Download Dagboek - De negentiende eeuw

Vijfde Hoofdstuk
Kanaal van den heer van Dedem 72
de Ommerschans 92[?]
Dingsdag 15 July
Te acht ure verlieten wij het eerste fatsoenlijke logement dat wij tot nog toe gehad hadden en
stapten volgens afspraak naar het stadhuis, waar ons de Heer Tobias, die met den bode eene
schouw moest gaan doen met een kapwagen afwachtte. Zijne goede harddravers brachten ons
met spoed over den Zandweg heen door de groote landerijen, waar de arme lieden uit de stad hun
beesten voor eene geringe som laten weiden. Wij zagen de plaats waar men den nieuwen weg
naar Meppelt maken wil en kwamen drie uren van Zwol aan de plaats van den heer Van Dedem,
aanlegger van het beroemde kanaal dat zijn' naam draagt. Daar wij gemelden Heer een bezoek
wilden doen, stapten wij af en bedankten den Heer Tobias voor al zijne beleefdheden. Die
gedienstige man herinnerde mij in houding, gestalte, gelaatstrekken, spraak, omgang en vooral
zijne vriendelijke en inneemende handelwijze mijn overleden' Oom den Heer Sylvius Van
Lennep. De oude plaats van den Heer Van Dedem doorgewandeld zijnde, kwamen wij aan de
nieuw aangelegde. Waar voor twee jaren alleen barre heide was, staat nu reeds welig hout en
koren, zijn bloemperken en vruchtboomgaarden aangelegd en prijkt het heerlijk huis, dat, van
Vollenhove derwaarts gevoerd, en aangenaam over de vaart hangt. Deze vaart is zeer breed en
genoegzaam diep, zoodat mijn reisgenoot in 1819, toen de Smilder en Hogeveensche vaarten
onbevaarbaar waren wegens het lage water op deze vaart eene vloot van niet minder dan
zeventig turfschepen zeilen zag. Met gunstigen wind kunnen de schepen van de Ommerveenen in
een' dag te Amsterdam zijn, daar zij uit de Pekel Colonies komende acht dagen werk hebben,
wegens de menigten van sluizen. Desniettegenstaande spreekt bijna ieder ten nadeele over de
vaart van den heer Van Dedem, meest uit onkunde of ijverzucht. Het speet ons zeer dat wij hem
niet buiten vonden, daar hij ons zeker veel had kunnen verhalen en ten eten zou gehouden
hebben. Van zijne buitenplaats wandelden wij twee uren de vaart op en kwamen zoo aan de
herberg van Kruizinga, nabij de Ommerschans gelegen. Deze Kruizinga is de rechterhand van
den heer VanDedem: hij heeft hem veel geholpen in 't aanleggen der vaart: ook was hij het die
voor f 55.000 het gansche gebouw der Ommerschans aannam en in orde bracht. Toen wij bij hem
kwamen was hij niet te huis. Zijne vrouw, ons voor landloopers aanziende, weigerde ons logies.
Van Hogendorp bestelde dus koffi en liet zich als ontvallen dat het hem speet den heer
VanDedem niet tehuisgevonden te hebben: nu zette men groote oogen op: doch toen de kastelein
zelve te huis kwam, maakte zich mijn reisgenoot aan hem bekend voor denzelfden, wien hij in
1819 de veenen had rondgereden. Dadelijk keerde het blaadje om. De knecht haastte zich ons de
eerste te dienen: de meid ging onze bedden gereed maken: de zuster zette de stoelen, en de
vrouw maakte duizend verontschuldigingen dat zij ons niet naar waarde ontfangen had. Wij
dronken dus koffi en hoorden Kruizinga over de Ommerschans uit. Zeer aangenaam en
onderhoudend was zijn gesprek. Hij is een fraai, vrij gezet man, wiens spreekende oogen en
gelaatstrekken eene meer dan gewoone kunde, een vlug en schrander oordeel, eene spoedig
gevatte slimheid, ja zelfs een ongemeen genie aantoonen. Daar zijn huis te klein is, laat hij aan
de overzijde der vaart een tweede gebouw oprichten. Ingelicht omtrent hetgeen wij weten
wilden, trokken wij te twee ure naar de Ommerschans. Eerst liepen wij tien minuten door
heerlijke rogge en genaakten zoo het gesticht, dat een vrij aangenaam voorkomen heeft, zijnde
met boomen hier en daar overschaduwd, en op een' ouden Schans nog met grachten omringd,