Nederlandse fluitisten en fluitis - Nederlands Fluit Genootschap

More documents

Recommendations

Info

uitgebreidheid eenvoudigheid, aan moeite geduld en aan inspanning duidelijkheid te paren”. Wel in het bijzonder bij Louis Drouet (Amsterdam Louis Drouet 1792-Bern 1873) wierpen de lessen van Arnoldus Dahmen vruchten af. De uit Parijs afkomstige vader van Drouet vestigde zich in 1786 als pruikenmaker en kapper in Amsterdam en trouwde met de Haagse Philippine Muller, uit welke verbintenis Louis voortkwam, die in 1792 in de Mozes en Aaron-kerk werd gedoopt. Drouets instrumentale onderwijs genoot hij uitsluitend van Arnoldus Dahmen. De lessen die hij later op het Parijse conservatorium volgde waren volgens diverse berichten dan ook geen fluitlessen maar lessen in compositie en harmonie bij A. Reicha en E. Méhul. Over Drouets carrière is, gezien zijn immense Europese populariteit, enorm veel geschreven, en het kost moeite mij te beperken tot een aantal hoofdpunten. Op vijftienjarige leeftijd benoemde Louis Bonaparte, de toenmalige koning van Holland, hem tot hoffluitist en schonk hem een kristallen fluit met inscriptie van de Parijse bouwer Laurent, een instrument dat thans nog wordt bewaard in het Rijksmuseum te Amsterdam. 35 Het kon niet uitblijven of Napoleon wilde Drouet zelf in dienst nemen en overlaadde hem met gunsten en eerbewijzen, waaronder nogmaals een Laurent-fluit. Er zijn diverse verslagen bekend van optredens van Drouet voor Napoleon, waar de keizer niet ophield hem te prijzen voor zijn spel en hem regelmatig vroeg nieuwe variaties te maken op dit of dat thema. Na de val van Napoleon werd Drouet aangesteld in de kapel van Louis XVIII. Het lijkt curieus dat voor deze baan niet de fluitist Jean-Louis Tulou werd gevraagd, die in Parijs een grote naam had, maar dit lag aan het feit dat deze vurig republikeins was en niet de gewoonte had dit onder stoelen of banken te steken. Sinds 1814 was de toen 28-jarige Tulou een rivaal van Drouet, in zowel politiek als fluitistisch opzicht. Het tijdschrift Caecilia schrijft hierover: “Ieder der beide kunstenaars had weldra zijne warme bewonderaars en partijgangers. Gedurende bijna twee jaren bleef de overwinning onzeker, totdat Lebrun zijne opera Le Rossignol schreef, waarin de zang van den koning der vogelen aan de fluit van Tulou werd toevertrouwd. Deze strijd moest beslissend worden; de kunstenaar begreep dit en wist zijn talent tot de hoogte zijner moeilijke taak te verheffen. Gedurende de geheele opera deed hij zulke nieuwe, zuivere, teedere en tevens schitterende klanken hooren, dat de gansche vergadering de grootste bewondering toonde. ... van toen af was geen strijd meer mogelijk. Drouet verwijderde zich uit Parijs en ging naar Engeland”. In Engeland begon hij ook met de productie van fluiten, maar dat werd geen succes omdat de Engelse spelers een volledig ander toonideaal nastreefden. Er zijn nog diverse fluiten van Drouet (meestal gemaakt door de bouwer Cornelius Ward) bewaard gebleven, onder andere in de verzamelingen van het Haags Gemeentemuseum, de Library of Congress in Washington en de Ridley Collection. Behoedzaamheid is geboden, omdat er ook veel vervalsingen in omloop waren. Lindsay schreef ca. 1829 hierover in zijn Elements of Flute-Playing: “... scarcely a genuine Drouet is now to be met with”. In Engeland kreeg Drouet een andere rivaal in Charles Nicholson, een fluitist met een bijzonder krachtige toon, waardoor, zoals we weten, ook Theobald Boehm zeer geïmponeerd was. Een tijdgenoot, William James, zegt over beide fluitisten: “I do not think ... that M. Drouét’s performance was as effective in a large room as Mr. Nicholson’s; and this may be mainly attributed to the powerful tone of the latter gentleman. There can be no question of the superiority of Mr. Drouét in point of style and articulation; and whether Mr. Nicholson’s expression and tone will compensate for his inferiority in these respects, have been much disputed. Mr. Drouét had not, however, the same quantity of tone as this gentleman, although the quality may be pronounced superior”. 36 Na zijn Engelse periode reisde Drouet weer enige tijd door Europa met zijn vrouw, de zangeres Florentine Faillan, waarna hij gedurende drie jaar dirigent van het San Carlo-theater in Napels zou zijn geweest. Klaarblijkelijk beviel hem dit niet, want hij ging weer terug naar Holland, waar hij tot 1828 bleef. Van hieruit maakte hij in 1828 en 1829 samen met Mendelssohn reizen naar Parijs en Londen. Een programma van een concert dat zij op 24 juni 1829 in Londen gaven is te vinden in Rockstro’s A Treatise on ... the Flute. 37 Na een kapelmeesterschap aan het hof van Sachsen-Coburg-Gotha (1836-1854) maakte hij met zijn zoon de pianist Louis Drouet jr. in 1854 nog een concertreis naar Amerika, waar hij kennis maakte met de nieuwe Boehmfluit. Hij was zo enthousiast over het nieuwe instrument dat hij er direct zijn Fluit 2004-1 17
72 Studies for the Boehmflute voor schreef. Voor zijn eigen carrière had deze kennismaking naar alle waarschijnlijkheid geen consequenties meer, want hij trad na deze reis nog maar zeer sporadisch op. Hij stierf in Bern in 1873. Drouet’s activiteiten behoren kritisch bekeken te worden, vooral waar het gaat om de componist Drouet, die meer dan 400 werken op zijn naam had staan. Zijn talloze, aan de lopende band geschreven werken, veelal variaties op bekende opera-aria’s of liedjes, verkocht hij aan de uitgevers die hij tijdens zijn reizen ontmoette. Als reizend virtuoos en dirigent was hij in heel Europa zeer gevierd. Afstanden leken voor hem niet te bestaan, want we kunnen lezen over concerten in alle windstreken van het Europese continent, van Stockholm tot Napels. Zijn correspondentie met de Haagse hofkapel bewijst dat hij zeer eigenzinnig en erg op de penning was. 38 In politiek opzicht was hij waarschijnlijk een opportunist. In een conversatieschrift van Beethoven wordt Drouet afgeschilderd als een ervaren rokkenjager. De broers Johannes Arnoldus (Amsterdam 1805- Amsterdam 1834) en Pieter Wilhelm Dahmen (Amsterdam 1808-Amsterdam 1886) kregen, zoals we hierboven zagen, lessen van hun vader, die bovendien ook neef Johannes Cornelis opleidde. Afgaand op de jaartallen moet het Pieter Wilhelm zijn die in de AMZ van 19 juli 1817 wordt geïntroduceerd: “Hr. Dahmen liess sich mit einem Flöten-Concert von Hoffmeister, sein Söhnchen mit einem von Devienne, und beyde zusammen mit einem Doppel-Concert von Schneider horen, welches sehr richtig zusammen ging und rein stimmte. Der Kleine hat seit vorigem Winter merklich zugenommmen, er leistet für seine Jahre wirklich viel. Er mag 9 oder 10 Jahre alt seyn. Wenn er so fort fährt, so kann er’s sehr weit bringen”. Talentvoller dan Pieter Wilhelm, die onder andere eerste fluit speelde in de Parkconcerten, moet volgens diverse berichten echter Johannes Arnoldus zijn geweest, al schrijft Amphion in 1819 echter nog met enige reserve over hem: “... wij (hoorden) ook nog den jongen Dahmen in Variatien voor de fluit van Keller, die hij zeer netjes blies. Eene der Variatiën, in oktaven, viel bijzonder goed uit, en eene andere met slepende noten door de halve toonen even goed; minder echter eene Variatie met triolen in scherp gestooten nooten, als voor welke het hem aan kracht ontbrak, om te volharden. Men kan hem met dat al niet dikwijls genoeg toeroepen dat hij zijn inwendig gevoel moet doen medespelen, en niet de vingeren alleen! Vooral bij de fluit is zulks een hoofdvereischte, daar dit instrument buitendien reeds zoo bepaald en eenvormig is. Zijn toon, die zeer liefelijk en aangenaam is, moet ook nog in kracht aanwinnen”. Johannes Arnoldus kreeg een aanstelling in het orkest van de Stadsschouwburg, waar hij volgens zijn biograaf “14 jaren als eerste fluitist waardiglijk uitblonk”. Evenals de andere leden van de familie Dahmen componeerde hij ook. In het Nederlands Muziek Instituut zijn een Air Varié voor fluit en strijkers en een Andante Varié voor fluit solo van hem te vinden. Door een zwakke gezondheid stierf hij al op 29-jarige leeftijd. Naast Drouet en vader, zonen en neef Dahmen kennen we ook vader en zoon Jan en Herman van Boom. Jan van Boom werd in 1783 in Utrecht geboren uit een ‘brave burger familie’. Volgens musicograaf F.C. Kist was Jan van Boom voor een groot deel autodidact, maar had hij wel enige lessen gehad bij een zekere Koopman en bij Kaulbach, muziekmeester/fagottist in het Utrechts Collegium Musicum. Ook liet hij geen kans onbenut om het spel van Drouet, die in 1807 in het gevolg van Louis Bonaparte in Utrecht woonde, te observeren. Caecilia schrijft hierover: “Elke gelegenheid greep de jonge van Boom aan om Drouet te hooren. Uren stond hij luisterende aan diens kamerdeur om zijne wijze van oefenen te volgen, en, zoo veel zich de gelegenheid daartoe aanbood, was hij er op uit het een of ander van D. af te zien. Zijne zucht daartoe was zelfs zoo groot, dat hij den eigenaar eens logements (het oude kasteel van Antwerpen) den jongen van Boom gebiedende zijne woning te verlaten, toen hij tot luisteren aan de kamerdeur van Drouet had post gevat, toevoegde: ’Welnu, de Heer Drouet logeert op No. 21, ik wil No. 22 voor mij behouden’”. Vanaf zijn twintigste jaar was hij fluitist in het Utrechtse ‘Stads-concert’ of Collegium Musicum, een baan die hem veel vrije tijd liet, want het orkest met ongeveer 30 leden (ca. 25 dilettanten en 5 ‘meesters’), repeteerde één keer per week en gaf dan één of twee concerten. Van Boom speelde daarnaast ook regelmatig concerten met één of meer van zijn kinderen. Op 4 december 1818 schrijft de Utrechtse krant dat er een concert wordt gegeven door “den Heer van Boom en deszelfs zoontje, oud 8 jaren”. Op het programma stond de Concertante van Devienne. Een jaar later komen we dezelfde advertentie nogmaals tegen en was het zoontje nog steeds 8 jaar. Zo’n optreden was een theatrale gebeurtenis met een hoog schattigheidsgehalte: de kleine Herman van Boom speelde dan staand op een stoel naast zijn vader. Tegenwoordig is Jan van Booms naam nog slechts bekend door zijn duetten voor twee fluiten en zijn werk voor fluit en gitaar. Jan van Booms zoon Herman (Utrecht 1809-Utrecht 1883) was een fluitist met bijzondere kwaliteiten. Hij kreeg op jonge leeftijd lessen van zijn vader, om daarna als zeventienjarige in Parijs bij Tulou aan het Conservatorium te gaan studeren. Lessen die klaarblijkelijk hun vruchten hebben afgeworpen, want F.C. Kist noemt Herman van Boom “naast Drouet de grootste Fluit-virtuoos dien Nederland heeft voortgebracht”. Over een concert in Felix Meritis, waar Van Boom als solo-fluitist aan verbonden was, schrijft Caecilia in 1845: “Het onverbeterlijke fluitspel van den Hr. van Boom is genoegzaam bekend, dan dat eene aanprij- 18 Fluit 2004-1
Page 1: Rien de Reede Nederlandse fluitiste
Page 5 and 6: concerts. This was a gentleman from
Page 7 and 8: Ary van Leeuwen tijd speelde hij in
Page 9: 35 Zie P.C. Ritsema van Eck en H.M.

Nederlandse fluitisten en fluitis - Nederlands Fluit Genootschap

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?