Download Dagboek - De negentiende eeuw

nog wel op het drooge. Aan de zeekant is tegen de haven een muur gebouwd met drie groote en
eene kleine poort: aan de landzijde zijn zeven bolwerken; hooge schoone wallen, en eene diepe
gracht door Coehoorn veel verbeterd. De Fivel of het Damsterdiep heeft hier door twee,
voorheen door drie sluizen of zijlen zijne uitwatering, welke eerst de Delf heette, waarna de
vesting genoemd is. Dezelve is met breede straten gebouwd en heeft zelfs een huis met eene
porte cochère, waardoor al de andere huizen wel heen kunnen loopen. Te half negen dronken wij
eene flesch wijn, en zagen de invaliden welke hier ten getale van honderd met vrouw en kinderen
de Groote Cazerne bewoonen, hun pijpje voor de hoofdwacht smooken. Te negen ure gingen wij
bedwaarts.
Woensdag 25 Juny.
Te half vijf waren wij reeds op weg en kwamen ras aan het dorp Farmsum, tot hetwelk zes
gehuchten behooren. De kerk en toren zijn hoog, en deze laatste scheef gebouwd. Twee steen- en
pannebakkerijen, eene kalkbranderij, eene scheepstimmerwerf, een zaag- olie- rogge- en
pelmolen vindt men in hetzelve. In 1813 had dit dorp door de Franschen die in Delfzijl genesteld
waren, veel te lijden: eene rij huizen werd er omvergehaald: de lommerrijke lanen, wandelingen
en boomgaarden werden vernield om het geschut vrij te hebben. - Twee ure van daar ligt
Wageborgen, waar wij als in alle boereherbergen bij een blakend vuur werden opgewacht en
ontbeten. Dit dorp is niet groot en ligt op een min vruchtbaren zandgrond. Om te Nijenwolde te
komen, dat er een vierde uurs van daan ligt, hadden wij een uur werk wegens den omweg dien
wij om een korenveld nemen moesten. Nijenwolde, een groot en zeer vruchtbaar dorp is door
indijking aan den Dollert ontnomen. De gemeente is hier zoo groot dat er twee schoolen zijn.
Langs een steenen voetpad door het koren voortgaande, kwamen wij aan eene herberg, waar de
kastelein ons raadde links om den n/N[?]ieuwendijk optegaan. Dit deden wij en hadden aldaar
links en rechts het heerlijkst gezicht over de ingedijkte polders, waarvan de laatste 2200 deimten
lands (elke deimte van 240 roeden) bevat, en in 1819 en 1820 geschied is. Bloeiend staan er de
korenvelden. Het koolzaad had er van den vorst geleden, anders zoude het gezicht nog fraaier
geweest zijn. Boerenwooningen van drie verdiepingen hoog stonden heinde en veer verspreid.
Men geeft hier voor de deimte lands tot bij de f 100 huurs, 'tgeen onbegrijpelijk veel schijnt:
doch de belastingen en verpondigen zijn hier hoog en worden door den eigenaar geheel
gedragen, mede wegens de beklemming waarvan ik hooger sprak. Te Finsterwolde, een
aanzienlijk en zeer uitgestrekt dorp hadden wij wederom met eenige groote honden twist; wij
aten en dronken er koffi van 12 tot 2 in een' groote herberg. Van Hogendorp die sints de
slapelooze nacht van Groningen niet zeer wel was herstelde zich hier met een twintigtal kopjens.
- Nu den dijk verlaten hebbende wandelden wij door fraaie velden naar Beestenhamrik. Hier
werd ons oog verrukt door het aanschouwen van meer dan honderd boerenwooningen, elk van
drie verdiepingen hoogte, met onmetelijke schuren voorzien, en zich zoo ver het oog reikte in
den Pruissischen polder uitstrekkend. Na een half uur gaans kwamen wij aan een dijkje dat men
ons voor de kortheid had aangewezen: maar dat slechts van modder bestond, en waar men bij
elke schrede een' halven voet inzakte; dit duurde drie kwartiers en was hoogst verveelend na acht
uren geloopen te hebben. Het eindigde aan de Nieuwe Schans, waar wij te 4 ure aankwamen en
in de groote herberg van Buisman (of zoo als de Groningers zeggen: Boesman) onzen intrek
namen. Mijn reisgenoot dronk er nitri ter herstelling en ik bier. Na een ogenblik gerust te hebben
traden wij de vijfhoekige vesting in, doch stootten spoedig ons hoofd aan de andere poort. De
schanssen rondwandelende die voor hooi- en grasvelden gebruikt worden, kwamen wij aan de
school en traden dezelve binnen, ons van den naam des hoogleeraars Van Swinderen bedienende.