Zozolala 176

GRATIS TWEEMAANDELIJKS ONAFHANKELIJK STRIPINFORMATIEBLAD
FEBRUARI / MAART 2011 176
Charles Burns,
Mariko & Jillian Tamaki,
Blacksad door Jeroen Jager

Zozolala winkels
ZozoLala is een onafhankelijk
stripinformatieblad,
uitgegeven door Stichting
Zet.El, dat tweemaandelijks
verschijnt. ZozoLala is gratis
voor de klanten van nevenstaande
stripwinkels.
Alkmaar
Bookers & strippers
Boterstraat 20 - 22
1811 HP / 072 - 512 19 16
www.bookers-strippers.nl
Amsterdam
•
Fantasia
Gelderlandplein 203
1082 LW / 020 - 64 27 888
www.stripwinkelfantasia.nl
Gojoker
Zeedijk 31a
1012 AP / 020 - 620 50 78
Voorplaat
Een omslag van Charles Burns.
Lambiek
Kerkstraat 132
1017 GP / 020 - 62 67 543
www.lambiek.net
Nou moe!?!
Lindenstraat 1
1015 KV / 020 - 693 63 45
Snoek
Linnaeusstraat 205
1093 EN / 020 - 46 88 109
Antwerpen
Mekanik strip
St. Jacobsmarkt 73
2000 / 03 - 234 23 47
www.mekanik-strip.be
Arnhem
Koningstraat 43
6811 DH / 026 - 442 09 09
www.denoormanstrips.nl
Assen
Plok. Strips en eh…
dinges!
Groningerstraat 71
9401 BJ / 0592 - 31 32 92
www.plok-strips.nl
Beverwijk
De stripgek
Begijnenstraat 25a
1941 BR
www.stripgek.nl
Brugge
Katelijnestraat 42
8000 / 050 - 33 71 12
www.striepclub.be
Delft
Bul Super
Breestraat 18 - 22
2611 RG / 015 - 21 26 097
www.bulsuper.nl
Den haag
Aelix strips en comics
Chasséstraat 71
2518 RW / 070 - 365 07 38
www.aelix.nl
Barelli
Zoutmanstraat 80
2518 GT / 070 - 365 30 70
www.stripwinkelbarelli.nl
Colofon
Redactie
Jef Nieuwenhuis, Hans Pols,
Hans van Soest en Gerard
Zeegers
Vormgeving & opmaak
Sigge Stegeman, Rogier van
Neerven, Richard Bos en Frank
Boesveld
Vaste medewerkers
Toon Dohmen, Peter de Wit,
Mark Horemans en Roel Daenen
Walk In
Herengracht 11
2511 EG / 070 - 36 46 336
www.walkin.nl
Dordrecht
Scheffersplein 1
3311 EJ / 078 - 614 20 12
www.stripwinkel-sjors.nl
Eindhoven
Enschede
De strip-aap
Javastraat 22
7512 ZJ / 053 - 430 52 61
www.stripaap.nl
Gent
Pierke
Frans van Rijhovelaan 312
9000 / 09 - 227 70 86
stripwinkel-pierke.weebly.
com
Goes
Het paard van Troje
Langevorststraat 2
4461 JP / 0113 - 21 46 91
www.paardvantroje.nl
Groningen
Akim
Ulgersmaweg 14
9731 BS / 050 - 54 99 698
www.akim.nl
Haarlem
Het Avontuur
Gedempte Oude Gracht 72
2011 GT / 023 - 54 27 124
www.stripzaak.nl
Hasselt
Wonderland
Paardsdemerstraat 17
3500 / 011 - 22 82 00
Dit keer werkten mee
Charles Burns, Mariko Tamaki,
Jillian Tamaki, Jeroen Jager
Druk & Afwerking
Drukkerij Wilco – Amersfoort
Distributie
Pinceel Stripverspreiding Leuven
(B), Van Ditmar Amsterdam (NL)
Abonnementen
Een abonnement is mogelijk
voor één jaar (€ 15,–), of voor
twee jaar (€ 25,–) en gaat in na
Hoorn
Het gele teken
Grote Oost 35
1621 BR / 0229 - 21 86 23
www.hetgeleteken.nl
Internet
Kampen
De fantast
Burgwalstraat 7
8261 HJ / 038 - 332 03 25
www.de-fantast.nl
Koog aan de Zaan
De 9 e kunst
Zuideinde 7a
1541 CA / 06 - 1533 4667
stripboekhandelde9ekunst.nl
kortrijk
De boekenwolf
Meensesteenweg 18
8500 / 056 - 35 44 98
www.boekenwolf.be
Leeuwarden
De rat
Voorstreek 83
8911 JL / 058 - 215 16 00
derat@kpnplanet.nl
Leiden
Dumpie
Nieuwe Rijn 18
2312 JC / 071 - 512 64 04
www.stripwinkeldumpie.nl
Leuven
Gobelijn
Mechelsestraat 35
3000 / 016 - 23 55 86
www.gobelijn.be
Mechelen
Comic strips
Hoogstraat 11
2800 / 0474 - 49 06 25
www.comic-strips.com
storting van het totaalbedrag op
Postbank giro 3253937 (NL)
of Postgirorekening
000 – 164840584 (B) t.n.v.
Stichting Zet.El te Bilthoven
o.v.v. je eigen adres
Redactieadres
Postbus 344, 3720 AH Bilthoven,
Nederland
Internet
www.zozolala.com
redactie@zozolala.com
De stripkever
Bruulcenter, Bruul 79
2800 / 015 - 21 76 05
www.stripkever.be
Middelburg
Perron 2
Sint Janstraat 9-c
4331 KA / 0118 - 61 41 84
Nijmegen
Houtstraat 59 - 61
6511 JM / 024 - 36 08 181
www.senorhernandez.com
Rotterdam
Donner boeken
Lijnbaan 150
3012 ER / 010 - 413 20 70
www.donner.nl
Yendor
Korte Hoogstraat 16
3011 GL / 010 - 433 17 10
www.yendor.nl
Schiedam
’t Centrum
Korte Singelstraat 20a
3112 GB / 010 - 426 25 84
Tilburg
De stripfanaat
Piusstraat 36
5038 WT / 013 - 58 00 107
www.stripfanaat.net
Turnhout
Tistjen Dop
Paterstraat 96
2300 / 014 - 42 88 29
www.tistjendop.be
Utrecht
Piet Snot
Vismarkt 3
3511 KR / 030 - 231 84 72
www.pietsnot.nl
Strip en lektuurshop
Oude Gracht 194
3511 NR / 030 - 233 43 57
www.stripart.nl
Zwolle
De boekenhalte
Assendorperstraat 103
8012 DH / 038 - 422 10 77
www.boekenhalte.nl
Oplage
6.000 exemplaren.
issn
1382 8630
Copyright 2011,
Stichting Zet.El
Overname van artikelen, strips
of illustraties enkel in overleg
met de uitgever.

Anders dan bij Zwart gat krijgt de lezer in X veel van jouw leven
te zien. Waarom?
„Ik merk dat ik zachtjes aan meer en meer van mezelf in
mijn verhalen probeer te leggen. Dat is deels een poging om
oprecht te zijn, en deels omdat ik denk dat persoonlijke elementen
interessante verhalen opleveren. Zwart gat was het
eerste verhaal waarin ik probeerde me meer op de persoonlijkheid
van de karakters toe te spitsen. Ze weerspiegelen mijn
persoonlijkheid en die van veel van mijn vrienden. Zwart gat
laat veel zien van de omgeving en de sociale context waarin ik
ben opgegroeid.”
Net als in Zwart gat zijn in X de hoofdrolspelers adolescenten.
Wat is jouw fascinatie voor jeugdcultuur?
„In het oorspronkelijke verhaal wilde ik een onderdeel van
mijn eigen jeugd onderzoeken. Met name dat wat ik eind jaren
‘70 heb meegemaakt, toen ik in San Francisco woonde. Het was
voor mij een intense, diepzinnige periode waarin erg veel informatie,
nieuwe ideeën en sensaties mijn kant uitkwamen. Zoals
punk, wat volledig nieuw was en zich sterk afzette tegen de
bestaande, burgerlijke, commercieel georiënteerde jeugdcultuur.
Ik was helemaal into punk. Naarmate ik langer aan het verhaal
werkte, besefte ik dat er ook aspecten in opdoken die mij op dit
moment bezighouden. Zoals familie en sterfelijkheid en dergelijke.
Belangrijke elementen in dit verhaal zijn bijvoorbeeld de
verhouding tussen de hoofdrolspeler en zijn vader, de zoektocht
naar de eigen identiteit en het omgaan met ouder worden…”
Is Doug, die op een frisse manier in de wereld staat, het sleutelfiguur
van X?
„Doug is een tamelijk naïef personage zonder veel ervaring.
Zijn leven vertoont overeenkomsten met dat van mij toen ik
jong was. Hij zit bijvoorbeeld op de kunstacademie, net als ik in
die tijd. Maar er zijn ook elementen die mijn persoonlijke worstelingen
vertolken. De eerste keer dat hij opduikt in X heeft
hij zichzelf teruggetrokken in een isolement. Hij neemt drugs
en plaatst zichzelf in een soort van cocon. Waarom hij dat doet,
komen we nog niet te weten. Dat is één van de mysteries in het
De Amerikaanse stripauteur Charles Burns wist
zijn cultstatus te ontstijgen en aansluiting te
vinden bij een breder publiek met het grimmige
Black Hole, dat in 2009 bij Oog & Blik verscheen
als Zwart gat. Deze turf in zwart-wit, gesitueerd
in het Seattle van de jaren ‘70, verkent thema’s
als seks, drugs en vervreemding. Rode draad in
dat verhaal is een mysterieuze seksuele aandoe-
ning die enkel tieners treft. En nu is er X’ed Out,
vertaald als X, het eerste deel van een trilogie. Burns heeft
het roer radicaal omgegooid: X verscheen in kleur, niet op
comic- maar op groot formaat en bevat 56 pagina’s. Op de
voorkant prijkt een afbeelding die refereert aan het omslag
van De geheimzinnige ster, gemaakt door Hergé, de meester
van de klare lijn. Alles ademt de sfeer uit van een Europees
album. Burns was onlangs in de Lage Landen en ZozoLala
strikte hem voor een gesprek.
door Bart Croonenborghs
eerste deel. Maar het staat in zekere zin symbool voor mijn
eigen leven. Ik leef ook op een erg geïsoleerde manier.”
Doug wil erg graag deel uitmaken van de punkscène.
„Dat X aftrapt bij de begindagen van de punk, is geen toeval.
In mijn herinnering kwam de punk van de grond in 1977.
In dat jaar heb ik de muziek van bands als The Ramones en de
Sex Pistols leren kennen. Ik ging in San Francisco wonen en
er hing iets in de lucht. Een ruw idee van wat ‘punk’ allemaal
was. Heel veel nieuwe ideeën werden omschreven als punk. Het
was een tijd waarin er geen grenzen aan de creativiteit leken
te bestaan. Met nieuwe tijdschriften en muziek en het idee
dat je zelf vorm kon geven aan deze subcultuur. Een heleboel
nieuwe bands kwamen zó van de kunstacademies. Dat waren
de art kids die altijd met nieuwe dingen bezig waren en nu eindelijk
hun kans schoon zagen om hun stem te laten horen. Ze
maakten hun eigen muziek en hadden er geen probleem mee
om hun rug naar de bestaande cultuur te keren. Iedereen kan
wel drie akkoorden op een gitaar spelen. Maar toen men dat
3

ook daadwerkelijk deed, was dat een gebeurtenis van formaat!
En op televisie had je van die slechte, opkomende acteurs die
dingen uitkraamden als ‘Heeeeeyyy maaaaan!’ en ‘We’re into
paaaaaain and we hate everybody!’ Mijn ouders vonden het
maar niets, zelfs bijna crimineel. Al die vreemde jongelui!
Ik denk dat die creatieve golf van de punk zo’n drie à vier
jaar bestaan heeft. Misschien was punk uiteindelijk wel gewoon
een modeterm, maar toen er nog geen hapklare definitie voor
bestond, was het voor mij in ieder geval erg interessant. De
overtuiging dat iedereen gewoon zijn eigen ding kon doen, was
voor mij hét grote idee uit deze periode.”
Je bent een grote fan van de schrijver William S. Burroughs,
wiens cut up-techniek, waarbij de tekst wordt verknipt en op
louter toevallige wijze wordt herschikt, weerspiegeld wordt in de
surrealistische sprongen in je verhaallijnen. In hoeverre ben je
beïnvloed door de beatnik-generatie?
„Ik vond Burroughs de meest getalenteerde en interessantste.
Ik ben ook wel geïnteresseerd in Allen Ginsberg, Jack
Kerouac en andere schrijvers uit die periode, maar het is de
intensiteit van Burroughs’ werk die bij mij is blijven hangen.
Hij paste ideeën uit de beeldende kunsten toe op zijn teksten.
Zoals de cut up, die erg verwant is met de collage. Dat vond ik
erg aantrekkelijk. Ik hou niet van alles dat hij heeft geschreven,
maar conceptueel is hij erg sterk. De kern van zijn werk zit vermoedelijk
in veel van zijn vroege werk, als Naked Lunch.
Er zitten in X expliciete verwijzingen naar Burroughs, zoals
wanneer Doug zijn performance opvoert en zegt: ‘My name is
Nitnit also known as Johnny 23’. Johnny 23 is de titel van een
verhaal van Burroughs. Het was ook de naam van mijn punkband.
We waren niet bepaald goed, we moesten werkelijk àlles
lenen. Gitaren, tapes, noem maar op.”
Dat experimenteren en zoeken naar wat je past, dat maakt toch
deel uit van ‘jong zijn’, niet?
„Ik kom uit een middenklassengezin en ik had eerlijk
gezegd niet de luxe om te experimenteren. Ik had wel de tijd
om naar de kunstacademie te gaan en daar zaken uit te proberen.
Dat doe ik overigens nog steeds. In X vind je heel wat
4
verwijzingen naar fotografen en andere kunstenaars die ik
de moeite waard vind. Ik heb me aan beeldhouwen gewaagd,
schilderen, performances… Het is een goede zaak dat de
opnames van mijn performances verloren zijn geraakt. Een
vriend zei me ooit: ‘Hang een cassettedeck om je nek en stap
het podium op. Neem maar iets op, en als je de band voorstelt,
moet je de microfoon wegleggen.’ Dat soort dingen dus.
Een scène die overigens ook een plekje heeft gekregen in het
boek.”
Punk en Burroughs zijn beide explosies van ongebreidelde creativiteit.
In X verpak je deze invloeden in de ingetogen stijl van
Hergés klare lijn. Vanwaar die combinatie?
„Ik las als kind heel graag Kuifje en allerlei andere strips in
die stijl. Het idee om die totaal verschillende werelden met
elkaar te combineren, beviel me. Net zoals Burroughs dat doet
in Cities of the Red Night. Daarin heb je twee verschillende
verhalen in twee verschillende genres, die voortdurend door
elkaar lopen. Verderop in X komen er ook andere invloeden
bij, zoals de Amerikaanse romantische strip. Die zijn een echo
van mijn tijd in San Francisco, toen ik stapels romantische
strips kocht voor mijn vriendin. Uit de jaren ‘60 komt dan
weer de kledingstijl, met die dunne dasjes en zo.”
Wat trekt je zo aan in Hergés klare lijn?
„Dat is een moeilijke vraag. Die heb ik heb mezelf ook vaak
gesteld. Het is allicht het resultaat van alles wat ik gelezen heb.
Zo had ik een reeks boeken die ik al ‘las’ voor ik zelfs maar kon
lezen. Wanneer je een bepaalde leeftijd hebt, is je brein zeer
ontvankelijk voor zekere beelden en ideeën. Die nestelen zich
in je onderbewustzijn en je denken. En die willen je wel eens
naar onbekend terrein te duwen, zoals het maken van een boek
in kleur… Een van de meest opwindende elementen van X was
voor mij het gebruik van kleur en de sleutelrol die het speelt
in het verhaal. Het werken met kleur was echt een leerproces.
De affiches in het boek waren aanvankelijk foto’s die ik op de
computer had bewerkt. Ze hadden een bevreemdend effect, dat
de lezer uit de betovering van het boek haalde. Dat deed me
besluiten om toch maar alles te tekenen.”

Ben je ook zo’n perfectionist als Hergé?
„Ik ken mijn beperkingen. Ik heb bijvoorbeeld geen
studio die wagens voor me kan tekenen. In Zwart gat zul je
misschien vier auto’s vinden. Ik ben echt niet goed in het
tekenen van technische zaken. Het kost me de grootste
moeite het juiste perspectief te vinden. Ik weet hoe het
moet, maar... Maar net als Hergé neem ik wel mijn tijd.
Ik wil er zeker van zijn dat de tekeningen en pagina’s in
balans zijn en dat het verhaal vloeit zoals ik het wil. De
constructie van het verhaal is het belangrijkste werk. De
deeltjes moeten in elkaar passen. Tekenen en schilderen,
dat zijn vaardigheden. Maar het is in het uitwerken van
het verhaal waar mijn echte strijd zich afspeelt. Zonder een
goed geconstrueerd verhaal heb je alleen maar een reeks
illustraties.”
Miste je in X niet je vertrouwde schaduwen en
zwartpartijen?
„Er zijn een aantal dingen die ik heb uitgeprobeerd
toen ik aan het verhaal begon. Probeersels die me steevast
terugbrachten naar mijn comfortzone. Voor X hield ik me
heel strikt aan de opdeling in vakjes, waar de pagina’s
in Zwart gat veel luchtiger en open waren. De tekenstijl
die ik in X hanteer, is ook iets eenvoudiger. Daarbij zijn
een aantal technieken gesneuveld die ik in het verleden vaak
gebruikte, zoals het gebruik van veel zwart en beelden die
daaruit naar voren komen. Bij kleuren werkt dat dus niet. Dat
maakte van X ook een oefening in beheersing en dat was af en
toe wel frustrerend. Maar uiteindelijk heb ik het verhaal wel
kunnen vertellen op de manier die mij voor ogen stond. En dat
is het belangrijkste: de storytelling.”
Hoe lang ga je hier nog mee door?
„X wordt een reeks van drie boeken waarin het verhaal per
deel wordt opgebouwd. Sommige mensen waren gefrustreerd
over de cliffhanger waarmee het eerste deel eindigt, maar dat
heb ik heel bewust gedaan. Ik laat graag een aantal zaken open.
Vragen interesseren mij meer dan antwoorden. Ik hoef ze
niet zo nodig allemaal te beantwoorden. Ik houd van verhalen
zonder een al te duidelijk plot. Verhalen die je eigen fantasie
stimuleren en het verhaal doen groeien. Tal van mensen zeiden
me dat ze het boek verschillende keren hadden gelezen en er
elke keer andere dingen in hadden ontdekt. Dat vind ik erg
leuk: als mensen mij verrassen met hun theorieën over mijn
verhaal. Dat betekent dat ze zich echt in het verhaal hebben
ingeleefd.” ×
Met dank aan de gulle medewerking van Roel Daenen
5

Mariko: „Skim is eigenlijk bij toeval ontstaan. Iemand die ik
ken, heeft een uitgeverij en zij wilde graag strips uitgeven van
mensen die nooit eerder een strip hadden gemaakt. Ik had een
idee voor een verhaal en heb aan Jillian gevraagd om de tekeningen
erbij te maken. We hebben eerst een kort verhaal van 24
pagina’s gemaakt en mijn literair agent was daar zo enthousiast
over, dat ze ons vroeg om er een compleet boek van te maken.”
Jillian: „Ik had al een klein beetje ervaring met het maken
van strips. Ik heb een tijdje ministrips gemaakt en maakte een
korte strip voor The New York Times: For Nana on mothers’day,
maar van huis uit ben ik illustratrice. Ik maak tijdschriftomslagen,
illustraties bij artikelen en reclamewerk.”
Is er een groot verschil tussen het maken van een illustratie en
een serie opeenvolgende tekeningen?
Jillian: „Het zijn twee heel verschillende werelden. Je kunt in
een stripverhaal veel meer van jezelf kwijt dan in een illustratie,
maar het kost ook veel meer tijd om te maken. Een stripverhaal
is veel complexer, je bent bijvoorbeeld veel langer bezig met de
compositie van een pagina. Het heeft veel tijd gekost om Skim
te maken, ongeveer tweeënhalf jaar Een van de redenen dat het
6
Skim was voor schrijfster Mariko Tamaki en haar tekenende
nicht Jillian hun debuut als stripmakers. Het verhaal over
een opgroeiende tiener werd twee jaar geleden in Noord-
Amerika warm ontvangen en in de jaren erna volgde de rest
van de wereld. Jilllian en Mariko waren in Nederland en
België om de vertaling van hun boek te promoten.
We spraken met hen aan het einde van de tournee, die zij
samen met Nate Powell maakten, in Utrecht.
door Hans Pols
Skim speelt zich af ergens in de jaren negentig van de
vorige eeuw in Canada en beschrijft een episode uit
het leven van een tienermeisje met een voorkeur voor
gothic en wicca. Kim zit op een meisjesschool en ze
heeft het niet gemakkelijk. Wie anders is en uit de toon
valt, wordt gepest. Dat ze dikker is dan de rest, levert
haar de bijnaam Skim op. Als het vriendje van een van
de meiden zelfmoord pleegt, raakt de hele school in de
rouw. Skim en haar vriendin Lisa bezien de gebeurtenissen
na de zelfmoord met afstand en cynisme, maar Skim
ontkomt er niet aan dat er ook in haar leven dingen veranderen.
Zo is er juffrouw Archer, de literatuurdocente
waarmee Skim het prima kan vinden (te goed volgens
sommigen) en die volkomen nieuwe gevoelens bij haar
oproept.
Skim; Uitg. Sherpa; 144 p.; zwart-wit;
paperback; € 16,95

zo lang duurde, is dat je met het werken aan een stripverhaal
geen geld verdient. Ik kon dus niet continu aan Skim werken en
moest ook illustratiewerk doen om in mijn inkomen te voorzien.
Ik ken maar weinig mensen die alleen van het tekenen van
strips kunnen leven.”
Mariko: „Met schrijven is het net zo. Schrijven is iets wat je
doet omdat je het graag wilt doen, niet omdat je je rekeningen
moet kunnen betalen. Ik geef les. Ik denk niet dat het verkeerd
is om het schrijven te combineren met een baan. Op die manier
blijf je ook betrokken bij wat er aan om je heen gebeurt en
doe je nieuwe ervaringen op. Als je alleen maar thuis zit te
schrijven, loop je de kans dat je het contact met de echte wereld
verliest en geïsoleerd raakt.”
Werd je bij het schrijven van Skim geïnspireerd door andere
strips?
Mariko: „Ik ben niet zozeer beïnvloed door graphic novels,
maar meer door Canadese schrijvers als Alice Munro en
Timothy Findley. Ik ben dol op literatuur. Bij het schrijven van
Skim had ik ook niet zo zeer beelden voor ogen, ik beleefde het
meer als een toneelstuk of een roman.”
Was het moeilijk voor jou om de juiste beelden te kiezen bij
Mariko’s verhaal?
Jillian: „Niet echt, het is mijn vak, hè? Het lastigst was het om
de juiste beelden te vinden bij de dialogen. Die zijn heel bepalend
voor het boek.”
Het verhaal doet wat denken aan Twin Peaks: er gebeurt iets,
in dit geval pleegt een jongen zelfmoord, waardoor er een keten
van gebeurtenissen op gang komt.
Mariko knikt instemmend: „Televisieseries waren een bron van
inspiratie, vooral series over jonge mensen. Daar heb je er veel
van in Amerika en Canada.”
Jillian: „Maar ook films zoals The breakfast club en Sixteen
candles. Met Skim proberen we een wat realistischer beeld van
de tienerjaren te geven dan je tegenwoordig vaak in series op
televisie ziet, moderne tienerdrama’s zijn erg soap opera-achtig.
Het zijn verhaaltjes met een begin, een midden en een einde en
vormen een mooi afgerond geheel. We houden wel van de clichés
in tienerdrama’s, maar we wilden er ook mee spelen. Veel
van die films en series zijn beperkt houdbaar; je kijkt er naar als
je zelf van die leeftijd bent, maar daarna ga je een andere fase
van je leven in. Skim moet ook in die latere levensfases nog de
moeite waard zijn om te lezen.”
Vanwaar jullie fascinatie voor de tienertijd?
Mariko: „In zekere zin is het de belangrijkste periode in je
leven: er gebeuren belangrijke dingen, het is de tijd waarin je
gevormd wordt. Maar in veel films en boeken wordt het belang
ervan overdreven. In Canada kwam Skim bij een jeugdboekenuitgever
uit, maar ik spreek ook veel mensen van onze leeftijd
die het met plezier hebben gelezen; ze vinden het leuk om
terug te kijken op de tijd dat ze zelf 16 waren. Het is een soort
terugverlangen naar een heel gevoelige periode. Ik denk dat dat
de reden is waarom veel graphic novels op dit moment gaan
over volwassen worden. Veel van de makers ervan hebben nu de
leeftijd waarop ze op hun tienertijd terugkijken. Op die leeftijd
heb je ook nog niet zo veel andere dingen meegemaakt waar je
het over kunt hebben.”
Coming of age-verhalen zijn nu een trend in de stripwereld.
Een paar jaar geleden had iedereen het nog over allerlei ziektes
en nu…
Jillian: „O, maar een graphic novel kan over van alles gaan en je
zult zien dat er steeds meer variatie ontstaat! Dat zie je nu al in
Japan.”
Hebben jullie Japanse wortels?
Jillian: „Ja, maar dan moet je eigenlijk al heel ver terug gaan in
de tijd naar onze grootvader en overgrootvader. Cultureel gezien
zijn we meer Canadees dan Japans, onze ouders spreken geen
Japans meer.”
Toch zie ik wel Japanse invloeden in jouw tekenwerk.
Jillian: „Tot op zekere hoogte ben ik het wel met je eens, de
hoofdpersoon heeft Japanse voorouders net als wij, maar er
zijn ook nog zo veel andere invloeden. Het verhaal is echt heel
Noord-Amerikaans, ook al is de hoofdpersoon half Japans. Het
mooiste voorbeeld van het verschil in cultuur is de Japanse uitgave
van Skim. In Japan heet het boek Girl en heeft het een soort
lichtgevend roze omslag met een andere illustratie, bovendien is
het formaat kleiner. Toen ik de Japanse versie voor het eerst zag,
dacht ik dat het een heel ander boek was. Maar ik denk dat het
thema van Skim, ondanks de Amerikaanse setting, in heel veel
landen en culturen herkend wordt. Niet voor niets zijn er al heel
veel vertalingen. Naar aanleiding van die vertalingen hebben wij
al een aantal landen bezocht voor interviews en signeersessies.
Toen we in Spanje waren, hadden veel mensen waar we mee spraken
het over de zelfmoord en over wicca. Dat waren de elementen
die voor hen vreemd waren en daardoor meer opvielen. Maar
hoe vreemd het ook klinkt – zelfmoord is iets vreselijks – maar
het is een vaak terugkerend thema in Noord-Amerikaanse tienerfilms
en series. Het wordt daarin niet zo heel serieus genomen.”
In Skim wordt gesuggereerd dat het vriendje van een van de
schoolmeisjes zelfmoord heeft gepleegd omdat hij homo is.
Zelfmoord onder homojongeren is een onderwerp dat de laatste
tijd veel aandacht krijgt in de VS.
Mariko: „Of hij nu wel of niet homo is, doet er niet zo veel toe.
Het gaat meer over roddelen. Toen ik op highschool zat, was er
niets zo gemakkelijk als beweren dat iemand homo was om hem
of haar zwart te maken. Als je rare schoenen droeg of zo iets, dan
was je al gauw lesbisch. Dat was meer wat ik in gedachten had
bij het schrijven. Het feit dat hij gay had kunnen zijn, geeft weer
wekenlang stof voor verhalen, hij wordt heel iemand anders dan
hij misschien echt was. Zijn zelfmoord is een soort katalysator
voor een reeks gebeurtenissen, niet alleen voor Skim, maar ook
in de levens van mensen om haar heen.”
Jillian: „Dat de jongen zichzelf ombrengt, wordt min of meer
geromantiseerd. Er wordt een soort Romeo en Julia-verhaal
omheen bedacht. Het idee van een star crossed lover heeft nog
altijd veel glamour, denk maar aan Twilight. Voor Skim en de
mensen om haar heen is de zelfmoord iets wat ze gebruiken om
hun eigen verhaal, hun eigen verandering mee te vertellen.”
Skim is heel sceptisch over de manier waarop de school het rouwproces
oppakt, de clubjes die ontstaan, de maatschappelijke en
psychosociale hulpverlening…
Jillian: „O ja, er zijn natuurlijk vreselijke dingen gebeurd op
high schools en men is zich af gaan vragen hoe ze daar mee
om moeten gaan. Er bestaat in de Verenigde Staten een hele
zelfhulpmachine die tijdens de schooljaren op gang komt. Je
kunt je afvragen of zo’n pseudo-psychologische aanpak wel de
beste manier is om met verlies om te gaan. Het is ook een soort
entertainment geworden. Als er iets tragisch gebeurt, komen
meteen de media er op af en schiet iedereen in een soort collectieve
rouw. Iedereen wordt geïnterviewd en huilt. Het is bijna
7

een moderne versie van groepjes mensen die vroeger huilend en
klagend achter een dode aanliepen.”
Mariko: „Er heerst in Amerika een stemming van: geniet
elke dag van het leven. Als je er dan eens minder van geniet om
soms hele goede redenen, mag dat niet. He, ik ben depressief,
dus daar ga ik meteen aan werken! Voor Skim is het daarom
verwarrend wat er om haar heen gebeurt.”
Waarom voelt Skim zich aangetrokken tot wicca?
Jillian; „Dat komt heel veel voor op Amerikaanse high schools.
In groep acht, negen zo ongeveer raken vooral meisjes geïnteresseerd
in dingen als Ouija borden, tarotkaarten, hekserij en
dat soort dingen.”
Mariko: „Je moet het niet te serieus nemen. Ik zie het als
een moderne, grappige vorm van rebellie, van verzet tegen het
gezag. Het is vooral uiterlijk vertoon. Vrouwen die ik ken en die
aan wicca doen, echte heksen, kleden zich niet zo opzichtig. Het
is een modeverschijnsel, een beetje zoals Twilight. Het heeft
ook te maken met het zoeken naar een eigen identiteit. Ik zat
zelf ook op een meisjesschool en daar was een leerlinge die in
Stripessay: meer dan woorden
kunnen zeggen?
Op de volgende pagina’s staat een bijzondere bijdrage van
Jeroen Jager: een stuk over een actuele strip, niet alleen
geschreven maar ook getekend.
8
Jeroen Jager oogstte in 2004 veel lof met zijn debuut Schaduw,
een verhaal over de diensttijd van zijn opa tijdens de Politionele
Acties in Indonesië. Sindsdien werkt hij als illustrator en dartelt
hij door het leven samen met de door hem bedachte stripkat
Kittepoes.
Op zijn website presenteert hij zijn werk en houdt hij een weblog
bij: www.jeroenjager.nl.
een weekend tijd compleet van uiterlijk veranderde. Je probeert
van alles uit op die leeftijd. Het is grappig, maar het is ook
belangrijk om te doen. Het maakt deel uit van een proces waarin
je op zoek gaat naar wie je bent en bij welke groep je je thuis
voelt. Ik was op high school een goth, maar ik was niet de enige,
ik hoorde bij een groepje, dat luisterde naar The Cure en zo.”
In hoeverre is Skim autobiografisch?
Mariko: „Skim beschrijft niet wat ik zelf heb meegemaakt toen
ik 16 was. Ik heb wel allerlei dingen die ik mij herinner in het
verhaal verwerkt, maar de plot is fictie. Ik heb geprobeerd om
een soort universeel verhaal te maken, waarin mijn ervaringen
en ervaringen die iedereen heeft met elkaar zijn vermengd.”
Welke elementen heb jij ingebracht?
Jillian: „De details. Ik heb geprobeerd om allerlei kleine dingen
aan het verhaal toe te voegen. Gesprekjes op de achtergrond,
beeldelementen die de dialoog versterken.”
Er zijn niet zo veel vrouwen die stripverhalen tekenen.
Jillian: „Je hebt gelijk als je het hebt over Marvel comics en
zo, maar met het soort strips dat wij maken, graphic novels,
is een veel gevarieerdere groep mensen bezig. Er zijn best veel
vrouwen bezig met graphic novels. Wat me wel opvalt, is dat er
weinig homo’s mee bezig zijn.”
Mariko: „Ze zijn er wel, zoals Maurice Vellekoop, maar hij
maakt niet veel strips meer. Maar het zijn er niet veel. Ik las
kort geleden een strip over Freddy Mercury, een van de queerest
strips die ik ooit heb gelezen en grappig genoeg is hij door een
hetero gemaakt. Het feit dat ik zelf lesbisch ben, maakt van
Skim geen homostrip. Sommige mensen verwijten me dat. Zij
vinden Skim niet gay genoeg, maar je moet niet vergeten dat
het zich afspeelt in de jaren ’90. De personages zouden nu
anders zijn. Het is ook nooit de bedoeling geweest om een politiek
statement te maken. Dat Skim van Aziatische afkomst is,
speelt ook geen rol. Het gaat er mij niet om homoseksualiteit te
propageren en een boodschap uit te dragen in de zin van: ‘het
is okay om gay te zijn’. Dat levert geen goed verhaal op en mij
gaat het om het vertellen van een verhaal.” ×
Voor ZozoLala zijn we altijd op zoek naar mensen die originele
bijdragen aan het blad kunnen leveren. Tijdens een ontmoeting
met Jeroen, jarenlang medewerker van het Nederlands
Stripmuseum Groningen, gaf hij aan dat hij het leuk zou vinden
eens wat voor ZozoLala te maken. Maar dan wel op zijn manier:
in woord én beeld. Wat voor nieuwswaardig onderwerp had
Jeroen in gedachten? Na een korte pauze merkte hij op dat hij
de laatste tijd, zoals velen, erg had genoten van Blacksad. Dat
leek ons een uitstekend uitgangspunt voor wat we uit de losse
pols een ‘stripessay’ noemden: een getekende beschouwing
over een getekend boek. Het zou het begin van een bijzondere
traditie kunnen worden: stripmakers die de stripkritiek niet
alleen aan de schrijvende critici willen overlaten, kunnen zich
met een korte synopsis (voorstel voor onderwerp, invalshoek
en visuele benadering) melden bij: redactie@zozolala.com. We
zijn benieuwd!

Laatste Oordeel
14
Sfeervolle blik op het Duitse
interbellum
Oorlog en liefde 1 & 2: Laatste lente & Een zomer in
Parijs (Jean-Michelle Beuriot/Philippe Richelle) Uitg.
Casterman; 84 & 54 pl.; kleur, harde kaft; € 14,50
per deel
Duitsland, 1932. Martin Mahner is een scholier
van zeventien. Zijn vader is een overtuigd aanhanger van de NSDAP, die
zijn mening niet onder stoelen of banken steekt. Martin wil er niets van
weten, maar stuurt niet aan op een confrontatie. Een houding die hem
tekent. Ook bij zijn vrienden en op feestjes en bijeenkomsten merkt hij
dat de waardering voor de NSDAP toeneemt. En hoewel hij zijn eigen
overtuiging niet verloochent, voelt hij ook niet de behoefte om met zijn
aversie te koop te lopen. Feitelijk is Martin niet per se tegen de nazi’s,
maar tegen onrechtvaardigheid en irrationeel gedrag. En tijdens het
interbellum strijden alle oude en nieuwe ideologieën zo verbeten om
aanhangers, dat geen van hen zonder schandalen of excessen blijft.
Martin houdt zich daarom afzijdig van politiek. Liever steekt hij zijn
energie in zichzelf, zijn vrienden en zijn liefdes. En houdt hij zich niet
al te veel bezig met de toekomst. Martin is kortom de ideale hoofdpersoon
om mee te laten dobberen op de stroom, die het Duitse volk in
die tijd in zijn greep kreeg, zonder dat de lezer zijn sympathie verliest.
Iemand van wie het aannemelijk is dat hij bevriend raakt met een joods
meisje, maar van wie het je ook niet verbaast dat hij tien jaar later officier
is in het Duitse leger.
Met Martin Mahner heeft schrijver Philippe Richelle zichzelf de
mogelijkheid gegeven, om de omslag van een democratisch Duitsland
naar een dictatuur van binnenuit te bekijken. Daarbij probeert hij
zoveel mogelijk lagen in de samenleving de revue te laten passeren.
In woord en beeld wordt duidelijk gemaakt hoe de omslag zich sluipenderwijs
voltrekt. Door de vele discussies en het wat vlakke karakter
Donkere toekomstvisie uit een
somber tijdperk
Martha Washington: Een Amerikaanse droom
(Frank Miller & Dave Gibbons) Uitg. De Vliegende
Hollander; 200 p.; kleur; paperback; € 17,50
Eind jaren ’80 waren Frank Miller en Dave
Gibbons top of the bill in comicland. Miller had
– nadat hij de in versukkeling geraakte comicreeks
Daredevil nieuw leven had ingeblazen
– dat kunstje met groot succes herhaald met zijn Batman-adaptaties
The dark knight returns en Batman: year one. Gibbons had net samen
met scenarist Alan Moore de stripwereld voorgoed veranderd met hun
grensverleggende superheldenstrip Watchmen. Toen zij in 1988 besloten
de handen ineen te slaan voor een gezamenlijk project, waren de
verwachtingen dan ook hoog gespannen. Ze zouden slechts gedeeltelijk
worden ingelost.
Give me liberty heette de vierdelige comicreeks, waarvan de eerste
twee delen in 1990 als losse albums verschenen in het Nederlands
bij uitgeverij Arboris. Twintig jaar later heeft uitgeverij De Vliegende
Hollander nu alle delen gebundeld onder de titel Martha Washington.
Martha Washington vertelt het verhaal van de gelijknamige
hoofdpersone die opgroeit in het Amerika van een (althans in 1988
nog) nabije toekomst: het verhaal speelt zich grotendeels af in 2011.
De Verenigde Staten zijn door onderlinge strijd en separatisme uiteen
gevallen in diverse machtsblokken. Milieuvervuiling heeft grote delen
onleefbaar gemaakt en de hyperconsumptie heeft dermate extreme
vormen aangenomen, dat een grote hamburgerketen zijn eigen leger
heeft om de Zuid-Amerikaanse regenwouden in te nemen en plat te
branden voor veehouderij.
van Martin, kabbelt het verhaal hier en daar, maar over het algemeen
weet Richelle de vaart erin te houden. Het tekenwerk van Jean-Michel
Beuriot draagt daar in belangrijke mate aan bij. Hij vermijdt het gevaar
van pratende hoofden door de personages niet al te dicht op de huid
te zitten. Bijkomend voordeel is dat we veel interieurs te zien krijgen,
waarmee Beuriot een sfeervol tijdsbeeld weet neer te zetten. De door
hem losjes gehanteerde klare lijn, sluit daar goed bij aan. Dat geldt ook
voor de inkleuring van Scarlett Smulkowski. Haar stemmige bruin- en
blauwtinten maken het plaatje compleet. Alles bij elkaar, maakt dat van
Oorlog en liefde een onbetwiste aanwinst. Sigge Stegeman
Martha groeit op in een getto voor arme zwarten. Ze weet haar lot
van werkloosheid en verslaving te ontvluchten door dienst te nemen in
het leger en ze klimt op in de maatschappij, ondanks tegenwerking van
haar haatdragende en corrupte superieur Moretti.
De oorspronkelijke titel Give me liberty is een citaat van Patrick
Henry, een van de revolutionaire voormannen in de Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijd
van 1776: ‘Give me liberty or give me death.’ Het
verwijst naar het thema dat scenarist Miller aanroert: de oorspronkelijke
idealen van de VS, zoals vrijheid en gelijkheid, dreigen te worden verkwanseld.
Toen hij aan de strip begon waren het de nadagen van het
Reagan-tijdperk. Een tijd waarin de verschillen in de Verenigde Staten
weer groter waren geworden, waarin de gehoopte wereldvrede verder
weg leek dan ooit (het is nog voor de val van de Muur) en de vrije markt
heilig was verklaard. In de nabije toekomst zoals Miller die schetst,
nadert het einde van de wereld daardoor met rasse schreden.
Miller zet zijn parabel aanvankelijk erg zwaar aan. De morele boodschap
ligt er duimendik bovenop. Zo dik, dat hij besluit de boel te
verluchtigen met de nodige absurdistische elementen. Zo introduceert
hij een telepathisch begaafd mutantje als sidekick van Martha. Gibbons
mag zich uitleven op de groteske wapens van het happy meal-leger in
de oerwouden.
Give me liberty/Martha Washington kreeg wel de nodige artistieke
erkenning, maar het enorme commerciële succes bleef uit. Wel
verkocht de strip goed genoeg voor een vervolg, waarin Martha het
opneemt tegen corruptie en de almachtig geworden computers. Ook
die verhalen wil De Vliegende Hollander in vertaling uitbrengen. Het is
een late, maar terechte poging de strip alsnog aan de vergetelheid te
onttrekken. Niet alleen is het een vaardig vertelde avonturenstrip (dat
is wel aan Miller besteed), maar bovenal is het een prachtig tijdsbeeld
uit de sombere jaren ’80 dat anno 2011 nog verrassend actueel is en nog
niets aan zeggingskracht heeft ingeboet. Hans van Soest

Een onconventionele familie
Fun home (Alison Bechdel) Uitg. Xtra; 240 pl.;
zwart-wit; paperback; € 23,90
Voordat Fun home verscheen in de Verenigde
Staten, had Alison Bechdel al zo’n vijftien jaar
gewerkt aan de serie Dykes to watch out, een
uitstekende kroniek van het lesbische leven, die
sinds 1983 in een stuk of zestig tijdschriften verschijnt.
In een klap werd zij beroemd toen in 2007 Fun home verscheen,
volgens Time Magazine het beste boek van dat jaar.
In het autobiografische verhaal blikt Alison terug op het leven en
de dood van haar vader. De titel van het boek ontleende ze aan het huis
waar ze als kind met haar twee broers in opgroeide en waarin een begrafenisonderneming
was gevestigd; fun is de afkorting van funeral. Haar
vader was constant bezig met het verfraaien van het grote, statige huis
dat zo steeds meer op een museum begon te lijken. Hij was leraar Engels
en kon uren lezend doorbrengen in zijn bibliotheek. De passie voor literatuur
deelt Alison met haar vader, maar een paar weken voor zijn dood
ontdekt ze dat dat niet het enige is wat ze met elkaar gemeen hebben.
Als ze al niet meer thuis woont en in New York studeert, besluit zij
om haar ouders in een brief mede te delen dat ze homoseksueel is. In
de moeizame briefwisseling die daar op volgt met haar moeder, komt
Alison er achter dat haar vader ook homoseksueel is en een voorkeur
heeft voor jonge mannen, wat hem al eens in de problemen bracht. Ze
krijgt nauwelijks de kans om er met hem over te praten, want kort na
die onthulling wordt hij bij het oversteken van de weg overreden door
een truck. Hij wordt niet ouder dan 44 jaar. Was het een ongeluk of
Kriss in de schaduw van Thorgal
De werelden van Thorgal: Kriss van Valnor 1: Ik
vergeet niets! (Giulio De Vita & Yves Sente) Uitg.: Le
Lombard; 54 pl.; kleur; slappe kaft; € 6,50
Toen stripschrijver Jean van Hamme besloot te
stoppen met enkele van zijn topreeksen, was
dat een verlies voor de stripliefhebber en een
ramp voor de stripindustrie. De uitgevers van de belangrijkste reeksen
van de scenarist was er dan ook alles aan gelegen om de kip met gouden
eieren aan de leg te houden. Uitgeverij Dargaud zocht de oplossing
in het albumbreed uitdiepen van de achtergronden van steeds een
andere bijfiguur uit de reeks XIII. Bij Le Lombard viel de keuze voor het
stripepos Thorgal op een meer traditionele oplossing. Geschreven door
troonopvolger Yves Sente wordt de oorspronkelijke serie voortgezet,
maar tot dusver met Thorgals zoon Jolan in de hoofdrol.
De hoofdreeks wordt nog steeds geschilderd door
Rosinski.
Daarnaast is Sente begonnen aan een tweede
reeks, De werelden van Thorgal. Daarin komt telkens
een ander bijfiguur uit de hoofdreeks aan bod. In het
eerste deel is de onverwoestbare Kriss van Valnor de
protagonist. Tekenaar is de Italiaan Giulio De Vita.
Naast meerdere delen over Kriss van Valnor staat ook al
een deel over Thorgals dochter Wolvin gepland.
Het verschil in kwaliteit tussen het werk van Sente/
De Vita enerzijds en Van Hamme/Rosinski anderzijds is
schrijnend. Het eerstgenoemde koppel heeft de pech
dat de gekozen constructie vergelijking uitlokt. Wie in
de voetsporen treedt van anderen, wordt automatisch
langs dezelfde meetlat gelegd.
Sente is een verdienstelijke vakman die zijn sporen
al verdiende en zijn aanstelling als Thorgal-scenarist
ongetwijfeld te danken heeft aan zijn samenwerking
Laatste Oordeel
zelfmoord?
Op de plek waar Bruce Bechdel wordt begraven, verrijst een kitscherige
gedenknaald, helemaal in zijn stijl. Maar het echte monument
voor haar vader richtte Alison Bechdel op met Fun home. Het is een
goed geschreven boek waarin ze met humor, passie en metaforen uit de
wereldliteratuur probeert om haar vader te begrijpen. Daarbij schetst ze
ook een fascinerend beeld van haar eigen jeugd in een op zijn zachtst
gezegd onconventionele familie en de stoornissen die ze daar zelf bij
ontwikkelde.
Uitgeverij Xtra kondigde jaren geleden al een vertaling aan van Fun
home, maar eerlijk gezegd hadden we de hoop al opgegeven dat het
er nog van zou komen. Het is een aangename verrassing dat een van de
meest baanbrekende graphic novels van de afgelopen tien jaar nu ook in
vertaling verkrijgbaar is. Hans Pols
met Rosinski voor het tweeluik De wraak van graaf Skarbek. In Ik vergeet
niets! wordt de zwakke plek van ambachtsman Sente echter pijnlijk
duidelijk. Hij heeft geen kaas gegeten van een logisch opgebouwde
karakterontwikkeling en de daarbij behorende acties en reacties van
de personages. Voor talloze reeksen is dat geen enkel bezwaar. Van
Hamme heeft echter nadrukkelijk een erfenis op dat gebied nagelaten
en de Kriss van Valnor-albums pretenderen nadrukkelijk inzicht te
geven in waarom een van de belangrijkste bijfiguren uit de Thorgalcyclus
de fraaie etterbak is geworden die onze nobele held pijn in het
hoofd en kriebels in de lendenen bezorgt.
In Ik vergeet niets! gaat het wat dat betreft gelijk van dik hout zaagt
men planken. Een gemene stiefvader, een bangelijke moeder en valse
buurjongens maken het leven van een jong meisje tot een hel en al na
tien pagina’s is het Kriss volkomen duidelijk wat ze van het leven vooral
niet mag verwachten. Tot zo ver niets aan de hand. Het verbitterde kind
uit een boerengat waar ze een slavenbestaan leidt, weet echter op driekwart
van het album een gedetailleerd
plan voor de redding van een meisje en
haar eigen toekomst uit te werken en aan
een door de wol geverfde rondtrekkende
artiest op te dringen. Het op dodelijke
wijze uitschakelen van enkele volwassen
soldaten en een verwend leeftijdsgenootje
is daarna een fluitje van een cent.
In de moederreeks rond Thorgal en
Jolan maakt het superieure schilderwerk
van de oude meester nog veel van het
houterige schrijfwerk van Sente goed.
Tekenaar De Vita heeft onmiskenbaar veel
talent, maar heeft (nog) onvoldoende
artistieke kracht om de strip met tekentechnisch
vernuft naar een hoger plan
te tillen. Ik vergeet niets! is een redelijke
strip, maar verschrompelt in de schaduw
van de oerreeks. Jef Nieuwenhuis
15

Laatste Oordeel
Zeker Lezen
16
Meeslepende caleidoscoop vol
waanzin
Stad van klei (Milan Hulsing) Uitg. Oog&Blik/De
Bezige Bij; 144 p.; kleur; paperback; € 19,95
Milan Hulsing geldt al jaren als een van de
grootste talenten van de Nederlandse strip. Zijn
verhalenbundel Wat Fred niet wist kreeg in
2004 de Stripschapsprijs voor beste album. Hij maakte een deel voor de
ter ziele gegane Pincet-reeks, schreef Operatie Hanuman voor Michiel
de Jong en hield zich bezig met animatiefilms alvorens hij zijn vriendin
achterna trok naar Egypte. Daar liet hij zich inspireren door de kleuren
en de omgeving voor zijn nieuwste project: Stad van klei. Zonder ook
maar een cent subsidie en zonder uitzicht of zijn jarenlange werk hem
ooit iets oplevert aan royalty’s, maakt de eigenzinnig doorploeterende
Hulsing met deze verbluffende strip alle verwachtingen waar.
Stad van klei is de verstripping van een verhaal van de Egyptische
Superieur collagewerk
Gewelddadige gevallen (Dave McKean & Neil
Gaiman) Uitg.: Nova Arte; 44 pl.; kleur; harde
kaft; €12,00
In snel tempo wordt met terugwerkende
kracht de Engelstalige comic-markt voor de
Nederlandse striplezer ontsloten. Vooral uitgeverij
De Vliegende Hollander heeft daarmee al
menig stripparel vrijgegeven. Nu mengt ook de nieuwe uitgeverij Nona
Arte zich in het strijdgewoel. Nona Arte wil zich vooral op het fonds van
Marvel richten, maar verheugend genoeg trapt de nieuwkomer af met
Gewelddadige Gevallen, een vertaling van het monumentale Violent
Cases van de Britse stripkanonnen Neil Gaiman en Dave McKean. Het
was in 1987 voor hen allebei hun stripdebuut. Later zouden ze nog
samenwerken aan Ruis, Black Orchid en Mr. Punch.
Gewelddadige gevallen is een geweldige strip. Tekst en tekeningen
sluiten naadloos op elkaar aan. Schrijver Gaiman levert zijn fragmentarische
jeugdherinneringen van een verteller die het uiterlijk heeft
van Gaiman zelf, wat de strip een semi-autobiografisch karakter geeft.
Door een armverrekking komt hij als jongen terecht bij een spraakzame
osteopaat die ooit in de kringen rond Al Capone verkeerde. Maar zijn
jeugdherinneringen zijn vaag. Hij probeert er achter te komen wat echt
is en wat hij er later zelf bij heeft verzonnen.
Net als in Gaimans latere werk – zoals Sandman – is Gewelddadige
gevallen een verhaal over verhalen: in dit geval over herinneringen
aan herinneringen. Het maakt de strip op een intrigerende manier
schrijver Mohamed el-Bisatie: Al-Khaldiya (in het Engels verschenen als
Over the bridge). Hoofdpersoon is de onaanzienlijke ambtenaar Salem,
die op een enorm ministerie werkt dat de budgetten bepaalt en het geld
verstrekt aan alle lokale politiekorpsen in het land. Salem bedenkt een
plan om snel rijk te worden. Hij verzint een niet-bestaande stad ergens
in het zuiden van Egypte en brengt die onder in het onoverzichtelijke
archief van het ministerie. Elke dag verzint hij allerlei proces-verbalen
die moeten worden ingeleverd door het plaatselijke korps om geld los te
krijgen in de hoofdstad. Het geld steekt Salem vervolgens in eigen zak.
Om zijn verzinsels zo realistisch mogelijk te maken, bouwt hij de stad
volledig na in zijn woonkamer en geeft hij de politiecommissaris en de
andere inwoners een gezicht. Langzaam aan beginnen de verzinsels en
de realiteit in Salems hoofd echter door elkaar heen te lopen en zakt hij
weg in zijn eigen moeras van leugens en waanzin.
Hulsing heeft alle impressies die hij de afgelopen jaren
in Caïro opdeed, verwerkt in zijn strip. In donker okergeel en
grijs weet hij het Egyptische landschap en de stad tot leven
te wekken. Hij beheerst vele tekentechnieken. Dit keer heeft
hij gekozen voor het gebruik van verf en water en een schilderstijl
die doet denken aan die van Pascal Rabaté in zijn
magnum opus Ibicus, zonder daar een imitatie van te zijn.
Door die semi-realistische schilderingen vol groteske poses,
laat Hulsing voldoende over aan de verbeelding van de lezer
om zich in het verhaal te kunnen inleven.
Ook het knap geconstrueerde scenario draagt daartoe
bij. Steeds meer begint de vertelling de lezer te beklemmen.
Er broeit iets onder de oppervlakte van het verhaal wat je
bij de strot grijpt en dat maakt dat na lezing je koffie ongemerkt
koud is worden. Een knappe prestatie. Hulsing bewijst
wederom dat hij niet alleen grafisch over uitzonderlijke kwaliteiten
beschikt, maar ook nog eens dat hij een van de betere verhalenvertellers
van Nederland is. „Ik wil iets betekenisvols maken,” zei hij ooit in een
interview met ZozoLala. Dat heeft hij nu gedaan; het heet Stad van
klei. Mis het niet. Hans van Soest
fragmentarisch. Engeland in de jaren ‘60 en Chicago tijdens de drooglegging
voor de Tweede Wereldoorlog lopen door elkaar heen. De prikbordachtige
werkwijze van tekenaar/schilder/plakker McKean sluit daar
werkelijk naadloos bij aan. De pagina’s van Gewelddadige Gevallen
zijn een genot voor het oog. Met gebruik van elke denkbare techniek
construeert McKean collages die enkel in toom worden gehouden door
de verweven teksten van Gaiman. Slechts af en toe wordt het visuele
bombardement onderbroken door een wat rustiger pagina.
De strip verscheen in Engeland voor het eerst in 1987, maar geen
moment doet het verhaal gedateerd aan. Na meer dan twintig jaar is
Gewelddadige gevallen nog steeds okselfris en opwindend.
De uitgeverij doet al dat moois recht met een goed verzorgde en
betaalbare boekuitgave. Op al dat moois rust slechts één smetje. De
degelijke, stevige kaft wordt bijeengehouden door lijm die duidelijke
de weelde niet aan kan. Na een keer lezen lag bij het exemplaar van uw
recensent de achterkant al helemaal los. Jef Nieuwenhuis

Stripschapprijs
De Stripschapprijs 2011 gaat naar Minck
Oosterveer. Hij krijgt de oeuvreprijs op de
Stripdagen in maart (dit keer in Gorinchem).
Oosterveer is bekend van strips als Claudia
Brücken, Jack Pott, Nicky Saxx, Trunk en de
nieuwe Storm. HvS
Franse integralen
Uitgeverij Dupuis brengt in het Frans al jaren
mooi gebonden bundels uit van klassieke
strips uit haar fonds. Onlangs zijn daar een
aantal opmerkelijke integrale uitgaves bijgekomen,
zoals de Jerry Spring-verhalen van
Jijé in zwart-wit. Wie niet weet waar auteurs
als Giraud, Hubinon of Follet de mosterd haalden,
moet maar eens kijken naar het werk
van de Europese wegbereider van de clairobscur
in de strip. Ook mooi is Salvatore van
Nicolas de Crécy. In het Nederlands werd de
reeks over een verliefde garagehouder al na
één deel gestopt. In het Frans verschenen er
vier, die nu op paperback-formaat zijn gebundeld
en niet in kleur zoals de oorspronkelijke
albums, maar in sepia. Een andere strip die
(schaam je toch Dupuis!) al na een deel werd
stopgezet in het Nederlands, was Marzi van
tekenares Marzena Sowa over haar jeugd in
het communistische Polen. Alle in het Frans
verschenen delen zijn op kleiner formaat
gebundeld in een koffer inclusief dvd met
daarop een documentaire van Sowa’s terugkeer
in Polen een allerlei Oost-Europese tekenfilmpjes
uit haar jeugd. HvS
Nieuwe uitgevers
Aan het eind van 2010 meldde Nona Arte
zich aan het uitgeeffront. Haar eerste wapenfeit
was de vertaling van Violent Cases van
Gaiman en McKean (zie het Laatste Oordeel).
Nova Arte wil zich echter vooral richten op
vertalingen van comics uit het fonds van
Marvel, vooral bundels met afgeronde verhalen.
Voor 2011 belooft Nona Arte veel uitgaven,
waaronder The Avengers, Frank Millers
Daredevil en Kick-Ass van John Romita Jr. en
Mark Millar, hier bekend van de film. Verder
gaat uitgeverij Lebowski zich ook storten
op strips. Aangekondigd is een vertaling van
David Smalls Stitches en Gagarin van Rob van
Scheers en Gustavo Garcia. JN
Paul Bodoni
De in Zweden woonachtige stripmaker Paul
Bodoni (van het onovertroffen 2 Alfredo’s
op een groene prairiewolf en Het verhaal
van het verhaal en andere verhalen) was
afgelopen najaar in Nederland om samen met
Marcel Ruijters de Rotterdamse Laurenskerk te
bemuurschilderen. Aan het eind van het jaar
zakt hij opnieuw af naar onze regionen om
enkele maanden deel te nemen aan een kunstproject
in een GGZ-instelling in de omgeving
van Utrecht. Als eerste stripmaker in een reeks
van kunstenaars zal Bodoni zich als artist in
residence laten inspireren door de omgeving
en de daar verblijvende cliënten. De inspiratie
moet zijn vertaling vinden in een strip. JN
Stripsteden
In eerste instantie zullen vooral cultuursociologen
grijpen naar een essaybundel met
Prikbord
als titel Comics and the City. Urban Space
in Print, Picture and Sequence. Toch zijn de
overeenkomsten tussen het historische proces
van verstedelijking en de opkomst van het
beeldverhaal ook voor gewone stripliefhebbers
interessant. De bundel biedt beschouwingen
die je niet zo gauw in de geijkte stripinfomedia
zult vinden: bijvoorbeeld over de
vele gezichten van Batmans Gotham City, het
Parijs van Jacques Tardi, het fictieve Londen
in From Hell, het gebruik van clichés in 100
Bullets en het verschil tussen het Amerikaanse
Duckstad en het Duitse Entenhausen. Uitg.
Continuumbooks.com; $ 24.95. TD
Retro
Het is een en al retro in de Nederlandse strip.
Na de geslaagde revitalisering van het stripblad
Eppo volgde kortgeleden Por dios,
een reguliere en regelmatige publicatie van
oud stripmateriaal. Wellicht heeft dat de nimmer
aflatende Dick Matena gemotiveerd om
zijn klassieke sciencefictionstrip Virl weer
nieuw leven in te blazen. Meer voor de hand
liggend is dat de alom aanwezige Rob van
Bavel een belangrijke rol heeft gespeeld. Op
termijn zullen de nieuwe avonturen van Virl
namelijk in diens blad Eppo gepubliceerd
worden. Eerst rondt Matena de verstripping
af van Jan Wolkers’ Kort Amerikaans en aan
TheoThijssens’ Kees de jongen. JN
Arcadia
Over retro gesproken: uitgeverij Arcadia geeft
al jaren pareltjes uit die in een ver verleden
door andere uitgevers niet (in het Nederlands)
zijn uitgebracht. Zoals Arkel van Marc Hardy
en Stephen Desberg. Eind dit jaar verschijnt
een nieuw deel van die reeks: De reizigers
van de keerzijde. Het langverwachte vervolg
op Estel uit 1986! Ook komt Arcadia met een
nooit eerder verschenen verhaal van Johnny
Paraguay van Malik: Het meisje met het
witte haar. Begin jaren ’80 verschenen er
twee delen bij uitgeverij Archers. Verder nog
niet eerder verschenen album van Vergeten
jungle (Mazel en Cauvin) en Dokter Zwitser
(Wasterlain). HvS
17

Stripvoorspelling
Dit overzicht van te verschijnen strips is gebaseerd
op door de uitgevers aangeleverde informatie.
Ondanks de zorgvuldigheid waarmee het
wordt samengesteld, komt het regelmatig voor
dat de boeken in werkelijkheid pas later verschijnen.
Houd voor de meest actuele informatie
de webstekken van de uitgeverijen in de gaten.
Achter elk album staan de prijs (in euro’s) en
de uitvoering (slappe kaft/harde kaft) vermeld.
Het cursieve commentaar is van de ZozoLalaredactie.
Aanvullingen zijn van harte welkom
op stripvoorspelling@zozolala.com.
Te verschijnen in februari,
maart en begin april 2011
Arcadia — www.arcadiastrips.be
Arcadia archief 13: Vergeten jungle: Het
sidderende eiland (Mazel/Cauvin) 19,95;
hk.; mrt.
Atlas

Silves

Stripvoorspelling
20
Agenda
Evenementen
Op zondag 6 februari vindt in
Opwijk een stripbeurs plaats aan
de Kloosterstraat 9. Onder de signerende
auteurs is onder anderen
Hermann. Zie: www.nijdrop.be.
Zondag 27 februari kunnen Suske
en Wiske-adepten terecht op de
24ste Fameuze Fanclub-dag in De
Blokhoeve te Nieuwegein. Zie:
www.fameuzefanclub.nl.
De Str!pdagen zijn verhuisd van
Houten naar Gorinchem. In de
evenementenhal staat in het weekeinde
van 12 en 13 maart in het teken van
het thema grafische roman. Alles wat je wilt
weten, vind je binnenkort op: www.stripschap.nl.
In het weekeinde van 12 en 13 maart vinden
ook de Wilrijkse Stripdagen plaats aan
de Boomsesteenweg 337. Meer info volgt op:
www.vlaamsstripcentrum.be.
Zondag 3 april kun je in Maasmechelen
naar het plaatselijke stripfestival.
Handtekeningenjagers gaan er naar de
Koninginnenlaan 142 voor o.a. Hermann en
Batem. Zie: www.maasland-strip.be.
De Stripbeurs Arnhem heeft een interessant
programma. In het weekeinde van
16 en 17 april geven op het Jonas Daniël
Meijerplein (een nieuwe buitenlocatie) o.a.
Frank Pé, Matthias Schultheis en Tibery acte
de présence. Frank gaat er ter plekke grote,
ingekleurde tekeningen maken. Zie ook:
www.stripbeursarnhem.nl.
Expos