- <strong>en</strong> spelsituaties, waarbij sprake is<br />
van eig<strong>en</strong> risico. Van e<strong>en</strong> mountainbiker mag over het algeme<strong>en</strong> extra oplett<strong>en</strong>dheid<br />
verwacht word<strong>en</strong>. Als e<strong>en</strong> beheerder aan kan ton<strong>en</strong> dat risico’s zijn vermed<strong>en</strong> of<br />
verminderd, zal hij vaak niet aansprakelijk word<strong>en</strong> gesteld. E<strong>en</strong> bosbeheerder is<br />
bijvoorbeeld alle<strong>en</strong> aansprakelijk als hij e<strong>en</strong> gevaarlijke situatie heeft geschap<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
daarbij niet voldo<strong>en</strong>de maatregel<strong>en</strong> heeft g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> om ongevall<strong>en</strong> te voorkom<strong>en</strong>. Bij<br />
het plaats<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> hek of e<strong>en</strong> raster over e<strong>en</strong> pad, moet bijvoorbeeld goed word<strong>en</strong><br />
gewaarschuwd teg<strong>en</strong> deze nieuwe situatie. Het gaat hierbij om het tekortschiet<strong>en</strong> in<br />
de zorgplicht (zorgvuldigheidsplicht). De c<strong>en</strong>trale vraag die vaak gesteld wordt is: Wat<br />
zijn de gerechtvaardigde verwachting<strong>en</strong> die m<strong>en</strong> van elkaar ter plekke mag<br />
koester<strong>en</strong>? Oftewel, de oplett<strong>en</strong>dheid die van e<strong>en</strong> mountainbiker verwacht/vereist<br />
mag word<strong>en</strong>, di<strong>en</strong>t te word<strong>en</strong> afgezet teg<strong>en</strong> de maatregel<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> bosbeheerder<br />
moet nem<strong>en</strong> om gevaarlijke situaties te voorkom<strong>en</strong>.<br />
Om de kans op aansprakelijkheid te voorkom<strong>en</strong> is het verstandig om<br />
onderhoudswerkzaamhed<strong>en</strong> goed te administrer<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> logboek. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> moet<br />
duidelijke informatie verstrekt word<strong>en</strong> aan <strong>mountainbikers</strong>, bijvoorbeeld bij technische<br />
passages, verandering<strong>en</strong> in routes, afsluiting<strong>en</strong> e.d. Ev<strong>en</strong>tuele gebouwde<br />
hinderniss<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> duurzaam <strong>en</strong> voorspelbaar zijn <strong>en</strong> zodanig ontworp<strong>en</strong> dat<br />
blessures word<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong> in het geval de mountainbiker de hindernis niet goed<br />
neemt (bijv. ge<strong>en</strong> scherpe object<strong>en</strong> in omgeving).<br />
20
Kader 4<br />
Staatsbosbeheer aansprakelijk voor ongeval mountainbiker<br />
In april 2002 is e<strong>en</strong> mountainbiker gevall<strong>en</strong> in het Staatsbosbeheerterrein De Meinweg<br />
in Limburg. Staatsbosbeheer had e<strong>en</strong> ‘paard<strong>en</strong>lint’ gespann<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> wildrooster<br />
om te voorkom<strong>en</strong> dat het wild over het overgroeide rooster buit<strong>en</strong> het raster zou<br />
kom<strong>en</strong>. Het lint was <strong>door</strong> verkleuring echter moeilijk zichtbaar, waar<strong>door</strong> de<br />
mountainbiker het lint pas op het laatste zag, onderuit ging <strong>en</strong> behoorlijke lichamelijke<br />
schade opliep. Staatsbosbeheer heeft de aansprakelijk op zich g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, omdat<br />
geconcludeerd werd dat de wellicht niet volledige oplett<strong>en</strong>dheid van de mountainbiker<br />
niet opwoog teg<strong>en</strong> de onduidelijke afzetting <strong>door</strong> Staatsbosbeheer. Hiermee was e<strong>en</strong><br />
gevaarlijke situatie gecreëerd. Er werd geoordeeld dat de waarschuwing voor de<br />
afzetting simpel, goedkoop <strong>en</strong> met nauwelijks meer moeite beter op had kunn<strong>en</strong><br />
vall<strong>en</strong> (rood/wit lint, waarschuwingsvlaggetjes e.d.).<br />
2.6 Bedreiging voor reptiel<strong>en</strong><br />
<strong>Stichting</strong> Ravon (Reptiel<strong>en</strong>, Amfibieën <strong>en</strong> Viss<strong>en</strong> Onderzoek Nederland) houdt zich<br />
bezig met het welzijn van reptiel<strong>en</strong> In Nederland. Navraag bij het hoofdkantoor van<br />
Ravon <strong>en</strong> bij de regionale kantor<strong>en</strong> heeft duidelijk gemaakt dat <strong>mountainbikers</strong> ge<strong>en</strong><br />
grote bedreiging vorm<strong>en</strong> voor reptiel<strong>en</strong>. Er zijn slechts <strong>en</strong>kele gevall<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d van<br />
dood gered<strong>en</strong> reptiel<strong>en</strong> <strong>door</strong> (waarschijnlijk) <strong>mountainbikers</strong>. Het gaat hierbij veelal<br />
om hazelworm<strong>en</strong> die zich <strong>door</strong> hun traagheid <strong>en</strong> omdat ze zich moeilijk voortbeweg<strong>en</strong><br />
in mul zand (of in uitzonderingsgevall<strong>en</strong> zelfs helemaal niet meer vooruitkom<strong>en</strong>) soms<br />
lang op e<strong>en</strong> pad bevind<strong>en</strong>, waar<strong>door</strong> de kans op overrijding relatief groot is (zie kader<br />
5). Hagediss<strong>en</strong> merk<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> zeer snel op <strong>en</strong> zijn snel g<strong>en</strong>oeg weg.<br />
Eén van de respond<strong>en</strong>t<strong>en</strong> merkte wel op dat er e<strong>en</strong> theoretisch gevaar uitgaat van de<br />
neiging van <strong>mountainbikers</strong> om op de rand van pad<strong>en</strong> te gaan rijd<strong>en</strong>, daar waar het<br />
zand net niet los ligt, maar ook niet vast is. Hierin legg<strong>en</strong> bv. zandhagediss<strong>en</strong> graag<br />
hun eier<strong>en</strong>. Deze volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> dier<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in bepaalde periodes dus makkelijk<br />
doodgered<strong>en</strong> <strong>door</strong> <strong>mountainbikers</strong>. Hetzelfde geld voor de eier<strong>en</strong> <strong>en</strong> de jonge dier<strong>en</strong>.<br />
Internationaal wordt ge<strong>en</strong> melding gemaakt van specifieke problem<strong>en</strong> met<br />
doodgered<strong>en</strong> reptiel<strong>en</strong> <strong>door</strong> <strong>mountainbikers</strong>.<br />
Mountainbikers kunn<strong>en</strong> lokaal e<strong>en</strong> bedreiging vorm<strong>en</strong> voor populaties reptiel<strong>en</strong>.<br />
Lokale oplossing<strong>en</strong>, zoals het verlegg<strong>en</strong> of afsluit<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> pad, is voldo<strong>en</strong>de.<br />
Goede voorlichting is cruciaal voor begrip <strong>en</strong> steun van <strong>mountainbikers</strong> voor dergelijke<br />
maatregel<strong>en</strong>.<br />
Kader 5<br />
Geïnv<strong>en</strong>tariseerde gevall<strong>en</strong> waarin reptiel<strong>en</strong> dood zijn gered<strong>en</strong><br />
In 2000 is in het Bunderbos bij Geulle e<strong>en</strong> dode vuursalamander (ge<strong>en</strong> reptiel<br />
overig<strong>en</strong>s) aangetroff<strong>en</strong>. Het probleem is aangekaart <strong>en</strong> er zijn alternatiev<strong>en</strong><br />
aangedrag<strong>en</strong> bij zowel de geme<strong>en</strong>te Meerss<strong>en</strong> (die de pad<strong>en</strong> onderhoudt) als<br />
Staatsbosbeheer (de terreineig<strong>en</strong>aar) maar beide organisaties hebb<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> actie<br />
ondernom<strong>en</strong> om het doodrijd<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> te gaan. Het is onduidelijk wat het effect op de<br />
populatie is als er dier<strong>en</strong> op deze manier sneuvel<strong>en</strong>.<br />
Op de Meinweg loopt e<strong>en</strong> onverhard zandpad <strong>door</strong> e<strong>en</strong> belangrijk kerngebied<strong>en</strong> van<br />
adders. Dit pad is sinds e<strong>en</strong> aantal jar<strong>en</strong> bewust afgeslot<strong>en</strong> voor fietsers omdat er wel<br />
e<strong>en</strong>s doodgered<strong>en</strong> adders werd<strong>en</strong> aangetroff<strong>en</strong>. Het pad is volg<strong>en</strong>s de respond<strong>en</strong>t<br />
van de Ravon afgeslot<strong>en</strong> <strong>door</strong> op <strong>en</strong>kele plaats<strong>en</strong> stamm<strong>en</strong> te plaats<strong>en</strong> over het pad,<br />
bord<strong>en</strong> met verbod<strong>en</strong> toegang voor fietsers <strong>en</strong> bord<strong>en</strong> met daarop uitleg over de<br />
red<strong>en</strong> van de afsluiting. Desondanks blijkt het pad nog steeds gebruikt te word<strong>en</strong>.<br />
21
Tabel 4<br />
Aantal dood gevond<strong>en</strong> hazelworm<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> gebied van ongeveer 28 km 2 t<strong>en</strong> zuid<strong>en</strong> <strong>en</strong> zuidoost<strong>en</strong><br />
van Hilversum (1999 t/m 2003) (Bron: Ravon)<br />
1999 2000 2001 2002 2003 Totaal<br />
Asfaltweg 3 3 5 10 1 22<br />
Fietspad<br />
(schelp<strong>en</strong>)<br />
5 0 4 3 1 13<br />
Bospad (zand) 1 4 2 2 1 10<br />
Overige 1 0 2 0 1 4<br />
Totaal 10 7 13 15 4 49<br />
2.7 Afval in het bos<br />
Soms wordt opgemerkt dat <strong>mountainbikers</strong> rotzooi achterlat<strong>en</strong> in het bos, zoals<br />
verpakking<strong>en</strong> van sportvoeding <strong>en</strong> lekke binn<strong>en</strong>band<strong>en</strong>. Er is nooit specifiek<br />
onderzoek gedaan naar het achterlat<strong>en</strong> van rotzooi <strong>door</strong> verschill<strong>en</strong>de<br />
bosgebruikersgroep<strong>en</strong>, dus dit argum<strong>en</strong>t is niet objectief te beoordel<strong>en</strong>. Het<br />
mer<strong>en</strong>deel van de b<strong>en</strong>aderde beheerders gaf echter aan dat <strong>mountainbikers</strong> ge<strong>en</strong><br />
speciaal probleem vorm<strong>en</strong> met betrekking tot zwerfafval in bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong>. In<br />
de gedragscode MTB staat hierover ‘Laat ge<strong>en</strong> afval achter’, hetge<strong>en</strong> ook al lange tijd<br />
e<strong>en</strong> ongeschrev<strong>en</strong> regel is. Eén van de 20 IMBA ‘Tips that don’t suck’ is: ‘If you see<br />
trash on a ride, pick it up – especially the <strong>en</strong>ergy bar wrappers and inner tubes that<br />
give mountain bikers a bad name’.<br />
De <strong>Stichting</strong> Nederland Schoon houdt zich bezig met de prev<strong>en</strong>tie <strong>en</strong> bestrijding van<br />
de hinder van zwerfafval. Ze zijn bek<strong>en</strong>d van de grote publiekscampagne ‘Nederland<br />
Schoon’. Deze organisatie heeft weliswaar veel gegev<strong>en</strong>s verzameld over zwerfafval,<br />
maar gaan jammer g<strong>en</strong>oeg niet in op individuele groep<strong>en</strong>.<br />
2.8 Ongevall<strong>en</strong> in het bos<br />
Wandelaars <strong>en</strong> vooral ruiters ervar<strong>en</strong> de snelle <strong>mountainbikers</strong> als gevaarlijk. In de<br />
praktijk blijk<strong>en</strong> ongevall<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> andere bosbezoekers echter zeer<br />
weinig voor te kom<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> inv<strong>en</strong>tarisatie bij bos- <strong>en</strong> natuurbeheerders <strong>en</strong> bij belang<strong>en</strong>organisaties voor<br />
wandelaars <strong>en</strong> ruiters in Nederland heeft één concreet geval opgeleverd van materiële<br />
of fysieke schade bij andere bosbezoekers <strong>door</strong> botsing<strong>en</strong> met <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> één<br />
aanrijding met e<strong>en</strong> paardrijder zonder gevolg<strong>en</strong>. Dit eerste geval speelde zich af in<br />
Nationaal Park de Veluwezoom, waar e<strong>en</strong> deel van de mountainbikeroute gelijk<br />
oploopt met e<strong>en</strong> ruiterpad. E<strong>en</strong> groep schreeuw<strong>en</strong>de <strong>mountainbikers</strong> veroorzaakte<br />
e<strong>en</strong> valpartij bij e<strong>en</strong> jonge ruiter, die <strong>en</strong>kele wek<strong>en</strong> in coma heeft geleg<strong>en</strong>.<br />
Ook internationaal onderzoek wijst uit dat <strong>mountainbikers</strong> slechts zeld<strong>en</strong> ongevall<strong>en</strong><br />
veroorzak<strong>en</strong> (Wöhrstein 1998, Cessford 1995, Froitzheim & Spittler 1997, Kitt Keller<br />
1990, Has<strong>en</strong>auer 1999, Chaves, Winter & Baas 1993). In de literatuur wordt dan ook<br />
gesprok<strong>en</strong> over ‘perceived danger’ in plaats van ‘actual danger’. Feit blijft dat<br />
sommige m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zich oncomfortabel voel<strong>en</strong> als ze wet<strong>en</strong> dat <strong>mountainbikers</strong><br />
aanwezig kunn<strong>en</strong> zijn. Dit geldt in sterke mate voor ruiters.<br />
2.9 Het afsluit<strong>en</strong> van terrein<strong>en</strong><br />
Veel <strong>mountainbikers</strong> hebb<strong>en</strong> het idee dat ze recht hebb<strong>en</strong> op toegang tot het bos.<br />
Hieronder staat e<strong>en</strong> overzicht van relevante wet- <strong>en</strong> regelgeving <strong>en</strong><br />
subsidieregeling<strong>en</strong> die de op<strong>en</strong>stelling van het Nederlandse bos regel<strong>en</strong>.<br />
Subsidieregeling Natuurbeheer (SN)<br />
Het beheer van de Nederlandse boss<strong>en</strong> <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong> wordt gesubsidieerd <strong>door</strong><br />
het ministerie van Landbouw, Natuur <strong>en</strong> Voedselveiligheid (LNV) binn<strong>en</strong> de<br />
22
Subsidieregeling Natuurbeheer (SN). Deze subsidie is van belang voor particulier<strong>en</strong>,<br />
natuurbeschermingsorganisaties <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Andere publiekrechtelijke<br />
organisaties zijn uitgeslot<strong>en</strong>, net als waterwinbedrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> Staatsbosbeheer.<br />
E<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>aar van bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong> kan met ingang van 1 januari 2004 ge<strong>en</strong><br />
beheerssubsidie meer ontvang<strong>en</strong> als het terrein niet kosteloos het gehele jaar (meer<br />
dan 358 dag<strong>en</strong> per jaar) is op<strong>en</strong>gesteld. De eig<strong>en</strong>aar is verplicht dit via bord<strong>en</strong><br />
k<strong>en</strong>baar te mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> hij di<strong>en</strong>t de bestaande weg<strong>en</strong> <strong>en</strong> pad<strong>en</strong> te handhav<strong>en</strong> <strong>en</strong> deze<br />
voldo<strong>en</strong>de toegankelijk te houd<strong>en</strong>. De eig<strong>en</strong>aar kan wel ontheffing aanvrag<strong>en</strong> bij het<br />
ministerie van LNV voor het niet toegankelijk houd<strong>en</strong> van weg<strong>en</strong> <strong>en</strong> pad<strong>en</strong>.<br />
Binn<strong>en</strong> de SN bestaat ook de mogelijkheid (behalve geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>) om e<strong>en</strong> additionele<br />
subsidie aan te vrag<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aamd recreatiepakket. Hiervoor word<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
aantal aanvull<strong>en</strong>de eis<strong>en</strong> gesteld:<br />
• Het terrein is voldo<strong>en</strong>de toegankelijk <strong>en</strong> bevat weg<strong>en</strong>, vaarweg<strong>en</strong> <strong>en</strong> pad<strong>en</strong>, die<br />
recreatief gebruik mogelijk mak<strong>en</strong>.<br />
• De beheerder heeft e<strong>en</strong> onderhoudsplicht voor deze weg<strong>en</strong>, vaarweg<strong>en</strong> <strong>en</strong> pad<strong>en</strong>.<br />
• De beheerder di<strong>en</strong>t – indi<strong>en</strong> van toepassing – medewerking te verl<strong>en</strong><strong>en</strong> aan de<br />
aanleg, markering <strong>en</strong> het beheer van <strong>door</strong>gaande routes voor wandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> fiets<strong>en</strong><br />
in het kader van de landelijke afstandswandelpad<strong>en</strong> (LAW’s) <strong>en</strong> lange fietsroutes.<br />
Zowel binn<strong>en</strong> de standaardsubsidie als binn<strong>en</strong> het recreatiepakket heeft e<strong>en</strong><br />
beheerder de vrijheid om bepaalde recreatievorm<strong>en</strong> niet toe te staan.<br />
Mountainbikers kunn<strong>en</strong> op basis van de Subsidieregeling Natuurbeheer dus ge<strong>en</strong><br />
toegang afdwing<strong>en</strong>.<br />
Kader 6<br />
Mountainbikebeleid Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> (Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> 2002)<br />
In de handleiding mountainbik<strong>en</strong> staat het beleid verwoord van<br />
Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. De volg<strong>en</strong>de beleidslijn<strong>en</strong> staan c<strong>en</strong>traal:<br />
1 Indi<strong>en</strong> er t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van het mountainbik<strong>en</strong> problem<strong>en</strong> optred<strong>en</strong>, voortkom<strong>en</strong>d<br />
uit e<strong>en</strong> grote vraag <strong>en</strong> geringe mogelijkhed<strong>en</strong> in de regio, wordt in grotere<br />
natuurgebied<strong>en</strong> meegewerkt aan de aanleg van e<strong>en</strong> mountainbikeroute<br />
2 Er wordt vanuit Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> echter alle<strong>en</strong> aan de realisering meegewerkt<br />
als de route deel uitmaakt van e<strong>en</strong> regionale route.<br />
3 Mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> int<strong>en</strong>sief betrokk<strong>en</strong> word<strong>en</strong> bij de aanleg <strong>en</strong> het<br />
onderhoud van de route<br />
4 Indi<strong>en</strong> de route te int<strong>en</strong>sief wordt gebruikt, waar<strong>door</strong> veiligheid, beleving <strong>en</strong>/of<br />
natuurwaard<strong>en</strong> in het geding kom<strong>en</strong>, bestaat de mogelijkheid tot het limiter<strong>en</strong> van<br />
het gebruik. Dit wordt bereikt <strong>door</strong> middel van het uitgev<strong>en</strong> van vergunning<strong>en</strong> aan<br />
ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of fietsverhuurders.<br />
Dit heeft e<strong>en</strong> aantal aanbeveling<strong>en</strong> opgeleverd voor de beheerders:<br />
• In natuurgebied<strong>en</strong> van Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> mountainbikeroutes<br />
aangelegd, t<strong>en</strong>zij het e<strong>en</strong> oplossing is voor de huidige problem<strong>en</strong> met<br />
<strong>mountainbikers</strong> in het gebied.<br />
• Zorg voor e<strong>en</strong> int<strong>en</strong>sieve sam<strong>en</strong>werking met mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>. Leg de<br />
afsprak<strong>en</strong> vast op papier, bijvoorbeeld de afspraak dat 2 keer per jaar e<strong>en</strong> dag<br />
wordt besteed aan de route <strong>en</strong> dat daarbij minimaal 8 vrijwilligers van de<br />
ver<strong>en</strong>iging aanwezig zijn.<br />
• Scheidt mountainbik<strong>en</strong> zoveel mogelijk van andere recreatievorm<strong>en</strong>.<br />
• Probeer drukke toeristische plekk<strong>en</strong> te vermijd<strong>en</strong>. Het is niet logisch de route te<br />
lat<strong>en</strong> start<strong>en</strong> bij de drukste plekk<strong>en</strong>.<br />
• Voorlichting gev<strong>en</strong> op led<strong>en</strong>avond<strong>en</strong> van de ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> kan de sam<strong>en</strong>werking<br />
versterk<strong>en</strong> <strong>en</strong> het is e<strong>en</strong> manier om de fietsers te informer<strong>en</strong> over belangrijke<br />
natuurwaard<strong>en</strong> <strong>en</strong> kwetsbaarhed<strong>en</strong> van het gebied.<br />
Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> heeft zev<strong>en</strong> mountainbikeroutes in haar terrein<strong>en</strong>, te wet<strong>en</strong>:<br />
Bergherbos (Gelderland), Veluwezoom (Gelderland), Spr<strong>en</strong>g<strong>en</strong>berg (Overijssel), St.<br />
Jansberg (Gelderland/Limburg), Kaapse boss<strong>en</strong> (Utrecht), Loonse <strong>en</strong> Drun<strong>en</strong>se<br />
Duin<strong>en</strong> (Noord-Brabant) <strong>en</strong> Brunssummerheide (Limburg). Voor de laatste twee<br />
23
outes zijn vergunning<strong>en</strong> vereist. Iedere<strong>en</strong> die van deze routes gebruik wil mak<strong>en</strong> is<br />
verplicht e<strong>en</strong> sticker te kop<strong>en</strong> (kost<strong>en</strong> 5 euro). Deze sticker is te koop op verschill<strong>en</strong>de<br />
adress<strong>en</strong> in de buurt <strong>en</strong> is geldig voor het op de sticker vermelde jaar. Met de<br />
opbr<strong>en</strong>gst van de stickers wordt het jaarlijks onderhoud aan de route bekostigd.<br />
Boswet<br />
De Boswet uit 1961 richt zich op de instandhouding van e<strong>en</strong> bosareaal van e<strong>en</strong><br />
redelijke omvang <strong>en</strong> hoedanigheid in Nederland. De wet voorziet hiervoor in e<strong>en</strong><br />
meldingsplicht, waar<strong>door</strong> boseig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> verplicht zijn kapp<strong>en</strong> te meld<strong>en</strong>, <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
herplantplicht, die boseig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> verplicht om na kap opnieuw bom<strong>en</strong> te plant<strong>en</strong> of te<br />
zorg<strong>en</strong> voor natuurlijke verjonging. De Boswet vermeldt niets over de op<strong>en</strong>stelling of<br />
toegankelijkheid van boss<strong>en</strong>. Mountainbikers kunn<strong>en</strong> op basis van de Boswet dus<br />
ge<strong>en</strong> toegang afdwing<strong>en</strong>.<br />
Natuurschoonwet<br />
De Natuurschoonwet heeft tot doel het verdwijn<strong>en</strong> van natuurschoon teg<strong>en</strong> te gaan<br />
<strong>door</strong> vermindering van belasting(heffing) voor de eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> van landgoeder<strong>en</strong>.<br />
Hiermee kunn<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> vrijwillig hun terrein<strong>en</strong> onder de NSW lat<strong>en</strong> vall<strong>en</strong> in ruil<br />
voor fiscale voordel<strong>en</strong>. Het is trouw<strong>en</strong>s niet zo dat alle<strong>en</strong> historische landgoeder<strong>en</strong> in<br />
aanmerking kom<strong>en</strong> voor rangschikking onder de NSW. Om in aanmerking te kom<strong>en</strong><br />
voor rangschikking onder de NSW di<strong>en</strong>t het aane<strong>en</strong>geslot<strong>en</strong> oppervlak van het<br />
landgoed groter te zijn dan 5 ha <strong>en</strong> voor meer dan 30% bedekt te zijn met<br />
houtopstand<strong>en</strong> (of voor 20% als voorts 50% van de oppervlakte uit natuurgebied<br />
bestaat). Ook veel boer<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> hun boss<strong>en</strong> <strong>en</strong> landbouwgrond<strong>en</strong> onder de<br />
Natuurschoonwet gerangschikt.<br />
Er word<strong>en</strong> <strong>door</strong> de Natuurschoonwet extra tegemoetkoming<strong>en</strong> verle<strong>en</strong>d als het<br />
landgoed is op<strong>en</strong>gesteld voor het publiek (bijlage 3). Hierbij geldt de voorwaarde dat<br />
de weg<strong>en</strong> <strong>en</strong> pad<strong>en</strong> t<strong>en</strong>minste toegankelijk moet<strong>en</strong> zijn voor wandelaars.<br />
Mountainbikers kunn<strong>en</strong> op basis van de NSW dus ge<strong>en</strong> toegang afdwing<strong>en</strong>.<br />
Kader 7<br />
Standpunt mountainbik<strong>en</strong> van Staatsbosbeheer<br />
Voor Staatsbosbeheer (SBB) zijn recreatie <strong>en</strong> natuur bondg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong>, ge<strong>en</strong><br />
teg<strong>en</strong>standers. Staatsbosbeheer biedt dan ook ruime mogelijkhed<strong>en</strong> om te recreër<strong>en</strong><br />
in hun natuurgebied<strong>en</strong>. Daarbij gaat het om vorm<strong>en</strong> van recreatie die gericht zijn op<br />
beleving van de natuur <strong>en</strong> het landschap, van rust <strong>en</strong> ruimte. Dit kunn<strong>en</strong> wel actieve<br />
vorm<strong>en</strong> van recreatie zijn, zoals kanovar<strong>en</strong>, paardrijd<strong>en</strong>, wandklimm<strong>en</strong> of<br />
mountainbik<strong>en</strong>.<br />
Mountainbik<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> vorm van actieve recreatie die steeds meer voorkomt. Er klev<strong>en</strong><br />
volg<strong>en</strong>s SBB <strong>en</strong>kele nadel<strong>en</strong> aan: er wordt ’t liefst búit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> gefietst, wat<br />
schade oplevert aan de natuur <strong>en</strong> andere recreant<strong>en</strong>, met name wandelaars, hebb<strong>en</strong><br />
er vaak last van. Toch will<strong>en</strong> ze bij Staatsbosbeheer ook <strong>mountainbikers</strong> de ruimte<br />
bied<strong>en</strong>. Mountainbikers zijn daarom welkom in de natuurgebied<strong>en</strong> van<br />
Staatsbosbeheer, onder bepaalde voorwaard<strong>en</strong>. Hierbij kan gedacht word<strong>en</strong> aan de<br />
volg<strong>en</strong>de voorwaard<strong>en</strong>:<br />
• Als er conflict<strong>en</strong> zijn met andere gebruikers, dan speciale routes uitzett<strong>en</strong>.<br />
• De <strong>mountainbikers</strong> niet toelat<strong>en</strong> op gemarkeerde wandel- <strong>en</strong> ruiterroutes.<br />
• Toertocht<strong>en</strong> of wedstrijd<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> toestaan met vergunning.<br />
Staatsbosbeheer wil de toegang van <strong>mountainbikers</strong> regel<strong>en</strong> in overleg met de<br />
<strong>mountainbikers</strong> zelf, het liefst via de lokale mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>. In overleg<br />
wordt dan bepaald waar de <strong>mountainbikers</strong> het beste terecht kunn<strong>en</strong>, op zo’n manier<br />
dat zij zich zo veel mogelijk kunn<strong>en</strong> uitlev<strong>en</strong> terwijl er zo weinig mogelijk schade<br />
optreedt aan de natuur <strong>en</strong> zo min mogelijk hinder ontstaat voor wandelaars.<br />
Staatsbosbeheer acht het onmogelijk om achter elke individuele mountainbiker aan te<br />
zitt<strong>en</strong> die zich niet houdt aan de regels. Ev<strong>en</strong>tueel wordt bij hardnekkige overtreders<br />
wel e<strong>en</strong> proces-verbaal uitgeschrev<strong>en</strong>.<br />
24
FSC<br />
Veel Nederlandse boss<strong>en</strong> zijn vrijwillig gecertificeerd volg<strong>en</strong>s de regels van FSC<br />
(Forest Stewardship Council - Raad voor Goed Bosbeheer). Het is e<strong>en</strong> wereldwijde,<br />
onafhankelijke organisatie, zonder winstoogmerk. FSC werd in 1993 opgericht <strong>door</strong><br />
uite<strong>en</strong>lop<strong>en</strong>de partij<strong>en</strong>, als natuur- <strong>en</strong> milieuorganisaties, boseig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>,<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>recht<strong>en</strong>organisaties, verteg<strong>en</strong>woordigers van lokale bevolkingsgroep<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />
vooruitstrev<strong>en</strong>de houthandelar<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>s FSC betek<strong>en</strong>t goed bosbeheer dat moet<br />
word<strong>en</strong> voldaan aan de hoogste eis<strong>en</strong> op ecologisch, economisch én sociaal gebied.<br />
Hiervoor zijn <strong>door</strong> FSC international principes <strong>en</strong> criteria voor goed bosbeheer<br />
opgesteld, die per land verder zijn uitgewerkt in indicator<strong>en</strong>, norm<strong>en</strong> <strong>en</strong> controles. Ook<br />
voor de Nederlandse boss<strong>en</strong> werd e<strong>en</strong> standaard opgesteld. Helaas is deze<br />
standaard nog niet goedgekeurd <strong>door</strong> FSC International, maar ev<strong>en</strong>tuele<br />
verandering<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> waarschijnlijk ge<strong>en</strong> invloed hebb<strong>en</strong> op de hieronder beschrev<strong>en</strong><br />
onderdel<strong>en</strong>.<br />
Figuur 3<br />
FSC werkwijze (www.fsc.org)<br />
Om zeker te wet<strong>en</strong> dat het bosbeheer voldoet aan de principes <strong>en</strong> criteria van FSC<br />
word<strong>en</strong> de boss<strong>en</strong> beoordeeld <strong>door</strong> onafhankelijke certificeerders. In Nederland zijn<br />
SKAL <strong>en</strong> SGS actief (zie adreslijst). Zij bekijk<strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> de beheersplann<strong>en</strong>, maar<br />
gaan ook echt in het bos kijk<strong>en</strong> of wordt gewerkt volg<strong>en</strong>s de plann<strong>en</strong>. Ook moet<strong>en</strong> ze<br />
regelmatig e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aamd ‘stakeholder’ onderzoek uitvoer<strong>en</strong>, waarbij aan betrokk<strong>en</strong><br />
organisaties wordt gevraagd of zij klacht<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> over het beheer van de<br />
gecertificeerde boseig<strong>en</strong>aar. Als e<strong>en</strong> mountainbikever<strong>en</strong>iging betrokk<strong>en</strong> wil word<strong>en</strong> bij<br />
dit onderzoek, kan deze zich bij de certificeerder aanmeld<strong>en</strong> als ‘stakeholder’. Als de<br />
certificeerder van oordeel is dat de bosbeheerder zich houdt aan de eis<strong>en</strong> van FSC,<br />
wordt e<strong>en</strong> certificaat uitgereikt. FSC controleert het werk van deze certificeerders.<br />
In januari 2004 had Nederland 12 certificaathouders met e<strong>en</strong> totaal oppervlak van<br />
127.056 hectare (35% van het Nederlandse bosareaal). Op www.fscnl.org is de<br />
laatste stand van zak<strong>en</strong> opvraagbaar. Het mer<strong>en</strong>deel van de boseig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> op de lijst<br />
zijn duidelijk herk<strong>en</strong>baar, behalve EAR for Nature, Unie van Bosgroep<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>Stichting</strong><br />
Face. EAR for Nature is e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werkingsverband van de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> Arnhem, Ede<br />
<strong>en</strong> R<strong>en</strong>kum. De laatste twee zijn zog<strong>en</strong>aamde groepscertificat<strong>en</strong>. Onder bepaalde<br />
voorwaard<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> individuele boseig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> zich via deze groep<strong>en</strong> lat<strong>en</strong><br />
certificer<strong>en</strong>. In bijlage 4 staat welke boseig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> via deze groep<strong>en</strong> zijn gecertificeerd.<br />
25
Kader 8<br />
De ti<strong>en</strong> principes van FSC<br />
1 Het bosbeheer moet de nationale wett<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>als internationale afsprak<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
overe<strong>en</strong>komst<strong>en</strong>, <strong>en</strong> de principes <strong>en</strong> criteria van FSC respecter<strong>en</strong>.<br />
2 Het gebruik <strong>en</strong> eig<strong>en</strong>dom van het bos zijn vastgelegd <strong>en</strong> rechtsgeldig.<br />
3 De recht<strong>en</strong> <strong>en</strong> gebruiksrecht<strong>en</strong> van inheemse volker<strong>en</strong> word<strong>en</strong> erk<strong>en</strong>d <strong>en</strong><br />
gerespecteerd.<br />
4 Bosbeheer is gericht op het handhav<strong>en</strong> of verbeter<strong>en</strong> van het lange termijn<br />
welzijn van bosarbeiders <strong>en</strong> lokale geme<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> in sociale <strong>en</strong> economische<br />
zin.<br />
5 De bosproduct<strong>en</strong> <strong>en</strong> -di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> efficiënt gebruikt word<strong>en</strong>, opdat de<br />
economische, ecologische <strong>en</strong> sociale voordel<strong>en</strong> word<strong>en</strong> veiliggesteld.<br />
6 De ecologische functies <strong>en</strong> biodiversiteit van het bosgebied word<strong>en</strong> beschermd.<br />
7 Er is e<strong>en</strong> duidelijk beheerplan op schrift, waarin doel<strong>en</strong> <strong>en</strong> middel<strong>en</strong> uite<strong>en</strong>gezet<br />
zijn.<br />
8 De sociale, economische <strong>en</strong> ecologische gevolg<strong>en</strong> van de activiteit<strong>en</strong> in het bos<br />
word<strong>en</strong> regelmatig gecontroleerd.<br />
9 Boss<strong>en</strong> met hoge natuurwaarde moet<strong>en</strong> behoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> op hun waarde geschat<br />
word<strong>en</strong>.<br />
10 Plantages moet<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aanvulling vorm<strong>en</strong> op natuurlijke boss<strong>en</strong>, maar mog<strong>en</strong><br />
natuurlijke boss<strong>en</strong> niet vervang<strong>en</strong> <strong>en</strong> moet<strong>en</strong> in overe<strong>en</strong>stemming met principes 1<br />
t/m 9 beheerd word<strong>en</strong>.<br />
Voor recreatief gebruik van boss<strong>en</strong> zijn met name criteria 4.4 <strong>en</strong> 5.2 uit de<br />
Nederlandse standaard van belang:<br />
Criterion 4.4: Managem<strong>en</strong>t planning and operations shall incorporate the results of<br />
evaluations of social impact. Consultations shall be maintained with people and<br />
groups directly affected by managem<strong>en</strong>t operations.<br />
Indicator 4.4.1: In the case of drastic changes in forest managem<strong>en</strong>t of forest use on a<br />
scale exceeding that of usual managem<strong>en</strong>t operations , the people concerned have<br />
be<strong>en</strong> informed in advance and have got the opportunity to react.<br />
Verifiers: field visits, correspond<strong>en</strong>ce, persons concerned<br />
Indicator 4.4.2: Relevant wishes and complaints of the people concerned regarding<br />
forest managem<strong>en</strong>t or forest use have be<strong>en</strong> actively tak<strong>en</strong> into account in the<br />
decision-making and implem<strong>en</strong>tation of managem<strong>en</strong>t operations.<br />
Verifiers: field visits, correspond<strong>en</strong>ce, persons concerned<br />
Criterion 5.2: Forest managem<strong>en</strong>t and marketing operations should <strong>en</strong>courage the<br />
optimal use and local processing of the forest’s diversity of products.<br />
Indicator 5.2.3: Forest managem<strong>en</strong>t contributes to providing opportunities for out<strong>door</strong><br />
recreation.<br />
Norm: The forest property is op<strong>en</strong> tot the public during daylight hours on roads and<br />
paths and waterways for quiet forms of out<strong>door</strong> recreation (according to the conditions<br />
of the Natuurschoonwet and the Subsidieregeling Natuurbeheer), for at least 8 months<br />
per year (of which the period May-August is compulsory). Access may be regulated by<br />
zoning and financial measures (like membership or <strong>en</strong>trance fees) as tools of proper<br />
recreation managem<strong>en</strong>t.<br />
26
Wat betek<strong>en</strong>t dit nu voor de recht<strong>en</strong> van <strong>mountainbikers</strong>? Boseig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> die hun bos<br />
FSC hebb<strong>en</strong> gecertificeerd zijn verplicht om mogelijkhed<strong>en</strong> te bied<strong>en</strong> voor rustige<br />
vorm<strong>en</strong> van recreatie. Door te verwijz<strong>en</strong> naar de Natuurschoonwet <strong>en</strong> de<br />
Subsidieregeling Natuurbeheer wordt aangev<strong>en</strong> wat onder rustige vorm<strong>en</strong> van<br />
recreatie verstaan wordt, namelijk minimaal wandel<strong>en</strong>. Er kunn<strong>en</strong> dus ge<strong>en</strong><br />
toegangsrecht<strong>en</strong> voor <strong>mountainbikers</strong> geclaimd word<strong>en</strong>. Wel is de boseig<strong>en</strong>aar<br />
verplicht voor de w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> behoeft<strong>en</strong> van <strong>mountainbikers</strong> op<strong>en</strong> te staan. Alle<strong>en</strong> met<br />
gefundeerde argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> kan hij deze w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> behoeft<strong>en</strong> terzijde schuiv<strong>en</strong>. Ook<br />
(schriftelijke) klacht<strong>en</strong> op dit gebied moet hij serieus behandel<strong>en</strong> (bijlage 5). Voor de<br />
gecertificeerde boseig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> onder de groepscertificering van de Unie van<br />
Bosgroep<strong>en</strong> geldt bijvoorbeeld dat zij klacht<strong>en</strong>afhandelingsformulier<strong>en</strong> moet kunn<strong>en</strong><br />
lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>.<br />
Tot dusverre wijk<strong>en</strong> de mogelijkhed<strong>en</strong> die FSC biedt niet af van gangbare<br />
omgangsnorm<strong>en</strong>, maar binn<strong>en</strong> het FSC-systeem heeft e<strong>en</strong> mountainbiker ook de<br />
mogelijkheid om beslissing<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> gecertificeerde boseig<strong>en</strong>aar aan te vecht<strong>en</strong>. Dit<br />
zal de duurzame relatie tuss<strong>en</strong> boseig<strong>en</strong>aar <strong>en</strong> mountainbiker echter niet t<strong>en</strong> goede<br />
kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> is dus ook af te rad<strong>en</strong>. Maar voor de goede orde hier de mogelijkhed<strong>en</strong>.<br />
Als e<strong>en</strong> mountainbiker het niet e<strong>en</strong>s is met de argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van de boseig<strong>en</strong>aar of<br />
vindt dat er niet serieus omgegaan wordt met zijn w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> of klacht<strong>en</strong>, dan kan hij dit<br />
schriftelijk meld<strong>en</strong> bij de certificeerder. Hij zal dan wel (schriftelijk) aan moet<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
ton<strong>en</strong> dat hij alles gedaan heeft om tot e<strong>en</strong> oplossing te kom<strong>en</strong>. De certificeerder zal<br />
dan e<strong>en</strong> positie innem<strong>en</strong>. Mocht de mountainbiker in het gelijk gesteld word<strong>en</strong>, dan zal<br />
de certificaathouder actie moet<strong>en</strong> ondernem<strong>en</strong> om de situatie te verbeter<strong>en</strong> of hij raakt<br />
zijn certificaat kwijt. In het uiterste geval kan nog word<strong>en</strong> aangeklopt bij FSC<br />
International.<br />
27
3 SCHADE EN OVERLAST DOOR MOUNTAINBIKERS: OPLOSSINGEN<br />
In het buit<strong>en</strong>land <strong>en</strong> in Nederland zijn veel verschill<strong>en</strong>de maatregel<strong>en</strong> getroff<strong>en</strong> om de<br />
ongew<strong>en</strong>ste effect<strong>en</strong> van mountainbik<strong>en</strong> te verminder<strong>en</strong> of zelfs helemaal te do<strong>en</strong><br />
verdwijn<strong>en</strong>. Deze maatregel<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> grofweg ingedeeld word<strong>en</strong> in<br />
voorlichting/educatie, communicatie/sam<strong>en</strong>werking, reglem<strong>en</strong>tering <strong>en</strong><br />
inrichting/beheer.<br />
Uit e<strong>en</strong> interview onder 2.418 Amerikaanse bos- <strong>en</strong> natuurbeheerder bleek dat<br />
voorlichting/educatie van alle bosbezoekersgroep<strong>en</strong> <strong>door</strong> deze m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> als de meest<br />
effectieve maatregel werd gezi<strong>en</strong> (34%), gevolgd <strong>door</strong> beperking<strong>en</strong> instell<strong>en</strong> voor<br />
mountainbik<strong>en</strong> (10%), voorlichting/educatie aan <strong>mountainbikers</strong> alle<strong>en</strong> (7%), scheid<strong>en</strong><br />
van gebruikersgroep<strong>en</strong> (6%), mountainbik<strong>en</strong> verbied<strong>en</strong> (5%) <strong>en</strong> zoner<strong>en</strong> in de tijd<br />
(2%) (Kit Keller 1990).In de praktijk blijkt e<strong>en</strong> combinatie van maatregel<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
sam<strong>en</strong>werking tuss<strong>en</strong> alle betrokk<strong>en</strong> partij<strong>en</strong> vaak het effectiefst.<br />
De effectiviteit van voorlichting <strong>en</strong> educatie is vaak moeilijk te bepal<strong>en</strong>, omdat er nog<br />
vele andere invloed<strong>en</strong> zijn die e<strong>en</strong> gedragsverandering bepal<strong>en</strong>. Voorlichting <strong>en</strong><br />
educatie is echter vrijwel altijd van belang om andere sturingsmaatregel<strong>en</strong> te<br />
begeleid<strong>en</strong>. Het kan hierbij gaan om posters, brochures, persbericht<strong>en</strong>,<br />
nieuwsbriev<strong>en</strong>, websites, boek<strong>en</strong>, gids<strong>en</strong>, pres<strong>en</strong>taties, video’s, tijdschrift<strong>en</strong>,<br />
bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong>, stickers, workshops etc. Uit onderzoek blijkt voorlichting <strong>en</strong> educatie<br />
vooral te werk<strong>en</strong> als dit afkomstig is uit de ‘eig<strong>en</strong> groep’ (o.a. Konijn<strong>en</strong>burg 1993,<br />
IMBA 2003). Mountainbikers die andere <strong>mountainbikers</strong> aansprek<strong>en</strong> op hun gedrag is<br />
bijzonder effectief (sociale controle), vooral omdat het in de regel gaat om e<strong>en</strong> kleine<br />
groep die het voor ander<strong>en</strong> verpest (Konijn<strong>en</strong>burg 1993, IMBA 2003). Mountainbike<br />
ev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t<strong>en</strong> (wedstrijd<strong>en</strong> <strong>en</strong> toertocht<strong>en</strong>) kunn<strong>en</strong> in sterke mate bijdrag<strong>en</strong> aan het<br />
imago van mountainbik<strong>en</strong>. Organisator<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> zich goed bewust zijn van deze<br />
voorbeeldwerking <strong>en</strong> van de mogelijke sociale <strong>en</strong> ecologische conflict<strong>en</strong> die het<br />
ev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t kan veroorzak<strong>en</strong>. Zowel e<strong>en</strong> goede voorbereiding als e<strong>en</strong> goede nazorg is<br />
van groot belang (evaluatie, overleg). De hulp inroep<strong>en</strong> van ervar<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> of<br />
terreinbeheerders bij het controler<strong>en</strong> van de plann<strong>en</strong> <strong>en</strong> de route op mogelijke<br />
probleemsituaties kan problem<strong>en</strong> bij voorbaat voorkom<strong>en</strong>. Het opstell<strong>en</strong> van richtlijn<strong>en</strong><br />
voor het voorkom<strong>en</strong> van schade <strong>en</strong> <strong>overlast</strong> in het draaiboek van het ev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t kan<br />
hierbij ook behulpzaam zijn. Wellicht dat er richtlijn<strong>en</strong> opgesteld kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
binn<strong>en</strong> de werkgroep mountainbike van de NTFU, KNWU, NM <strong>en</strong> SBB. Mountainbikeev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
zijn ook prima geschikt als platform voor voorlichting <strong>en</strong> educatie, omdat<br />
e<strong>en</strong> grote groep in één keer kan word<strong>en</strong> bereikt.<br />
Ook tijdschrift<strong>en</strong> <strong>en</strong> advert<strong>en</strong>ties kunn<strong>en</strong> in sterke mate bijdrag<strong>en</strong> aan het imago van<br />
mountainbik<strong>en</strong>. De rec<strong>en</strong>te advert<strong>en</strong>tie van Decathlon in het tijdschrift O2 bikers,<br />
waarbij e<strong>en</strong> dode eekhoorn op de rug van e<strong>en</strong> mountainbiker geplakt zit, draagt niet<br />
bepaald bij aan e<strong>en</strong> natuurvri<strong>en</strong>delijk imago (de adverteerder is b<strong>en</strong>aderd). Ook<br />
bek<strong>en</strong>de <strong>mountainbikers</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> voorbeeldfunctie die bijvoorbeeld uitstek<strong>en</strong>d<br />
gebruikt kan word<strong>en</strong> bij het uitdrag<strong>en</strong> van gedragsregels aan jonger<strong>en</strong>.<br />
De effectiviteit van reglem<strong>en</strong>tering blijkt sterk te word<strong>en</strong> bepaald <strong>door</strong> de mate waarin<br />
gecontroleerd wordt. In de praktijk blijkt e<strong>en</strong> effectieve controle niet e<strong>en</strong>voudig <strong>door</strong><br />
gebrek aan personeel <strong>en</strong> de uitgestrektheid van de bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong>.<br />
De effectiviteit van aanleg- of beheersmaatregel<strong>en</strong> is vaak bijzonder groot, mits bij de<br />
uitvoering rek<strong>en</strong>ing gehoud<strong>en</strong> wordt met zowel bodem, vegetatie, andere<br />
bosbezoekers als de mountainbiker. In Nederland is hier nog niet veel ervaring mee,<br />
maar in andere land<strong>en</strong> wel.<br />
29
Figuur 4<br />
Imagoversterk<strong>en</strong>de advert<strong>en</strong>tie<br />
Hieronder word<strong>en</strong> voor de in hoofdstuk twee gesignaleerde knelpunt<strong>en</strong> mogelijke<br />
oplossing<strong>en</strong> aangedrag<strong>en</strong>. De oplossing<strong>en</strong> zijn gericht op zowel <strong>mountainbikers</strong>,<br />
andere recreatiegroep<strong>en</strong> <strong>en</strong> beheerders van bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong>. De<br />
oplossingsrichting<strong>en</strong> <strong>en</strong> de partij<strong>en</strong> die dit op kunn<strong>en</strong> pikk<strong>en</strong> lop<strong>en</strong> in de tekst <strong>door</strong><br />
elkaar he<strong>en</strong>, omdat in veel gevall<strong>en</strong> alle groep<strong>en</strong> e<strong>en</strong> rol kunn<strong>en</strong> (<strong>en</strong> moet<strong>en</strong>) spel<strong>en</strong><br />
bij de beschrev<strong>en</strong> oplossing<strong>en</strong>.<br />
3.1 Rek<strong>en</strong>ing houd<strong>en</strong> met andere bosbezoekers<br />
Het verbeter<strong>en</strong> van het imago van <strong>mountainbikers</strong> bij andere bosbezoekers is vooral<br />
e<strong>en</strong> kwestie van het nalev<strong>en</strong> van gedragscodes voor mountainbik<strong>en</strong>. In de<br />
‘Gedragscode Mountainbike’, die is opgesteld <strong>door</strong> de NTFU, KNWU,<br />
Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> Staatsbosbeheer staat in relatie tot andere bosbezoekers:<br />
1 Fiets in kleine groepjes.<br />
2 Waarschuw andere recreant<strong>en</strong> tijdig <strong>en</strong> vri<strong>en</strong>delijk.<br />
3 B<strong>en</strong>ader andere recreant<strong>en</strong> <strong>en</strong> drukke locaties stapvoets.<br />
4 Maak ge<strong>en</strong> onnodig lawaai.<br />
Op basis van de klacht<strong>en</strong> van met name wandelaars <strong>en</strong> paardrijders <strong>en</strong> de<br />
gangbare praktijk onder gedisciplineerde <strong>mountainbikers</strong>, zoud<strong>en</strong> de<br />
gedragsregels opnieuw teg<strong>en</strong> het licht gehoud<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>en</strong> minder ruimte<br />
moet<strong>en</strong> bied<strong>en</strong> voor eig<strong>en</strong> interpretatie. De aangepaste gedragsregels zoud<strong>en</strong><br />
bijvoorbeeld kunn<strong>en</strong> zijn:<br />
30
Ad 1 Fiets in kleine groepjes.<br />
Grote groep<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>door</strong> andere bosbezoekers <strong>en</strong> beheerders als e<strong>en</strong> groter<br />
probleem ervar<strong>en</strong> dan kleine groep<strong>en</strong> van maximaal 3-4 person<strong>en</strong>.<br />
Ad 2 Geef wandelaars <strong>en</strong> paardrijders voorrang<br />
Voor gedisciplineerde <strong>mountainbikers</strong> is het verl<strong>en</strong><strong>en</strong> van voorrang aan wandelaars<br />
<strong>en</strong> paardrijders e<strong>en</strong> vanzelfsprek<strong>en</strong>de gedragsregel. Deze gedragsregel geldt<br />
bijvoorbeeld ook in Schotland <strong>en</strong> de Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong>, waar ze speciale bord<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> ontwikkeld (‘IMBA triangle’). Deze bord<strong>en</strong> zijn e<strong>en</strong>voudig te interpreter<strong>en</strong> <strong>en</strong> te<br />
herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> ook prima geschikt voor gebruik onder Nederlandse omstandighed<strong>en</strong>.<br />
In de praktijk word<strong>en</strong> ‘normale’ toegangsbord<strong>en</strong> met tekst namelijk maar beperkt<br />
gelez<strong>en</strong> <strong>door</strong> bosbezoekers.<br />
Ad 3 Waarschuw ze tijdig <strong>en</strong> vri<strong>en</strong>delijk <strong>en</strong> b<strong>en</strong>ader ze stapvoets.<br />
Waarschijnlijk de belangrijkste bron van conflict<strong>en</strong> is de schrikreactie van wandelaars<br />
<strong>en</strong> ruiters op <strong>mountainbikers</strong> die onaangekondigd <strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoge snelheid<br />
langskom<strong>en</strong>. Als <strong>mountainbikers</strong> zichzelf in de positie plaats<strong>en</strong> van deze m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>,<br />
nem<strong>en</strong> ze snelheid terug <strong>en</strong> waarschuw<strong>en</strong> ze tijdig op e<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>delijke manier.<br />
Persoonlijke ervaring<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat kuch<strong>en</strong> vrijwel ge<strong>en</strong> ergernis veroorzaakt, op<br />
afstand gevolgd <strong>door</strong> bell<strong>en</strong> <strong>en</strong> roep<strong>en</strong>.<br />
Hard rijd<strong>en</strong> <strong>en</strong> stunt<strong>en</strong> kan bij sommig<strong>en</strong> rek<strong>en</strong><strong>en</strong> op bewonder<strong>en</strong>de blikk<strong>en</strong>, maar<br />
<strong>door</strong> de meeste wandelaars <strong>en</strong> ruiters wordt dit als gevaarlijk, gek <strong>en</strong><br />
onverantwoordelijk gezi<strong>en</strong>.<br />
Ad 4 Vermijd drukke locaties <strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>.<br />
Zondag is de drukste dag, na de middag begint de echte drukte. Uit het<br />
recreatieonderzoek van Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> (Nederlands Research Instituut voor<br />
recreatie <strong>en</strong> Toerisme 1998a, 1998b <strong>en</strong> 2002) blijkt dat <strong>mountainbikers</strong> iets sterker<br />
verteg<strong>en</strong>woordigd zijn op de zondag (32%) dan op zaterdag (27%) of <strong>door</strong>deweeks<br />
(12%).<br />
Ad 5 Maak ge<strong>en</strong> onnodig lawaai.<br />
Tot dusverre is de Nederlandse gedragscode gecommuniceerd <strong>door</strong> kaartjes <strong>en</strong><br />
posters uit te gev<strong>en</strong> <strong>en</strong> via allerlei tijdschrift<strong>en</strong> <strong>en</strong> websites. Tot dusverre is de<br />
fietsindustrie (dealers, fabrikant<strong>en</strong>, brancheorganisaties) nog niet actief betrokk<strong>en</strong> bij<br />
de promotie van de gedragsregels, ondanks dat hiermee e<strong>en</strong> brede doelgroep<br />
aangesprok<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong>. In de Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong> is dit bijvoorbeeld wel het geval is.<br />
Hier is dus nog veel winst te behal<strong>en</strong> <strong>door</strong> de gedragscode in alle communicatieuiting<strong>en</strong><br />
van de fietsindustrie e<strong>en</strong> plaats te gev<strong>en</strong> (brochures, beursstands, bidons, op<br />
fietsdoz<strong>en</strong> etc.). Gazelle heeft echter al wel lat<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> interesse te hebb<strong>en</strong> om hier<br />
aandacht aan te gaan bested<strong>en</strong>.<br />
Figuur 5<br />
Bord<strong>en</strong> voor communicatie gedragsregels t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van wandelaars <strong>en</strong> ruiters<br />
31
Kader 9<br />
Gedragsregels op www.mountainbike.nl<br />
• Draag altijd e<strong>en</strong> fietshelm.<br />
• Blijf altijd op de bewegwijzerde ATB/fiets route.<br />
• Kom niet op uitgezette wandelroutes, <strong>en</strong> vermijd zoveel mogelijk ruiterspad<strong>en</strong>.<br />
Mocht je toch e<strong>en</strong> paard teg<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>, blijf dan rustig wacht<strong>en</strong>, maar scheur nooit<br />
langs e<strong>en</strong> paard.<br />
• Rem rustig af wanneer er wandelaars nader<strong>en</strong>.<br />
• Groet vri<strong>en</strong>delijk <strong>en</strong> passeer.<br />
• Train in kleine groepjes. Dat is veiliger <strong>en</strong> prettig voor de dier<strong>en</strong>.<br />
• Rem rustig om de bosgrond op zijn plaats te houd<strong>en</strong>.<br />
• Houd je fiets onder controle in afdaling<strong>en</strong> <strong>en</strong> bocht<strong>en</strong>.<br />
• Pas je snelheid aan de omgeving aan.<br />
• Laat ge<strong>en</strong> afval achter.<br />
Paard<strong>en</strong> <strong>en</strong> pony's zijn van nature nerveus <strong>en</strong> voorzichtig. Ze hebb<strong>en</strong> één reactie<br />
teg<strong>en</strong> (verme<strong>en</strong>d) gevaar <strong>en</strong> dat is vlucht<strong>en</strong>. Ze kunn<strong>en</strong> plotseling schrikk<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
onverwachte beweging mak<strong>en</strong>, waarmee ze de berijder <strong>en</strong> zichzelf in gevaar kunn<strong>en</strong><br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Doordat <strong>mountainbikers</strong> snel <strong>en</strong> stil zijn <strong>en</strong> plotseling op kunn<strong>en</strong> dag<strong>en</strong>,<br />
kunn<strong>en</strong> ze gemakkelijk e<strong>en</strong> schrikreactie veroorzak<strong>en</strong> bij paard<strong>en</strong>. Het is dan ook<br />
belangrijk dat <strong>mountainbikers</strong> meer begrip krijg<strong>en</strong> voor het gedrag van e<strong>en</strong> paard of<br />
pony <strong>en</strong> het gedrag daarop aan te pass<strong>en</strong>. De hierbij hor<strong>en</strong>de gedragsregels zijn:<br />
• Matig de snelheid in de buurt van ruiters <strong>en</strong> koetsiers. Ga er niet automatisch van<br />
uit dat de ruiter/koetsier/paard je hoort of ziet.<br />
• Waarschuw ruiter/koetsier <strong>en</strong> paard tijdig op e<strong>en</strong> rustige manier. Dit is des te<br />
belangrijker als je van achter<strong>en</strong> komt <strong>en</strong> het paard <strong>en</strong> de ruiter je niet kunn<strong>en</strong> zi<strong>en</strong><br />
kom<strong>en</strong>. Vraag op smalle pad<strong>en</strong> of bij e<strong>en</strong> zichtbaar schrikkerig paard aan de ruiter<br />
of je kunt passer<strong>en</strong>. De ruiter zal dit waarder<strong>en</strong>. Voor e<strong>en</strong> paard is prat<strong>en</strong> vaak<br />
geruststell<strong>en</strong>d, omdat het voor hem e<strong>en</strong> tek<strong>en</strong> is dat het om e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s gaat <strong>en</strong> niet<br />
om e<strong>en</strong> bedreiging.<br />
• Rijd niet nodeloos lawaaierig langs ruiters <strong>en</strong> koetsiers <strong>en</strong> passeer ze niet<br />
rakelings. Piep<strong>en</strong>de remm<strong>en</strong>, bell<strong>en</strong>, schreeuw<strong>en</strong> e.d. kunn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> (onervar<strong>en</strong>)<br />
ruiter of paard in gevaar br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Paard<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> slecht diepte <strong>en</strong> kleur<strong>en</strong>.<br />
• Paard<strong>en</strong> zijn kuddedier<strong>en</strong> <strong>en</strong> voel<strong>en</strong> zich meer op hun gemak wanneer ze bij<br />
elkaar zijn.<br />
Geef e<strong>en</strong> groep ruiters of koetsiers daarom altijd voldo<strong>en</strong>de geleg<strong>en</strong>heid bij elkaar<br />
te blijv<strong>en</strong>.<br />
Vanzelfsprek<strong>en</strong>d mog<strong>en</strong> ook de nodige eis<strong>en</strong> aan ruiters <strong>en</strong> koetsiers word<strong>en</strong> gesteld<br />
op het gebied van rijervaring <strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis van het gedrag van e<strong>en</strong> paard of pony. E<strong>en</strong><br />
onervar<strong>en</strong> ruiter op e<strong>en</strong> schrikkerig paard op op<strong>en</strong>baar terrein is onverantwoord. Het<br />
32
train<strong>en</strong> van paard<strong>en</strong> <strong>en</strong> ruiters is van groot belang, alhoewel paard<strong>en</strong> moeilijk te<br />
train<strong>en</strong> zijn op de aanwezigheid van <strong>mountainbikers</strong> <strong>door</strong>dat ze snel gaan <strong>en</strong> in<br />
principe weinig geluid mak<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> ervar<strong>en</strong> ruiter op e<strong>en</strong> goed getraind paard zal niet snel voor verassing<strong>en</strong> zorg<strong>en</strong>,<br />
maar e<strong>en</strong> onzekere ruiter op e<strong>en</strong> onzeker paard is e<strong>en</strong> gevaarlijke combinatie. E<strong>en</strong><br />
mountainbiker doet er dus verstandig aan om er voor de zekerheid van uit te gaan dat<br />
de ruiter zijn paard niet volledig onder controle heeft.<br />
Kader 10<br />
Rules of the Trail (International Mountain Biking Association)<br />
The way we ride today shapes mountain bike trail access tomorrow. Do your part to<br />
preserve and <strong>en</strong>hance our sport's access and image by observing the following rules<br />
of the trail, formulated by IMBA, the International Mountain Bicycling Association.<br />
These rules are recognized around the world as the standard code of conduct for<br />
mountain bikers. IMBA's mission is to promote mountain bicycling that is<br />
<strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>tally sound and socially responsible.<br />
1 Ride On Op<strong>en</strong> Trails Only<br />
Respect trail and road closures (ask if uncertain); avoid trespassing on private land;<br />
obtain permits or other authorization as may be required. Federal and state wilderness<br />
areas are closed to cycling. The way you ride will influ<strong>en</strong>ce trail managem<strong>en</strong>t<br />
decisions and policies.<br />
2 Leave No Trace<br />
Be s<strong>en</strong>sitive to the dirt b<strong>en</strong>eath you. Recognize differ<strong>en</strong>t types of soils and trail<br />
construction; practice low-impact cycling. Wet and muddy trails are more vulnerable to<br />
damage. Wh<strong>en</strong> the trailbed is soft, consider other riding options. This also means<br />
staying on existing trails and not creating new ones. Don't cut switchbacks. Be sure to<br />
pack out at least as much as you pack in.<br />
3 Control Your Bicycle!<br />
Inatt<strong>en</strong>tion for ev<strong>en</strong> a second can cause problems. Obey all bicycle speed regulations<br />
and recomm<strong>en</strong>dations.<br />
4 Always Yield Trail<br />
Let your fellow trail users know you're coming. A fri<strong>en</strong>dly greeting or bell is considerate<br />
and works well; don't startle others. Show your respect wh<strong>en</strong> passing by slowing to a<br />
walking pace or ev<strong>en</strong> stopping. Anticipate other trail users around corners or in blind<br />
spots. Yielding means slow down, establish communication, be prepared to stop if<br />
necessary and pass safely.<br />
5 Never Scare Animals<br />
All animals are startled by an unannounced approach, a sudd<strong>en</strong> movem<strong>en</strong>t, or a loud<br />
noise. This can be dangerous for you, others, and the animals. Give animals extra<br />
room and time to adjust to you. Wh<strong>en</strong> passing horses use special care and follow<br />
directions from the horseback riders (ask if uncertain). Running cattle and disturbing<br />
wildlife is a serious off<strong>en</strong>se. Leave gates as you found them, or as marked.<br />
6 Plan Ahead<br />
Know your equipm<strong>en</strong>t, your ability, and the area in which you are riding -- and prepare<br />
accordingly. Be self-suffici<strong>en</strong>t at all times, keep your equipm<strong>en</strong>t in good repair, and<br />
carry necessary supplies for changes in weather or other conditions. A well-executed<br />
trip is a satisfaction to you and not a burd<strong>en</strong> to others. Always wear a helmet and<br />
appropriate safety gear.<br />
3.2 Zelfregulatie<br />
Zelfregulatie is gebaseerd op voorlichting <strong>en</strong> educatie. Onderzoek heeft aangetoond<br />
dat status-gedrag (datg<strong>en</strong>e do<strong>en</strong> dat ‘in’ is in de groep) het moeilijkst te verander<strong>en</strong> is,<br />
gevolgd <strong>door</strong> bewust-gedrag, ‘het ander<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> do<strong>en</strong>’, ontlop<strong>en</strong> van<br />
verantwoordelijkheid, onbedoeld gedrag <strong>en</strong> ongeïnformeerd gedrag (Rogg<strong>en</strong>buck<br />
1992). Voorlichting <strong>en</strong> educatie moet dan ook vooral word<strong>en</strong> gericht op de laatste<br />
33
gedragsverklaring<strong>en</strong>. Het gedrag van niet-geïnformeerde beginners is vaak het<br />
e<strong>en</strong>voudigst te verander<strong>en</strong> (Moore 1994).<br />
Het is in het belang van beheerders <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> dat iedere<strong>en</strong> op de hoogte is<br />
van de gedragsregels <strong>en</strong> zich daar ook naar gedraagt. Elke mountainbiker kan<br />
hieraan e<strong>en</strong> bijdrage lever<strong>en</strong>. Niet alle<strong>en</strong> <strong>door</strong> er voor te zorg<strong>en</strong> dat de kaartjes <strong>en</strong><br />
posters met de gedragscode (te bestell<strong>en</strong> bij NTFU <strong>en</strong> KNWU) lokaal word<strong>en</strong><br />
verspreid bij fiets<strong>en</strong>zak<strong>en</strong>, beheerders, bezoekersc<strong>en</strong>tra e.d., maar ook <strong>door</strong> andere<br />
<strong>mountainbikers</strong> aan te sprek<strong>en</strong> op hun gedrag. Uit onderzoek blijkt dit zelfs de meest<br />
effectieve manier te zijn om het gedrag te beïnvloed<strong>en</strong> (o.a. Has<strong>en</strong>auer 1997, IMBA<br />
2003a). Elke toertocht of trainingsrit kan aanleiding zijn om e<strong>en</strong> mountainbiker die zich<br />
niet houdt aan de gedragsregels aan te sprek<strong>en</strong>, maar mountainbikever<strong>en</strong>ging<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> ook vrijwillige routepatrouilles organiser<strong>en</strong>. Uiteraard kan dit uitstek<strong>en</strong>d<br />
word<strong>en</strong> gecombineerd met gezam<strong>en</strong>lijke training<strong>en</strong>/tocht<strong>en</strong> of met led<strong>en</strong>werfacties bij<br />
ev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t<strong>en</strong> of startpunt<strong>en</strong> van mountainbikeroutes. In de Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />
dergelijke ‘trail patrols’ aantoonbaar effect op het gedrag van <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> rek<strong>en</strong><strong>en</strong> op de steun van beheerders. Ook toertocht<strong>en</strong> <strong>en</strong> wedstrijd<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> uitstek<strong>en</strong>d platform zijn voor het communicer<strong>en</strong> van de gedragsregels.<br />
Figuur 6<br />
Logo van de National Mountain Bike Patrol in de Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong> (IMBA)<br />
3.3 Zoner<strong>en</strong> in tijd <strong>en</strong> ruimte<br />
Om de <strong>overlast</strong> van <strong>mountainbikers</strong> voor andere bosbezoekers te verminder<strong>en</strong> is<br />
zoner<strong>en</strong> in de tijd of in de ruimte e<strong>en</strong> mogelijkheid. Uit de wet<strong>en</strong>schappelijke literatuur<br />
blijkt dat zoner<strong>en</strong> kan voorkom<strong>en</strong> dat de sociale <strong>en</strong>/of ecologische draagkracht van<br />
het terrein wordt overschred<strong>en</strong> (o.a. Konijn<strong>en</strong>burg 1993). Overschrijding van de<br />
sociale draagkracht treedt op als de komst van e<strong>en</strong> extra bezoeker er toe leidt dat de<br />
extra hinder van drukte <strong>door</strong> zijn aanwezigheid voor alle reeds aanwezige bezoekers<br />
tezam<strong>en</strong> groter is dan de nut die de extra bezoeker aan zijn bezoek ontle<strong>en</strong>d. Dit kan<br />
leid<strong>en</strong> tot vermindering van de belevingswaarde van de overige recreant<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
ev<strong>en</strong>tueel tot conflict<strong>en</strong>. Ecologische draagkracht kan word<strong>en</strong> gedefinieerd als de<br />
maximale int<strong>en</strong>siteit die onder e<strong>en</strong> bepaald beheersregime kan word<strong>en</strong> aangehoud<strong>en</strong><br />
zonder e<strong>en</strong> perman<strong>en</strong>te verandering in het biotisch milieu te bewerkstellig<strong>en</strong>.<br />
Overschrijding van deze ecologische draagkracht zal leid<strong>en</strong> tot vermindering van de<br />
biodiversiteit/natuurwaard<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> gebied. (Van Konijn<strong>en</strong>berg 1993)<br />
Uit onderzoek <strong>en</strong> uit de praktijk blijkt echter dat zonering alle<strong>en</strong> effectief is als de<br />
maatregel geaccepteerd wordt <strong>door</strong> de doelgroep of scherpe controle op de naleving<br />
plaatsvindt. Dit laatste is in uitgestrekte bos- <strong>en</strong> natuurgebied<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> te realiser<strong>en</strong><br />
<strong>door</strong> veel m<strong>en</strong>skracht in te zett<strong>en</strong>. In de praktijk blijkt dit meestal niet mogelijk <strong>en</strong><br />
levert daar<strong>door</strong> veel frustratie op bij beheerders <strong>en</strong> toezichthouders. Het zoek<strong>en</strong> naar<br />
e<strong>en</strong> oplossing voor het probleem die ook acceptabel is voor <strong>mountainbikers</strong> heeft<br />
daarom voor beide partij<strong>en</strong> de voorkeur (o.a. Ryan 1993, Kepner-Trego Analysis 1987<br />
in Moore 1994). Als de maatregel<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> rek<strong>en</strong><strong>en</strong> op de steun van <strong>mountainbikers</strong><br />
zull<strong>en</strong> ze str<strong>en</strong>ge handhaving van de regels ondersteun<strong>en</strong> <strong>en</strong> stimuler<strong>en</strong>.<br />
34
Figuur 7<br />
Geef het duidelijk aan als er e<strong>en</strong> pad afgeslot<strong>en</strong> is.<br />
Zoner<strong>en</strong> in de ruimte<br />
Grootschalige afsluiting<strong>en</strong> van bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong> word<strong>en</strong> meestal niet als<br />
rechtvaardig gezi<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarom meestal ook niet geaccepteerd <strong>door</strong> <strong>mountainbikers</strong>,<br />
zeker als de betreff<strong>en</strong>de groep niet betrokk<strong>en</strong> is geweest bij de besluitvorming,.<br />
Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> heeft het tot gevolg dat nabij geleg<strong>en</strong> bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong> int<strong>en</strong>siever<br />
bered<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Zoner<strong>en</strong> is daarom e<strong>en</strong> maatregel<strong>en</strong> die altijd in e<strong>en</strong> regionaal<br />
perspectief moet word<strong>en</strong> bezi<strong>en</strong> (o.a. Koopmans 2002). E<strong>en</strong> goed voorbeeld dat<br />
afsluit<strong>en</strong> niet persé leidt tot e<strong>en</strong> vermindering van de problem<strong>en</strong> is Bad<strong>en</strong>-<br />
Württemberg, waar al sinds 1990 alle pad<strong>en</strong> van minder dan 2 meter breed verbod<strong>en</strong><br />
zijn voor <strong>mountainbikers</strong>. Daar zijn meer sociale conflict<strong>en</strong> dan elders in Duitsland<br />
(Wöhrstein 1998). Dit wordt verklaard <strong>door</strong>dat <strong>mountainbikers</strong> de wandelaars zi<strong>en</strong> als<br />
de veroorzakers van de beperking<strong>en</strong> <strong>en</strong> daar<strong>door</strong> minder vri<strong>en</strong>delijk word<strong>en</strong><br />
b<strong>en</strong>aderd. Kleinschalige afsluiting van zeer kwetsbare gebied<strong>en</strong> is eerder acceptabel<br />
<strong>en</strong> heeft nauwelijks gevolg<strong>en</strong> voor de omgeving.<br />
E<strong>en</strong> andere wijze van zoner<strong>en</strong> is het aanlegg<strong>en</strong> van mountainbikeroutes. In de praktijk<br />
blijk<strong>en</strong> mountainbikeroutes druk bered<strong>en</strong> te word<strong>en</strong>, maar dit wil ge<strong>en</strong>szins zegg<strong>en</strong><br />
dat de resultat<strong>en</strong> positief zijn. Door het int<strong>en</strong>sieve berijd<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> bijvoorbeeld<br />
ernstige problem<strong>en</strong> ontstaan met modderig rijd<strong>en</strong>. Ook is het ge<strong>en</strong> bescherming teg<strong>en</strong><br />
conflict<strong>en</strong> met andere bosbezoekers, omdat het vaak ge<strong>en</strong> afgeslot<strong>en</strong> pad<strong>en</strong> betreft<br />
<strong>en</strong>/of wandelaars niet op de hoogte zijn van de aanwezigheid van <strong>mountainbikers</strong>. Het<br />
is dan ook belangrijk om andere bosbezoekers op de hoogte te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van de<br />
aanwezigheid van zo’n mountainbikeroute, alhoewel dit in de praktijk niet e<strong>en</strong>voudig<br />
zal zijn. Mountainbikers gedrag<strong>en</strong> zich vaak ook iets minder sociaal op e<strong>en</strong> route met<br />
de gedachte dat dit hún route is.<br />
Vaak heeft het aanlegg<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> route tot gevolg dat er minder buit<strong>en</strong> de route wordt<br />
gefietst, ook als dat wel is toegestaan. Helaas zijn ge<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong>s beschikbaar<br />
hoeveel fietsur<strong>en</strong> of fietskilometers word<strong>en</strong> gemaakt op de route <strong>en</strong> daarbuit<strong>en</strong>, maar<br />
dit wordt ingeschat op ongeveer 80%-20%. In de Hollandse duin<strong>en</strong> rijdt volg<strong>en</strong>s de<br />
beheerder nog maar zo’n 5% buit<strong>en</strong> de route. Als deze daling van het fiets<strong>en</strong> buit<strong>en</strong><br />
de route (<strong>en</strong> de hiermee sam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong>de schade <strong>en</strong> <strong>overlast</strong>) acceptabel is voor e<strong>en</strong><br />
beheerder, kan hij overweg<strong>en</strong> om het gebied niet af te sluit<strong>en</strong> <strong>en</strong> zich het werk, kost<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> frustratie van de controle op de naleving bespar<strong>en</strong>. Deze optie is zeer acceptabel<br />
voor <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> ook veel beheerders hebb<strong>en</strong> daar vrede mee zolang de<br />
meeste kilometers gered<strong>en</strong> word<strong>en</strong> op de route zelf <strong>en</strong> er ge<strong>en</strong> problem<strong>en</strong> ontstaan<br />
buit<strong>en</strong> de route.<br />
Uiteraard is daarvoor dan wel e<strong>en</strong> aantrekkelijke route noodzakelijk, want anders heeft<br />
het aanlegg<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> route e<strong>en</strong> averechts effect. Mountainbikers zull<strong>en</strong> dan eerder<br />
de neiging hebb<strong>en</strong> om buit<strong>en</strong> de route te zoek<strong>en</strong> naar interessantere gebied<strong>en</strong>, ook<br />
35
de <strong>mountainbikers</strong> die speciaal vanuit alle del<strong>en</strong> van het land voor de route zijn<br />
gekom<strong>en</strong>. De w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> van de meeste <strong>mountainbikers</strong> gaat uit naar:<br />
• Onverharde pad<strong>en</strong><br />
• Smalle pad<strong>en</strong> (singletrack)<br />
• Helling<strong>en</strong><br />
• Netwerk van routes in plaats van één geïsoleerde route<br />
• Goede bewegwijzering<br />
• Makkelijk bereikbare parkeergeleg<strong>en</strong>heid<br />
De grootste voorkeur gaat uit naar onverharde pad<strong>en</strong> met uitdag<strong>en</strong>de ondergrond<strong>en</strong>,<br />
bocht<strong>en</strong> <strong>en</strong> technische obstakels in geaccid<strong>en</strong>teerd terrein. De w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> variër<strong>en</strong> wel<br />
naar gelang de mate van ervaring van de mountainbiker. Ervar<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong><br />
zoek<strong>en</strong> bijvoorbeeld meer technische uitdaging<strong>en</strong>, zwaardere omstandighed<strong>en</strong><br />
(klimm<strong>en</strong>/dal<strong>en</strong>) <strong>en</strong> singletracks. Onderzoek van Cessford (1995) laat zi<strong>en</strong> dat<br />
belangrijke argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> om te gaan mountainbik<strong>en</strong> zijn: uitdaging (43% vindt dit<br />
belangrijk), de sportieve prestatie (42%), mooie omgeving (38%), nieuwe gebied<strong>en</strong><br />
ontdekk<strong>en</strong> (33%) <strong>en</strong> ‘socialising’ met vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> (33%).<br />
Verder is bij de aanleg van e<strong>en</strong> route van belang er voor te zorg<strong>en</strong> dat hij duurzaam<br />
wordt aangelegd, waar<strong>door</strong> ecologische schade, sociale conflict<strong>en</strong> <strong>en</strong> schade aan de<br />
bodem (erosie / modderig rijd<strong>en</strong>) wordt voorkom<strong>en</strong> <strong>en</strong> weinig onderhoud nodig is.<br />
Alle<strong>en</strong> als aan deze voorwaard<strong>en</strong> kan word<strong>en</strong> voldaan is het verstandig om e<strong>en</strong> route<br />
aan te legg<strong>en</strong>.<br />
Bij het aanlegg<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> mountainbikeroute moet wel word<strong>en</strong> bedacht dat deze e<strong>en</strong><br />
aanzuig<strong>en</strong>de werking kan hebb<strong>en</strong> voor <strong>mountainbikers</strong> uit het gehele land (Palmer<br />
1992, Konijn<strong>en</strong>burg 1994). Het aanlegg<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> mountainbikeroute moet daarom<br />
ook altijd regionaal word<strong>en</strong> b<strong>en</strong>aderd. Uiteraard wordt de aanzuig<strong>en</strong>de werking steeds<br />
minder met het stijg<strong>en</strong> van het aantal mountainbikeroutes. Mom<strong>en</strong>teel zijn er al 77<br />
routes in Nederland <strong>en</strong> er wordt aan meerdere nieuwe routes gewerkt.<br />
Het gebruik van de mountainbikeroute kan word<strong>en</strong> gelimiteerd, bijvoorbeeld <strong>door</strong> het<br />
uitgev<strong>en</strong> van vergunning<strong>en</strong>, zoals op de routes in de Loonse <strong>en</strong> Drun<strong>en</strong>se Duin<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
Brunssummerheide. In individuele gevall<strong>en</strong> kan dit prima werk<strong>en</strong>, maar de<br />
verwachting is dat als deze optie breed wordt toegepast er problem<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> ontstaan.<br />
Er zijn helaas ge<strong>en</strong> onderzoeksgegev<strong>en</strong>s beschikbaar, maar de verwachting is dat<br />
<strong>mountainbikers</strong> niet voor elke rit buit<strong>en</strong> de directie woonomgeving e<strong>en</strong> vergunning<br />
will<strong>en</strong> regel<strong>en</strong>, omdat dit over het algeme<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> op bepaalde plaats<strong>en</strong> <strong>en</strong> op<br />
bepaalde tijd<strong>en</strong> kan. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> wordt het als onrechtvaardig gezi<strong>en</strong> dat<br />
<strong>mountainbikers</strong> dan moet<strong>en</strong> betal<strong>en</strong> in teg<strong>en</strong>stelling tot bijvoorbeeld wandelaars.<br />
In bijlage 6 is e<strong>en</strong> korte sam<strong>en</strong>vatting opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> van het planologisch kader <strong>en</strong> de<br />
Flora <strong>en</strong> Faunawet, waar beheerders ook bij de aanleg van e<strong>en</strong> mountainbikeroute<br />
mee te mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>.<br />
36
Zoner<strong>en</strong> in de tijd<br />
De laatste mogelijkheid is het zoner<strong>en</strong> in de tijd, bijvoorbeeld via het afsluit<strong>en</strong> van het<br />
terrein in bepaalde period<strong>en</strong> van het jaar (broedseizo<strong>en</strong>), bepaalde dag<strong>en</strong> in de week<br />
(zondag) of bepaalde ur<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> dag (vanaf 12.00 uur). Hiermee is tot dusverre<br />
weinig tot ge<strong>en</strong> ervaring opgedaan, maar in het Noordhollands Duinreservaat wordt in<br />
2004 bij wijze van proef <strong>mountainbikers</strong> vrije toegang verle<strong>en</strong>d op onverharde<br />
bospad<strong>en</strong> op maandag t/m zaterdag tot 10.30 uur. Na dit proefjaar zull<strong>en</strong> de<br />
resultat<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> evaluatie bepal<strong>en</strong> of de proef wordt voortgezet. In oktober 2003 is<br />
voor deze evaluatie e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aamde nul-meting uitgevoerd (Hogeschool In Holland<br />
2004). Hieruit bleek dat 41% van de <strong>mountainbikers</strong> de regeling onacceptabel vindt,<br />
16% acceptabel <strong>en</strong> 43% er tuss<strong>en</strong>in. Het avondverbod stuit op de meeste weerstand,<br />
gevolgd <strong>door</strong> het zondagverbod <strong>en</strong> de tijd van 10.30. Desalniettemin zegt toch 72%<br />
zich aan de regeling te houd<strong>en</strong>. Van de overige reacreant<strong>en</strong>groep<strong>en</strong> vindt 52% de<br />
regeling acceptabel, 13% niet <strong>en</strong> 35% vindt de regeling deels acceptabel.<br />
Internationaal onderzoek wijst uit dat er bij <strong>mountainbikers</strong> e<strong>en</strong> lichte voorkeur is voor<br />
zonering in de tijd bov<strong>en</strong> ruimtelijke zonering (afsluiting<strong>en</strong>) (Cessford 1995).<br />
3.4 Afsluit<strong>en</strong> van pad<strong>en</strong><br />
In sommige gevall<strong>en</strong> is er ge<strong>en</strong> andere oplossing dan het afsluit<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> pad voor<br />
<strong>mountainbikers</strong>, bijvoorbeeld gebied<strong>en</strong> met bijzondere cultuurhistorische- of<br />
natuurwaard<strong>en</strong> of zeer kwetsbare gebied<strong>en</strong>. In zo’n geval geldt: zorg dat de afsluiting<br />
op begrip kan rek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> voer de afsluiting ine<strong>en</strong>s goed uit. Mountainbikers <strong>en</strong><br />
andere bosbezoekers zull<strong>en</strong> e<strong>en</strong> afsluiting eerder accepter<strong>en</strong> als ze de red<strong>en</strong> wet<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> die red<strong>en</strong> ook begrijp<strong>en</strong>. Internationaal onderzoek wijst uit dat <strong>mountainbikers</strong> van<br />
m<strong>en</strong>ing zijn dat de ecologische <strong>en</strong> sociale effect<strong>en</strong> vaak word<strong>en</strong> overdrev<strong>en</strong>, maar er<br />
is wel begrip voor het nem<strong>en</strong> van maatregel<strong>en</strong> in erg kwetsbare gebied<strong>en</strong>. Het is dan<br />
wel belangrijk dat goed gecommuniceerd wordt waarom er gekoz<strong>en</strong> is voor het<br />
afsluit<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> pad, bijvoorbeeld <strong>door</strong> (tijdelijk) e<strong>en</strong> bord te plaats<strong>en</strong> met uitleg <strong>en</strong>/of<br />
het plaats<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> bericht in e<strong>en</strong> ver<strong>en</strong>igingsblaadje.<br />
De tweede regel is dat de afsluiting ine<strong>en</strong>s goed moet zijn. Ge<strong>en</strong> half werk dus! Hoe<br />
meer moeite het kost om de afsluiting te omzeil<strong>en</strong>, des te groter dat kans dat de<br />
afsluiting zal werk<strong>en</strong>. Mountainbikers stapp<strong>en</strong> het liefst zo min mogelijk af. Dit is ook<br />
uit onderzoek bek<strong>en</strong>d (Cessford 1995). Zorg er daarom voor dat de afsluiting niet<br />
e<strong>en</strong>voudig omzeild kan word<strong>en</strong> of ‘<strong>door</strong>brok<strong>en</strong>’. E<strong>en</strong> paar stammetjes op het pad zal<br />
al snel opgevat word<strong>en</strong> als het werk van e<strong>en</strong> overijverige wandelaar die voor eig<strong>en</strong><br />
rechter speelt. E<strong>en</strong> goede oplossing is het ‘opoffer<strong>en</strong>’ van e<strong>en</strong> boom met e<strong>en</strong> flinke<br />
l<strong>en</strong>gte. Voor technische rijders is e<strong>en</strong> plat ligg<strong>en</strong>de boom, ook al is die 30 cm dik, e<strong>en</strong><br />
uitdaging om over he<strong>en</strong> te spring<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> schuin over het pad ligg<strong>en</strong>de boomstam is al<br />
moeilijker om overhe<strong>en</strong> te rijd<strong>en</strong> (zeker op e<strong>en</strong> helling). Het wordt vrijwel onmogelijk<br />
als er e<strong>en</strong> kroon op het pad ligt. Het gevaar bestaat dan echter weer dat<br />
bosbezoekers e<strong>en</strong> nieuw pad creër<strong>en</strong> om de kroon he<strong>en</strong>. Beter is het daarom om e<strong>en</strong><br />
boom uit te kiez<strong>en</strong> die op ongeveer de helft van zijn l<strong>en</strong>gte van het pad vandaan staat.<br />
Zaag deze op bijvoorbeeld 70 cm hoogte om <strong>en</strong> zorg er voor dat de stam vast blijft<br />
zitt<strong>en</strong> aan de stronk. Zo wordt het pad afgeslot<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> breedte van 15-20 meter<br />
<strong>en</strong> wordt het voor e<strong>en</strong> mountainbiker onmogelijk om er over he<strong>en</strong> te spring<strong>en</strong> of er<br />
onder<strong>door</strong> te gaan.<br />
Ook is het belangrijk er voor te zorg<strong>en</strong> dat de overblijv<strong>en</strong>de pad<strong>en</strong>structuur logisch<br />
blijft <strong>en</strong> er ge<strong>en</strong> doodlop<strong>en</strong>de of nutteloze pad<strong>en</strong> overblijv<strong>en</strong> als gevolg van e<strong>en</strong><br />
afsluiting. Bekijk de afsluiting daarom ook op e<strong>en</strong> iets grotere schaal. Doodlop<strong>en</strong>de of<br />
nutteloze pad<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> dan ook maar beter afgeslot<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Ook is het van belang om e<strong>en</strong> pad aan beide zijd<strong>en</strong> af te sluit<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet aan één zijde.<br />
Wandelaars <strong>en</strong> in mindere mate <strong>mountainbikers</strong> zull<strong>en</strong> meer moeite do<strong>en</strong> om de<br />
afsluiting te omzeil<strong>en</strong> om teruglop<strong>en</strong> of terugfiets<strong>en</strong> te voorkom<strong>en</strong>.<br />
37
3.5 De stabiliteit van pad<strong>en</strong> verbeter<strong>en</strong><br />
Elke beheerder <strong>en</strong> mountainbiker k<strong>en</strong>t precies die pad<strong>en</strong> die bij nat weer modderig<br />
gered<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, vooral op mountainbikeroutes. Tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> controle in e<strong>en</strong> natte<br />
periode kunn<strong>en</strong> deze plekk<strong>en</strong> ook gemakkelijk geïnv<strong>en</strong>tariseerd word<strong>en</strong>. Het gaat<br />
vaak om e<strong>en</strong> beperkte l<strong>en</strong>gte, maar in de beleving van andere bosbezoekers (<strong>en</strong><br />
soms beheerders) is dit het bewijs voor de schadelijke gevolg<strong>en</strong> van mountainbik<strong>en</strong><br />
voor de natuur. Daarnaast kunn<strong>en</strong> pad<strong>en</strong> mul word<strong>en</strong> gered<strong>en</strong>, maar dit is minder<br />
vaak e<strong>en</strong> probleem.<br />
Het probleem van modderig rijd<strong>en</strong> van de pad<strong>en</strong> is niet altijd e<strong>en</strong>voudig op te loss<strong>en</strong>.<br />
Mountainbikers hebb<strong>en</strong> in ieder geval de verantwoordelijkheid om zoveel mogelijk<br />
modderige pad<strong>en</strong> in natte period<strong>en</strong> te ontwijk<strong>en</strong>. Elke lokale rijder weet welke pad<strong>en</strong><br />
hij/zij het beste kan ontwijk<strong>en</strong> in nat weer. In het geval van (verplichte)<br />
mountainbikeroutes kan dit niet. In dergelijke gevall<strong>en</strong> word<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> veelal breed<br />
gered<strong>en</strong>. Voorlichting <strong>en</strong> educatie zal naar verwachting weinig effect ressorter<strong>en</strong> om<br />
dit te voorkom<strong>en</strong>, omdat <strong>mountainbikers</strong> bewust de modderige del<strong>en</strong> prober<strong>en</strong> te<br />
omzeil<strong>en</strong>. Enerzijds omdat het rijd<strong>en</strong> in modderige del<strong>en</strong> technisch moeilijk is <strong>en</strong> veel<br />
kracht kost <strong>en</strong> anderzijds omdat <strong>mountainbikers</strong>, in teg<strong>en</strong>stelling tot wat veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, niet houd<strong>en</strong> van (te veel) modder. M<strong>en</strong>s<strong>en</strong> verwarr<strong>en</strong> mountainbik<strong>en</strong> als<br />
wedstrijdsport (zomersport) dan vaak met veldrijd<strong>en</strong>/cyclecross (wintersport), waarbij<br />
modder eerder regel is dan uitzondering. Ook mul zand over e<strong>en</strong> langer traject is voor<br />
<strong>mountainbikers</strong> trouw<strong>en</strong>s moeilijk of zelfs onmogelijk te berijd<strong>en</strong> <strong>en</strong> daar<strong>door</strong> niet<br />
w<strong>en</strong>selijk.<br />
De oplossing<strong>en</strong> voor het modderig rijd<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> daarom beter gezocht word<strong>en</strong> in<br />
beheersmaatregel<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> goed aangelegd pad zorgt er voor dat <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong><br />
andere gebruikers zich netjes aan het pad zull<strong>en</strong> houd<strong>en</strong>, omdat er ge<strong>en</strong> red<strong>en</strong> is om<br />
er van af te gaan. De e<strong>en</strong>voudigste oplossing is het verlegg<strong>en</strong> van het pad naar<br />
drogere grond<strong>en</strong> of naar e<strong>en</strong> plek met betere afwateringsmogelijkhed<strong>en</strong>. Dit is vooral<br />
van toepassing op mountainbikeroutes.<br />
Veel mountainbikeroutes zijn aangelegd op bestaande pad<strong>en</strong>. Deze pad<strong>en</strong> zijn<br />
oorspronkelijk aangelegd voor de bosexploitatie of voor wandelaars, niet voor<br />
mountainbik<strong>en</strong>. Dat betek<strong>en</strong>t helaas ook dat sommige pad<strong>en</strong> niet geschikt zijn voor<br />
<strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> voor problem<strong>en</strong> zorg<strong>en</strong>. Dergelijke pad<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> uiteraard word<strong>en</strong><br />
afgeslot<strong>en</strong>, maar kunn<strong>en</strong> ook word<strong>en</strong> aangepast aan mountainbik<strong>en</strong>. Pad<strong>en</strong> op<br />
laaggeleg<strong>en</strong>, natte terrein<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> bijvoorbeeld word<strong>en</strong> verlegd naar drogere del<strong>en</strong><br />
om modderig rijd<strong>en</strong> te voorkom<strong>en</strong>. Op steile helling<strong>en</strong> kan het aanlegg<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> Sbocht<br />
erosie voorkom<strong>en</strong>, omdat daar<strong>door</strong> het pad e<strong>en</strong> minder steile hellingshoek krijgt<br />
(paragraaf 3.6). Ook is het soms verstandig om pad<strong>en</strong> zo te verlegg<strong>en</strong> dat er<br />
vloei<strong>en</strong>de lijn<strong>en</strong> ontstaan. Zorg er bij het verlegg<strong>en</strong> van pad<strong>en</strong> voor dat het nieuwe<br />
pad minst<strong>en</strong>s zo leuk is om te rijd<strong>en</strong>, anders zal de afsluiting van het oude pad<br />
moeilijk geaccepteerd word<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> andere oplossing is het weghal<strong>en</strong> van de bov<strong>en</strong>ste laag, waar<strong>door</strong> weer e<strong>en</strong><br />
harde ondergrond ontstaat. Of dit werkt is sterk afhankelijk van de stabiliteit van de<br />
bodem <strong>en</strong> de waterafvoercapaciteit. Als er mogelijkhed<strong>en</strong> zijn om het pad naar de<br />
zijkant af te water<strong>en</strong>, bijvoorbeeld <strong>door</strong> outslope aan te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, moet hier zeker<br />
gebruik van word<strong>en</strong> gemaakt. Dit kan e<strong>en</strong>voudig op e<strong>en</strong> helling. In andere gevall<strong>en</strong><br />
kan er aan de zijkant van het pad e<strong>en</strong> geul gegrav<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> met voldo<strong>en</strong>de<br />
opvangcapaciteit. Er kan ook word<strong>en</strong> overwog<strong>en</strong> om de on<strong>door</strong>dringbare laag te<br />
<strong>door</strong>brek<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of e<strong>en</strong> nieuwe toplaag aan te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Voor <strong>mountainbikers</strong> is 50 cm<br />
breed voldo<strong>en</strong>de. Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> beveelt stolgrind uit Limburg of woudzand aan.<br />
Uiteraard kan er ook word<strong>en</strong> gezocht naar geschikt materiaal in de directe omgeving.<br />
Er zijn ook minder natuurlijke oplossing<strong>en</strong>, zoals het aanbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van<br />
stabilisatiepanel<strong>en</strong> van kunststof, maar hier is nog ge<strong>en</strong> ervaring mee opgedaan. Het<br />
aanbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> nieuwe toplaag kan behoorlijke kost<strong>en</strong> met zich meebr<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> laatste mogelijkheid, zeker niet goedkoper, is het bouw<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> knuppelpad of<br />
brugg<strong>en</strong> (figuur 8).<br />
38
Figuur 8<br />
Brugg<strong>en</strong> in natte gebied<strong>en</strong>.<br />
Zelfs de meest stabiele pad<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> beschadigd <strong>door</strong> overmatig, hard<br />
remm<strong>en</strong>. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als <strong>mountainbikers</strong> verrast word<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
plotseling moet<strong>en</strong> remm<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> bocht of weinig uitloop hebb<strong>en</strong> na e<strong>en</strong> afdaling.<br />
Daarom is het belangrijk om e<strong>en</strong> route in kwetsbare gebied<strong>en</strong> zo aan te legg<strong>en</strong> dat<br />
e<strong>en</strong> mountainbiker kan zi<strong>en</strong> wat het verloop van de route is óf er voor te zorg<strong>en</strong> dat<br />
het pad volg<strong>en</strong>s verwachting verloopt. Zorg er bij e<strong>en</strong> scherpe bocht bijvoorbeeld voor<br />
dat de mountainbiker al van veraf kan zi<strong>en</strong> dat deze bocht er aan komt of verleg het<br />
pad zodanig dat er ge<strong>en</strong> verrassing<strong>en</strong> in zitt<strong>en</strong>. Uiteraard moet dit er niet toe leid<strong>en</strong><br />
dat alle technische del<strong>en</strong> van de route word<strong>en</strong> ‘vlakgestrek<strong>en</strong>’, maar voldo<strong>en</strong>de<br />
technische moeilijkhed<strong>en</strong> behoud.<br />
Als e<strong>en</strong> pad aan één kant wordt opgeslot<strong>en</strong> <strong>door</strong> vegetatie of e<strong>en</strong> moeilijk te nem<strong>en</strong><br />
technisch obstakel, kunn<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> hier<strong>door</strong> gedwong<strong>en</strong> word<strong>en</strong> om aan de<br />
andere kant van het pad te gaan rijd<strong>en</strong> <strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tueel het pad aan die kant breder te<br />
rijd<strong>en</strong>. Om dit te voorkom<strong>en</strong> is het belangrijk om er voor te zorg<strong>en</strong> dat het pad niet<br />
overgroeid wordt <strong>door</strong> vegetatie <strong>door</strong> regelmatig te snoei<strong>en</strong>. Dit is e<strong>en</strong> werkzaamheid<br />
die prima uitbesteed kan word<strong>en</strong> aan <strong>mountainbikers</strong>.<br />
3.6 Voorkom watererosie<br />
Nederland is minder vlak dan het wel e<strong>en</strong>s lijkt. Duin<strong>en</strong>, stuwwall<strong>en</strong>, stuifduin<strong>en</strong>,<br />
zandafgraving<strong>en</strong> <strong>en</strong> vuilnishop<strong>en</strong> zijn voorbeeld<strong>en</strong> van terrein<strong>en</strong> waar watererosie op<br />
kan tred<strong>en</strong>. Dit treedt vooral op als er <strong>door</strong> int<strong>en</strong>sief gebruik ge<strong>en</strong> strooisellaag of<br />
vegetatielaag meer aanwezig is.<br />
Uit de literatuur is bek<strong>en</strong>d dat elke aanwezigheid van e<strong>en</strong> pad in heuvelachtig terrein<br />
gevoelig is voor erosie, ongeacht het gebruik. Gebruik van e<strong>en</strong> pad kan het proces<br />
wel versnell<strong>en</strong>. Mountainbikers hebb<strong>en</strong> in vergelijking met wandelaars vergelijkbare<br />
<strong>en</strong> met ruiters e<strong>en</strong> geringere invloed op de bodem, zolang ze niet slipp<strong>en</strong>. Slipp<strong>en</strong> kan<br />
de bov<strong>en</strong>grond losmak<strong>en</strong> <strong>en</strong> kan geul<strong>en</strong> veroorzak<strong>en</strong> die het water kanaliser<strong>en</strong>.<br />
Slipp<strong>en</strong> op steile helling<strong>en</strong> is dus ongew<strong>en</strong>st, bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> wijst het op e<strong>en</strong> gebrek aan<br />
techniek.<br />
De mate van erosie op e<strong>en</strong> pad kan sterk word<strong>en</strong> verminderd <strong>door</strong> e<strong>en</strong> deskundige<br />
aanleg <strong>en</strong> goed onderhoud. Om erosie te voorkom<strong>en</strong> mag e<strong>en</strong> pad niet loodrecht op<br />
39
de helling naar b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> lop<strong>en</strong> <strong>en</strong> mag het niet steiler zijn dan 15%. Helling<strong>en</strong> die<br />
steiler zijn dan 15% veroorzak<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong>lijk meer erosie dan minder steile helling<strong>en</strong><br />
(o.a. Kitt Keller 1990, IMBA 2001, Mitchell 2000)<br />
Verder is het op elk hellingpad belangrijk om te voorkom<strong>en</strong> dat water ‘gekanaliseerd’<br />
naar b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> kan strom<strong>en</strong> (‘channel flow’). Het is belangrijk er voor te zorg<strong>en</strong> dat<br />
water zo kort mogelijk op het pad blijft <strong>en</strong> verspreid afstroomt (‘sheet flow’). Door de<br />
IMBA (zie kader 11) is veel ervaring opgedaan met het voorkom<strong>en</strong> van watererosie in<br />
heuvelachtige gebied<strong>en</strong>. De oplossing is het aanlegg<strong>en</strong> van zog<strong>en</strong>aamde ‘contour<br />
trails’. Dit zijn pad<strong>en</strong> die niet te steil zijn (half rule), naar de lage zijde afwater<strong>en</strong><br />
(outslope) <strong>en</strong> waarin ev<strong>en</strong>tueel afwateringsmogelijkhed<strong>en</strong> zijn opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> (grade<br />
reversals <strong>en</strong> grade dips). Ook heeft de IMBA speciale bocht<strong>en</strong> ontwikkeld voor steile<br />
helling<strong>en</strong> (Rolling Crown Switchback). Deze techniek<strong>en</strong> word<strong>en</strong> hierna beschrev<strong>en</strong>.<br />
Uiteraard hoeft het ontstaan van e<strong>en</strong> erosiegeul niet persé e<strong>en</strong> probleem te zijn. Dit<br />
zal sterk afhang<strong>en</strong> van de beheerder <strong>en</strong> de gebruikseis<strong>en</strong> van het pad. Uiteraard moet<br />
het ge<strong>en</strong> gevaarlijke situaties voor bosbezoekers oplever<strong>en</strong>. Als het wel als e<strong>en</strong><br />
probleem ervar<strong>en</strong> wordt <strong>en</strong> het pad niet kan word<strong>en</strong> verlegd, verstevigd of afgeslot<strong>en</strong>,<br />
kan het e<strong>en</strong>s in de 5 tot 10 jaar nodig zijn om de erosiegeul<strong>en</strong> te dicht<strong>en</strong>.<br />
Kader 11<br />
IMBA<br />
MBA was founded in 1988 as a coalition of California mountain bike clubs concerned<br />
about the closure of trails to cyclists. IMBA’s founders believed that mountain biker<br />
education programs and innovative trail managem<strong>en</strong>t solutions should be developed<br />
and promoted. Therefore, it promotes concepts that reduce trail erosion, increase<br />
sustainability and less<strong>en</strong> user conflict. IMBA creates, <strong>en</strong>hances and preserves trail<br />
opportunities for mountain bikers worldwide. It has be<strong>en</strong> bringing out the best in<br />
mountain biking by <strong>en</strong>couraging low-impact riding, volunteer trailwork participation,<br />
cooperation among differ<strong>en</strong>t trail user groups, and innovative trail managem<strong>en</strong>t<br />
solutions.<br />
IMBA's worldwide network includes 32,000 individual members, more than 450 bicycle<br />
clubs, more than 130 corporate partners and an equal number of bicycle retailer<br />
members. IMBA's members live in all 50 U.S. states, most Canadian provinces and in<br />
30 other countries.<br />
IMBA's headquarters are located in Boulder, Colorado, at the base of the Rocky<br />
Mountains. We curr<strong>en</strong>tly have 20 staff members and 10 volunteer directors.<br />
Our principal projects include the Subaru/IMBA Trail Care Crew, the National<br />
Mountain Bike Patrol, IMBA Trailbuilding Schools, IMBA Sprockids, IMBA Epic Rides ,<br />
IMBA Trail Solutions Program and a variety of educational efforts that comprise<br />
international, national, regional, state and local efforts. IMBA works to keep trails op<strong>en</strong><br />
and in good condition for everyone.<br />
IMBA UK<br />
IMBA UK promotes <strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>tally sound and socially responsible mountain biking.<br />
We do this by working to keep trails and public access op<strong>en</strong> for mountain biking by<br />
<strong>en</strong>couraging responsible riding, supporting volunteer trail work and co-operating with<br />
trail user groups, land managers and public bodies. IMBA-UK is run by volunteers in<br />
order to help mountain bikers to protect their existing trails and to expand the trail<br />
network either by op<strong>en</strong>ing up forgott<strong>en</strong> rights of way, or by building new trails.<br />
40
Figuur 9<br />
Hou <strong>mountainbikers</strong> op het pad <strong>en</strong> het water eraf<br />
Outslope<br />
Om er voor te zorg<strong>en</strong> dat het water verspreid over e<strong>en</strong> pad stroomt, moet het pad<br />
naar de lage zijde afwater<strong>en</strong>. Deze zog<strong>en</strong>aamde ‘outslope’ moet ongeveer 3-5%<br />
zijn (figuur 10). Uiteraard moet het water aan de lage zijde niet belemmerd<br />
word<strong>en</strong> om af te vloei<strong>en</strong>. Als het pad niet op e<strong>en</strong> helling ligt kan afwatering naar<br />
de zijkant word<strong>en</strong> bevorderd <strong>door</strong> aan de zijkant e<strong>en</strong> geul te gav<strong>en</strong> of <strong>door</strong> het<br />
pad aan één kant op te hog<strong>en</strong> of <strong>door</strong> het pad bol te mak<strong>en</strong>. Zorg dan wel voor<br />
opvangbekk<strong>en</strong>s, zodat het water weg kan lop<strong>en</strong>.<br />
Tabel 5<br />
Afstand dat water aflegt op e<strong>en</strong> weg (m) als e<strong>en</strong> functie van hellingshoek <strong>en</strong><br />
perc<strong>en</strong>tage outslope. (Mitchell 2001)<br />
Hellingshoek<br />
het pad<br />
van 2% outslope 5% outslope 8% outslope<br />
2% 6,0 4,5 4,2<br />
4% 9,3 5,4 4,8<br />
6% 13,2 6,6 5,4<br />
8% 17,4 7,8 6,0<br />
10% 21,3 9,3 6,9<br />
12% 25,5 10,8 7,8<br />
15% 31,8 13,2 6,0<br />
41
Figuur 10<br />
schematische weergave van outslope (IMBA 2001)<br />
Half rule<br />
De ‘half rule’ houdt in dat de hellingshoek van e<strong>en</strong> pad niet meer mag zijn dan de helft<br />
van de hellingshoek van de helling waar het pad op ligt. Bijvoorbeeld: op e<strong>en</strong> helling<br />
van 20% mag het pad niet steiler zijn dan 10%, want anders zal het water<br />
(gekanaliseerd) op het pad gaan strom<strong>en</strong> in plaats dat het water er aan de lage zijde<br />
afstroomt. IMBA adviseert verder om de stijgingshoek van e<strong>en</strong> pad niet steiler te<br />
mak<strong>en</strong> dan 15%. Uiteraard kan van deze regel word<strong>en</strong> afgewek<strong>en</strong>, steile helling<strong>en</strong> zijn<br />
voor <strong>mountainbikers</strong> e<strong>en</strong> uitdaging, maar houd dan rek<strong>en</strong>ing met watererosie <strong>en</strong><br />
regelmatig onderhoud.<br />
Grade reversals / grade dips<br />
Er is ook e<strong>en</strong> andere manier om watererosie op pad<strong>en</strong> te voorkom<strong>en</strong>, namelijk het<br />
afleid<strong>en</strong> van de waterstroom <strong>door</strong> ‘grade reversals’ <strong>en</strong> ‘grade dips’. Dit zijn<br />
subtiele verlaging<strong>en</strong> in het pad die het water dwing<strong>en</strong> zijdelings af te strom<strong>en</strong>. De<br />
belangrijkste zijn Rolling Grade Dips <strong>en</strong> Knicks. Afhankelijk van de l<strong>en</strong>gte <strong>en</strong><br />
steilheid van het pad moet regelmatig e<strong>en</strong> grade reversal of grade dip gemaakt<br />
word<strong>en</strong> om het water van het pad te leid<strong>en</strong>. Zorg bijvoorbeeld bij e<strong>en</strong> pad van 8-<br />
10% dat het water om de 30 meter van het pad geleid wordt.<br />
42
Figuur 11<br />
Schematische weergave van ‘rolling grade dips’ <strong>en</strong> ‘knicks’<br />
Rolling Crown Switchback<br />
Om erosie te voorkom<strong>en</strong> op steile helling<strong>en</strong> is het verstandig ge<strong>en</strong> pad<strong>en</strong> te gebruik<strong>en</strong><br />
die loodrecht op de helling naar b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> lop<strong>en</strong> (‘fall line’). Het water kan dan over de<br />
gehele l<strong>en</strong>gte over het pad naar b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong> lop<strong>en</strong>. Het water krijgt <strong>door</strong> het grote volume<br />
<strong>en</strong> de hoge snelheid veel erosiekracht. Beter is het om het pad <strong>en</strong>igszins parallel aan<br />
de helling te lat<strong>en</strong> lop<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> perc<strong>en</strong>tage van 7-12% (afhankelijk van het gebied).<br />
Soms zal het dan nodig zijn om e<strong>en</strong> S-bocht in te bouw<strong>en</strong> om voldo<strong>en</strong>de hoogte te<br />
winn<strong>en</strong>/verliez<strong>en</strong>. Doe dit alle<strong>en</strong> als het echt niet anders kan, want het bouw<strong>en</strong> van<br />
zo’n bocht kost veel tijd <strong>en</strong> werk. Om erosie te voorkom<strong>en</strong> kan gezocht word<strong>en</strong> naar<br />
e<strong>en</strong> <strong>en</strong>igszins vlakke plek voor de situering van de bocht of kan vlak voor de bocht<br />
e<strong>en</strong> grade reversal of grade dip gebouwd word<strong>en</strong>. De beste methode om erosie te<br />
voorkom<strong>en</strong> op steile helling<strong>en</strong> is echter het bouw<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aamde rolling<br />
crown switchback. Dit is e<strong>en</strong> bocht waarbij de draai plaatsvindt op e<strong>en</strong> vlak plateau<br />
dat <strong>en</strong>igszins bol ligt, waar<strong>door</strong> het naar alle kant<strong>en</strong> afwatert (figuur 12 <strong>en</strong> 13). Het<br />
bov<strong>en</strong>ste pad wordt <strong>en</strong>igszins afgegrav<strong>en</strong>, waar<strong>door</strong> het naar de helling toe afwatert<br />
met e<strong>en</strong> ‘inslope’ van ongeveer 5%. E<strong>en</strong> geul zorgt ervoor dat het water om de bocht<br />
geleid wordt. De vrijkom<strong>en</strong>de grond wordt gebruikt voor het ophog<strong>en</strong> van het plateau<br />
aan de lage zijde, zodat in de bocht het vlakke plateau ontstaat. Het onderste pad<br />
watert naar de lage kant af met ongeveer 5% outslope.<br />
Het nadeel van deze bocht<strong>en</strong> is dat ze alle<strong>en</strong> met lage snelheid te nem<strong>en</strong> zijn.<br />
Daarom wordt er soms ook voor gekoz<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> ‘snellere’ kuipbocht aan te legg<strong>en</strong>.<br />
Zorg er dan voor dat het water van het bov<strong>en</strong>ste pad vlak voor de kuipbocht wordt<br />
weggeleid <strong>en</strong> dat het water ook weer direct op het onderste pad weggeleid wordt. Het<br />
water krijgt daar<strong>door</strong> in de bocht maar weinig tijd om aan volume <strong>en</strong> snelheid te<br />
winn<strong>en</strong>.<br />
Mountainbikers hebb<strong>en</strong> uiteraard de verantwoordelijkheid om dergelijke bocht<strong>en</strong> niet<br />
af te snijd<strong>en</strong>, maar beter is het om dit te voorkom<strong>en</strong> <strong>door</strong> bijvoorbeeld het plaats<strong>en</strong><br />
van e<strong>en</strong> boomstam in de bocht.<br />
43
Figuur 12<br />
Aanleg van e<strong>en</strong> Rolling Crown Switchback in het Sev<strong>en</strong> Stanes project in Schotland<br />
Figuur 13<br />
Schematische weergave van e<strong>en</strong> Rolling Crown Switchback<br />
44
3.7 Snelheid beperk<strong>en</strong><br />
Op sommige del<strong>en</strong> van mountainbikeroutes kan het zinvol zijn om de snelheid van<br />
<strong>mountainbikers</strong> te beperk<strong>en</strong>, bijvoorbeeld bij e<strong>en</strong> kruising met e<strong>en</strong> wandelpad of op<br />
e<strong>en</strong> gedeeld pad. De beste manier is om het pad zo aan te legg<strong>en</strong> dat hoge<br />
snelhed<strong>en</strong> simpelweg niet meer mogelijk zijn, net zoals bij verkeersdrempels bij het<br />
autoverkeer. Uiteraard mag dit niet t<strong>en</strong> koste gaan van de veiligheid van de<br />
mountainbiker.<br />
Snelheidsvertrag<strong>en</strong>de oplossing<strong>en</strong> die natuurlijk overkom<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> het best werk<strong>en</strong>.<br />
De uitdaging is om te zoek<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> oplossing die het probleem afdo<strong>en</strong>de<br />
wegneemt <strong>en</strong> de aantrekkelijkheid van de route verbetert. Het betreff<strong>en</strong>de pad kan<br />
bijvoorbeeld zeer smal word<strong>en</strong> gemaakt, er kunn<strong>en</strong> (scherpe) bocht<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
aangelegd, e<strong>en</strong> steil klimmetje kan word<strong>en</strong> meegepakt of gecreëerd of er kan gebruik<br />
word<strong>en</strong> gemaakt van gebouwde of bestaande hinderniss<strong>en</strong>, zoals uitstek<strong>en</strong>de wortels<br />
of e<strong>en</strong> drop off van boomstamm<strong>en</strong> (paragraaf 3.7). Regelmatig toezicht <strong>en</strong> onderhoud<br />
is in dergelijke gevall<strong>en</strong> noodzakelijk. Hierbij kan uitstek<strong>en</strong>d word<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>gewerkt<br />
met lokale <strong>mountainbikers</strong>.<br />
3.8 Kruising<strong>en</strong> <strong>en</strong> overgang<strong>en</strong><br />
Mountainbikeroutes word<strong>en</strong> vaak aangelegd op het bestaande pad<strong>en</strong>stelsel zonder<br />
aanpassing<strong>en</strong> <strong>door</strong> te voer<strong>en</strong>. Hier<strong>door</strong> kan het voorkom<strong>en</strong> dat er gevaarlijke situaties<br />
ontstaan, bijvoorbeeld in het geval e<strong>en</strong> mountainbikeroute e<strong>en</strong> andere route kruist. In<br />
zo’n geval is het belangrijk om er voor te zorg<strong>en</strong> dat beide groep<strong>en</strong> goed zicht hebb<strong>en</strong><br />
op het andere pad, maar beter is het de mountainbikeroute op dit punt zo aan te<br />
pass<strong>en</strong> dat de <strong>mountainbikers</strong> snelheid moet<strong>en</strong> minder<strong>en</strong>. Ook hierbij geldt dat het de<br />
uitdaging is om te zoek<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> oplossing die het gevaar wegneemt <strong>en</strong> de<br />
aantrekkelijkheid van de route verbetert. Het bouw<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> klap- of draaihek voor<br />
dit doel zal het probleem wegnem<strong>en</strong>, maar zal op verzet stuit<strong>en</strong>, omdat het t<strong>en</strong> koste<br />
gaat van de aantrekkelijkheid van de route. Mountainbikers zull<strong>en</strong> dan eerder<br />
prober<strong>en</strong> er omhe<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong>. Beter is het om bijvoorbeeld ruim voor de kruising één<br />
of twee S-bocht<strong>en</strong> in te bouw<strong>en</strong>. Deze bocht<strong>en</strong> vertrag<strong>en</strong> de snelheid van de<br />
mountainbiker op e<strong>en</strong> natuurlijke manier <strong>en</strong> <strong>door</strong> de bouw van deze technische<br />
bocht<strong>en</strong> kan de aantrekkelijkheid van de route zelfs to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>.<br />
Als overgang<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> snelle <strong>en</strong> langzame del<strong>en</strong> van de route niet soepel te nem<strong>en</strong><br />
zijn, zal schade ontstaan <strong>door</strong> hard remm<strong>en</strong>. Daarom is het belangrijk om in<br />
kwetsbare gebied<strong>en</strong> er voor te zorg<strong>en</strong> dat de overgang van snelle naar langzame<br />
stukk<strong>en</strong> vloei<strong>en</strong>d verloopt. Abrupte bocht<strong>en</strong> na e<strong>en</strong> afdaling of e<strong>en</strong> scherpe bocht na<br />
e<strong>en</strong> recht stuk waar hard gered<strong>en</strong> wordt, moet zoveel mogelijk voorkom<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
3.9 Afwijk<strong>en</strong> van de route voorkom<strong>en</strong><br />
Veelgehoorde kritiek van <strong>mountainbikers</strong> op sommige routes of del<strong>en</strong> van routes is<br />
dat ze weinig tot ge<strong>en</strong> uitdaging<strong>en</strong> bevatt<strong>en</strong>. Uiteraard zal bij de aanleg van e<strong>en</strong> route<br />
gezocht moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> acceptabele route voor zowel beheerders als<br />
<strong>mountainbikers</strong>. Alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> interessante <strong>en</strong> uitdag<strong>en</strong>de route werkt! Het is daarom<br />
belangrijk om bij de aanleg van e<strong>en</strong> route goed te inv<strong>en</strong>tariser<strong>en</strong> wat <strong>mountainbikers</strong><br />
<strong>en</strong> terreinbeheerders will<strong>en</strong> <strong>en</strong> op basis daarvan gezam<strong>en</strong>lijk tot e<strong>en</strong> acceptabele<br />
route te kom<strong>en</strong>.<br />
Op ‘saaie’ del<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> route hebb<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> de neiging om op zoek te gaan<br />
naar interessante alternatiev<strong>en</strong>, waar<strong>door</strong> ze juist weer in die terrein<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> waar<br />
de beheerder ze niet wil hebb<strong>en</strong>. Als er ge<strong>en</strong> mogelijkhed<strong>en</strong> zijn om de route te<br />
verbeter<strong>en</strong>, dan kan word<strong>en</strong> overwog<strong>en</strong> om het betreff<strong>en</strong>de deel van de route<br />
kunstmatig op te waarder<strong>en</strong>. In Nederland is dit nog niet gebruikelijk, maar in andere<br />
land<strong>en</strong> wordt het al wel toegepast. Bij het ontwerp<strong>en</strong> <strong>en</strong> aanlegg<strong>en</strong> van deze<br />
zog<strong>en</strong>aamde TTF’s (Technical Trail Features), kan de creativiteit volop b<strong>en</strong>ut word<strong>en</strong>,<br />
45
zolang de veiligheid van de <strong>mountainbikers</strong> niet in het geding is. Zorg er in ieder geval<br />
voor dat de TTF al van <strong>en</strong>ige afstand goed te zi<strong>en</strong> is. Leg dus ook ge<strong>en</strong> scherpe<br />
bocht<strong>en</strong> aan, zeker niet voor hout<strong>en</strong> object<strong>en</strong> die bij nat weer extreem glad kunn<strong>en</strong><br />
zijn.<br />
Kader 12<br />
Juridische aansprakelijkheid bij gebouwde hinderniss<strong>en</strong><br />
Om <strong>en</strong>ige zekerheid te krijg<strong>en</strong> over de aansprakelijkheid bij ongevall<strong>en</strong> <strong>en</strong> schade op<br />
dergelijke TTF’s is het verstandig om eerst juridisch advies in te winn<strong>en</strong>. Duidelijk is in<br />
ieder geval wel dat de beheerder moet voldo<strong>en</strong> aan de zorgvuldigheidseis<strong>en</strong>, zoals<br />
waarschuwing<strong>en</strong> plaats<strong>en</strong> <strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de onderhoud. Zorg dat het onderhoud goed<br />
wordt bijgehoud<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> logboek. In de speelboss<strong>en</strong> van Staatsbosbeheer wordt<br />
minimaal e<strong>en</strong>s per maand minutieus gecontroleerd.<br />
Zoals gezegd zijn er in het buit<strong>en</strong>land voldo<strong>en</strong>de voorbeeld<strong>en</strong> te vind<strong>en</strong>, zoals smalle<br />
balanceerbrugg<strong>en</strong>, wipp<strong>en</strong>, boomstambrugg<strong>en</strong>, drop offs (15-30 cm hoog is goed voor<br />
de meeste gebruikers, technische rijders kunn<strong>en</strong> gemakkelijk tot 60 cm aan),<br />
kuipbocht<strong>en</strong>, rots<strong>en</strong> <strong>en</strong> boomstamm<strong>en</strong>. Bij de aanleg moet veel aandacht word<strong>en</strong><br />
besteed aan de duurzaamheid van de TTF, omdat anders veel onderhoud nodig zal<br />
zijn. Gebruik bijvoorbeeld hout met e<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de natuurlijke duurzaamheid (inlandse<br />
eik, robinia, lariks <strong>en</strong> douglas) of verduurzaamd of veredeld hout. Ook de<br />
verbindingsmethod<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> stootje kunn<strong>en</strong>.<br />
Zorg er voor dat de veiligheid van <strong>mountainbikers</strong> niet in gevaar komt. Uiteraard gaat<br />
het hierbij niet alle<strong>en</strong> om de TTF zelf, maar uiteraard ook om de directe omgeving<br />
(ge<strong>en</strong> scherpe object<strong>en</strong> of pal<strong>en</strong> in de valzone). Zorg er ook voor dat er zich ge<strong>en</strong><br />
waterputt<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong>, bijvoorbeeld <strong>door</strong> voor <strong>en</strong> achter de TTF subtiele<br />
waterafvoerpunt<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong>. Op helling<strong>en</strong> moet er ook voor gezorgd word<strong>en</strong> dat<br />
balk<strong>en</strong> of stamm<strong>en</strong> dermate diep in de grond zitt<strong>en</strong> dat het water deze niet kan<br />
ondermijn<strong>en</strong> <strong>door</strong> erosie.<br />
E<strong>en</strong> simpele <strong>en</strong> goedkope TTF om uit te voer<strong>en</strong> is het ingrav<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> dikke<br />
boomstam dwars op de rijrichting, waarbij één kant dieper is ingegrav<strong>en</strong>. Afhankelijk<br />
van de technische kwaliteit<strong>en</strong> kan e<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> kiez<strong>en</strong> op welke plek (<strong>en</strong> dus<br />
bij welke hoogte) hij over de boomstam springt of fietst. Het ligt voor de hand dat<br />
lokale mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> de aanleg <strong>en</strong> het onderhoud van dergelijke TTF’s<br />
voor hun rek<strong>en</strong>ing nem<strong>en</strong> op basis van e<strong>en</strong> duidelijke (mondelinge of schriftelijke)<br />
overe<strong>en</strong>komst.<br />
Figuur 14<br />
Schematische weergave van de bouw van e<strong>en</strong> drop off (IMBA 2003c)<br />
46
Er zull<strong>en</strong> altijd <strong>mountainbikers</strong> zijn die ge<strong>en</strong> behoefte hebb<strong>en</strong> aan technische<br />
uitdaging<strong>en</strong> of het simpelweg niet aandurv<strong>en</strong>. Daarom is het verstandig om ook altijd<br />
voor e<strong>en</strong> route eromhe<strong>en</strong> te zorg<strong>en</strong>. Zorg er voor dat het geheel goed van afstand te<br />
overzi<strong>en</strong> is <strong>en</strong>/of waarschuw met bord<strong>en</strong>. Om <strong>overlast</strong> te voorkom<strong>en</strong> is het verstandig<br />
om TTF’s niet in de directe omgeving van drukke terreingedeelt<strong>en</strong> te bouw<strong>en</strong>.<br />
Uiteraard kan er in navolging van buit<strong>en</strong>landse initiatiev<strong>en</strong> ook word<strong>en</strong> gekoz<strong>en</strong> voor<br />
de aanleg van e<strong>en</strong> ‘play park’ of ‘freeride trail’, waarbij e<strong>en</strong> groot aantal TTF’s word<strong>en</strong><br />
gecombineerd in e<strong>en</strong> korte route of op één plek. Dit zal e<strong>en</strong> aanzuig<strong>en</strong>de werking<br />
hebb<strong>en</strong> van <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> die anders hun technische kwaliteit<strong>en</strong> will<strong>en</strong><br />
ton<strong>en</strong> of verbeter<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> de gebaande pad<strong>en</strong> of routes.<br />
Figuur 15<br />
TTF’s op de Sev<strong>en</strong> Stanes routes in Schotland<br />
47
3.10 Communicatie <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werking<br />
Sam<strong>en</strong>werking met beheerders<br />
Uit onderzoek blijkt dat veel problem<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong> <strong>en</strong> het wederzijds<br />
begrip kan word<strong>en</strong> vergroot <strong>door</strong> e<strong>en</strong> goede communicatie tuss<strong>en</strong> beheerders <strong>en</strong><br />
<strong>mountainbikers</strong>. Eén van de 20 IMBA ‘Tips that don’t suck’ is: The next time you see a<br />
park ranger introduce yourself and strike up a conversation. By earning their respect,<br />
we’ll preserve great places to ride’ (IMBA 2003d). E<strong>en</strong> proactieve houding is van groot<br />
belang. Mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> beheerder uitnodig<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong><br />
ver<strong>en</strong>igingsavond om hem te lat<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong> over de problem<strong>en</strong> die hij ondervindt van<br />
mountainbik<strong>en</strong>. Het is verstandig voor <strong>mountainbikers</strong> om zich daarbij goed te<br />
beseff<strong>en</strong> dat ze ge<strong>en</strong> recht hebt op toegang tot zijn terrein. Zelfs<br />
overheidsorganisaties <strong>en</strong> zwaar gesubsidieerde bos- <strong>en</strong> natuurbeheerders hebb<strong>en</strong> het<br />
recht hun terrein<strong>en</strong> te sluit<strong>en</strong> voor mountainbik<strong>en</strong>. Met andere woord<strong>en</strong>, zoek naar<br />
mogelijkhed<strong>en</strong> om er gezam<strong>en</strong>lijk uit te kom<strong>en</strong>. Voor <strong>mountainbikers</strong> is daarbij van<br />
belang dat ze zich ook verplaats<strong>en</strong> in de situatie van de beheerder <strong>en</strong> goed<br />
voorbereid zijn. Als e<strong>en</strong> mountainbiker e<strong>en</strong> beheerder bezoekt om iets gedaan te<br />
krijg<strong>en</strong>, bijvoorbeeld het aanlegg<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> route of het op<strong>en</strong>houd<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> terrein,<br />
zijn de volg<strong>en</strong>de tips van belang:<br />
1 Weet wat je wilt <strong>en</strong> zorg er voor dat je het voorstel goed uitgewerkt <strong>en</strong><br />
onderbouwd hebt. Je kunt veeleis<strong>en</strong>d zijn, maar zorg er wel voor dat je de<br />
beheerder niet overdondert met e<strong>en</strong> onhaalbaar plan. Je kunt het one<strong>en</strong>s zijn<br />
over bepaalde zak<strong>en</strong>, maar laat dit je niet afleid<strong>en</strong> om het plan in <strong>en</strong>ige vorm<br />
gerealiseerd te krijg<strong>en</strong>.<br />
2 Het is van groot belang om je ook e<strong>en</strong>s te verplaats<strong>en</strong> in de situatie van de<br />
beheerder <strong>en</strong> het plan niet alle<strong>en</strong> te bekijk<strong>en</strong> vanuit jouw gezichtspunt. Probeer<br />
niets af te dwing<strong>en</strong>, want dat leidt juist vaak tot teg<strong>en</strong>werking. Wees constructief,<br />
ruimd<strong>en</strong>k<strong>en</strong>d, onbevooroordeeld, bereid om sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> concessies te<br />
do<strong>en</strong>.<br />
3 Zorg er voor dat je goed op de hoogte b<strong>en</strong>t van de lokale situatie. Probeer zo veel<br />
mogelijk te wet<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong> over het (beheer van) betreff<strong>en</strong>de bos- <strong>en</strong><br />
natuurterrein, andere bosbezoekers <strong>en</strong> argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> voor <strong>en</strong> teg<strong>en</strong> het voorstel. Er<br />
zijn allerlei (lokale) organisaties die je daarbij kunn<strong>en</strong> help<strong>en</strong>.<br />
4 Zorg er voor dat je steun zoekt voor het voorstel, zowel bij de doelgroep als<br />
daarbuit<strong>en</strong> (geme<strong>en</strong>te, NTFU, KNWU, VVV, ruiter/wandelver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> etc.).<br />
Probeer bijvoorbeeld goedgezinde beheerders op te spor<strong>en</strong> om ze vervolg<strong>en</strong>s bij<br />
jouw plann<strong>en</strong> te betrekk<strong>en</strong>.<br />
48
5 Wees professioneel <strong>en</strong> eerlijk in de communicatie <strong>en</strong> laat je niet verleid<strong>en</strong> om in<br />
discussie te gaan over zak<strong>en</strong> die niet direct betrekking hebb<strong>en</strong> op jouw voorstel.<br />
Zorg er voor dat afsprak<strong>en</strong> vastgelegd word<strong>en</strong> op papier.<br />
6 Zoek naar gezam<strong>en</strong>lijke belang<strong>en</strong> <strong>en</strong> werk die verder uit in het voorstel. Dit kan<br />
zowel betrekking hebb<strong>en</strong> op het voorstel zelf als op andere zak<strong>en</strong>, zoals<br />
bijvoorbeeld vrijwilligerswerk.<br />
Figuur 16<br />
E<strong>en</strong> goed voorbeeld van communicatie tuss<strong>en</strong> beheerder <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> op de website van de<br />
mountainbikeroute Zuid-Oost Veluwe (Website mountainbikeroute Veluwezoom)<br />
"Kooi de Boswachter"<br />
Sinds <strong>en</strong>ige tijd wordt er stevig gediscussieerd over het wel of niet<br />
toelat<strong>en</strong> van ATB-ers in Nationaal Park de Veluwezoom. Wij als ATB-ers<br />
will<strong>en</strong> natuurlijk dat we gewoon mog<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> fiets<strong>en</strong>. In deze "column"<br />
wordt <strong>door</strong> boswachter Kooi van Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> regelmatig nuttige<br />
weetjes <strong>en</strong> feitjes gepubliceerd. Dit alles om er voor te zorg<strong>en</strong> dat<br />
wandelaars, ruiters, collega <strong>mountainbikers</strong>, hert<strong>en</strong>, zwijn<strong>en</strong>, dass<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>zovoorts met veel plezier sam<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> recreër<strong>en</strong> in dit prachtige<br />
natuurgebied. Beklik de boswachter om zijn verhaal te lez<strong>en</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong>werking met andere bosbezoekers<br />
Belang<strong>en</strong>organisaties voor wandelaars <strong>en</strong> paardrijders hebb<strong>en</strong> aangegev<strong>en</strong> behoefte<br />
te hebb<strong>en</strong> aan overleg met de NTFU <strong>en</strong> KNWU vanuit de gedachte dat daarmee<br />
conflict<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>en</strong> voordeel kan bied<strong>en</strong> in de<br />
belang<strong>en</strong>behartiging naar beheerders.<br />
Mountainbikers, wandelaars <strong>en</strong> paardrijders hebb<strong>en</strong> meer geme<strong>en</strong> dan wel wordt<br />
gedacht (Cessford 1995, Horn 1994, Watson 1991). Alle groep<strong>en</strong> will<strong>en</strong> toegang tot<br />
bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong> om te g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong> van hun hobby <strong>en</strong> het landschap <strong>en</strong> will<strong>en</strong><br />
deze terrein<strong>en</strong> bescherm<strong>en</strong> <strong>door</strong> verantwoordelijk gedrag te bevorder<strong>en</strong>. Deze<br />
gezam<strong>en</strong>lijke belang<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> ook gezam<strong>en</strong>lijk behartigd word<strong>en</strong> bij<br />
terreinbeheerders. Elkaar in de har<strong>en</strong> vlieg<strong>en</strong> heeft op termijn e<strong>en</strong> averechts effect<br />
voor alle partij<strong>en</strong>, omdat beheerders <strong>en</strong> financiers (bijv. ministerie van Landbouw,<br />
Natuur <strong>en</strong> Voedselveiligheid) op d<strong>en</strong> duur g<strong>en</strong>oeg hebb<strong>en</strong> van de conflict<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
klacht<strong>en</strong> (‘Fewer complaints will mean fewer tail closures’). In de Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong> zijn<br />
meerdere voorbeeld<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d waarbij de verschill<strong>en</strong>de recreatiegroep<strong>en</strong> hun<br />
belang<strong>en</strong> behartigd<strong>en</strong> t<strong>en</strong> koste van elkaar <strong>en</strong> uiteindelijk iedere<strong>en</strong> aan het kortste<br />
eind trok. In vele land<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> belang<strong>en</strong>organisaties van <strong>mountainbikers</strong>,<br />
wandelaars <strong>en</strong> ruiters elkaar gevond<strong>en</strong>. Zoals rec<strong>en</strong>t in Duitsland, waarbij in e<strong>en</strong><br />
gezam<strong>en</strong>lijke discussiebije<strong>en</strong>komst bleek dat beide groep<strong>en</strong> meer geme<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />
dan van tevor<strong>en</strong> was verwacht (Dicks, Spittler & Froitzheim 2003). Deze<br />
geme<strong>en</strong>schappelijke belang<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> geleid tot e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>werkingsovere<strong>en</strong>komst.<br />
Afgesprok<strong>en</strong> is om e<strong>en</strong> <strong>door</strong>lop<strong>en</strong>de dialoog in stand te houd<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijke<br />
visie te ontwikkel<strong>en</strong> op recreatie in bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong>, gezam<strong>en</strong>lijk op te trekk<strong>en</strong><br />
bij belang<strong>en</strong>behartiging <strong>en</strong> sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> aan voorlichting <strong>en</strong> educatie, waar<strong>door</strong><br />
e<strong>en</strong> groter begrip <strong>en</strong> tolerantie t<strong>en</strong> opzichte van elkaar ontstaat. Er is ook<br />
geconcludeerd dat geme<strong>en</strong>schappelijke pad<strong>en</strong> zeer goed mogelijk zijn <strong>en</strong> soms zelfs<br />
onvermijdelijk. Teg<strong>en</strong>gestelde belang<strong>en</strong> word<strong>en</strong> zoveel mogelijk onderling opgelost.<br />
De ervaring<strong>en</strong> uit het buit<strong>en</strong>land ler<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> onafhankelijke discussieleider nuttig<br />
kan zijn om de bije<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> zakelijk te houd<strong>en</strong> (Moore 1994).<br />
Het is belangrijk dat de verschill<strong>en</strong>de groep<strong>en</strong> elkaar ler<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, onderzoek<strong>en</strong> wat<br />
de gezam<strong>en</strong>lijke belang<strong>en</strong> zijn <strong>en</strong> welke oplossing<strong>en</strong> er zijn voor mogelijke conflict<strong>en</strong>.<br />
Niet alle<strong>en</strong> overlegg<strong>en</strong> kan daarbij behulpzaam zijn. Er zijn allerlei creatieve<br />
oplossing<strong>en</strong> te bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong>. Gezam<strong>en</strong>lijke ev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> help<strong>en</strong> bij het<br />
opbouw<strong>en</strong> van vertrouw<strong>en</strong>. In de Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong> word<strong>en</strong> hiervoor regelmatig<br />
49
zog<strong>en</strong>aamde ROMP <strong>en</strong> STOMP wedstrijd<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong>; estafettes met gem<strong>en</strong>gde<br />
crosscountry teams van paardrijders <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> (ROMP = Responsible<br />
Organized Mountain Pedalers). Andere mogelijkhed<strong>en</strong> om elkaar te ler<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
informatie uit te wissel<strong>en</strong> zijn het uitwissel<strong>en</strong> van led<strong>en</strong>blaadjes e.d., elkaar uitnodig<strong>en</strong><br />
voor ev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> regelmatig (bestuurlijk) overleg. Sam<strong>en</strong>werking kan ev<strong>en</strong>tueel<br />
word<strong>en</strong> vastgelegd in e<strong>en</strong> int<strong>en</strong>tieverklaring, zoals in de Ver<strong>en</strong>igde Stat<strong>en</strong> veel<br />
gebeurd (bijlage 7).<br />
3.11 Vrijwilligerswerk<br />
In veel gevall<strong>en</strong> drag<strong>en</strong> bosbeheerders alle kost<strong>en</strong> van bosonderhoud <strong>en</strong> soms ook<br />
van de aanleg <strong>en</strong> het onderhoud van mountainbikeroutes. Deze situatie levert veel<br />
onvrede op bij bosbeheerders, die vaak te mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> met krappe budgett<strong>en</strong>. In<br />
2002 behaald<strong>en</strong> Nederlandse particuliere boseig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> bijvoorbeeld gemiddeld e<strong>en</strong><br />
bedrijfsresultaat van -76 euro per hectare (zie tabel 6). Met andere woord<strong>en</strong>: het<br />
hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> beher<strong>en</strong> van bos kost geld! Het is dan ook niet verwonderlijk dat<br />
boseig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> vrijwilligerswerk van <strong>mountainbikers</strong> bij de aanleg <strong>en</strong> het beheer van<br />
mountainbikeroutes zeer waarder<strong>en</strong>. Mountainbikeroutes die de beheerders minder<br />
tijd, arbeid <strong>en</strong> geld kost<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> grotere kans om op lange termijn op<strong>en</strong> <strong>en</strong> in<br />
goed berijdbare staat te blijv<strong>en</strong>. Het is dus ook in het belang van <strong>mountainbikers</strong> om<br />
bij te drag<strong>en</strong> aan het beheer van routes. De IMBA adviseert bijvoorbeeld alle<br />
<strong>mountainbikers</strong> om per jaar maar liefst minst<strong>en</strong>s 20 uur vrijwilligerswerk uit te voer<strong>en</strong><br />
op routes <strong>en</strong>/of in het bos- <strong>en</strong> natuurbeheer, maar daar heeft vrijwilligerswerk dan ook<br />
al e<strong>en</strong> lange traditie (Has<strong>en</strong>auer 1999). Uiteraard is het ook mogelijk om<br />
vrijwilligerswerk voor e<strong>en</strong> lokale beheerder uit te voer<strong>en</strong> als er ge<strong>en</strong><br />
mountainbikeroute is. D<strong>en</strong>k daarbij bijvoorbeeld aan het uittrekk<strong>en</strong> van jonge bom<strong>en</strong><br />
op heideterrein<strong>en</strong> of het verwijder<strong>en</strong> van blad in spr<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Zo’n actie kan rek<strong>en</strong><strong>en</strong> op<br />
veel goodwill.<br />
Figuur 17<br />
Logo van de IMBA Trail Care Crew<br />
Vrijwilligerswerk kan in sam<strong>en</strong>werking met e<strong>en</strong> bosbeheerder vaak e<strong>en</strong>voudig<br />
georganiseerd word<strong>en</strong> of anders kan de hulp ingeroep<strong>en</strong> word<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> provinciale<br />
organisatie Landschapsbeheer (zie adress<strong>en</strong>lijst).<br />
Zorg er in ieder geval voor dat er voldo<strong>en</strong>de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> op kom<strong>en</strong> dag<strong>en</strong>, want niets<br />
werkt zo demotiver<strong>en</strong>d voor de aanwezig<strong>en</strong> <strong>en</strong> de beheerder als er maar <strong>en</strong>kele<br />
person<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>. Zorg er dus voor dat de dag voldo<strong>en</strong>de onder de aandacht is<br />
gebracht bij de lokale <strong>mountainbikers</strong>. Er kan bijvoorbeeld gebruik gemaakt word<strong>en</strong><br />
van aankondiging<strong>en</strong> in ver<strong>en</strong>igingsblaadjes, lokale krant<strong>en</strong>, websites, wielerzak<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
tijd<strong>en</strong>s toertocht<strong>en</strong>/wedstrijd<strong>en</strong>. Startpunt<strong>en</strong> van mountainbikeroutes zijn uitstek<strong>en</strong>de<br />
plaats<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> brede groep <strong>mountainbikers</strong> te bereik<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> vaste dag in het jaar/maand voor vrijwilligerswerk kan de voorspelbaarheid t<strong>en</strong><br />
goede kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> kan m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> help<strong>en</strong> bij het inplann<strong>en</strong> van de dag. Of zorg voor e<strong>en</strong><br />
lange termijn kal<strong>en</strong>der. Als het systeem e<strong>en</strong>maal loopt <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> gew<strong>en</strong>d zijn<br />
aan het idee om één of <strong>en</strong>kele mal<strong>en</strong> per jaar e<strong>en</strong> bijdrage te lever<strong>en</strong> aan het<br />
onderhoud van de route of het bos waar ze in rijd<strong>en</strong>, dan zal het gemakkelijker word<strong>en</strong><br />
50
om vrijwilligers te vind<strong>en</strong>, alhoewel het motiver<strong>en</strong> van vrijwilligers altijd uitdag<strong>en</strong>d zal<br />
zijn <strong>en</strong> pot<strong>en</strong>tieel frustrer<strong>en</strong>d.<br />
E<strong>en</strong> mogelijkheid om het aantal vrijwilligers uit te breid<strong>en</strong> is het aangaan van<br />
sam<strong>en</strong>werkingsverband<strong>en</strong> op dit gebied met andere ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>, zoals wandelaars,<br />
ruiters, scouts etc. Dit heeft als bijkom<strong>en</strong>d voordeel dat gelijk gewerkt wordt aan het<br />
wederzijds begrip <strong>en</strong> het opbouw<strong>en</strong> van tolerantie.<br />
E<strong>en</strong> belangrijk aandachtspunt is uiteraard de veiligheid van de vrijwilligers, maar<br />
gelukkig zijn er talloze nuttige beheerswerkzaamhed<strong>en</strong> te bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> die ge<strong>en</strong> gevaar<br />
oplever<strong>en</strong>.<br />
Uiteraard zijn er ook andere mogelijkhed<strong>en</strong> om beheerders behulpzaam te zijn bij hun<br />
werk. Bijvoorbeeld <strong>door</strong> te meld<strong>en</strong> als er iets niet in orde is in het bos, bijvoorbeeld<br />
e<strong>en</strong> omgevall<strong>en</strong> boom over het pad, e<strong>en</strong> miss<strong>en</strong>d bordje, spor<strong>en</strong> van vandalisme,<br />
gestort afval e.d. Dit kost weinig moeite, maar laat wel betrokk<strong>en</strong>heid zi<strong>en</strong> bij het<br />
beheer van de gebied<strong>en</strong> waarin gefietst wordt. Als de beheerders wet<strong>en</strong> dat (e<strong>en</strong> deel<br />
van de) <strong>mountainbikers</strong> oog hebb<strong>en</strong> voor het standpunt van de beheerder <strong>en</strong> bij will<strong>en</strong><br />
drag<strong>en</strong> aan het beheersbaar houd<strong>en</strong> van mountainbik<strong>en</strong>, zal dit op termijn t<strong>en</strong> goede<br />
kom<strong>en</strong> aan de toegankelijkheid van bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong>.<br />
Voor beheerders zitt<strong>en</strong> er overduidelijk effici<strong>en</strong>cy voordel<strong>en</strong> in het werk<strong>en</strong> met<br />
mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>, maar uit onderzoek blijkt dat deze groep in het algeme<strong>en</strong><br />
al bewust bezig is met het voorkom<strong>en</strong> van schade <strong>en</strong> <strong>overlast</strong>. Als het educatieve<br />
karakter van belang is, ligt het voor de hand om ook te prober<strong>en</strong> ongeorganiseerde<br />
<strong>mountainbikers</strong> bij de onderhoudswerkzaamhed<strong>en</strong> te betrekk<strong>en</strong>, bijvoorbeeld <strong>door</strong> in<br />
lokale krant<strong>en</strong> aankondiging<strong>en</strong> te plaats<strong>en</strong>. Hierbij kan uitstek<strong>en</strong>d sam<strong>en</strong>gewerkt<br />
word<strong>en</strong> met mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>, omdat dit ook nieuwe led<strong>en</strong> op kan lever<strong>en</strong>.<br />
Tabel 6<br />
Bedrijfsresultat<strong>en</strong> (euro per ha) particuliere<br />
bosbedrijv<strong>en</strong> 2002 (Landbouw Economisch Instituut<br />
2003)<br />
Opbr<strong>en</strong>gst<strong>en</strong> totaal<br />
155<br />
Hout<br />
39<br />
Subsidies<br />
76<br />
Overig<br />
40<br />
Kost<strong>en</strong><br />
231<br />
Arbeid uitvoer<strong>en</strong>d<br />
41<br />
Beheer, leiding <strong>en</strong> toezicht<br />
68<br />
Werk <strong>door</strong> derd<strong>en</strong><br />
52<br />
Werktuig<strong>en</strong>, grond-/hulpstoff<strong>en</strong><br />
20<br />
Heffing<strong>en</strong>/verzekering<strong>en</strong><br />
33<br />
Overig<br />
17<br />
Resultaat -76<br />
51
4 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN<br />
4.1 Algeme<strong>en</strong><br />
1 Er is in Nederland vrijwel ge<strong>en</strong> onderzoek gedaan naar de aard <strong>en</strong> ernst van<br />
schade <strong>en</strong> <strong>overlast</strong> <strong>door</strong> <strong>mountainbikers</strong>. In het buit<strong>en</strong>land is er wel veel<br />
onderzoek naar gedaan, maar de omstandighed<strong>en</strong> zijn niet altijd vergelijkbaar.<br />
Aanvull<strong>en</strong>d onderzoek in Nederland naar de ernst, aard <strong>en</strong> achtergrond<strong>en</strong> van<br />
sociale conflict<strong>en</strong> <strong>en</strong> ecologische schade is daarom w<strong>en</strong>selijk, bijvoorbeeld <strong>door</strong><br />
e<strong>en</strong> <strong>en</strong>quêtes uit te voer<strong>en</strong> onder <strong>mountainbikers</strong>, andere recreant<strong>en</strong>groep<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
terreinbeheerders. Met deze objectieve informatie kunn<strong>en</strong> emoties <strong>en</strong> stereotypes<br />
word<strong>en</strong> uitgeschakeld bij het besprek<strong>en</strong> van de knelpunt<strong>en</strong> <strong>en</strong> het zoek<strong>en</strong> naar<br />
oplossing<strong>en</strong>. Beheerders <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> kunn<strong>en</strong> zo beter <strong>en</strong> sneller<br />
anticiper<strong>en</strong> op mogelijke conflict<strong>en</strong>.<br />
2 De schatting<strong>en</strong> over het aantal <strong>mountainbikers</strong> in Nederland lop<strong>en</strong> uite<strong>en</strong> van<br />
60.000 tot 180.000. Slechts 950 nem<strong>en</strong> deel aan wedstrijd<strong>en</strong>. Ongeveer 20.000<br />
<strong>mountainbikers</strong> zijn aangeslot<strong>en</strong> bij de NTFU of KNWU. Er word<strong>en</strong> jaarlijks<br />
ongeveer 20 wedstrijd<strong>en</strong> georganiseerd <strong>en</strong> 300 toertocht<strong>en</strong>. De verwachting is<br />
dat mountainbik<strong>en</strong> niet meer zal groei<strong>en</strong>.<br />
3 De groep <strong>mountainbikers</strong> is gemiddeld jonger dan wandelaars <strong>en</strong> wordt<br />
gedomineerd <strong>door</strong> mann<strong>en</strong> (85%). Het opleidingsniveau is vergelijkbaar. Naast<br />
‘sportief bezig zijn’ zijn ook ‘natuur/buit<strong>en</strong> zijn’ <strong>en</strong>’ natuur/plant<strong>en</strong>/dier<strong>en</strong> bekijk<strong>en</strong>’<br />
belangrijke motiev<strong>en</strong> om te gaan mountainbik<strong>en</strong>. Ongeveer 80-90% van de<br />
<strong>mountainbikers</strong> fietst vooral in zijn eig<strong>en</strong> omgeving.<br />
4 Oudere <strong>en</strong> georganiseerde <strong>mountainbikers</strong> hebb<strong>en</strong> meer oog voor de gevolg<strong>en</strong><br />
van hun handel<strong>en</strong> voor m<strong>en</strong>s <strong>en</strong> natuur.<br />
5 Uit de beschikbare gegev<strong>en</strong>s blijkt dat de perceptie die m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> over<br />
schade <strong>en</strong> <strong>overlast</strong> <strong>door</strong> <strong>mountainbikers</strong> niet overe<strong>en</strong>komt met de realiteit.<br />
Onderzoeksresultat<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> e<strong>en</strong> g<strong>en</strong>uanceerder beeld dan het beeld dat veel<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> van de effect<strong>en</strong> van mountainbik<strong>en</strong>. Vergaande beperking<strong>en</strong><br />
voor mountainbik<strong>en</strong> in bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> niet word<strong>en</strong> onderbouwd<br />
met objectieve onderzoeksresultat<strong>en</strong>.<br />
4.2 Sociale conflict<strong>en</strong><br />
1 Mountainbikers veroorzak<strong>en</strong> sociale conflict<strong>en</strong> met wandelaars <strong>en</strong> ruiters, vooral<br />
als gevolg van de hoge snelheid <strong>en</strong> het niet tijdig waarschuw<strong>en</strong> op e<strong>en</strong><br />
acceptabele manier. Dit veroorzaakt e<strong>en</strong> schrikreactie <strong>en</strong> kan e<strong>en</strong> gevoel van<br />
onveiligheid/gevaar oplever<strong>en</strong>. Ook het kapot mak<strong>en</strong> van wandelpad<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
onvri<strong>en</strong>delijk/agressief gedrag veroorzaakt hindergevoel<strong>en</strong>s bij andere<br />
recreant<strong>en</strong>.<br />
2 Het onderzoek heeft ge<strong>en</strong> e<strong>en</strong>duidig beeld opgeleverd van de ernst van de<br />
sociale conflict<strong>en</strong>. Belang<strong>en</strong>organisaties voor wandelaars <strong>en</strong> ruiters signaler<strong>en</strong><br />
dat de sociale conflict<strong>en</strong> incid<strong>en</strong>teel <strong>en</strong> lokaal plaatsvind<strong>en</strong>, maar dat er ge<strong>en</strong><br />
sprake is van grote <strong>overlast</strong>. De beperkte recreatieonderzoek<strong>en</strong> in Nederland<br />
gev<strong>en</strong> e<strong>en</strong> gevarieerd beeld. In het <strong>en</strong>e onderzoek veroorzak<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong><br />
iets meer <strong>overlast</strong> dan bijvoorbeeld loslop<strong>en</strong>de hond<strong>en</strong>, gemotoriseerd verkeer of<br />
slecht onderhoud<strong>en</strong> routes. In andere onderzoek<strong>en</strong> komt mountainbik<strong>en</strong> pas op<br />
de vijfde plaats. Internationaal onderzoek heeft uitgewez<strong>en</strong> dat de problematiek<br />
van conflict<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> wandelaars vaak sterk wordt<br />
overdrev<strong>en</strong>.<br />
3 Mountainbikers veroorzak<strong>en</strong> slechts zeld<strong>en</strong> aanrijding<strong>en</strong> met andere<br />
bosbezoekers, zowel in Nederland als daarbuit<strong>en</strong>.<br />
4 Alle belang<strong>en</strong>organisaties van wandelaars <strong>en</strong> ruiters will<strong>en</strong> graag in overleg<br />
tred<strong>en</strong> met de NTFU <strong>en</strong> KNWU om problem<strong>en</strong> onderling op te loss<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
wederzijdse belang<strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijk te behartig<strong>en</strong>(toegankelijkheid van bos- <strong>en</strong><br />
natuurterrein<strong>en</strong>). Ook op lokaal niveau kunn<strong>en</strong> mountainbikever<strong>en</strong>ging<strong>en</strong> contact<br />
53
zoek<strong>en</strong> met wandel- <strong>en</strong> ruiterver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong>. Om het wederzijdse begrip te<br />
vergrot<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> bijvoorbeeld gezam<strong>en</strong>lijke ev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t<strong>en</strong> georganiseerd<br />
word<strong>en</strong>, kan sam<strong>en</strong>gewerkt word<strong>en</strong> bij vrijwilligerswerk, kunn<strong>en</strong> led<strong>en</strong>blaadjes<br />
uitgewisseld word<strong>en</strong> etc.<br />
5 Ervaring<strong>en</strong>, zowel in Nederland als daarbuit<strong>en</strong>, lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat sociale conflict<strong>en</strong><br />
tuss<strong>en</strong> wandelaars/ruiters <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> de afgelop<strong>en</strong> jar<strong>en</strong> is afg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Dit kan word<strong>en</strong> verklaard <strong>door</strong>dat de verschill<strong>en</strong>de groep<strong>en</strong> aan elkaar gew<strong>en</strong>d<br />
rak<strong>en</strong> <strong>en</strong> zich beter gedrag<strong>en</strong>.<br />
Sociale conflict<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verklaard met de invloed van de ontmoeting<br />
tuss<strong>en</strong> wandelaars/ruiters <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> op de beleving (goal interfer<strong>en</strong>ce) of<br />
de (gepercipieerde) verschill<strong>en</strong> in norm<strong>en</strong> <strong>en</strong> waard<strong>en</strong> (social value conflict).<br />
Hierbij kunn<strong>en</strong> bijvoorbeeld de tolerantie voor technologi<strong>en</strong>iveau, andere<br />
recreatievorm<strong>en</strong>, lev<strong>en</strong>sstijl<strong>en</strong> <strong>en</strong> drukte e<strong>en</strong> rol spel<strong>en</strong>. Het is van belang dat er<br />
aanvull<strong>en</strong>de onderzoek gedaan wordt naar de aard <strong>en</strong> achtergrond<strong>en</strong> van sociale<br />
conflict<strong>en</strong>, omdat dit van groot belang is om de effectiviteit van<br />
(beheers)maatregel<strong>en</strong> vooraf in te kunn<strong>en</strong> schatt<strong>en</strong>. Zoner<strong>en</strong> werkt bijvoorbeeld<br />
alle<strong>en</strong> als conflict<strong>en</strong> het gevolg zijn van het gedrag van <strong>mountainbikers</strong><br />
(interpersonal conflict). Voor conflict<strong>en</strong> die het gevolg zijn van verschill<strong>en</strong> in<br />
norm<strong>en</strong> <strong>en</strong> waard<strong>en</strong> (social value conflict) werkt alle<strong>en</strong> voorlichting/educatie.<br />
4.3 <strong>Schade</strong> aan de natuur <strong>en</strong> pad<strong>en</strong><br />
1 Uit de gesprekk<strong>en</strong> met beheerders <strong>en</strong> na bestudering van literatuur is geblek<strong>en</strong><br />
dat de fysieke effect<strong>en</strong> van <strong>mountainbikers</strong> op de natuur <strong>en</strong> pad<strong>en</strong> van<br />
ondergeschikt belang zijn bij de sociale conflict<strong>en</strong>.<br />
2 Mountainbik<strong>en</strong> kan schadelijke gevolg<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> voor pad<strong>en</strong>, met name<br />
modderig rijd<strong>en</strong>, het breed rijd<strong>en</strong> van pad<strong>en</strong>, het afsnijd<strong>en</strong> van bocht<strong>en</strong> <strong>en</strong> erosie<br />
op helling<strong>en</strong>. Het onderzoek heeft echter uitgewez<strong>en</strong> dat deze problem<strong>en</strong> alle<strong>en</strong><br />
in beperkte mate lokaal <strong>en</strong> over korte l<strong>en</strong>gtes voorkom<strong>en</strong>. Desalniettemin is dit<br />
het meest g<strong>en</strong>oemde schadegevolg van mountainbik<strong>en</strong>.<br />
3 Mountainbikers zull<strong>en</strong> over het algeme<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> bij zeer int<strong>en</strong>sieve berijding of<br />
speciale situaties (helling<strong>en</strong>, bocht<strong>en</strong>, natte omstandighed<strong>en</strong>, mul zand) schade<br />
veroorzak<strong>en</strong> aan stabiele pad<strong>en</strong>. In veel gevall<strong>en</strong> zijn <strong>mountainbikers</strong> secundaire<br />
veroorzakers van schade aan pad<strong>en</strong>. In dergelijke situaties is de grond dermate<br />
rul gered<strong>en</strong> <strong>door</strong> paard<strong>en</strong> of juist compact gered<strong>en</strong> <strong>door</strong> zware voertuig<strong>en</strong>,<br />
waar<strong>door</strong> de ondergrond vrijwel on<strong>door</strong>dringbaar is geword<strong>en</strong> <strong>en</strong> water niet of<br />
slechts langzaam naar de ondergrond wegsijpelt.<br />
4 Internationaal onderzoek wijst uit dat er weinig verschil is tuss<strong>en</strong> de fysieke<br />
invloed op de bodem <strong>door</strong> <strong>mountainbikers</strong> of wandelaars. Paard<strong>en</strong> veroorzak<strong>en</strong><br />
aanzi<strong>en</strong>lijk meer schade. Wel hebb<strong>en</strong> alle gebruikersgroep<strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong><br />
specifieke invloed op de bodem. Helling<strong>en</strong>, bocht<strong>en</strong>, mulle bodems <strong>en</strong> bodems<br />
met e<strong>en</strong> slechte afwatering zijn bijvoorbeeld gevoelig voor schade <strong>door</strong><br />
<strong>mountainbikers</strong>. Dit is veelal het gevolg van slipp<strong>en</strong>de band<strong>en</strong>. Slipp<strong>en</strong> kan de<br />
bov<strong>en</strong>grond losmak<strong>en</strong> <strong>en</strong> kan geul<strong>en</strong> veroorzak<strong>en</strong> die het water kanaliser<strong>en</strong>.<br />
Slipp<strong>en</strong> is ongew<strong>en</strong>st <strong>en</strong> wijst op e<strong>en</strong> gebrek aan techniek.<br />
5 Dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> vogels kunn<strong>en</strong> zich sterk w<strong>en</strong>n<strong>en</strong> aan de aanwezigheid van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>,<br />
met name als deze aanwezigheid voorspelbaar is. Zodra m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> de<br />
pad<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> is hier ge<strong>en</strong> sprake meer van, waar<strong>door</strong> verstoring van dier<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
vogels <strong>en</strong> aantasting van de vegetatie plaats kan vind<strong>en</strong>. Buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> fiets<strong>en</strong><br />
is echter niet e<strong>en</strong>voudig, zeker niet als er sprake is van e<strong>en</strong> dikke strooisellaag of<br />
e<strong>en</strong> kruidvegetatie. Uit het onderzoek blijkt dan ook dat buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> rijd<strong>en</strong><br />
over het algeme<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> lokaal over korte l<strong>en</strong>gtes voorkomt in de volg<strong>en</strong>de<br />
situaties: bij technische uitdaging<strong>en</strong>, op wildwissels, in heuvelachtige terrein<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
in boss<strong>en</strong> waar schijnbaar nieuwe pad<strong>en</strong> zijn ontstaan <strong>door</strong> werkzaamhed<strong>en</strong> in<br />
het bos (dunningspad<strong>en</strong> e.d.).<br />
6 De summiere beschikbare informatie wijst er op dat <strong>mountainbikers</strong> ge<strong>en</strong><br />
significant grotere verstor<strong>en</strong>de invloed hebb<strong>en</strong> op dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> vogels, zolang ze op<br />
de pad<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> stille, snelle mountainbiker veroorzaakt e<strong>en</strong> groter<br />
54
verrassingseffect dan e<strong>en</strong> wandelaar. Aan de andere kant hebb<strong>en</strong> dier<strong>en</strong> de<br />
neiging minder te snel te vlucht<strong>en</strong> <strong>door</strong> de hogere, gelijkmatige snelheid. In de<br />
praktijk blijk<strong>en</strong> reeën bijvoorbeeld pas te vlucht<strong>en</strong> zodra de mountainbiker afstapt.<br />
Felgekleurde kleding heeft waarschijnlijk ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele invloed op het<br />
vluchtgedrag. Buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> fiets<strong>en</strong> heeft e<strong>en</strong> grote verstor<strong>en</strong>de invloed, omdat<br />
de dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> vogels zich hier niet op hebb<strong>en</strong> ingesteld.<br />
7 Mountainbikers vorm<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> grote bedreiging voor reptiel<strong>en</strong>. Lokaal kunn<strong>en</strong> er<br />
wel problem<strong>en</strong> ontstaan, maar die kunn<strong>en</strong> over het algeme<strong>en</strong> <strong>door</strong> lokale<br />
beheersmaatregel<strong>en</strong> afdo<strong>en</strong>de word<strong>en</strong> verholp<strong>en</strong> (pad<strong>en</strong> afsluit<strong>en</strong>, omleid<strong>en</strong><br />
pad<strong>en</strong> etc.).<br />
4.4 Aandachtspunt<strong>en</strong> voor <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> terreinbeheerders<br />
1 In de praktijk blijk<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> bij valpartij<strong>en</strong> de terreinbeheerder niet<br />
aansprakelijk te stell<strong>en</strong>. Voor e<strong>en</strong> terreinbeheerder is desalniettemin van belang<br />
aan te kunn<strong>en</strong> ton<strong>en</strong> aan de zorgplicht te hebb<strong>en</strong> voldaan <strong>en</strong> gevaarlijke situaties<br />
te hebb<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong>. Goed onderhoud, het bijhoud<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> logboek <strong>en</strong> het<br />
verstrekk<strong>en</strong> van duidelijk informatie aan <strong>mountainbikers</strong> is cruciaal om<br />
aansprakelijkheid te voorkom<strong>en</strong>.<br />
2 Toegang tot bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> mountainbike is ge<strong>en</strong> recht, maar<br />
e<strong>en</strong> privilege van de eig<strong>en</strong>aar/beheerder, ook al zijn deze zwaar gesubsidieerd.<br />
Het is voor <strong>mountainbikers</strong> verstandig om zich dit goed te realiser<strong>en</strong> bij contact<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> onderhandeling<strong>en</strong>.<br />
4.5 Oplossing<strong>en</strong><br />
1 De toekomst van mountainbik<strong>en</strong> in Nederland is sterk afhankelijk van de houding<br />
van <strong>mountainbikers</strong>, met name t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van de gedragsregels.<br />
Mountainbikers hebb<strong>en</strong> de verantwoordelijkheid om zich natuurvri<strong>en</strong>delijk <strong>en</strong><br />
sociaal verantwoord op te stell<strong>en</strong>. Respect <strong>en</strong> tolerantie zijn de kernbegripp<strong>en</strong>.<br />
Verder is van groot belang om met e<strong>en</strong> proactieve houding sam<strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> met<br />
terreinbeheerders <strong>en</strong> andere recreant<strong>en</strong>groep<strong>en</strong> in het zoek<strong>en</strong> naar oplossing<strong>en</strong>.<br />
Om betrokk<strong>en</strong>heid bij het werk van terreinbeheerders te ton<strong>en</strong> <strong>en</strong> hem (kostbaar)<br />
werk uit hand<strong>en</strong> te nem<strong>en</strong>, kunn<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> ook overweg<strong>en</strong> om<br />
vrijwilligerswerk uit te voer<strong>en</strong>. In to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de mate beher<strong>en</strong><br />
mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> routes, maar ook als deze er niet zijn is er nuttig werk<br />
te verricht<strong>en</strong>. Dit zal op termijn t<strong>en</strong> goede kom<strong>en</strong> aan de toegankelijkheid van<br />
bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong> voor <strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> in het geval van<br />
mountainbikeroutes aan de kwaliteit <strong>en</strong> berijdbaarheid ervan. Ook beheerders<br />
hebb<strong>en</strong> profijt van e<strong>en</strong> goede verstandhouding <strong>en</strong> uitwisseling van informatie,<br />
bijvoorbeeld om begrip te kwek<strong>en</strong> voor maatregel<strong>en</strong>.<br />
2 De hieronder beschrev<strong>en</strong> oplossingsrichting<strong>en</strong>, met to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de restricties voor<br />
<strong>mountainbikers</strong>, kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gebruikt bij het voorkom<strong>en</strong> van schade <strong>en</strong><br />
<strong>overlast</strong> <strong>door</strong> <strong>mountainbikers</strong>. Gezi<strong>en</strong> de praktijkervaring<strong>en</strong> in Nederland <strong>en</strong><br />
daarbuit<strong>en</strong>, is het verstandig de ‘lichtste’ beheersmaatregel<strong>en</strong> (zowel voor<br />
<strong>mountainbikers</strong> als qua beheer/controle) te nem<strong>en</strong> om het gew<strong>en</strong>ste effect te<br />
bereik<strong>en</strong> (Keller 1990, Moore, 1994, H<strong>en</strong>dee, Stankey & Lucas 1990, Koopmans<br />
2002). De praktijk wijst uit dat bosbezoekers die niet word<strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong> bij de<br />
besluitvorming omtr<strong>en</strong>t (ingrijp<strong>en</strong>de) maatregel<strong>en</strong> of de achtergrond<strong>en</strong> van<br />
beperk<strong>en</strong>de maatregel<strong>en</strong> niet k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, de maatregel<strong>en</strong> minder goed accepter<strong>en</strong>.<br />
• Zelfregulatie: Zelfregulatie is e<strong>en</strong> belangrijke <strong>en</strong> bijzonder effectieve<br />
oplossingsrichting. De gedragsregels moet<strong>en</strong> hierbij c<strong>en</strong>traal staan.<br />
Int<strong>en</strong>sivering van de voorlichting over de gedragsregels is aan te bevel<strong>en</strong>,<br />
waarbij gebruik moet word<strong>en</strong> gemaakt van allerlei kanal<strong>en</strong> om alle<br />
<strong>mountainbikers</strong> te kunn<strong>en</strong> bereik<strong>en</strong>. Uit onderzoek is geblek<strong>en</strong> dat de meest<br />
effectieve manier om gedragsverandering te bewerkstellig<strong>en</strong> is als<br />
<strong>mountainbikers</strong> elkaar aansprek<strong>en</strong> op hun gedrag. Maar ook de fietsindustrie<br />
<strong>en</strong> dealers kunn<strong>en</strong> bijvoorbeeld e<strong>en</strong> belangrijke rol vervull<strong>en</strong>.<br />
55
E<strong>en</strong> aanpassing van de gedragsregels die minder ruimte laat voor eig<strong>en</strong><br />
interpretatie <strong>en</strong> aanvulling<strong>en</strong> geeft voor ruiters is:<br />
o Fiets in kleine groepjes<br />
o Geef wandelaars <strong>en</strong> ruiters voorrang<br />
o Waarschuw ze tijdig <strong>en</strong> vri<strong>en</strong>delijk <strong>en</strong> b<strong>en</strong>ader ze stapvoets<br />
o Vraag ruiters ev<strong>en</strong>tueel of je kunt passer<strong>en</strong><br />
o Vermijd drukke locaties <strong>en</strong> tijd<strong>en</strong><br />
o Maak ge<strong>en</strong> onnodig lawaai, m.n. in de buurt van paard<strong>en</strong><br />
o Geef groep<strong>en</strong> ruiters <strong>en</strong> koetsiers de geleg<strong>en</strong>heid bij elkaar te blijv<strong>en</strong><br />
• Voorlichting <strong>en</strong> educatie: Voor beheerders is het duidelijk dat e<strong>en</strong> wildwissel<br />
ge<strong>en</strong> pad is, maar niet elke mountainbiker is zich daar van bewust. In<br />
dergelijke gevall<strong>en</strong> kan voorlichting <strong>en</strong> educatie uitermate effectief zijn,<br />
bijvoorbeeld <strong>door</strong> het organiser<strong>en</strong> van voorlichtingsavond<strong>en</strong> voor<br />
mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> of het plaats<strong>en</strong> van bericht<strong>en</strong> in<br />
ver<strong>en</strong>igingsblaadjes. Ook is het verstandig om beheersmaatregel<strong>en</strong> altijd te<br />
combiner<strong>en</strong> met voorlichting <strong>en</strong> educatie, want <strong>mountainbikers</strong> zull<strong>en</strong> alle<strong>en</strong><br />
begrip ton<strong>en</strong> voor de betreff<strong>en</strong>de beheersmaatregel<strong>en</strong> als ze de achtergrond<br />
k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> begrijp<strong>en</strong>. Hiermee kan veel frustratie bij beide partij<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
voorkom<strong>en</strong>.<br />
• Aanleg <strong>en</strong> beheer: Mountainbik<strong>en</strong> vindt plaats op pad<strong>en</strong> <strong>en</strong> weg<strong>en</strong> die<br />
oorspronkelijk zijn aangelegd voor de bosexploitatie of wandel<strong>en</strong>. Dat<br />
betek<strong>en</strong>t helaas ook dat sommige pad<strong>en</strong> niet geschikt zijn voor<br />
<strong>mountainbikers</strong> <strong>en</strong> voor problem<strong>en</strong> zorg<strong>en</strong>. Beheersmaatregel<strong>en</strong> in het veld<br />
kunn<strong>en</strong> dan ook bijzonder effectief zijn om sociale conflict<strong>en</strong> <strong>en</strong> schade te<br />
voorkom<strong>en</strong> of te verminder<strong>en</strong>, vooral in combinatie met voorlichting/educatie.<br />
Sam<strong>en</strong>werking met mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> ligt hierbij voor de hand.<br />
• Zoner<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> mountainbikeroute: Gedeelde pad<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> voor alle<br />
gebruikers <strong>en</strong> voor de beheerder uiteindelijk voordel<strong>en</strong>. Alle<strong>en</strong> in het geval de<br />
pad<strong>en</strong> zo druk word<strong>en</strong> dat ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele gebruiker zich kan ontspann<strong>en</strong>, zijn<br />
afzonderlijke routes noodzakelijk. Het aanlegg<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> mountainbikeroute,<br />
waarbij het overige gebied toegankelijk blijft voor <strong>mountainbikers</strong>, heeft als<br />
voordeel dat het overgrote deel van de <strong>mountainbikers</strong> geconc<strong>en</strong>treerd<br />
word<strong>en</strong> op de route <strong>en</strong> er voor (lokale) <strong>mountainbikers</strong> toch mogelijkhed<strong>en</strong><br />
zijn om nieuwe routes te zoek<strong>en</strong>. In de praktijk blijkt dat het mer<strong>en</strong>deel van de<br />
<strong>mountainbikers</strong> toch op de route blijv<strong>en</strong>, waar<strong>door</strong> de problem<strong>en</strong> in de rest<br />
van het gebied fors afnem<strong>en</strong>. Optimale vrijheid voor <strong>mountainbikers</strong> wordt<br />
gecombineerd met het afnem<strong>en</strong> van problem<strong>en</strong> <strong>en</strong> het achterwege blijv<strong>en</strong> van<br />
tijdrov<strong>en</strong>de <strong>en</strong> kostbare controles op de naleving van e<strong>en</strong> verbod.<br />
• Zoner<strong>en</strong> in tijd of ruimte: Het is niet bek<strong>en</strong>d of zoner<strong>en</strong> in de tijd de voorkeur<br />
heeft bov<strong>en</strong> het aanlegg<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> mountainbikeroute, waarbij de rest van<br />
het terrein is afgeslot<strong>en</strong>. Hiervoor is nader onderzoek nodig. Het volledig<br />
sluit<strong>en</strong> van (grote) bosgebied<strong>en</strong> is vaak ge<strong>en</strong> oplossing. De meeste<br />
<strong>mountainbikers</strong> zull<strong>en</strong> dit zi<strong>en</strong> als onrechtvaardig <strong>en</strong> zull<strong>en</strong> gefrustreerd<br />
illegaal gaan fiets<strong>en</strong> in (kwetsbare) terrein<strong>en</strong>; tot grote ergernis van de<br />
beheerder die merkt dat zijn controlemogelijkhed<strong>en</strong> te gering zijn om het te<br />
voorkom<strong>en</strong>. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> verlegt het het probleem naar andere gebied<strong>en</strong>, die te<br />
mak<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> met hogere bezoekersaantall<strong>en</strong>. De aantall<strong>en</strong><br />
<strong>mountainbikers</strong> zijn ook niet langer van di<strong>en</strong> aard dat hun belang<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>egeerd. Soms zijn wandelaars al in de minderheid.<br />
3 In zeer kwetsbare gebied<strong>en</strong> waar blijv<strong>en</strong>de schade optreedt kan het nodig zijn om<br />
pad<strong>en</strong> af te sluit<strong>en</strong>. Communicatie van de red<strong>en</strong> zal de acceptatie verhog<strong>en</strong><br />
(bord<strong>en</strong>, bericht in ver<strong>en</strong>igingsblaadjes). De afsluiting moet zo aangelegd word<strong>en</strong><br />
dat deze niet omzeild kan word<strong>en</strong>. Het is belangrijk om beide zijd<strong>en</strong> van het pad<br />
af te sluit<strong>en</strong> <strong>en</strong> er voor te zorg<strong>en</strong> dat de afsluiting ge<strong>en</strong> onlogische pad<strong>en</strong>structuur<br />
tot gevolg heeft.<br />
4 Om modderig rijd<strong>en</strong> te voorkom<strong>en</strong> kan de bov<strong>en</strong>ste laag weggehaald word<strong>en</strong>,<br />
ev<strong>en</strong>tueel in combinatie met het aanbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> nieuwe toplaag <strong>en</strong> het<br />
aanbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van waterafvoersystem<strong>en</strong>. <strong>Schade</strong> aan pad<strong>en</strong> kan ook word<strong>en</strong><br />
56
voorkom<strong>en</strong> <strong>door</strong> overmatig hard remm<strong>en</strong> te voorkom<strong>en</strong>, bijvoorbeeld <strong>door</strong> te<br />
zorg<strong>en</strong> voor voldo<strong>en</strong>de uitloop of het aanlegg<strong>en</strong> van flauwe bocht<strong>en</strong>. Watererosie<br />
kan word<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong> <strong>door</strong> het aanbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van 3-5% outslope, het bouw<strong>en</strong> van<br />
afwateringsmogelijkhed<strong>en</strong> (Rolling Grade Dips <strong>en</strong> Knicks) <strong>en</strong> het aanlegg<strong>en</strong> van<br />
S-bocht<strong>en</strong> (Rolling Crown Switchback).<br />
5 Beheersmaatregel<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> ook e<strong>en</strong> rol spel<strong>en</strong> bij het voorkom<strong>en</strong> of<br />
verminder<strong>en</strong> van sociale conflict<strong>en</strong>. Zo kunn<strong>en</strong> snelheidsbeperk<strong>en</strong>de maatregel<strong>en</strong><br />
g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> word<strong>en</strong> (pad<strong>en</strong> versmall<strong>en</strong>, bocht<strong>en</strong> aanlegg<strong>en</strong>, klimmetjes meepakk<strong>en</strong><br />
of technische obstakels creër<strong>en</strong>). Ook kunn<strong>en</strong> gevaarlijke situaties, zoals<br />
kruising<strong>en</strong> van ruiter- <strong>en</strong> mountainbikeroutes, verbeterd word<strong>en</strong> (verbeter<strong>en</strong> zicht,<br />
snelheidsbeperk<strong>en</strong>de maatregel<strong>en</strong>). De uitdaging is om te zoek<strong>en</strong> naar die<br />
oplossing die het probleem afdo<strong>en</strong>de wegnem<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet t<strong>en</strong> koste gaat van de<br />
aantrekkelijkheid van de route.<br />
6 Bij het aanlegg<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> mountainbikeroute is het belangrijk er naar te strev<strong>en</strong><br />
om e<strong>en</strong> duurzame route aan te legg<strong>en</strong> die weinig onderhoud vergt <strong>en</strong> interessant<br />
is voor e<strong>en</strong> brede groep <strong>mountainbikers</strong>. Alle<strong>en</strong> uitdag<strong>en</strong>de mountainbikeroutes<br />
houd<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> op de route. De w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> van <strong>mountainbikers</strong> gaan uit<br />
naar onverharde pad<strong>en</strong>, smalle pad<strong>en</strong> (singletrack), helling<strong>en</strong>, netwerk van routes<br />
in plaats van één geïsoleerde route, goede bewegwijzering <strong>en</strong> makkelijk<br />
bereikbare parkeergeleg<strong>en</strong>heid. Bij het aanlegg<strong>en</strong> <strong>en</strong> beher<strong>en</strong> van<br />
mountainbikeroutes is het aan te bevel<strong>en</strong> om hierbij lokale <strong>mountainbikers</strong> te<br />
betrekk<strong>en</strong>.<br />
7 Om e<strong>en</strong> mountainbikeroute interessant te mak<strong>en</strong> kan overwog<strong>en</strong> word<strong>en</strong> om<br />
kunstmatige hinderniss<strong>en</strong> aan te legg<strong>en</strong> (Technical Trail Features). Hierbij kan<br />
gedacht word<strong>en</strong> aan smalle balanceerbrugg<strong>en</strong>, wipp<strong>en</strong>, boomstambrugg<strong>en</strong>, drop<br />
offs, kuipbocht<strong>en</strong>, rots<strong>en</strong> <strong>en</strong> boomstamm<strong>en</strong>. Bij de aanleg moet veel aandacht<br />
word<strong>en</strong> besteed aan de duurzaamheid. Het ligt voor de hand dat lokale<br />
mountainbikever<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> de aanleg <strong>en</strong> het onderhoud van dergelijke TTF’s voor<br />
hun rek<strong>en</strong>ing nem<strong>en</strong> op basis van e<strong>en</strong> duidelijke (mondelinge of schriftelijke)<br />
overe<strong>en</strong>komst.<br />
57
ADRESSEN EN CONTACTPERSONEN<br />
Mevr. Zuiderwijk, Ravon Nederland<br />
Hr. Creemers, Ravon Nederland<br />
Hr. Van Rijsewijk, Ravon Noord-Brabant<br />
Hr. Reinhold, Landschapsbeheer Flevoland<br />
Mevr. Verhegg<strong>en</strong>, <strong>Stichting</strong> Instandhouding Kleine Landschapselem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in Limburg<br />
Hr. Harder, Ravon Utrecht<br />
Mevr. Damstra, Herpetologische Studiegroep Limburg<br />
Hr. Janss<strong>en</strong>, werkgroep adderonderzoek Nederland<br />
Hr. Oosterkamp, Het Geldersch Landschap<br />
Mevr. Bijl, Staatsbosbeheer<br />
Hr. Van Haaft<strong>en</strong>, gep<strong>en</strong>sioneerd faunadeskundige<br />
Hr. Groot Bruinderink, Alterra, onderzoeksinstituut voor de Gro<strong>en</strong>e ruimte<br />
Mevr. Montizaam, Koninklijke Nederlandse Jagers Ver<strong>en</strong>iging<br />
Hr. Boevé, Universiteitskliniek heelkunde; afdeling gezelschapsdier<strong>en</strong><br />
Mevr. Van der Haar, Jurist Staatsbosbeheer<br />
Bureau Pals, Specialist<strong>en</strong> in Letselschade<br />
Hr. Busink, Directie Natuurbeheer, ministerie van LNV<br />
Hr. Cruijs<strong>en</strong>, Provincie Gelderland<br />
Hr. Borgman, Borgman Beheer BV<br />
Mevr. Van Erv<strong>en</strong>, Directie Natuurbeheer, ministerie van LNV<br />
Hr. Vonk, Skal International<br />
Hr. Jans, Unie van Bosgroep<strong>en</strong><br />
Mevr. Van Heuv<strong>en</strong>, Landschapsbeheer Nederland<br />
Hr. Van Lint, NTFU<br />
Hr. Frieling, NTFU<br />
Hr. De Weerd, NTFU<br />
Hr. Stammes, KNWU<br />
Mevr. Bloodshoofd, Nederlandse Ver<strong>en</strong>iging voor Vrijetijds Ruiters (NVVR)<br />
Hr. Baars, Staatsbosbeheer<br />
Hr.Kippers, wandelplatform/LAW<br />
Hr. B<strong>en</strong>schop, TeVoet<br />
Hr. Rotier, NEMO<br />
Mevr. Jans<strong>en</strong>, Mountainbike Plus<br />
Hr. Zijlstra, Fiets<br />
Hr. Hartog, Recreatieschap Dr<strong>en</strong>the<br />
Hr. Vardamis, IMBA<br />
Hr. Palmer, IMBA UK<br />
Hr. Bartlett, IMBA UK<br />
Hr. Bax, <strong>Stichting</strong> Face<br />
Hr. Spek, Ver<strong>en</strong>iging Het Reewild<br />
Mevr. Nijland, Bosschap<br />
Hr. Hekhuis, Staatsbosbeheer<br />
Mevr. Brusse, Federatie Particulier Grondbezit<br />
Hr, Ubbink, Geme<strong>en</strong>te R<strong>en</strong>kum<br />
Hr. Laing, The Sev<strong>en</strong> Stanes<br />
Hr. Hopkins, The Sev<strong>en</strong> Stanes<br />
Hr. Kromhout, ANWB<br />
Hr. De Bakker, ANWB<br />
Hr. Jakob, Deutsche Sporthochschule Köln<br />
Mevr. Schröder, Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
Hr. De Wit, Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
Hr. Van Kooi, Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
Mevr. Van Iersel, <strong>Stichting</strong> Rijvaardigheidsbewijz<strong>en</strong> Recreatieruiter (SRR)<br />
Mevr. Pardoel, Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie (KNHS)<br />
Mevr. Van Soest, Federatie van Nederlandse Rijschol<strong>en</strong> (FNRS)<br />
59
www.minlnv.nl/loket/<br />
Ministerie van LNV; LASER Roermond<br />
Postbus 965<br />
6040 AZ Roermond<br />
tel. 0475-355555<br />
fax 0475-318939<br />
<strong>Stichting</strong> Face<br />
Cronjéstraat 11<br />
Postbus 646<br />
6800 AP Arnhem<br />
tel. 026 3570770<br />
fax 026 3570777<br />
email: info@facefoundation.nl<br />
FSC Nederland<br />
Postbus 118<br />
3970 AC Drieberg<strong>en</strong><br />
tel. 030-6926398<br />
fax. 030-6922978<br />
email: info@fscnl.org<br />
website: http://www.fscnl.org<br />
Skal International<br />
P.O. Box 161<br />
8000 AD Zwolle<br />
tel. +31(0)38 - 426 01 00<br />
fax +31(0)38 - 423 70 40<br />
email: info@skalint.com<br />
website : www.skalint.com<br />
Unie van Bosgroep<strong>en</strong><br />
Postbus 8187<br />
6710 AD Ede<br />
tel. 0318 - 67 26 28<br />
fax 0318 - 67 26 29<br />
email: unie@bosgroep<strong>en</strong>.nl<br />
website: www.bosgroep<strong>en</strong>.nl<br />
FSC International C<strong>en</strong>ter Bonn<br />
Goerresstr. 15/ IIa<br />
53113 Bonn, Duitsland<br />
tel. +49 228 367 66 - 17<br />
fax. +49 228 367 66 – 30<br />
website: www.fscoax.org<br />
60
SGS Nederland Groep<br />
Postbus 200<br />
3200 AE Spijk<strong>en</strong>isse<br />
tel. +31(0)181 - 69.33.33<br />
fax +31(0)181 - 62.35.66<br />
website: www.sgs.nl<br />
email: sgs.nl@sgs.com<br />
<strong>Stichting</strong> RAVON<br />
Reptiel<strong>en</strong>, Amfibieën <strong>en</strong> Viss<strong>en</strong><br />
Onderzoek Nederland<br />
Postbus 1413<br />
6501 BK Nijmeg<strong>en</strong><br />
tel. 024-3653270<br />
Landschapsbeheer Nederland<br />
Postbus 9756<br />
3506 GT Utrecht<br />
tel. 030-2345010<br />
fax: 030-2310315<br />
website: www.landschapsbeheer.nl<br />
email: post@landschapsbeheer.nl<br />
61
LITERATUUR<br />
Allgemeiner Deutscher Fahrrad-Club, Mountainbiking – eine neue Chance für d<strong>en</strong><br />
Tourismus,<br />
ADFC Handreichung zur Förderung des Fahradtourismus, Brem<strong>en</strong> (DL), 1998<br />
Balfour R., H. Hill, , 10 steps for successful ev<strong>en</strong>ts<br />
Volunteer managem<strong>en</strong>t IMBA website, 2003<br />
Barlow H., The art of riding softly; the toughest off-road techniques to master are awar<strong>en</strong>ess<br />
and respect<br />
Mountain bike magazine, 2001<br />
Bax R.A., van Ooij<strong>en</strong> T., Rosmal<strong>en</strong> M.I.J.T., Wormgoor L.H., ATB-<strong>en</strong>: Milieuvri<strong>en</strong>delijk toch?<br />
Nederlands Bosbouw Tijdschrift, 1993<br />
Berger, E.P., J. Luijt, M.J. Voskuil<strong>en</strong>, Bedrijfsuitkomst<strong>en</strong> in de particuliere bosbouw over<br />
2002<br />
Landbouw Economisch Instituut, 2003<br />
Berk O. van d<strong>en</strong>, Hippische recreatie in Noord-Holland <strong>en</strong> Flevoland<br />
ANWB/KNHS, 2001<br />
Bjorkman A.W., Off-Road Bicycle and Hiking Trail User Interactions: A Report to the<br />
Wisconsin Natural Resources Board<br />
Wisconsin Departm<strong>en</strong>t of Natural Resources, Bureau of Research, 1996<br />
Blue Ridge Trail Riders, A mountain bicyclist’s guide to responsible riding<br />
NEMBA, 2003<br />
Boer A. de, Whistler trail standards<br />
Municipality of Whistler, Whistler (Canada), 2001<br />
Boer T.A.,. van Raffe J.K, Nieuwe recreatievorm<strong>en</strong> in bos, natuur <strong>en</strong> landschap<br />
Alterra, Wag<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, 2003<br />
Breukink B., ATB-ers moet<strong>en</strong> in goede (wedstrijd)ban<strong>en</strong> word<strong>en</strong> geleid<br />
Sportaccomodatie nr 4, 1989<br />
Carothers P., Vaske J.J., Donnelly M.P., Social values versus interpersonal conflict among<br />
hikers and mountain bikers<br />
Leisure Sci<strong>en</strong>ces vol. 23, 2001<br />
Chavez D.J., Mountain Biking: Direct, Indirect, and Bridge Building Managem<strong>en</strong>t<br />
Journal of Park and Recreation Administration, 1996a<br />
Chavez D.J., Mountain Biking: Issues and Actions for USDA Forest Service Manager<br />
Res. Paper PSW-RP-226. Albany, CA: Pacific Southwest Research Station, Forest Service,<br />
U.S. Departm<strong>en</strong>t of Agriculture, 1996b<br />
Chavez D.J., Mountain Biking: Issues and actions for USDA forest service managers<br />
USDA forest service, Albany (VS), 1996<br />
Chavez D.J. Mountain Biking: Issues and Actions for USDA Forest Service Managers<br />
U.S. Departm<strong>en</strong>t of Agriculture, Forest Service, Pacific Southwest Research Station, Albany,<br />
California (VS), 1996
Chavez D.J., Winter P.L., & Baas J.M., Recreational Mountain Biking: A Managem<strong>en</strong>t<br />
Perspective<br />
Journal of Parks and Recreation Administration, 1993<br />
Cessford G., Perception and reality of conflict: walkers and mountain bikes on the Que<strong>en</strong><br />
Charlotte Track in New Zealand<br />
Sci<strong>en</strong>ce and Research Unit, Departm<strong>en</strong>t of Conservation, Wellington (Nieuw Zeeland), 2002<br />
Cessford R.G., Off-Road impacts of mountain bikes: A review and discussion<br />
Sci<strong>en</strong>ce & research series No. 92. Departm<strong>en</strong>t of Conservation, Wellington, 1995<br />
Cessford R.G. Off-Road mountain biking: A profile of participants and their recreation setting<br />
and experi<strong>en</strong>ce prefer<strong>en</strong>ces<br />
Departm<strong>en</strong>t of Conservation, Wellington (Nieuw Zeeland), 1995<br />
Cessford R.G., Mountain Biking Impacts and Rider Prefer<strong>en</strong>ces. Sci<strong>en</strong>ces and Research<br />
Division, Departm<strong>en</strong>t of Conservation<br />
Wellington, in Proceedings New Zealand Recreation Association Confer<strong>en</strong>ce, Mt Cook<br />
(Nieuw Zeeland), 1995<br />
Deutsche Initiative Mountain Bike, DIMB Archiv mit der Sammlung Wiss<strong>en</strong>schaftlicher<br />
Arbeit<strong>en</strong><br />
DIMB website, 2003<br />
Deutsche Initiative Mountain Bike, DIMB Wegeregeln<br />
DIMB website, 2003<br />
Dicks U., Spittler R., Froitzheim T., Wanderer und Radler verabred<strong>en</strong> gemeinsame Linie<br />
Fachausschuss Tourismus, 2003<br />
Froitsheim, T., R. Spittler, Leitbilder eines natuur- und landschafsverträglich<strong>en</strong><br />
Mountainbikings<br />
ADFC, Bielefeld, 1997<br />
Gander H., Eine vergleich<strong>en</strong>de Untersuchung zur Reaktion von Gemsböck<strong>en</strong> (Rupricapra<br />
rup. Rupicapra) auf Wanderer, Jogger und Mountainbiker<br />
Diplomarbeit, Zoologisches Institut der Universität Bern, Bern, 1994<br />
Goeft U., Alder J., Sustainable mountain biking: A case study from the Southwest of Western<br />
Australia<br />
Journal of Sustainable Tourism vol. 9 nr 3, 2001<br />
Goldbloom, A., The 1991 Texas Trails Study.<br />
Austin, TX: Texas Parks and Wildlife Departm<strong>en</strong>t, 1992<br />
Gre<strong>en</strong> D., Travel patterns of destination mountain bikers<br />
Ride the shore Tours inc, 2003<br />
Halbertsma W., Tr<strong>en</strong>dsport in de Alp<strong>en</strong><br />
Alpijn nr. 2, 1996<br />
Van Hall Instituut, Het paard op de recreatieve kaart<br />
Leeuward<strong>en</strong>, 2003-12-22<br />
Harris B., Attracting and keeping trail volunteered<br />
IMBA website, 2003
Has<strong>en</strong>auer J., Mountain bicycling and wilderness: navigating unknown and dangerous<br />
rhetorical terrain<br />
A paper pres<strong>en</strong>ted to the confer<strong>en</strong>ce on communication and <strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>t, 1999<br />
Has<strong>en</strong>auer J., IMBA global mountain bike advocacy summit speech<br />
IMBA website, 2003<br />
H<strong>en</strong>dee, J. C., G. H. Stankey & R. C. Lucas, Wilderness Managem<strong>en</strong>t.<br />
Gold<strong>en</strong>, CO: North American Press, 1990<br />
H<strong>en</strong>drikcks W.W., Ramthun R.H., Chavez D.J., To cross or not to cross: Mt. Bicyclists’<br />
Resource trail etiquette behaviour. USDA Forest Service, 1998<br />
H<strong>en</strong>nig R., Biologie – Verhalt<strong>en</strong> – Hege und Jagd,<br />
Holl<strong>en</strong>hors S., Schuet, M.A., Olso, D., & Chave, D., An Examination of the Characteristics,<br />
Prefer<strong>en</strong>ces and Attitudes of Mountain Bike Users of the National Forests<br />
Journal of Park and Recreation Administration, 1995<br />
Huizing E., Gaan mountainbik<strong>en</strong> <strong>en</strong> wandel<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>?<br />
Lop<strong>en</strong>d Vuur, Te Voet, Amsterdam, 2003<br />
International Mountain Bicycling Association, Building better trails; designing, constructing<br />
and maintaining outstanding trails<br />
Boulder (VS), 2001<br />
International Mountain Bicycling Association, How to prev<strong>en</strong>t trail closures<br />
IMBA website, 2003<br />
International Mountain Bicycling Association, Maximizing the effectiv<strong>en</strong>ess of your mountain<br />
bike patrol<br />
IMBA website, 2003a<br />
International Mountain Bicycling Association, Trail diplomacy: the simple path to mountain<br />
biking’s future<br />
IMBA website, 2003b<br />
International Mountain Bicycling Association, IMBA’s guide to free riding solutions<br />
IMBA website, 2003c<br />
International Mountain Bicycling Association, 20 IMBA tips that don’t suck<br />
IMBA website, 2003d<br />
Jakob E., S. Türk R. Roth, Ökologisch bewusste Durchführung von Grossveranstaltung<strong>en</strong>;<br />
Teilbereich Mountainbik<strong>en</strong><br />
Institut für Natursport und Ökologie Deutsche Sporthochschule Köln, Köln (Duitsland), 2002<br />
Jans<strong>en</strong> P.A.G., Verhag<strong>en</strong> J., The influ<strong>en</strong>ce of an interpretation framework on the perception<br />
recreationists have of crowding<br />
Wag<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> Agricultural University, 1993<br />
Kramer R., Hippische recreatie infrastructuur in Limburg<br />
Van Hall Instituut, 2003a<br />
Keller K., Mountain bikes on public lands: an manager’s guide to the state of the practice<br />
Bicycle Federation of America, Washington (VS), 1990<br />
Kelley M. Communicate wh<strong>en</strong> passing
IMBA website, 2003<br />
Kelley M., Bikes and horses: a case for sharing<br />
Clemson University, 1998<br />
Keyes P., Designing multi-use trails<br />
Nemba’s singeltrack, 2000<br />
Konijn<strong>en</strong>burg P.G., Philips<strong>en</strong> J.F.B., R<strong>en</strong>s P.G., ATB-rijd<strong>en</strong>: gro<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oeg voor Nederlandse<br />
natuurgebied<strong>en</strong>?<br />
Onderzoek naar effect<strong>en</strong> op natuurlijk milieu. Recreatie <strong>en</strong> Toerisme Vol. 4 nr. 6, 1994<br />
Konijn<strong>en</strong>burg P.G., Is ATB-rijd<strong>en</strong> gro<strong>en</strong>?<br />
Landbouwuniversiteit Wag<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, Wag<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, 1993<br />
Koopmans T., Bezint eer ge begint<br />
Evaluatie van aanleg ATB-routes op de Zuidoost-Veluwe. Hogeschool Lar<strong>en</strong>steun, Velp,<br />
2002<br />
Kumpany, De NTFU in beweging<br />
Summo doelgroep<strong>en</strong>onderzoek 1999, Nederlandse Toer Fiets Unie, Ve<strong>en</strong><strong>en</strong>daal, 2000<br />
Lanza, Trail shock – studies weigh mountain biking and hiking impacts<br />
AMC Out<strong>door</strong>s Magazine, 2001<br />
Leiter S., Bergradeln im Karw<strong>en</strong>del;<br />
Untersuchung im Auftrag des Österreichisch<strong>en</strong> Alp<strong>en</strong>vereins 1991 über das Bergradfahr<strong>en</strong><br />
im Alp<strong>en</strong>park Karw<strong>en</strong>del<br />
Martlock C., The aesthetics, The impact of mountain biking on the ‘Wilderness’ experi<strong>en</strong>ce<br />
Mountain biking and the Environm<strong>en</strong>t, Coniston, (USA), 1992<br />
McCay, R. E. & G. H. Moeller, Compatibility of Ohio Trail Users (Research Note NE-225).<br />
Upper Darby, PA: USDA Forest Service, 1976<br />
Michigan Horse Council, Sample MOU betwe<strong>en</strong> biking association and horse council<br />
IMBA website, 2003<br />
Michigan Horse Council, Sample joint resolution betwe<strong>en</strong> biking association and horse<br />
council<br />
IMBA website, 2003<br />
Mitchell M.S., Bike hike<br />
Erosion control, Santa Barbara, 2001<br />
Mitchell M.S., Erosion control strategies for new trails<br />
Erosion control, Santa Barbara (VS), 2000<br />
Moore R.L., Conflicts on multiple-use trails<br />
North Carolina State University, Raleigh (VS), 1994<br />
Mosedale J., Mountain biking in the Canadian Rocky mountains<br />
A situational analysis, Mountain forum E-consultation for the UNEP, 2002<br />
Natuurmonum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, Op de pedal<strong>en</strong><br />
Handleiding mountainbik<strong>en</strong>, ’s-Graveland, 2002
NC Division of forest resources, Sample MOU betwe<strong>en</strong> biking club and land managem<strong>en</strong>t<br />
ag<strong>en</strong>cy<br />
IMBA website, 2003<br />
Nederlands Research Instituut voor recreatie <strong>en</strong> Toerisme, Recreatieonderzoek Bergherbos,<br />
Breda, 2002<br />
Nederlands Research Instituut voor recreatie <strong>en</strong> Toerisme, Recreatieonderzoek Sint-<br />
Jansberg/Mokerheide<br />
Breda, 1998a<br />
Nederlands Research Instituut voor Recreatie <strong>en</strong> Toerisme, Recreatieonderzoek<br />
Brunssummerheide<br />
Breda, 1998b<br />
New England Mountain Bicycling Association, A mountain bicyclist’s guide to responsible<br />
riding<br />
IMBA website, 2003<br />
Nielson, J., B. Shelby & J. E. Haas, Sociological carrying capacity: The last settler syndrome.<br />
Pacific Sociological Review, 20(Oct.): 568-581, 1977<br />
Roder U., Geoökologische Aspekte des Mountainbiking<br />
Diplomarbeit an der Paris-London-Universität Salzburg, 1995.<br />
Rogg<strong>en</strong>buck, J. W., Use of persuasion to reduce resource impacts and visitor conflicts.<br />
In M. J. Manfredo (Ed.), Influ<strong>en</strong>cing Human Behavior (pp. 149-208). Champaign, Illinois:<br />
Sagamore Publishing, Inc., 1992<br />
Schilstra M., van der Woude W., Hippische recreatie in Dr<strong>en</strong>the<br />
ANWB/KNHS, 2001<br />
Schmid, M., Woolner L., Dropping-in to more technical chall<strong>en</strong>ge<br />
IMBA website, 2003<br />
Schmidt J., Out<strong>door</strong> Sportveranstaltung<strong>en</strong> – Umwelt muss nicht Verliererin sein<br />
Forum Umwelt, 2002<br />
S<strong>en</strong> J.P., Wilso J.P., Erosional Impact of Hikers, Horses, Off-Road Bicycles and Motorcycles<br />
on Mountain Trails<br />
Departm<strong>en</strong>t of Earth Sci<strong>en</strong>ce, Montana State University, Bozeman, Massachusetts (VS)<br />
1990<br />
S<strong>en</strong>ey, J., Erosional Impacts of Hikers, Horses, Motorcycles and Mountain Bikes on<br />
Mountain Trails.<br />
Dept. of Earth Sci<strong>en</strong>ces, Montana State University, 1990<br />
Sprung, G., Rocky Mountain update: LIMB.<br />
Mountain Bike, p. 29., 1990<br />
Sprung G., The sci<strong>en</strong>ce of dirt: a summary of knowledge regarding erosion on trails, , IMBA<br />
website, 2003<br />
Stein T. Equestrians and cyclists: can we get along?<br />
IMBA website, 2003<br />
Stubbe C., Rehwild, Deutscher Landwirtschaftsverlag<br />
Berlin, 1986
Thurston E., Reader R.J., Impacts of Experim<strong>en</strong>tally Applied Mountain Biking and Hiking on<br />
Vegetation and Soil of a Deciduous Forest<br />
Environm<strong>en</strong>tal Managem<strong>en</strong>t, Vol. 27, 2001<br />
Visser B.M., Bom<strong>en</strong> <strong>en</strong> wet<br />
Utrecht 2001<br />
Vries E. de, Glorie Y., Effect<strong>en</strong> van invoering toegangsregeling voor ATB-ers in Noord-<br />
Hollands Duinreservaat<br />
Hogeschool In Holland, 2003<br />
Watson, A. E., D. R. Williams & J. J. Daigle, Sources of conflict betwe<strong>en</strong> hikers and<br />
mountain bike riders in the Rattlesnake NRA.<br />
Journal of Park and Recreation Administration, 9(3): 58-71, 1991<br />
Weigand G., Beweise statt Bahauptung<strong>en</strong><br />
Bike magazin, 1995<br />
Weigand G., Umwelt und Mountainbike<br />
Diplomarbeit an der Universität Kaiserslautern, Studi<strong>en</strong>gang Raum- und Umweltplanung,<br />
1993<br />
Wilson, J.P. & S<strong>en</strong>ey, J.P., Erosional Impact of Hikers, Horses, Motorcycles and Off-road<br />
Bicycles on Mountain Trails in Montana.<br />
Mountain Research and Developm<strong>en</strong>t, 1994<br />
Wit A. de, Hippische recreatiestructuur in de provincie Utrecht<br />
Van Hall Instituut, Wanroij, 2003a<br />
Wit A. de, Hippische recreatiestructuur in de provincie Zuid-Holland<br />
Van Hall Instituut, Wanroij, 2003b<br />
Wöhrstein T., Ökologische Auswirkung<strong>en</strong> des Mountainbike-Sports<br />
Diplomarbeit an der Universität des Saarlandes, Fachrichtung Geographie, Saarbrück<strong>en</strong><br />
(DL), 1993<br />
Wöhrstein T., Mountainbike und Umwelt<br />
Ökologische Auswirkung<strong>en</strong> und Nutzungskonflikte, Dissertation am Umweltforschungsinstitut<br />
der Universität des Saarlandes, Saarbrück<strong>en</strong> (DL), 1998<br />
Wulp N.Y. van der, The joy of mountain biking for Austrian forest owners<br />
IBN-DLO, Wag<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, 1999<br />
www.veluwshert.nl<br />
www.reewild.nl<br />
www.edelhert<strong>en</strong>.nl<br />
www.fscnl.org<br />
www.raiver<strong>en</strong>iging.nl
BIJLAGE 1 CONCLUSIES LAW-ONDERZOEK<br />
Conclusie <strong>en</strong>quête ‘Wandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> mountainbik<strong>en</strong>’<br />
<strong>Stichting</strong> Wandelplatform-LAW<br />
Postbus 846, 3800 AV Amersfoort<br />
tel. 033-4653660; fax: 033-4654377<br />
e-mail: slaw@wandelnet.nl<br />
Wandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> fiets<strong>en</strong>: Reeds lang k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> wandelaars het probleem van het gebruik van pad<strong>en</strong> <strong>door</strong><br />
e<strong>en</strong> andere categorie recreant<strong>en</strong>. D<strong>en</strong>k aan de - soms letterlijke - botsing<strong>en</strong> met toerfietsers, die de<br />
aanwezigheid van wandelaars op e<strong>en</strong> verhard pad met de aanduiding 'fietspad' niet waarder<strong>en</strong>. Meer<br />
rec<strong>en</strong>t zijn hier ook nog skaters <strong>en</strong> skeelers (e<strong>en</strong> soort rolschaatsers) bijgekom<strong>en</strong>. Fietsers gev<strong>en</strong> in<br />
het algeme<strong>en</strong> de voorkeur aan e<strong>en</strong> asfalt- of betonverharding <strong>en</strong> hier ligt dan ook de mogelijkheid voor<br />
wandelaars om aanvaring<strong>en</strong> te vermijd<strong>en</strong>. Immers, als er e<strong>en</strong> onverhard wandelpad beschikbaar is,<br />
zal dat voor andere recreant<strong>en</strong> minder aantrekkelijk zijn.<br />
Mountainbikers: Sinds <strong>en</strong>kele jar<strong>en</strong> duikt er echter e<strong>en</strong> nieuw probleem op, namelijk de mountainbiker<br />
die ook wel MTB-er of ATB-er g<strong>en</strong>oemd wordt. Het verschil met toerfietsers <strong>en</strong> skaters is dat<br />
<strong>mountainbikers</strong> juist de voorkeur gev<strong>en</strong> aan onverhard, smal, bochtig <strong>en</strong> heuvelachtig terrein. Daar<br />
waar de wandelaar zich ook uitstek<strong>en</strong>d thuis voelt. Wandelaar <strong>en</strong> mtb-er zull<strong>en</strong> elkaar op dit soort<br />
pad<strong>en</strong> dus veel vaker teg<strong>en</strong>kom<strong>en</strong>. Vaak fietst m<strong>en</strong> over pad<strong>en</strong> die oorspronkelijk slechts voor<br />
wandelaars zijn op<strong>en</strong>gesteld, waarbij het sterk van het aantal fietsers <strong>en</strong> het gedrag afhankelijk zal zijn<br />
in hoeverre <strong>overlast</strong> wordt ervar<strong>en</strong>.<br />
Probleem?: Bij het Meldpunt Wandel<strong>en</strong> zijn in de periode 2000 t/m 2003 zijn in totaal 10 melding<strong>en</strong><br />
binn<strong>en</strong>gekom<strong>en</strong> waarin de problematiek tuss<strong>en</strong> wandelaars <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> werd beschrev<strong>en</strong>. Op<br />
de vrijwilligersdag in Zutph<strong>en</strong>, op 10 november 2001 is het onderwerp uitgebreid aan de orde<br />
gekom<strong>en</strong>. Op 10 mei 2003 heeft Harry B<strong>en</strong>schop (TeVoet) nam<strong>en</strong>s het Wandelplatform-LAW e<strong>en</strong><br />
workshop bijgewoond over mountainbik<strong>en</strong> in het duingebied, waarvan hij e<strong>en</strong> verslag heeft gemaakt<br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> artikel heeft geschrev<strong>en</strong> in Lop<strong>en</strong>d Vuur.<br />
Kortom, diverse aanleiding<strong>en</strong> voor het bestuur van het Wandelplatform-LAW <strong>en</strong> de Stuurgroep<br />
Belang<strong>en</strong>behartiging. Zij will<strong>en</strong> daarom e<strong>en</strong> goed beeld krijg<strong>en</strong> of er wel sprake is van e<strong>en</strong> probleem<br />
tuss<strong>en</strong> wandelaars <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong>. Wanneer er e<strong>en</strong> probleem blijkt te zijn will<strong>en</strong> zij ook nagaan in<br />
hoeverre het om e<strong>en</strong> landelijke tr<strong>en</strong>d gaat. Om dit te achterhal<strong>en</strong> is er op 12 december 2001 e<strong>en</strong> brief<br />
verstuurd aan alle bij het Wandelplatform-LAW aangeslot<strong>en</strong> organisaties, de provinciale<br />
wandeloverlegg<strong>en</strong> <strong>en</strong> de LAW-werkgroep<strong>en</strong> met daarbij e<strong>en</strong> korte vrag<strong>en</strong>lijst.<br />
De conclusie is hierna weergegev<strong>en</strong>, op grond waarvan het bestuur beter kan bepal<strong>en</strong> wat het<br />
Wandelplatform-LAW mogelijk te do<strong>en</strong> staat om het probleem op te (do<strong>en</strong>) loss<strong>en</strong> of in omvang te<br />
(do<strong>en</strong>) beperk<strong>en</strong>.<br />
Conclusie <strong>en</strong>quête ‘Wandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> mountainbik<strong>en</strong>’, 3 december 2003, Wandelplatform-LAW 1
Conclusie<br />
Na het verz<strong>en</strong>d<strong>en</strong> van <strong>en</strong>quêteformulier<strong>en</strong> aan de bij het Wandelplatform-LAW aangeslot<strong>en</strong><br />
organisaties, de Provinciale Wandeloverlegg<strong>en</strong>, de LAW-werkgroep<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> het ‘verzoek<strong>en</strong> om<br />
reacties’ in verschill<strong>en</strong>de tijdschrift<strong>en</strong>/ nieuwsbriev<strong>en</strong> zijn er 30 reacties binn<strong>en</strong>gekom<strong>en</strong>. Namelijk van<br />
vrijwilligers van het Wandelplatform-LAW, Nivon, TeVoet, NWB, NKBV, OLAT, Wandeloverleg<br />
Veluwe, ANWB, Vri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> van de Voetver<strong>en</strong> <strong>en</strong> het Recreatieschap Dr<strong>en</strong>the. Van deze groep kan<br />
80% zich voorstell<strong>en</strong> dat er e<strong>en</strong> probleem kan bestaan tuss<strong>en</strong> wandelaars <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong>.<br />
Is er e<strong>en</strong> probleem?: Iets meer dan de helft (53%) geeft aan dat er zich problem<strong>en</strong> voordo<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong><br />
de twee groep<strong>en</strong> recreant<strong>en</strong>, voornamelijk op zondag<strong>en</strong> in bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong>. 47% geeft aan dat<br />
deze problematiek zich volg<strong>en</strong>s h<strong>en</strong> niet voordoet.<br />
Wat is het probleem?: Het in gevaar kom<strong>en</strong> van de veiligheid van wandelaars wordt beschouwd als<br />
het grootste probleem. Hetzelfde aantal person<strong>en</strong> geeft overig<strong>en</strong>s aan dat er überhaupt ge<strong>en</strong><br />
probleem bestaat <strong>en</strong> dat <strong>mountainbikers</strong> zich netjes <strong>en</strong> rustig gedrag<strong>en</strong>. Verstoring van de rust <strong>en</strong><br />
stilte <strong>door</strong> de (soms schreeuw<strong>en</strong>de) <strong>mountainbikers</strong> wordt als hinderlijk ervar<strong>en</strong> <strong>door</strong> e<strong>en</strong> kleinere<br />
groep, ev<strong>en</strong>als het schreeuw<strong>en</strong> als waarschuwing voordat m<strong>en</strong> de wandelaars passeert. E<strong>en</strong> nog<br />
kleinere groep stoort zich aan de kapotgered<strong>en</strong> onverharde weg<strong>en</strong> <strong>en</strong> pad<strong>en</strong>, waar<strong>door</strong> er<br />
modderpad<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> ontstaan.<br />
Oplossing<strong>en</strong>: Veruit de meeste person<strong>en</strong> geeft aan dat het creër<strong>en</strong> van meer eig<strong>en</strong><br />
mountainbikeroutes e<strong>en</strong> goede oplossing kan zijn voor het probleem. Veel minder person<strong>en</strong> vind<strong>en</strong><br />
dat er veel meer toezicht gehoud<strong>en</strong> moet word<strong>en</strong> <strong>door</strong> de boswachters of de politie op het nalev<strong>en</strong><br />
van de vastgestelde (of nog vast te stell<strong>en</strong>) gedragsregels <strong>en</strong> gebod<strong>en</strong> voor <strong>mountainbikers</strong> in<br />
voornamelijk de bos- <strong>en</strong> natuurterrein<strong>en</strong>. Het aanbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van hinderniss<strong>en</strong> in exclusieve<br />
wandelpad<strong>en</strong> volgt daarna. Hierbij valt te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan het plaats<strong>en</strong> van fietssluiz<strong>en</strong>, klap- <strong>en</strong><br />
draaihekjes, overstapjes <strong>en</strong> het plaats<strong>en</strong> van boomstamm<strong>en</strong> over het wandelpad. Het plaats<strong>en</strong> van<br />
verbodsbordjes voor <strong>mountainbikers</strong> bij exclusieve wandelgebied<strong>en</strong> of pad<strong>en</strong> wordt ook<br />
gesuggereerd.<br />
Uit de <strong>en</strong>quête is geblek<strong>en</strong> dat er in Nederland wel degelijk problem<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> wandelaars<br />
<strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong> in de vorm van hinder. Daarbij geeft het gros aan dat de problem<strong>en</strong> het beste<br />
aangepakt kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>door</strong> in overleg te tred<strong>en</strong> met de mountainbikever<strong>en</strong>iging NTFU<br />
(Nederlandse Tour Fiets Unie) in plaats van het creër<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> conflict.<br />
Zet je gezam<strong>en</strong>lijk in voor e<strong>en</strong> zo goed mogelijke scheiding van de routes. Besteed in de media <strong>en</strong><br />
eig<strong>en</strong> uitgav<strong>en</strong> tev<strong>en</strong>s aandacht aan de gedragsregels voor zowel wandelaars als <strong>mountainbikers</strong>. Het<br />
wederzijdse begrip kan op deze manier word<strong>en</strong> versterkt. Ook kan er wellicht sam<strong>en</strong> opgetrokk<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong> in de strijd teg<strong>en</strong> het verhard<strong>en</strong> van het al zo schaarse net van onverharde weg<strong>en</strong> <strong>en</strong> pad<strong>en</strong> in<br />
Nederland.<br />
Uit de aard van de ingezond<strong>en</strong> reacties kan overig<strong>en</strong>s niet geconcludeerd word<strong>en</strong> dat er sprake is van<br />
e<strong>en</strong> <strong>door</strong> vel<strong>en</strong> ervar<strong>en</strong> groot probleem. Daarvoor zijn de voorvall<strong>en</strong> toch te incid<strong>en</strong>teel <strong>en</strong> te zeer<br />
lokaal.<br />
De volledige uitkomst van de <strong>en</strong>quête is weergev<strong>en</strong> in de bijlage.<br />
Bas Kippers, 3 december 2003<br />
Conclusie <strong>en</strong>quête ‘Wandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> mountainbik<strong>en</strong>’, 3 december 2003, Wandelplatform-LAW 2
1a: Herk<strong>en</strong>t u het probleem dat kan ontstaan tuss<strong>en</strong> wandelaars <strong>en</strong> <strong>mountainbikers</strong>?<br />
24 ja<br />
6 nee<br />
1b: Doet zich volg<strong>en</strong>s bij u in de buurt het probleem zich ook voor?<br />
16 ja<br />
14 nee<br />
2: Heeft u voorbeeld<strong>en</strong> van het probleem?<br />
In het Geldersch Landschap bij de Duivelsberg t<strong>en</strong> oost<strong>en</strong> van Nijmeg<strong>en</strong>.<br />
Geme<strong>en</strong>te Ede (Oostburg), Gr<strong>en</strong>slandpad (LAW 11), kaart 3-4 tuss<strong>en</strong> 348 <strong>en</strong> 349.<br />
Sallandse Heuvelrug, namelijk Holterberg, Nijverdalseberg <strong>en</strong> Lemelerberg.<br />
Het Bergherbos, geme<strong>en</strong>te Bergh.<br />
Vanaf Nieuw-Millig<strong>en</strong>, de oranje paaltjesroute.<br />
Baloerveld bij Rolde<br />
Pannerbos bij De Bilt, zelfs in Griftpark net buit<strong>en</strong> de singels in Utrecht in ruige deel van het<br />
park.<br />
Langs de steilrand in Tegel<strong>en</strong> <strong>en</strong> Belfeld (heuvelrug met veel hoogteverschil van 10 km lang).<br />
Het Komiez<strong>en</strong>pad, zie Tw<strong>en</strong>tepad kaart 7 (gp 83/85), kaart 8 (gp 81/82).<br />
Paasberg, Tw<strong>en</strong>tepad kaart 13/14, Noaberpad kaart 34. Pad is vrijwel onbegaanbaar.<br />
Galg<strong>en</strong>berg, Tw<strong>en</strong>tpad kaart 6.<br />
Berg <strong>en</strong> Dal/Groesbeek nabij Nijmeg<strong>en</strong> zijn veel mtb-ers, fiets<strong>en</strong> soms hard langs wandelaars.<br />
Vooral in het Dr<strong>en</strong>ts-Friesche woud <strong>en</strong> Balloerveld<br />
Boss<strong>en</strong> bij Omm<strong>en</strong><br />
Verharde fiets/wandelpad<strong>en</strong> langs Kal<strong>en</strong>bergergracht te Oss<strong>en</strong>zijl <strong>en</strong> Spangate Giethoorn,<br />
dramatisch probleem.<br />
Orderbos <strong>en</strong> omgeving Halse Assel, Apel<strong>door</strong>n<br />
3: Wat is de aard van het probleem?<br />
7 Verstoring rust <strong>en</strong> stilte <strong>door</strong> teg<strong>en</strong> elkaar schreeuw<strong>en</strong>de mtb-ers (o.a. bij groep<strong>en</strong> mtb-ers).<br />
9 De veiligheid is in het geding (bijv. dal<strong>en</strong>de mtb/ers, je kunt er van schrikk<strong>en</strong>).<br />
3 Schreeuw<strong>en</strong>de mtb/ers wanneer ze will<strong>en</strong> passer<strong>en</strong>.<br />
1 Mtb-ers in zo kort mogelijke tijd kilometers mak<strong>en</strong>, ge<strong>en</strong> oog voor omgeving.<br />
2 Visueel ongew<strong>en</strong>st.<br />
5 Rijd<strong>en</strong> de onverharde pad<strong>en</strong> kapot, waar<strong>door</strong> begaanbaarheid afneemt (modderpoel).<br />
2 Het niet gebruik mak<strong>en</strong> van de uitgezette mtb-routes.<br />
9 Ge<strong>en</strong> probleem, mtb-ers gedrag<strong>en</strong> zich netjes <strong>en</strong> rustig.<br />
1 Verstoring rust valt mee, slechts op zondagmorg<strong>en</strong>.<br />
Verniel<strong>en</strong> van het landschap <strong>door</strong> mtb-ers <strong>door</strong> het steeds creer<strong>en</strong> van nieuwe paadjes<br />
1 <strong>door</strong> e<strong>en</strong> gebied.<br />
Wandelroutes mog<strong>en</strong> van grondeig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> niet gemarkeerd word<strong>en</strong> omdat mtb-ers deze<br />
1 routes volg<strong>en</strong>.<br />
Handhaving<strong>door</strong> politie of terreinbeheerders heeft ge<strong>en</strong> prioriteit <strong>en</strong> gebeurt daarom vrijwel<br />
1 niet.<br />
1 Mtb/ers rijd<strong>en</strong> op pad<strong>en</strong> waar ze niet mog<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>.<br />
1 Agressief rijgedrag.<br />
1 Fietspad<strong>en</strong> soms te smal.<br />
1 Ontbrek<strong>en</strong> van mtb-routes/-pad<strong>en</strong><br />
4: Heeft u idee<strong>en</strong> voor oplossing<strong>en</strong> van het probleem?<br />
Eig<strong>en</strong> routes voor mtb/ers creer<strong>en</strong> (bijv. bij voldo<strong>en</strong>de routes, verbod op andere pad<strong>en</strong><br />
13 instell<strong>en</strong>).<br />
1 Aangev<strong>en</strong> wanneer mtb-route (wandel-)pad kruist.<br />
Meer toezicht (politie/boswachters) in bos-/natuurterrein<strong>en</strong> op overtreding<strong>en</strong> mtb-ers, bijv.<br />
5 direct boete betal<strong>en</strong>.<br />
1 Eig<strong>en</strong> pad<strong>en</strong> voor wandelaars creer<strong>en</strong>.<br />
Hinderniss<strong>en</strong> voor mtb-ers in wandelpad<strong>en</strong> (fietssluiz<strong>en</strong>, boomstamm<strong>en</strong> over pad, klap-<br />
4 /draaihekjes, overstapjes, greppels).<br />
Verbodsbord<strong>en</strong> (bij P-plaats<strong>en</strong>/toegangsweg<strong>en</strong> boss<strong>en</strong>), <strong>mountainbikers</strong> niet toegestaan op<br />
4 wandelpad<strong>en</strong>.<br />
Conclusie <strong>en</strong>quête ‘Wandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> mountainbik<strong>en</strong>’, 3 december 2003, Wandelplatform-LAW 3
1 LAW-pad<strong>en</strong> afsluit<strong>en</strong> voor MTB-ers is ook niet w<strong>en</strong>selijk.<br />
2 Pad<strong>en</strong> verbred<strong>en</strong> in probleemgebied<strong>en</strong>.<br />
1 Duidelijk aangev<strong>en</strong> dat mtb-ers het pad ook gebruik<strong>en</strong>.<br />
1 Spreek mtb-ers op hun gedrag aan in de mtb-tijdschrift<strong>en</strong>.<br />
Probleem voorlegg<strong>en</strong> aan terreineig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> <strong>en</strong> verzoek<strong>en</strong> natuur/landschap te bescherm<strong>en</strong><br />
1 <strong>door</strong> betere handhaving.<br />
1 Sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> met mtb-organisaties om problem<strong>en</strong> op te loss<strong>en</strong>.<br />
1 Ga niet wandel<strong>en</strong> in schoolvakanties <strong>en</strong> de week<strong>en</strong>d<strong>en</strong> wanneer je je er aan stoort.<br />
1 Mtb-ers verzoek<strong>en</strong> op tijd de bel te gebruik<strong>en</strong>.<br />
1 Veldtoertocht<strong>en</strong> zijn positief, dan niet overal tegelijk mtb/ers.<br />
5: Heeft u overige opmerking<strong>en</strong> over het sam<strong>en</strong>gaan van wandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> mountainbik<strong>en</strong>?<br />
Wandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> mtb-<strong>en</strong> niet sam<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> gaan op smalle wandelpad<strong>en</strong> (leidt o.a.tot<br />
2 ongelukk<strong>en</strong> ).<br />
1 Het gaat niet goed sam<strong>en</strong>. Mtb-routes alle<strong>en</strong> zinvol bij verscherpte controles.<br />
3 Hetzelfde probleem doet zich voor met paard<strong>en</strong> die wandelpad<strong>en</strong> soms kapotrijd<strong>en</strong>.<br />
Sam<strong>en</strong>gaan op pad<strong>en</strong> moet kunn<strong>en</strong>, al zull<strong>en</strong> er altijd wel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zijn die dit niet<br />
1 accepter<strong>en</strong>.<br />
1 Sam<strong>en</strong>gaan op pad<strong>en</strong> gaat niet of moeilijk sam<strong>en</strong>.<br />
1 Bij uitgezette mtb-tocht, mtb-ers tegemoet lop<strong>en</strong> i.v.m. veiligheid.<br />
1 Mtb-club geeft (soms) al waarschuwing mee aan led<strong>en</strong>, Let op wandelaars!<br />
2 Het kan goed sam<strong>en</strong>gaan.<br />
Gevaar van routes per doelgroep is e<strong>en</strong> sterke versnippering van bosgebied<strong>en</strong> <strong>en</strong> bijv.<br />
1 meer ruiterpad<strong>en</strong> dan wandel-/fietspad<strong>en</strong>.<br />
Mtb-er met opvall<strong>en</strong>de kledij/agressieve uitstraling, heel anders dan<br />
1 rustige/natuurvri<strong>en</strong>delijke uitstraling wandelaar.<br />
1 I.V.N., natuurpad Belfeld.<br />
3 Motorcrossers veroorzak<strong>en</strong> soms ook hinder, metname geluids<strong>overlast</strong> <strong>en</strong> hoge snelhed<strong>en</strong>.<br />
Aanlegg<strong>en</strong> mtb-routes niet goed, want dat gaat t<strong>en</strong> koste van schaarse<br />
1 wandelmogelijkhed<strong>en</strong>.<br />
1 90% van de wandelaars is lid van natuurbescherm<strong>en</strong>de organisaties, mtb-ers …?...%.<br />
1 Aantal wandelaars is veel groter dan aantal mtb-ers, terwijl de laatste veel schade aanricht.<br />
1 Bordjes: Vrij wandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> fiets<strong>en</strong> op weg<strong>en</strong> <strong>en</strong> pad<strong>en</strong>, maakt optred<strong>en</strong> onmogelijk.<br />
Wandelaars netjes aan de kant gaan, mtb/ers moet<strong>en</strong> zich behaart aankondig<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
1 snelheid terugnem<strong>en</strong>.<br />
1 Net als ruiters houd<strong>en</strong> mtb/ers zich niet altijd aan de voor h<strong>en</strong> bestemde routes/pad<strong>en</strong>.<br />
1 Bij koop mountainbike, verklaring ondertek<strong>en</strong><strong>en</strong>: Ik schreeuw nooit teg<strong>en</strong> wandelaars.<br />
1 Landelijke bije<strong>en</strong>komst organiser<strong>en</strong>?<br />
Mooi landschap meer besteed aan recr. fietsers <strong>en</strong> wandelaars i.p.v. sport<strong>en</strong>de mtb-ers <strong>en</strong><br />
1 motorcrossers.<br />
1 Probleem wordt sterk overdrev<strong>en</strong>.<br />
1 Buit<strong>en</strong> veldtoertocht<strong>en</strong>seizo<strong>en</strong> houd<strong>en</strong> mtb-ers zich keurig aan de mtb-routes.<br />
5 Vooral op zondag<strong>en</strong> is de problematiek het grootst.<br />
Conclusie <strong>en</strong>quête ‘Wandel<strong>en</strong> <strong>en</strong> mountainbik<strong>en</strong>’, 3 december 2003, Wandelplatform-LAW 4
BIJLAGE 2 ONDERHOUDSCONTRACT RECREATIESCHAP DRENTHE<br />
Overe<strong>en</strong>komst inzake de instandhouding van ATB-route(s).<br />
Ondergetek<strong>en</strong>d<strong>en</strong>,<br />
Brink 4b<br />
7981 BZ Diever<br />
Tel.: (0521)593210<br />
Fax: (0521)591908<br />
E-mail: info@recreatieschapdr<strong>en</strong>the.nl<br />
het Recreatieschap Dr<strong>en</strong>the gevestigd te Diever, in deze verteg<strong>en</strong>woordigd <strong>door</strong> de heer H. Hartog,<br />
hierna te noem<strong>en</strong> Recreatieschap <strong>en</strong><br />
de toerfiets- <strong>en</strong>/of ATB-ver<strong>en</strong>iging/stichting, aangeslot<strong>en</strong> bij de NTFU/de KNWU<br />
(naam van de ver<strong>en</strong>iging/stichting) gevestigd te<br />
in deze rechtsgeldig verteg<strong>en</strong>woordigd <strong>door</strong> ........................................................................<br />
hierna te noem<strong>en</strong> de contractant.<br />
Overweg<strong>en</strong>de:<br />
• dat de contractant verantwoordelijk is voor het beheer <strong>en</strong> de instandhouding van de in artikel 1.1<br />
g<strong>en</strong>oemde ATB-route(s),<br />
• dat de instandhoudingsverplichting leidt tot verantwoordelijkheid voor het onderhoud aan de<br />
bewegwijzering van de route. Dit onderhoud wordt <strong>door</strong> de contractant zelf verricht,<br />
• dat <strong>door</strong> het Noord Nederlands Bureau voor Toerisme e<strong>en</strong> toeristische beschrijving van deze<br />
route kan word<strong>en</strong> uitgegev<strong>en</strong> of reeds heeft uitgegev<strong>en</strong>,<br />
• dat het t<strong>en</strong> behoeve van de recreatie <strong>en</strong> het toerisme van belang is dat de ATB-route(s) in stand<br />
word<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong>, kom<strong>en</strong> als volgt overe<strong>en</strong>:
1 Instandhouding<br />
1.1 De contractant is verantwoordelijk voor de instandhouding van de bewegwijzering van de<br />
onderstaande ATB-route(s):<br />
1.2 De contractant zal de bewegwijzering van de toeristische route gedur<strong>en</strong>de t<strong>en</strong>minste 5 (vijf)<br />
jaar na het sluit<strong>en</strong> van de overe<strong>en</strong>komst in stand houd<strong>en</strong>,<br />
1.3 Na e<strong>en</strong> periode van e<strong>en</strong> jaar zal de uitvoering van het onderhoud word<strong>en</strong> geëvalueerd.<br />
1.4 Het onderhoud vindt plaats overe<strong>en</strong>komstig het <strong>door</strong> het Recreatieschap aan contractant<br />
verstrekt bestek. Wijziging van de route <strong>door</strong> de contractant zonder schriftelijke toestemming<br />
van het Recreatieschap, dan wel het plaats<strong>en</strong> van routebord<strong>en</strong> op andere plekk<strong>en</strong>, dan<br />
aangegev<strong>en</strong> in het bestek is niet toegestaan.<br />
1.5 Wijziging<strong>en</strong> in het verloop van de route(s) <strong>en</strong> de daarmede verband houd<strong>en</strong>de plaatsing of<br />
verwijdering van bord<strong>en</strong> geschiedt <strong>door</strong> het Recreatieschap na overleg met de<br />
terreineig<strong>en</strong>aar, t<strong>en</strong>zij anders overe<strong>en</strong>gekom<strong>en</strong>.<br />
1.6 Aan het met de instandhoudingsplicht gepaard gaande te verricht<strong>en</strong> onderhoud wordt op de in<br />
artikel 2 beschrev<strong>en</strong> wijze vorm gegev<strong>en</strong>.<br />
1.7 Het Recreatieschap betaalt aan contractant e<strong>en</strong> jaarlijkse vergoeding voor het in dit contract<br />
g<strong>en</strong>oemde onderhoud van € 226,-- per route <strong>door</strong> overmaking voor 1 oktober van ieder<br />
contractjaar op e<strong>en</strong> <strong>door</strong> contractant aan te gev<strong>en</strong> rek<strong>en</strong>ingnummer van de ATB-ver<strong>en</strong>iging.<br />
2 Onderhoud bewegwijzering<br />
2.1 Gedur<strong>en</strong>de de instandhouding is de contractant verplicht de bewegwijzering van de in 1.1<br />
g<strong>en</strong>oemde ATB-route(s) te onderhoud<strong>en</strong>.<br />
2.2 Onder het onderhoud<strong>en</strong> van de bord<strong>en</strong> wordt verstaan:<br />
het achtmaal per jaar, gedur<strong>en</strong>de het gehele jaar inspecter<strong>en</strong> van de g<strong>en</strong>oemde route(s)<br />
het schoonmak<strong>en</strong> van bevuilde bord<strong>en</strong>,<br />
het herstell<strong>en</strong> van beschadigde bord<strong>en</strong>,<br />
het rechtzett<strong>en</strong> van op <strong>en</strong>igerlei wijze uit positie gebrachte bord<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
het vervang<strong>en</strong> van ernstig beschadigde, verslet<strong>en</strong> of verdw<strong>en</strong><strong>en</strong> routebord<strong>en</strong>.<br />
2.3 Het Recreatieschap is verplicht schade of vermissing, gemeld <strong>door</strong> gebruikers van de ATBroute(s),<br />
van routebord<strong>en</strong> aan de contractant te meld<strong>en</strong>. De contractant zal uiterlijk binn<strong>en</strong><br />
twee wek<strong>en</strong> na melding, het beschadigde of verdw<strong>en</strong><strong>en</strong> routebord rechtzett<strong>en</strong>, herstell<strong>en</strong> of<br />
vervang<strong>en</strong>.<br />
2.4 Indi<strong>en</strong> de contractant de onderhoudsverplichting, g<strong>en</strong>oemd in artikel 2.3, niet nakomt, dan<br />
heeft het Recreatieschap het recht het onderhoud uit te (lat<strong>en</strong>) voer<strong>en</strong>, onder inhouding <strong>en</strong>/of<br />
terugvordering van de vergoeding zoals g<strong>en</strong>oemd in artikel 1.7 van deze overe<strong>en</strong>komst, over<br />
het jaar/de jar<strong>en</strong>, waarin de nalatigheid t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van het onderhoud is geconstateerd,<br />
t<strong>en</strong>zij er sprake is van overmacht.<br />
Het Recreatieschap moet de contractant van dit voornem<strong>en</strong> schriftelijk op de hoogte stell<strong>en</strong>.<br />
Het Recreatieschap is 10 (ti<strong>en</strong>) werkdag<strong>en</strong> na dagtek<strong>en</strong>ing van de schriftelijke k<strong>en</strong>nisgeving<br />
gemachtigd het onderhoud daadwerkelijk te lat<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong>.<br />
2.5 Het Recreatieschap zal t.b.v. het onderhoud gratis e<strong>en</strong> bestek, routebord<strong>en</strong> <strong>en</strong> andere voor<br />
het onderhoud van de bewegwijzering noodzakelijke material<strong>en</strong> ter beschikking stell<strong>en</strong>.<br />
Hieronder is niet begrep<strong>en</strong> het voor de instandhouding te gebruik<strong>en</strong> gereedschap.<br />
2.6 Het Recreatieschap behoudt zich het recht voor om steekproefsgewijs de routes te<br />
controler<strong>en</strong>. Van deze controle zal de contractant verslag word<strong>en</strong> gedaan.
2.7 Indi<strong>en</strong> de route ernstig verwaarloosd <strong>en</strong>/of incompleet is, zal het Recreatieschap de<br />
contractant schriftelijk aanman<strong>en</strong> tot herstel. Indi<strong>en</strong> de contractant niet binn<strong>en</strong> 2 maand<strong>en</strong> na<br />
dagtek<strong>en</strong>ing van de aanmaning tot herstel is overgegaan, heeft het Recreatieschap het recht<br />
de route te (lat<strong>en</strong>) verwijder<strong>en</strong>, danwel zal via het recreatieschap in het onderhoud word<strong>en</strong><br />
voorzi<strong>en</strong> overe<strong>en</strong>komstig het gestelde in artikel 2.4 van deze overe<strong>en</strong>komst.<br />
3. Onderhoud tracering<br />
3.1 Contractant onderhoudt in overleg met de terreinbeher<strong>en</strong>de instantie het tracé van de route.<br />
Bij dit onderhoud kan word<strong>en</strong> gedacht aan overhang<strong>en</strong>de takk<strong>en</strong>, de zorg voor de ondergrond<br />
zoals het dicht<strong>en</strong> van gat<strong>en</strong>, water afvoer<strong>en</strong> in geval van langdurige reg<strong>en</strong>val <strong>en</strong>z. <strong>en</strong> het<br />
verwijder<strong>en</strong> van niet passeerbare obstakels. Onder dit onderhoud wordt niet begrep<strong>en</strong> het<br />
verwijder<strong>en</strong> van bom<strong>en</strong> <strong>en</strong> groot struikgewas.<br />
4. Ontbinding contract<br />
4.1. Het contract wordt geslot<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> eerste periode van 5 jaar.<br />
4.2. Het contract eindigt <strong>door</strong>:<br />
a. Het ophoud<strong>en</strong> van het bestaan van de in artikel 1.1. te onderhoud<strong>en</strong> ATB-route(s), dan wel<br />
het verwijder<strong>en</strong> van de bewegwijzering van de route <strong>door</strong> het Recreatieschap Dr<strong>en</strong>the <strong>en</strong>/of<br />
de terreineig<strong>en</strong>aar.<br />
b. Door tuss<strong>en</strong>tijdse beëindiging van het contract <strong>door</strong> contractant conform het gestelde in<br />
artikel 4.3 <strong>en</strong> 4.4.<br />
4.3 Ontbinding van het contract tijd<strong>en</strong>s de in artikel 4.1. g<strong>en</strong>oemde periode is mogelijk in di<strong>en</strong><br />
<strong>door</strong> contractant schriftelijk t<strong>en</strong>minste 8 maand<strong>en</strong> voor het begin van e<strong>en</strong> nieuw kal<strong>en</strong>derjaar<br />
wordt aangev<strong>en</strong> niet langer aan de verplichting<strong>en</strong> zoals neergelegd in dit contract te kunn<strong>en</strong><br />
voldo<strong>en</strong>.<br />
4.4. Het contract wordt na afloop van de in artikel 4.1 stilzwijg<strong>en</strong>d verl<strong>en</strong>gd, t<strong>en</strong>zij <strong>door</strong> contractant<br />
t<strong>en</strong>minst 8 maand<strong>en</strong> schriftelijk voor begin van e<strong>en</strong> nieuw kal<strong>en</strong>derjaar wordt aangegev<strong>en</strong>, dat<br />
het niet langer mogelijk is om aan de verplichting<strong>en</strong> zoals neergelegd in dit contract te kunn<strong>en</strong><br />
voldo<strong>en</strong>.<br />
4.5. Bij tuss<strong>en</strong>tijdse ontbinding van het contract zoals aangegev<strong>en</strong> in de artikel<strong>en</strong> 4.3 <strong>en</strong> 4.4 heeft<br />
contractant de inspanningsverplichting om e<strong>en</strong> andere ver<strong>en</strong>iging te zoek<strong>en</strong> die het<br />
onderhoud zoals g<strong>en</strong>oemd in dit contract kan overnem<strong>en</strong>.<br />
Datum, Datum,<br />
Nam<strong>en</strong>s het Recreatieschap, Nam<strong>en</strong>s de contractant,<br />
.......................................... ..........................................<br />
(handtek<strong>en</strong>ing + naam) (handtek<strong>en</strong>ing + naam)
BIJLAGE 3 REGELS OPSTELLEN VAN LANDGOEDEREN BINNEN DE NSW<br />
E<strong>en</strong> landgoed kan zowel geheel als gedeeltelijk word<strong>en</strong> op<strong>en</strong>gesteld voor het publiek. Hiervoor<br />
geld<strong>en</strong> de volg<strong>en</strong>de voorwaard<strong>en</strong>:<br />
• Oppervlakte<br />
- De minimale aane<strong>en</strong>geslot<strong>en</strong> oppervlakte die op<strong>en</strong>gesteld kan word<strong>en</strong>, bedraagt 5<br />
ha. Deze 5 ha kunn<strong>en</strong> zowel het gehele landgoed als gedeelt<strong>en</strong> ervan betreff<strong>en</strong>.<br />
- Voor historische buit<strong>en</strong>plaats<strong>en</strong> die kleiner zijn dan 5 hectare geldt deze minimum<br />
norm niet Hier geldt als minimum oppervlakte de gehele als landgoed te rangschikk<strong>en</strong><br />
oppervlakte.<br />
- Historische buit<strong>en</strong>plaats<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> slechts voor op<strong>en</strong>stelling voor het publiek in<br />
aanmerking indi<strong>en</strong> zij naar hun aard geschikt zijn voor op<strong>en</strong>stelling voor het publiek.<br />
• Weg<strong>en</strong> <strong>en</strong> pad<strong>en</strong><br />
- De toegankelijke weg<strong>en</strong> <strong>en</strong> pad<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> min of meer gelijkmatig over het landgoed<br />
verdeeld zij. Tot dergelijke weg<strong>en</strong> <strong>en</strong> pad<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ook gerek<strong>en</strong>d: gemarkeerde<br />
beloopbare gro<strong>en</strong>strok<strong>en</strong> <strong>en</strong> perceelsrand<strong>en</strong>, waar nodig voorzi<strong>en</strong> van<br />
draadoverstapjes.<br />
- Het minimum vereiste aantal meters padl<strong>en</strong>gte per ha bedraagt 50 m voor bos, dan<br />
wel 25 m voor overige grond<strong>en</strong>, zoals landbouwgrond<strong>en</strong> <strong>en</strong> natuurterrein.<br />
- De minimaal vereiste padl<strong>en</strong>gte voor het gehele landgoed is als volgt te berek<strong>en</strong><strong>en</strong>:<br />
- Som van de areal<strong>en</strong> bos x 50 m = m<br />
- Som van de areal<strong>en</strong> overige grond x 25 m = m<br />
- Totaal = m<br />
- Terrein<strong>en</strong> die om red<strong>en</strong><strong>en</strong> van privacy afgeslot<strong>en</strong> zijn, word<strong>en</strong> wel in deze berek<strong>en</strong>ing<br />
betrokk<strong>en</strong>. Dit geldt niet voor terrein<strong>en</strong> die in verband met de bijzondere natuurwet<strong>en</strong>schappelijke<br />
of cultuurhistorische waard<strong>en</strong> zijn afgeslot<strong>en</strong>. De weg<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
pad<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> het gehele jaar van zonsopkomst tot zonsondergang toegankelijk<br />
zijn.<br />
- De weg<strong>en</strong> <strong>en</strong> pad<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> t<strong>en</strong>minste toegankelijk zijn voor wandelaars.<br />
- De weg<strong>en</strong> <strong>en</strong> pad<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> tot het landgoed behor<strong>en</strong> <strong>en</strong> mog<strong>en</strong> dus ge<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>dom<br />
zijn van derd<strong>en</strong>.<br />
• Bebording<br />
- De op<strong>en</strong>stelling van het landgoed moet duidelijk <strong>en</strong> waarneembaar <strong>door</strong> middel van<br />
bord<strong>en</strong> aangegev<strong>en</strong> zijn. De bord<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> overe<strong>en</strong>kom<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> voorgeschrev<strong>en</strong><br />
model. De bord<strong>en</strong> zijn teg<strong>en</strong> betaling verkrijgbaar via het LNV-Loket 0800-<br />
2233322. Gedragsregels die op de bord<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> vermeld zijn: ‘Het is niet<br />
toegestaan zich buit<strong>en</strong> de pad<strong>en</strong> te begev<strong>en</strong>’ <strong>en</strong> ‘Het is verbod<strong>en</strong> om’:<br />
- Bloem<strong>en</strong>, blader<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrucht<strong>en</strong> te plukk<strong>en</strong> of te vervoer<strong>en</strong><br />
- Tak<strong>en</strong> af te snijd<strong>en</strong><br />
- Bom<strong>en</strong>, struik<strong>en</strong> <strong>en</strong> andere gewass<strong>en</strong> te beschadig<strong>en</strong><br />
- Hout te sprokkel<strong>en</strong><br />
- Te zwemm<strong>en</strong>, vuur te mak<strong>en</strong> of te rok<strong>en</strong><br />
- Orde <strong>en</strong> rust te verstor<strong>en</strong>, wild of vogels te verontrust<strong>en</strong><br />
- Loslop<strong>en</strong>de hond<strong>en</strong> bij zich te hebb<strong>en</strong><br />
- Te viss<strong>en</strong><br />
- Papier <strong>en</strong> ander afval achter te lat<strong>en</strong><br />
Het is de eig<strong>en</strong>aar toegestaan om bezoekers die zich niet aan de gedragsregels houd<strong>en</strong><br />
te wer<strong>en</strong>. Indi<strong>en</strong> t<strong>en</strong> gevolge van georganiseerde ev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, zoals<br />
(avond)vierdaagse, wedstrijd<strong>en</strong>, droppings <strong>en</strong> dergelijke, als daarmee schade aan het<br />
landgoed ontstaat, kunn<strong>en</strong> de minister van Landbouw, Natuurbeheer <strong>en</strong> Visserij <strong>en</strong> de<br />
staatssecretaris van Financiën op verzoek van de eig<strong>en</strong>aar goedkeur<strong>en</strong> dat de eig<strong>en</strong>aar<br />
de toegang tot het landgoed ontzegt aan person<strong>en</strong> die aan bedoelde ev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
deelnem<strong>en</strong>.
BIJLAGE 7 INTENTIEVERKLARINGEN<br />
SAMPLE MOU BETWEEN BIKING ASSOCIATION AND HORSE COUNCIL<br />
Memorandum Of Understanding:<br />
The Michigan Horse Council &<br />
The Michigan Mountain Biking Association<br />
Description of Parties<br />
The Michigan Horse Council (MHC) is a 501(c)(3) non-profit organization dedicated to<br />
the purposes of education and promotion of the Michigan equine industry.<br />
The Michigan Mountain Biking Association (MMBA) is a 501(c)(3) non-profit<br />
corporation. The mission of the MMBA is to promote responsible mountain biking and<br />
to work toward the goals of common land access and natural resource protection<br />
through interaction with policy makers, the cycling industry, race promoters, mountain<br />
bikers and other trail users.<br />
Desired Future Condition(s)<br />
The MHC and MMBA will foster an equitable, factual partnership that will aid, educate<br />
and inform the trail user community and land managem<strong>en</strong>t repres<strong>en</strong>tatives. This<br />
partnership will allow for direct action to common ground solutions on land<br />
preservation, trail access, <strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>tal and recreational issues.<br />
The MHC and MMBA will:<br />
1 Create op<strong>en</strong>, equitable dialogue to form partnerships that will create and maintain<br />
trail access on a local, county, state and national level.<br />
2 Take a proactive approach to conflict resolution.<br />
3 Educate association membership and landowners to the b<strong>en</strong>efits of multi-use<br />
trails systems.<br />
4 Jointly recognize that not all trails are suitable for multi-use designation.<br />
5 Collaborate to form a unified voice to advocate for the preservation of gre<strong>en</strong><br />
space regardless of future use.<br />
6 Conduct joint social and trail work ev<strong>en</strong>ts that will serve as a basis for positive<br />
interaction.<br />
7 Work together to develop awar<strong>en</strong>ess of each other's needs and requirem<strong>en</strong>ts on<br />
the trail.<br />
8 Establish relationships with fellow trail user groups and associations that will<br />
b<strong>en</strong>efit the <strong>en</strong>tire trail user community.<br />
The MHC and MMBA agree to work together to make Michigan the model of<br />
cooperation betwe<strong>en</strong> equestrians, mountain bikers, and land managem<strong>en</strong>t authorities.<br />
MOU betwe<strong>en</strong> cyclists and equestrians<br />
Oregon Equestrian Trails<br />
Oregon Mountain Bikers<br />
Memorandum Of Understanding<br />
Problem Statem<strong>en</strong>t<br />
Curr<strong>en</strong>tly there is minimal coordination betwe<strong>en</strong> the user groups in the on-going battle<br />
to <strong>en</strong>sure our continued use of the back country recreational areas.<br />
Goal<br />
Create a partnership to aid each others' organization in this regard.
Statem<strong>en</strong>ts<br />
Shared trails b<strong>en</strong>efit both equestrians and mountain bikers. It is in our mutual best<br />
interests to work together to <strong>en</strong>courage land managers and owners to develop and<br />
op<strong>en</strong> multiple use trails for non-motorized recreational users.<br />
• We recognize that some trails are not suitable for multiple use, and Oregon<br />
Mountain Bikers does not advocate, for example, allowing mountain bikes in<br />
wilderness areas and that OET does not advocate equestrian uses in or near<br />
<strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>tally s<strong>en</strong>sitive areas.<br />
• In other areas, safety concerns and <strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>tal s<strong>en</strong>sitivity, may not allow<br />
bicycles and/or horses together on certain trail areas.<br />
• Conflict betwe<strong>en</strong> users has not be<strong>en</strong> a significant problem in Oregon. Conflict is<br />
more frequ<strong>en</strong>t where congestion is an issue, and the best way to avoid conflict is<br />
to <strong>en</strong>sure adequate trails exist to serve the users.<br />
• OET and Oregon Mountain Bikers realize the need to become proactive in the ongoing<br />
perception of user-conflicts.<br />
It is understood and agreed upon that we will<br />
• Invite members of mountain bike and OET clubs to speak at one another's<br />
meetings, and ev<strong>en</strong> to join each other's clubs to have ongoing liaison.<br />
• Keep both clubs informed on curr<strong>en</strong>t and/or future trail planning opportunities that<br />
will be designated as shared use.<br />
• Exchange newsletters and any other informational pertin<strong>en</strong>t to our causes.<br />
• Conduct joint ev<strong>en</strong>ts, such as trail work parties and fundraisers for trail systems.<br />
• Establish a trail advocacy listserv, op<strong>en</strong> to all individuals who support multiple use<br />
of trails.<br />
• Work together to develop awar<strong>en</strong>ess of each other's needs and requirem<strong>en</strong>ts on<br />
the trail. By communicating closely, OET and Oregon Mountain Bikers will become<br />
proactive in dealing with conflict.<br />
• If, during the planning, design, and construction of trail facilities, shared use is not<br />
id<strong>en</strong>tified by the land managers as being the preferred alternative or design, th<strong>en</strong><br />
the two groups will make attempts to work together to remove obstacles or id<strong>en</strong>tify<br />
alternatives so that the trails can be rerouted or redesigned to be safe for shared<br />
use.<br />
• Recognizing that problems on the trails g<strong>en</strong>erally stem from individuals who are<br />
not members of groups like OET and IMBA, local mountain bike advocacy clubs<br />
and Oregon Mountain Bikers, education of non-members and recruitm<strong>en</strong>t of<br />
members to both groups is critical to the success of shared trail use. OET and<br />
Oregon Mountain Bikers will exchange membership recruitm<strong>en</strong>t ideas and will<br />
<strong>en</strong>courage membership in each others' organizations.<br />
To continue making Oregon a model of cooperation betwe<strong>en</strong> equestrians and<br />
mountain bikers, this agreem<strong>en</strong>t is <strong>en</strong>tered into betwe<strong>en</strong>:<br />
Oregon Equestrian Trails<br />
Oregon Mountain Bikers
BIJLAGE 4<br />
FSC GECERTIFICEERDE BOSEIGENAREN IN NEDERLAND (STAND VAN ZAKEN FEBRUARI<br />
2004)<br />
Cli<strong>en</strong>t Certification Body Land Area (ha)<br />
Di<strong>en</strong>st Gro<strong>en</strong>, Natuur <strong>en</strong> Landschap van de Geme<strong>en</strong>te<br />
Apel<strong>door</strong>n<br />
SKAL Public 571<br />
FACE Foundation (zie table ?) SGS Public 939<br />
Geme<strong>en</strong>te Lelystad SKAL Public 432<br />
Koninklijke Houtvesterij Het Loo SKAL Public 9,600<br />
Staatsbosbeheer regio Noord-Holland SKAL Private 2,903<br />
Staatsbosbeheer Regio Dr<strong>en</strong>the Groning<strong>en</strong> SKAL Public 22,000<br />
Staatsbosbeheer Regio Flevoland Overijssel SKAL Public 18,200<br />
Staatsbosbeheer Regio Fryslân SKAL Public 5,689<br />
Staatsbosbeheer Regio Gelderland SGS Public 16,425<br />
Staatsbosbeheer Regio Limburg Oost Brabant SKAL Public 12,585<br />
Staatsbosbeheer Regio West Brabant Deltagebied SKAL Public 8,500<br />
Staatsbosbeheer Regio Zuid Holland-Utrecht SKAL Public 4,760<br />
Unie van Bosgroep<strong>en</strong> (zie tabel ?) SKAL Private 21,559<br />
Tabel 1<br />
FSC gecertificeerde boseig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de groepscertificering van <strong>Stichting</strong> Face<br />
Name member Provincie Type of member Tota area planted (ha)<br />
Leeuwarder bos<br />
(gem. Leeuward<strong>en</strong>)<br />
Friesland M 108.00<br />
Mari<strong>en</strong>waerdt<br />
(Bosgroep Gld))<br />
Gelderland E 39.09<br />
Bingerd<strong>en</strong><br />
(Bosgroep Gld)<br />
Gelderland E 4.20<br />
Noorddijk<br />
(Gem. Groning<strong>en</strong>)<br />
Groning<strong>en</strong> M 92.00<br />
Boer<strong>en</strong>bos<br />
(Kruit 1)<br />
Dr<strong>en</strong>the F 112.95<br />
Vrijland<br />
(<strong>Stichting</strong> VLV)<br />
Gelderland E 56.00<br />
Dr<strong>en</strong>ths Landschap Dr<strong>en</strong>the N 11.07<br />
Boer<strong>en</strong>bos<br />
(kruit2)<br />
Dr<strong>en</strong>the F 114.58<br />
Zwolle Geme<strong>en</strong>te Overijssel M 28.35<br />
Siddebur<strong>en</strong><br />
(Huisman)<br />
Groning<strong>en</strong> F 55.00<br />
Schipborg<br />
(Goos<strong>en</strong>)<br />
Dr<strong>en</strong>the F 133.50<br />
Bourtange<br />
(Gelling)<br />
Groning<strong>en</strong> F 38.38<br />
Ve<strong>en</strong>dam<br />
(De Lange)<br />
Groning<strong>en</strong> F 19.81
Brabants Landschap Noord-Brabant N 12.80<br />
Zeyermad<strong>en</strong><br />
(Begeman)<br />
Langhietsland<strong>en</strong><br />
(Honning)<br />
Oudemol<strong>en</strong><br />
(Rav<strong>en</strong>)<br />
Haantje ‘T<br />
(Hazelaar)<br />
Dr<strong>en</strong>the F 10.00<br />
Dr<strong>en</strong>the F 10.20<br />
Dr<strong>en</strong>the F 12.31<br />
Dr<strong>en</strong>the F 12.00<br />
Meppel Dr<strong>en</strong>the M 12.50 1)<br />
Wessingtange<br />
(Speelman)<br />
Groning<strong>en</strong> F 56.82<br />
Klazi<strong>en</strong>ave<strong>en</strong> Dr<strong>en</strong>the F 260.00 1)<br />
Westersche Veld Dr<strong>en</strong>the E 40.00 1)<br />
Wessingtange<br />
(Schuring)<br />
Dr<strong>en</strong>the F 12.80<br />
Total 939,86 2)<br />
1)<br />
2)<br />
This has not be<strong>en</strong> planted and will be done during the new planting season<br />
Excluding area indicated with 1)<br />
Type of member:<br />
E = Traditional Estate N = Nature Conservancy Organisation<br />
F = Farmer O = Other<br />
M = Municipality<br />
Tabel 2<br />
FSC gecertificeerde boseig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de groepscertificering van de<br />
Unie van Bosgroep<strong>en</strong> (certificeerder SKAL)<br />
Naam Plaats Opp (ha.)<br />
Landgoed het Lotter Schuinesloot 23,80<br />
Landgoed Geijster<strong>en</strong> Geyster<strong>en</strong> 338,37<br />
Geme<strong>en</strong>te Ermelo Ermelo 615,00<br />
St Schov<strong>en</strong>horst Putt<strong>en</strong> 172,60<br />
St Twickel Ellecom 395,00<br />
Geme<strong>en</strong>te Nunspeet Nunspeet 2.100,00<br />
Geme<strong>en</strong>te Harderwijk Harderwijk 637,69<br />
Klein Boeschot<strong>en</strong> Garder<strong>en</strong> 88,60<br />
‘t Feith<strong>en</strong>hof B.V. Drieberg<strong>en</strong>-Rijs<strong>en</strong>burg 50,00<br />
Geme<strong>en</strong>te Best Best 349,29<br />
Geme<strong>en</strong>te Epe Epe 680,00<br />
Welna b.v. Epe 568,00<br />
Tonger<strong>en</strong> b.v. Epe 380,00<br />
Landgoed de Mol<strong>en</strong>beek Leid<strong>en</strong> 114,00<br />
Nieuw Groev<strong>en</strong>beek b.v. Ermelo 69,14<br />
Mw Drs. A.F. Schlimmer Wekerom 203,00<br />
St IJsselvliedt Wezep 61,15<br />
Waterbedrijf Gelderland Epe 80,00<br />
J. vd Krol Bosbouw c.v. Bilthov<strong>en</strong> 619,39<br />
IJssellandschap Dev<strong>en</strong>ter 1.200,00<br />
<strong>Stichting</strong> Meerkant<strong>en</strong> Ermelo 52,00
Twickel Deld<strong>en</strong> 1.100,00<br />
St Het Geldersch Landschap Arnhem 6.000,00<br />
Pijn<strong>en</strong>burg Landgoed Baarn 258,00<br />
Mari<strong>en</strong>waerdt b.v. Beesd 246,50<br />
Nat Park de Hoge Veluwe Ho<strong>en</strong>derloo 2.480,00<br />
Vit<strong>en</strong>s Zutph<strong>en</strong> 75,00<br />
Geme<strong>en</strong>te Bergeijk Bergeijk 1.431,43<br />
Geme<strong>en</strong>te Boxmeer Boxmeer 757,00<br />
Geme<strong>en</strong>te Rhed<strong>en</strong> De Steeg 156,73<br />
Kruisvoorde Apel<strong>door</strong>n 58,40<br />
de Grote Woeste Hoeve Apel<strong>door</strong>n 173,40<br />
Geme<strong>en</strong>te Lochem Lochem 33,00<br />
Willemsbos Nunspeet bv Oosterbeek 200,69<br />
Geme<strong>en</strong>te Roerdal<strong>en</strong> Herk<strong>en</strong>bosch 476,00<br />
Geme<strong>en</strong>te Heel Heel 152,11<br />
22.395,29
BIJLAGE 5 INFORMATIEBLAD KLACHTAFHANDELING DOOR STAATSBOSBEHEER<br />
De medewerkers van Staatsbosbeheer prober<strong>en</strong> uiterst zorgvuldig te handel<strong>en</strong>, rek<strong>en</strong>inghoud<strong>en</strong>d<br />
met andermans belang<strong>en</strong>. Soms lukt het niet om aan alle verwachting<strong>en</strong><br />
te voldo<strong>en</strong> of word<strong>en</strong> fout<strong>en</strong> gemaakt. Staatsbosbeheer beschouwt klacht<strong>en</strong> als belangrijke<br />
signal<strong>en</strong> uit de buit<strong>en</strong>wereld waarvan geleerd kan word<strong>en</strong>.<br />
Staatsbosbeheer behandelt klacht<strong>en</strong> overe<strong>en</strong>komstig de Algem<strong>en</strong>e wet bestuursrecht.<br />
De directeur Staatsbosbeheer of nam<strong>en</strong>s hemt het regiohoofd geeft uiteindelijk e<strong>en</strong><br />
oordeel over uw klacht. Hij of zij zal zich afhankelijk van de ernst van de klacht voor<br />
advies lat<strong>en</strong> bijstaan <strong>door</strong> e<strong>en</strong> klachtcommissie.<br />
In beginsel wordt uw klacht binn<strong>en</strong> 6 wek<strong>en</strong> na ontvangst afgehandeld. In het geval<br />
dat uw klacht <strong>door</strong> de klachtcommissie wordt behandeld, geldt echter e<strong>en</strong> termijn van<br />
10 wek<strong>en</strong> voor de afhandeling. De afhandeling van uw klacht kan <strong>door</strong> Staatsbosbeheer<br />
éénmaal met 4 wek<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verdaagd. U wordt daarover van tevor<strong>en</strong> geïnformeerd.<br />
Op grond van de Algem<strong>en</strong>e wet bestuursrecht hebt u het recht te word<strong>en</strong> gehoord<br />
over uw klacht. Het “hor<strong>en</strong>’ betek<strong>en</strong>t in dit verband dat u in de geleg<strong>en</strong>heid wordt gesteld<br />
e<strong>en</strong> mondelinge toelichting te gev<strong>en</strong> op uw schriftelijk ingedi<strong>en</strong>de klacht. U hoeft<br />
ge<strong>en</strong> gebruik te mak<strong>en</strong> van de geleg<strong>en</strong>heid te word<strong>en</strong> gehoord. Indi<strong>en</strong> u wilt word<strong>en</strong><br />
gehoord, hebt u de keuze tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> telefoongesprek met e<strong>en</strong> medewerker van<br />
Staatsbosbeheer of e<strong>en</strong> hoorzitting. E<strong>en</strong> hoorzitting vindt plaats in één van de kantor<strong>en</strong><br />
van Staatsbosbeheer. Wanneer uw klacht (mede) betrekking heeft op e<strong>en</strong> medewerker<br />
van Staatsbosbeheer, dan wordt ook deze bij de hoorzitting uitg<strong>en</strong>odigd zodat<br />
ook hij of zij e<strong>en</strong> toelichting kan gev<strong>en</strong>.<br />
De klachtafhandeling eindigt met e<strong>en</strong> oordeel over uw klacht. Uw klacht kan (gedeeltelijk)<br />
gegrond of (gedeeltelijk) ongegrond word<strong>en</strong> verklaard. In het geval dat uw klacht<br />
gegrond wordt verklaard, zal word<strong>en</strong> bekek<strong>en</strong> óf <strong>en</strong> in hoeverre aan uw klacht tegemoet<br />
kan word<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong> <strong>door</strong> ev<strong>en</strong>tuele fout<strong>en</strong> te herstell<strong>en</strong>. Ook zal dan word<strong>en</strong><br />
bezi<strong>en</strong> of maatregel<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> om herhaling van de gedraging in de<br />
toekomst te voorkom<strong>en</strong>.<br />
Daarnaast is het mogelijk dat uw klacht niet (verder) in behandeling wordt g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Hierover wordt u dan met opgave van red<strong>en</strong> geïnformeerd.<br />
Teg<strong>en</strong> het oordeel over e<strong>en</strong> klacht of de afhandeling daarvan kan op grond van de Algem<strong>en</strong>e<br />
wet bestuursrecht ge<strong>en</strong> bezwaar of beroep word<strong>en</strong> ingesteld. Wel hebt u de<br />
mogelijkheid binn<strong>en</strong> één jaar na de afhandeling van uw klacht <strong>door</strong> Staatsbosbeheer<br />
e<strong>en</strong> procedure te start<strong>en</strong> bij de Nationale ombudsman indi<strong>en</strong> u van m<strong>en</strong>ing b<strong>en</strong>t dat<br />
uw klacht niet, of niet op juiste wijze, is afgehandeld <strong>door</strong> Staatsbosbeheer.
BIJLAGE 6 PLANOLOGISCH KADER EN DE FLORA EN FAUNAWET (UIT BOER EN<br />
RAFFE 2003)<br />
Planologisch kader<br />
In Nederland bestaat e<strong>en</strong> juridisch kader dat de ruimtelijke planvorming regelt. Met<br />
deze wett<strong>en</strong> <strong>en</strong> procedures <strong>en</strong> ook met de ruimtelijke plann<strong>en</strong> zelf, moet soms<br />
rek<strong>en</strong>ing word<strong>en</strong> gehoud<strong>en</strong> bij de aanleg van recreatieve voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>. De<br />
belangrijkste wet in dit opzicht is de Wet op de ruimtelijke ord<strong>en</strong>ing (WRO). Deze<br />
WRO is de wettelijke basis voor de voorbereiding <strong>en</strong> de vaststelling van strategische<br />
ruimtelijke plann<strong>en</strong>. Op elke bestuurslaag (Rijk, provincie <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>) word<strong>en</strong> deze<br />
ruimtelijke plann<strong>en</strong> gemaakt. Het gaat hier om de planologische kernbeslissing, het<br />
streekplan <strong>en</strong> het bestemmingsplan op respectievelijk Rijksniveau, provinciaal niveau<br />
<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>telijk niveau. De planologische kernbeslissing wordt in principe uitgewerkt<br />
in e<strong>en</strong> streekplan dat weer het kader vormt (zou moet<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong>) voor het<br />
bestemmingsplan. Terreineig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> met name te mak<strong>en</strong> met de<br />
bestemmingsplann<strong>en</strong>. Dit plan heeft ook de meeste impact omdat het<br />
bestemmingsplan het <strong>en</strong>ige plan is dat rechtstreeks bind<strong>en</strong>d is <strong>en</strong> dit zowel voor<br />
burgers al overheidsinstanties. Het is lastig zo niet onmogelijk bepaalde voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
te realiser<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> terrein als de bestemming die het gebied daar<strong>door</strong> krijgt<br />
conflicteert met de bestemming die in het bestemmingsplan is g<strong>en</strong>oemd. Zo lukt het<br />
landgoedeig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> vaak niet om e<strong>en</strong> café/restaurant te start<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> schuur van hun<br />
landgoed. Naast de bestemming<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> gebied word<strong>en</strong> in het bestemmingsplan<br />
ook gebruiks- <strong>en</strong> aanlegvoorschrift<strong>en</strong> aangegev<strong>en</strong> die nodig zijn om de toegek<strong>en</strong>de<br />
functies te kunn<strong>en</strong> realiser<strong>en</strong>. Naast e<strong>en</strong> bestemmingsplan k<strong>en</strong> e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>te ook<br />
e<strong>en</strong> structuurplan opstell<strong>en</strong>. In e<strong>en</strong> structuurplan word<strong>en</strong> gew<strong>en</strong>ste ontwikkeling<strong>en</strong><br />
geschetst. E<strong>en</strong> structuurplan heeft veel minder invloed dan e<strong>en</strong> bestemmingsplan. Het<br />
is indicatief <strong>en</strong> facultatief.<br />
Flora- <strong>en</strong> faunawet<br />
Sinds 1 april is de nieuwe Flora- <strong>en</strong> faunawet van kracht. De wet, die al sinds 1977 is<br />
voorbereid, voorziet in de bescherming van plant<strong>en</strong>- <strong>en</strong> diersoort<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> <strong>en</strong> buit<strong>en</strong><br />
natuurgebied<strong>en</strong>. Ook jacht <strong>en</strong> schadebestrijding, handel <strong>en</strong> in- <strong>en</strong> export van<br />
beschermde diersoort<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in de nieuwe wet geregeld. De Flora- <strong>en</strong> faunaweg is<br />
e<strong>en</strong> raamwet, waarin de hoofdlijn<strong>en</strong> van de regels staan. De uitwerking is geregeld in<br />
aparte besluit<strong>en</strong> <strong>en</strong> regeling<strong>en</strong>. Eén artikel van de FF-wet vraagt van de<br />
terreinbeheerder bijzondere aandacht, namelijk artikel 2, het zog<strong>en</strong>oemde<br />
‘zorgplichtartikel’. Dit artikel luidt:<br />
Lid 1:<br />
E<strong>en</strong> ieder neemt voldo<strong>en</strong>de zorg in acht voor de in het wild lev<strong>en</strong>de dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> plant<strong>en</strong>,<br />
alsmede voor hun directe leefomgeving.<br />
Lid 2:<br />
De zorg, bedoeld in het eerste lid, houdt in ieder geval in dat e<strong>en</strong> ieder die weet of<br />
redelijkerwijs kan vermoed<strong>en</strong> dat <strong>door</strong> zijn handel<strong>en</strong> of nalat<strong>en</strong> nadelige gevolg<strong>en</strong><br />
voor flora <strong>en</strong> fauna kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> veroorzaakt, verplicht is dergelijk handel<strong>en</strong><br />
achterwege te lat<strong>en</strong> voor zover zulks in redelijkheid kan word<strong>en</strong> gevergd, dan wel alle<br />
maatregel<strong>en</strong> te nem<strong>en</strong> die redelijkerwijs van hem kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gevergd t<strong>en</strong>einde<br />
die gevolg<strong>en</strong> te voorkom<strong>en</strong> of, voor zover die gevolg<strong>en</strong> niet kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
voorkom<strong>en</strong>, deze zoveel mogelijk te beperk<strong>en</strong> of ongedaan te mak<strong>en</strong>.<br />
Dit zorgprincipe kan het aanbied<strong>en</strong> van nieuwe recreatievoorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> ernstig in de<br />
weg staan.
BIJLAGE 7 INTENTIEVERKLARINGEN<br />
SAMPLE MOU BETWEEN BIKING ASSOCIATION AND HORSE COUNCIL<br />
Memorandum Of Understanding:<br />
The Michigan Horse Council &<br />
The Michigan Mountain Biking Association<br />
Description of Parties<br />
The Michigan Horse Council (MHC) is a 501(c)(3) non-profit organization dedicated to<br />
the purposes of education and promotion of the Michigan equine industry.<br />
The Michigan Mountain Biking Association (MMBA) is a 501(c)(3) non-profit<br />
corporation. The mission of the MMBA is to promote responsible mountain biking and<br />
to work toward the goals of common land access and natural resource protection<br />
through interaction with policy makers, the cycling industry, race promoters, mountain<br />
bikers and other trail users.<br />
Desired Future Condition(s)<br />
The MHC and MMBA will foster an equitable, factual partnership that will aid, educate<br />
and inform the trail user community and land managem<strong>en</strong>t repres<strong>en</strong>tatives. This<br />
partnership will allow for direct action to common ground solutions on land<br />
preservation, trail access, <strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>tal and recreational issues.<br />
The MHC and MMBA will:<br />
1 Create op<strong>en</strong>, equitable dialogue to form partnerships that will create and maintain<br />
trail access on a local, county, state and national level.<br />
2 Take a proactive approach to conflict resolution.<br />
3 Educate association membership and landowners to the b<strong>en</strong>efits of multi-use<br />
trails systems.<br />
4 Jointly recognize that not all trails are suitable for multi-use designation.<br />
5 Collaborate to form a unified voice to advocate for the preservation of gre<strong>en</strong><br />
space regardless of future use.<br />
6 Conduct joint social and trail work ev<strong>en</strong>ts that will serve as a basis for positive<br />
interaction.<br />
7 Work together to develop awar<strong>en</strong>ess of each other's needs and requirem<strong>en</strong>ts on<br />
the trail.<br />
8 Establish relationships with fellow trail user groups and associations that will<br />
b<strong>en</strong>efit the <strong>en</strong>tire trail user community.<br />
The MHC and MMBA agree to work together to make Michigan the model of<br />
cooperation betwe<strong>en</strong> equestrians, mountain bikers, and land managem<strong>en</strong>t authorities.<br />
MOU betwe<strong>en</strong> cyclists and equestrians<br />
Oregon Equestrian Trails<br />
Oregon Mountain Bikers<br />
Memorandum Of Understanding<br />
Problem Statem<strong>en</strong>t<br />
Curr<strong>en</strong>tly there is minimal coordination betwe<strong>en</strong> the user groups in the on-going battle<br />
to <strong>en</strong>sure our continued use of the back country recreational areas.<br />
Goal<br />
Create a partnership to aid each others' organization in this regard.
Statem<strong>en</strong>ts<br />
Shared trails b<strong>en</strong>efit both equestrians and mountain bikers. It is in our mutual best<br />
interests to work together to <strong>en</strong>courage land managers and owners to develop and<br />
op<strong>en</strong> multiple use trails for non-motorized recreational users.<br />
• We recognize that some trails are not suitable for multiple use, and Oregon<br />
Mountain Bikers does not advocate, for example, allowing mountain bikes in<br />
wilderness areas and that OET does not advocate equestrian uses in or near<br />
<strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>tally s<strong>en</strong>sitive areas.<br />
• In other areas, safety concerns and <strong>en</strong>vironm<strong>en</strong>tal s<strong>en</strong>sitivity, may not allow<br />
bicycles and/or horses together on certain trail areas.<br />
• Conflict betwe<strong>en</strong> users has not be<strong>en</strong> a significant problem in Oregon. Conflict is<br />
more frequ<strong>en</strong>t where congestion is an issue, and the best way to avoid conflict is<br />
to <strong>en</strong>sure adequate trails exist to serve the users.<br />
• OET and Oregon Mountain Bikers realize the need to become proactive in the ongoing<br />
perception of user-conflicts.<br />
It is understood and agreed upon that we will<br />
• Invite members of mountain bike and OET clubs to speak at one another's<br />
meetings, and ev<strong>en</strong> to join each other's clubs to have ongoing liaison.<br />
• Keep both clubs informed on curr<strong>en</strong>t and/or future trail planning opportunities that<br />
will be designated as shared use.<br />
• Exchange newsletters and any other informational pertin<strong>en</strong>t to our causes.<br />
• Conduct joint ev<strong>en</strong>ts, such as trail work parties and fundraisers for trail systems.<br />
• Establish a trail advocacy listserv, op<strong>en</strong> to all individuals who support multiple use<br />
of trails.<br />
• Work together to develop awar<strong>en</strong>ess of each other's needs and requirem<strong>en</strong>ts on<br />
the trail. By communicating closely, OET and Oregon Mountain Bikers will become<br />
proactive in dealing with conflict.<br />
• If, during the planning, design, and construction of trail facilities, shared use is not<br />
id<strong>en</strong>tified by the land managers as being the preferred alternative or design, th<strong>en</strong><br />
the two groups will make attempts to work together to remove obstacles or id<strong>en</strong>tify<br />
alternatives so that the trails can be rerouted or redesigned to be safe for shared<br />
use.<br />
• Recognizing that problems on the trails g<strong>en</strong>erally stem from individuals who are<br />
not members of groups like OET and IMBA, local mountain bike advocacy clubs<br />
and Oregon Mountain Bikers, education of non-members and recruitm<strong>en</strong>t of<br />
members to both groups is critical to the success of shared trail use. OET and<br />
Oregon Mountain Bikers will exchange membership recruitm<strong>en</strong>t ideas and will<br />
<strong>en</strong>courage membership in each others' organizations.<br />
To continue making Oregon a model of cooperation betwe<strong>en</strong> equestrians and<br />
mountain bikers, this agreem<strong>en</strong>t is <strong>en</strong>tered into betwe<strong>en</strong>:<br />
Oregon Equestrian Trails<br />
Oregon Mountain Bikers