Nederlandse fluitisten en fluitis - Nederlands Fluit Genootschap

More documents

Recommendations

Info

Herman M. van Boom zing nodig ware; het ideaal der mechanisch volmaakte voordragt kan er zich in spiegelen. Waarschijnlijk is er door goede Componisten niet voor de fluit-solo geschreven, omdat de daartoe noodige grond, karakter, in dit instrument ontbreekt, en dit doet ons mede om der wille van den Hr. van Boom zeer leed, daar ZEd. nu verpligt is zich achter werken van Drouet, Tulou en anderen van dit zwak kaliber te verschansen“. In 1863 werd hij door Willem III tot ‘Solo-fluitist van den Koning der Nederlanden’ benoemd. Eugène Walckiers droeg zijn Trois Trios pour trois Flûtes op. 93 aan hem op, en Karl Keller zijn 3 Divertimentos sur des Airs nationaux hollandaises. E.e.a. illustreert de contacten die Van Boom met buitenlandse collega’s had. Ook Nederlandse componisten schreven voor hem: Johannes Meinardus Coenen droeg zijn Nocturne voor fluit en orkest aan hem op (door Van Boom uitgevoerd met het orkest van Felix Meritis) en Jan Willem Wilms zijn Concertino voor fluit en orkest. Twee andere fluitisten verdienen een korte vermelding: Franz Botgorschek en Mathieu-André Reichert. 39 Botgorschek (Wenen 1812-Den Haag 1882) kreeg zijn opleiding bij Ferdinand Bogner, de fluitist voor wie Schubert wellicht zijn variaties op Ihr Blümlein alle schreef. Na korte tijd als fluitist bij het Theater in der Josephstadt en bij de Hofoper in Wenen te hebben gewerkt trok hij vanaf ca. 1837 enige tijd rond als reizend virtuoos, om zich daarna in Den Haag te vesti- gen als fluitist in de Hofkapel en als leraar aan de Koninklijke Muziekschool. Aan dit laatste instituut werd hij de eerste leraar die uitsluitend fluitonderwijs gaf. Zijn voorganger, E.A. Schmitt, gaf namelijk zowel hobo- als fluitlessen, een combinatie die in die tijd zeer gebruikelijk was. Van Botgorschek zijn talrijke solistische optredens in Nederland beschreven. Mendel beschrijft zijn spel als volgt: “Edler, schöner und seelenvoller Ton, treffliche Behandlung des Instrumentes und vollkommene technische Fertigkeit ...”. Mathieu Reichert (Maastricht 1829-Rio de Janeiro 1880), zoon van een stafmuzikant van de infanterie, kreeg zijn opleiding van Jules Demeur(s)-Charton aan het Koninklijk Conservatorium te Brussel, waar hij in 1847 zijn ‘premier prix’behaalde. 40 Na enige tijd als ‘Flûtiste solo de la musique du Roi Leopold’ te hebben gewerkt, een aantal reizen als virtuoos (Caecilia bericht over een concert in Amsterdam in 1855) 41 en enige tijd in het orkest van showman-dirigent en initiator van de Promenade-concerten in Engeland, Louis Jullien, vertrok hij in 1859 naar Rio de Janeiro, waar hij in dienst trad van keizer Pedro II. Hij stierf in 1880 in Rio nadat hij zijn talent enige Jan Willem Wilms jaren in de alcohol had gedrenkt. Van zijn vriendelijke lichtgewicht-composities zijn de Fantaisie Mélancolique op. 1, de Exercices journaliers op. 5 en de Six Études op. 6 nog steeds in gebruik. Een bijzonder curieuze Nederlandse fluitist wordt door Broadwood genoemd. 42 Hij was de Robert Dick avant la lettre... . “(A) performer on the old flute produced a .... remarkable ... sensation at the ... society’s Fluit 2004-1 19
concerts. This was a gentleman from Holland, noted for his power of sustaining chords on the flute. So astonished was Mr. Clinton ... that he introduced the Dutchman, and obtained for him a preliminary hearing. I was present at that Philharmonic rehearsal, and well remember the brilliant and rapid staccato articulation with which the special wonder was ushered in. Presently came a pause; then, amid deep silence and breathless expectation, the player emitted three several simultaneous sounds ..., which were greeted by the orchestra ... with one vast, irrepressible shout of laughter. When this subsided the Dutchman had fled ...”. Een Nederlandse fluitist met deze specifieke vaardigheden is tot op de dag van vandaag echter nog niet gevonden in de concertverslagen van de negentiende eeuw. Over de acceptatie van de cylindrische Boehmfluit in Nederland zijn nog niet veel details bekend. Ludwig Boehm was zo vriendelijk mij voor dit artikel een uittreksel toe te sturen van het Geschäftsbuch van Theobald Boehm van 1847-1859 en 1876-1879 waarin alle aankopen van Böhms instrumenten nauwkeurig geregistreerd staan. Hierin vinden we de volgende notities: “[1849] Februar/ Nro. 25/ Eine Flöte von Argentan; März 16 abgesandt an E. Tänzer, Muzykmeeste(r) op den graven, Deventer in Holland; bezahlt 135 fl. (...) [1850] April 20/ Nro. 43/Eine Deckelklappenflöte von Silber; October 24 an Herrn Tänzer in Deventer; bezahlt 180 fl (...) [1850] August 12/ Nro. 46/ Eine Ringklappenflöte von Silber; an Herrn Georg Bayerböck in Arnheim in Holland, mit Rabat 149 fl; bezahlt 164 fl (...) [1856] Februar 18/ Nro. 104/ Eine silberne Flöte; an Herrn Tänzer in Deventer 180 fl” Kort na Boehms uitvinding van 1847 waren in ons land dus vier originele cylindrische fluiten van hem in gebruik, hoewel niet bij toonaangevende fluitisten van die dagen. Herman van Boom, de meest charismatische Nederlandse fluitist van zijn tijd, volgde in 1859 met de koop van een zilveren Louis Lot-fluit (no. 414). 43 Het is niet verwonderlijk dat hij een instrument van een Franse bouwer aanschafte. Door de vele contacten die hij tijdens zijn studie bij Tulou in Parijs had gelegd, moet hij gehoord hebben van de voortreffelijke fluiten die Lot volgens Boehms model bouwde. Of hij het instrument voor de rest van zijn leven bleef bespelen of dat hij weer teruggreep naar zijn oud-systeemfluit, zoals wel gebeurde, is tot nu toe onbekend, evenals de namen van andere fluitisten die zijn voorbeeld gevolgd zouden kunnen hebben. Onderzoek, voor zover nog mogelijk, naar de voorraden en leveringen van de belangrijkste muziekhandelaren zou ons meer kunnen vertellen over de acceptatie van de Boehmfluit. 44 Was Nederland even snel met de acceptatie van dit instrument als Frankrijk en België? Aarzelde het even lang als bijvoorbeeld Duitsland, of duurde het, zoals in Italië en Oostenrijk, tot na de eeuwwisseling? Aangezien de Nederlandse blaasinstrumentenbouw inmiddels van geen betekenis meer was, kan hier geen vertragend effect van zijn uitgegaan, zoals in Engeland, waar talloze bouwers, soms geïnspireerd door Boehms ideeën, hun eigen modellen ontwikkelden. Zijn we in de eerste helft van de negentiende eeuw vooral de namen van de familie Dahmen, van Drouet en vader en zoon Van Boom tegengekomen, in de tweede helft van de negentiende eeuw traden vooral de broers Edward en Jacques de Jong op de voorgrond. Edward de Jong zou, evenals het fluitistenkwartet geboren in de tweede helft van de negentiende eeuw, Albert Fransella, Ary van Leeuwen, Hendrik de Vries en John Amans, grote roem buiten Nederland verwerven. Van deze laatste vier was Ary van Leeuwen wel de meest opvallende. Omdat De Jong in Manchester, Fransella in Londen, Amans in New York, De Vries in Berlijn en New York en Van Leeuwen in Wenen, Philadelphia en Cincinnati toonaangevende musici waren, kunnen we hier stellig spreken van een gouden periode in het Nederlandse fluitspel. Edward de Jong Edward de Jong (Deventer 1837-Isle of Man 1920) zocht, zoals veel andere Nederlandse musici van zijn tijd (bijvoorbeeld Julius Röntgen en Leander Schlegel), voor zijn opleiding zijn heil in Leipzig, het toenmalige centrum van de Duitse muziek, en wel bij 20 Fluit 2004-1
Page 1 and 2: Rien de Reede Nederlandse fluitiste
Page 3: 72 Studies for the Boehmflute voor
Page 7 and 8: Ary van Leeuwen tijd speelde hij in
Page 9: 35 Zie P.C. Ritsema van Eck en H.M.

Nederlandse fluitisten en fluitis - Nederlands Fluit Genootschap

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?