Download Dagboek - De negentiende eeuw

Tweede Hoofdstuk
Vervallen staat van Enkhuizen 22 Haringvisscherij 24 Societeit aldaar 25 Medemblik en deszelfs
werf 27 Armenwerkhuis en taanhuis 29 bezoeken enz. 30 Overvaart naar Urk 31 Beschrijving
van dat eiland. Oudburgemeester. Predikant Aannemers. Kerk. Wooningen. Aankomst aan de
Lemmer in Friesland
Na het gebruik van karbenaden, ons gewoon middagmaal, bezochten wij den Heer Duyvensz
adv. en notaris, aan wien wij evenals aan den heer Pan door den Hoogleeraar Tydeman uit
Leyden aanbevolen waren. Het onthaal was zeer vriendelijk. Mev. Duyvensz die van haar
spraakvermogen beroofd is schonk ons thee. Na een zeer leerrijk gesprek bezichtigden wij onder
geleide van gem. Heer het stadhuis, dat buitengemeen fraai is. Al de vertrekken lopen op een
groot en prachtig gebeeldhouwd bovenportaal uit. Van den toren leverde ons de zee welke de
uitgestrekte stad bespoelen komt, en de Friessche kust die aan de overzijde uit de wateren zich
verhief een trotsch en bekoorljk schouwspel op. De stad rondwandelende, vonden wij dezelve in
een bedroevend en diep verval. Overal waren de schoonste huizen gesloopt, en die nog
bestonden dreigden intestorten of stonden alleen, als treurden zij eenzaam op een kerkhof.
Groote grasweiden waar runddieren, paarden of schapen liepen vertoonden zich daar; waar
voorheen trotsche gebouwen stonden: de magazijnen der eens zoo bloeiende Oost Indische
Compagnie bestaan niet meer: slechts een huisgezin, dat nog meest te Leyden woont houdt nog
koets en paarden, terwijl er in 1800 achttien waren, die zulks doen konden: de kleine visscherij
levert weinig meer op; en de groote (haring) visscherij is bijna geheel vervallen.
Vele oorzaken hebben hiertoe samengeloopen: de eerste is dat de haring visscherij niet
meer zoo uitsluitend door onze natie wordt verricht als te voren, dat andere volken er zich mede
bemoeid hebben en zelfs eenigzins het kaken hebben nagebootst: daar nu hun haring veel
goedkooper is, en de Russische boeren, bij welke veel consumptie van die visch is, weinig het
onderscheid in smaak proeven, wordt die meer op den duur bij hun gezocht dan de onze, die
duurder is: ook heeft de haring zijne vorige standplaatsen verlaten: verscheidene visschers
hebben dus om maar visch te huis te brengen zich onder de kusten begeven en daar hom- of
kuitzieke haring gevischt; andere verzuimden de haring welke 's avonds niet gekaakt was, over
boord te werpen en kaakten dus den volgenden dag doode visch: hierdoor ontfing de oude naam
der Hollandsche haring een geweldigen krak: de meeste schuld echter ligt bij het aannemen van
vreemde schippers die zich het kaken slecht verstonden of min naauwgezet te werk gingen. Zoo
verloren nu in het vorige jaar de reeders alles wat zij tot de uitrusting besteed hadden, 't geen
ruim een ton bedroeg; de heer Abegg, die van den koning van Pruissen geene premie voor de
haringvisscherij erlangen kon, kwam in 1821 met vierentwintig buizen van Emden naar
Enkhuizen, alwaar hij in triomf werd ingehaald, zoo zelfs dat de paarden van voor zijn rijtuig
afgespannen werden, en hij door 't gepeupel voortgetrokken. Dan in twee jaren schoot hij f
100,000 bij de visscherij in: hierom zendt hij dit jaar slechts de helft zijner buizen uit; de stad zal
indien hare visscherij dit jaar even onvoordeelig uitvalt dezelve geheel laten varen. -
Na eene wandeling langs de zeekant, zagen wij een lief en stil meer aan de stad gelegen:
hier vermaken zich de Enkhuizenaars met zeiljachten, welke wij wat verder in gereedheid zagen
brengen; sommige waren zeer net beschilderd. - Als eene bijzonderheid merkte ik op dat men
aan de huizen waar een sterfgeval plaats had gehad, een zwarten lanfer voor de deur hing.
Te negen uren te huis gekeerd, verlustigden wij ons met het treflijk uitzicht over den
haven op de groene golven, welke met booten bedekt waren en welke de ondergaande zon als