Download Dagboek - De negentiende eeuw

Parijsche modemaakster toe, met name Mejuff. Vorheim, n o 7 in de Colonie n o 1 welke zich in
ieders gunst met gedrukte biljetten aanbeveelt en brieven franco verzoekt.
Ook heeft men zeer geschikte wandelende steenbakkerijen als in Braband. Tot dus verre
is alles vrij voordeelig: doch hetgeen volgt neemt voor mij veel van het voortreffelijke der
inrichting weg: Mijne eerste tegenwerping is:
I Wat den Godsdienst betreft: - Wij hebben uit het bovenstaande gezien hoe verkeerd de
kerkinrichting is; hoe er over de Colonisten werkelijke geloofsdwang heerscht, (zie pag. 30 reg
1.2.3) want ik weet het met geen zachter' naam uittedrukken, en aan den anderen kant laauw- en
onverschilligheid: de houding der Colonisten was oneerbiedig, zoo bij het aan- als bij het uitgaan
der kerk: eene vrouw onder anderen pakte Van Hogendorp bij den arm omdat hij niet genoeg
drong naar haar' zin. - Vier kerken van naastgelegenene dorpen zijn voor de colonisten geschikt:
doch met haar vieren niet genoeg om de helft derzelver te bevatten: dus wordt de helft ipso jure
van het kerkgaan verstoken. - De Roomsche Catholijke pastoor is gedurig op kermissen en
feesten, zit bijna den ganschen dag in de herberg en laat zijne kudde loopen. -
2 o Wat het onderwijs betreft: - Men zegt in de school dat hetzelve zich tot schrijven,
rekenen en lezen bepaalt en dat slechts als er tijd over is, aardrijkskunde, vaderlandsche
geschiedenis en stijl geleerd worden: doch uit gesprekken met Colonisten heb ik opgemaakt dat
deze bijvakken zeer veel tijd wegnemen: en welk nut doen zij aan menschen bestemd om achter
de ploeg te loopen of de spade in hand te nemen? Maken zij hen niet te onvrede met hun lot?
bepalen zij hunne gedachten niet tot voor hen onnoodige zaken? - Wat het godsdienstig
schoolonderwijs aangaat, uit den aard der zake kan het niet bestaan, dewijl de kinderen van
onderscheidene gezindheden op dezelfde school komen en dus in plaats van den Bijbel,
zedekundige (prul) boeken lezen. - Ik weet dat zulks bijna overal onvermijdelijk is: doch hier
vormt men eene nieuwe maatschappij. - Ook ging de school evenals de kerk een uur later dan het
bepaalde aan: wij kwamen er te half elf: (te tien ure moest dezelve aan zijn) te elf ure kwam de
meester en te twaalf ure ging de school weder uit.
3 o nopens het kanaal en kleinere vaarten. Eene vaart is voor eene Colonie als deze van
zulk een dadelijk belang dat zij de zorg van den generaal VandenBosch niet ontgaan moest: dan
deerlijk hebben zijne berekeningen hem bij het aanleggen derzelver bedrogen: - het is eene zoo
eenvoudige waarheid, welke zelfs zonder ondervinding aan een kind duidelijk zijn zoude, dat de
gloojing van een kanaal in den zandgrond gegraven bijna onmerkbaar zijn moet, wil men de
kanten niet zien verzakken, dat ik niet begrijpen kan hoe de generaal in het graven zijner vaarten
zoo ver heeft kunnen mistasten. Het hoofdkanaal zal hoogstens acht voet breedte hebben:
de gloojing is aan weerszijden niet meer dan drie voet, en op dezelve rust een' steile kant van
omtrent tien voet hoogte. Het gevolg hiervan is dat bij de minste regenbui de kanten in de vaart
afstroomen en die bedelven. In de kleine zijvaarten of wieken is geheel geen water, en in de
groote zou een kind geen' klomp aan een touwtje van het een tot het ander eind door het water
kunnen voorttrekken: het heeft op de diepste plaatsen geen twee voet en is op sommige geheel
droog.
Na den eten lieten wij om het slechte weder rijtuig komen en reden op een' slechte
fourgon met goede paarden, doch een' voerman die niet rijden kon over Willemsoord verder.
- De Drenthenaar bezit alle deugden en gebreken welke onafscheidelijk zijn van zijn
eenzaam landlijk leven. - Wanneer men in een gering gehucht eene kleine stulp bewoont, zelve
onbemiddeld en onkundig is en tot naburen en medeburgers alleen dezulken heeft, wanneer men
niet in de gelegenheid is meer grond te bebouwen dan men voor zijn eigen huisgezin van nooden
heeft en er dus weinig of niets overschiet om in grootere plaatsen ter markt te brengen, dan