figuur 1: Stroomdiagram ter bepaling van de representatieve ...

Met ijken meer bereiken,
een follow up (2).

Samenstelling Onderzoeksgroep ‘Maten en Meten, IJken is Weten’
Guus Schrijvers
Jo Hermanns
Henk van Stel
Ingrid Staal
Lianne Holty
Dré van Eekelen
Mayke Roodzant-Velthausz
Jobien Vermue
Noëlle Pötgens
Henny v.d Brink
Mirna Hillebrand
Els Cok
Trees Fockenier
Auteur
Ingrid Staal
Met dank aan
Anneke van Pelt
Ruud van de Woestijne
Illustratie: Els Koopmans
Verspreiden van de kennis in dit rapport is toegestaan indien dat gebeurt met
bronvermelding.

Maten en Meten, IJken is Weten: één jaar later
In november 2005 heeft tijdens het symposium ‘Maten en Meten, IJken is Weten’ de
formele aftrap plaats gevonden voor het onderzoek naar het 1 e ijkmoment binnen de
JGZ. De hoofddoelstelling van dit project is het onderzoeken welke vorm van
vroegsignalering van jonge kinderen die een hoog of verhoogd risico lopen op
problemen met opvoeding of ontwikkeling de beste is. Met dit project wordt een deel
van het handelen van de JGZ wetenschappelijk onderbouwd, waarmee een stap
wordt gezet in de richting van evidence-based practice.
Sindsdien is het onderzoeksvoorstel nader uitgewerkt en is vanaf 15 mei 2006 onder
belangstelling van Zeeuwse radio en tv gestart met een nieuwe vragenlijst (VOBO-Z)
tijdens alle 18 maands huisbezoeken in Zeeland. Deze nieuwe vragenlijst is in de
vorm van een gestructureerd vraaggesprek waarbij de benodigde zorg aan de
ouders getaxeerd wordt door zowel ouder als JGZ-verpleegkundige. Gedurende de
valideringsfase van de vragenlijst is aan ouders gevraagd om na het huisbezoek
zelfrapportage vragenlijsten in te vullen en op te sturen. Bij gebrek aan een gouden
standaard is gekozen voor qua inhoud gerelateerde instrumenten zoals de ASQ,
ASQ:SE, NOSIK en KIPPPI.
Na het valideringsonderzoek volgt het vervolgonderzoek. Binnen deze
onderzoeksfase zal het 18 maanden huisbezoek worden vergeleken met een
verlengd bezoek aan het consultatiebureau op de leeftijd van 18 maanden, beiden
met een gestructureerde screeningsprocedure, en met een regulier
consultatiebureaubezoek van 15 minuten. De aftrap van de vergelijking tussen
huisbezoek en consultatiebureaubezoek is tijdens de, inmiddels traditie geworden,
novemberbijeenkomst in Middelburg gepresenteerd middels uitleg over de
doelstelling, opzet & tijdsplanning.
Middelburg, 23 november 2006

INHOUDSOPGAVE
SAMENVATTING........................................................................................................5
1. INLEIDING.............................................................................................................6
1.1 Onderzoeksvraag...........................................................................................8
1.2 Onderzoeksobject: het huisbezoek bij 18 maanden in de provincie Zeeland.9
1.3 Onderzoeksmethoden..................................................................................10
2. RESULTATEN.....................................................................................................13
2.1 Onderzoekspopulatie ...................................................................................13
2.2 Basisgegevens.............................................................................................15
2.3 Statistische analyse .....................................................................................20
2.4 Vergelijking resultaten rapportage 2004, 2005 en follow up 2006................26
3. DISCUSSIE..........................................................................................................28
4. BESLUIT..............................................................................................................31
LITERATUUR ...........................................................................................................32
BIJLAGEN
Bijlage 1: Protocol + evaluatieformulier + folder
Bijlage 2: Toets significantie steekproef
Bijlage 3: Overzicht kruistabellen

SAMENVATTING
Sinds 2002 worden kinderen op de leeftijd van 18 maanden in Zeeland thuis bezocht
door een wijkverpleegkundige van de Jeugdgezondheidszorg. In maart 2004 zijn de
aanbevelingen uit de eerste rapportage ‘Met IJken Meer Bereiken’ aanleiding
geweest om een wetenschappelijk vervolgonderzoek uit te werken. In de tijd tussen
maart 2004 en mei 2006 zijn de huisbezoeken voortgezet volgens het protocol zoals
beschreven in ‘Met IJken Meer Bereiken’. In een retrospectief onderzoek zijn de
evaluatieformulieren van de huisbezoeken geanalyseerd.
Als onderzoeksvraag stond centraal: kan het gestructureerde huisbezoek op de
leeftijd van 18 maanden inzicht bieden in de zorgbehoefte van het individuele kind en
de ouder, op grond waarvan groepen met een verhoogd risico te onderscheiden zijn
die vervolgactie nodig hebben? En: hoe verhouden de resultaten vanuit deze follow
up zich ten opzichte van de resultaten in voorgaande rapportages?
Uit zowel de voorgaande rapportages (2004, 2005) als deze follow up bleek het goed
mogelijk risicogroepen te onderscheiden. Bij de evaluatie van de zuigelingenperiode
kan een groep ouders (19,4 - 21,5%) onderscheiden worden, die aangeven dat deze
periode moeilijk is geweest. Deze groep kan aangemerkt worden als risicogroep. Een
tweede groep met verhoogd risico is op basis van een ‘niet pluis’ inschatting van de
wijkverpleegkundige JGZ te onderscheiden (3,3 – 3,9%). Bij deze groepen bleek
meer problematiek aanwezig en waren meer vervolgacties nodig.
Tien tot veertien procent van alle kinderen (n= 3659, 2004; n= 3115, 2005; n= 4470,
2006) blijkt extra aandacht, zorg of verwijzing naar andere hulpverleners nodig te
hebben in de periode tussen het 18-maandscontact en het contact bij twee jaar.
De Nederlandse JGZ staat bekend om haar lage drempel en hoge bereik, hetgeen
de JGZ uitermate geschikt maakt voor vroegtijdige onderkenning. Deze studie heeft
naar onze mening de waarde van het huisbezoek als methode voor vroegtijdige
onderkenning laten zien. Echter de vraag: ‘Is een huisbezoek door een JGZ-
verpleegkundige een betere contactvorm dan een bezoek aan het consultatiebureau
door ouder(s) en kind voor het onderscheiden van kinderen die een hoog of
verhoogd risico lopen op problemen met opvoeding of ontwikkeling, op het ijkmoment
bij de leeftijd van 18 maanden’ blijft onbeantwoord. Met een vervolgonderzoek wil
men in Zeeland een bijdrage leveren aan de beantwoording van deze vraag.
5

1. INLEIDING
De leeftijd van 18 maanden als ijkmoment voor de integrale jeugdgezondheidszorg.
In het landelijk basistakenpakket jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar, voortkomende uit
de gewijzigde Wet collectieve preventie volksgezondheid, is een basis
contactmoment vastgesteld op de leeftijd van 18 maanden (2002). Over methode
van uitvoering, wordt binnen het basistakenpakket geen uitspraak gedaan. In het
voornoemde basistakenpakket wordt het maken van een risico-inschatting bij ieder
contactmoment benoemd. Op welke basis en volgens welke methode deze risico-
inschatting gemaakt zou moeten worden, wordt eveneens geen uitspraak gedaan.
Onderzoek geeft aan dat het de jeugdgezondheidszorg (JGZ) onvoldoende lukt om
kinderen met problemen op het psychosociale vlak op te sporen (Senten e.a., 2003).
De opdracht die staatssecretaris Ross-Van Dorp aan de Inventgroep heeft gegeven
om haar te adviseren over vroegtijdige signalering van gedrags- en
opvoedingsproblemen bij kinderen impliceert dat op dit vlak verbeteringen aan te
brengen zijn. Instrumentarium voor vroegsignalering en risico-inschatting is nodig,
echter in de tussenstand van het programma preventie van ZonMW wordt het
probleem van onvoldoende bruikbare en effectieve vragenlijsten aangehaald. Voor
de doelgroep kinderen in de leeftijd tot 2 jaar is dit probleem mogelijk nog groter
zoals bleek uit het onderzoek van de Inventgroep voorafgaande aan hun advies aan
de staatssecretaris (2005).
De Nederlandse JGZ staat bekend om haar lage drempel en hoge bereik, hetgeen
de JGZ uitermate geschikt maakt voor vroegtijdige onderkenning. Vroegtijdige
onderkenning is van belang om vroegtijdig ingrijpen mogelijk te maken. Er bestaat
algemene consensus dat interventies op jonge leeftijd effectiever zijn (Inventgroep,
2005). In de provincie Zeeland wordt het 18-maandscontact met een huisbezoek als
methodiek uitgevoerd dit in tegenstelling tot elders in Nederland waar het
contactmoment meestal uitgevoerd wordt in de vorm van een
consultatiebureauconsult, al dan niet gecombineerd met een huisbezoek op indicatie.
Uit de voorgaande rapportages (Staal e.a., 2004, 2005) naar deze huisbezoeken
bleek het goed mogelijk te zijn risicogroepen te onderscheiden. Te weten een groep
6

waarvan de ouders aangaven de zuigelingenperiode als moeilijk te hebben ervaren
(19,4 - 21,5%) en een groep op basis van een ‘niet pluis’ inschatting van de JGZ-
verpleegkundige (3,3 – 3,4%). Bij 10% - 12% van alle kinderen (n = 3659, 2004;
n=3115, 2005) werd een vervolgactie uitgevoerd in de periode tussen het 18-
maandscontact en het contact bij twee jaar. Door de huisbezoeken heeft het
consultatiebureauteam meer kennis van het kind en zijn omgeving gekregen. Vragen
blijven open of een huisbezoek de meest efficiënte en effectieve methode is. Het
vereist nader, zorgvuldiger onderzoek om te bepalen met welke methodieken
verschillende risicogroepen het beste te onderscheiden zijn. Daarnaast is de vraag
vanuit de praktijk om risico-inschatting middels de subjectieve beoordeling ‘niet pluis’
aan te scherpen. Een risicofactor wordt gedefinieerd als een kenmerk van kinderen
of ouders, een omstandigheid (context waarin het kind leeft) of een gebeurtenis
waarvan in onderzoek duidelijk is geworden, dat er een verband bestaat met latere,
minder wenselijke ontwikkelingsuitkomsten (Hermanns, 1998).
In de leeftijdsperiode rond 18 maanden maken kinderen de overgang van zuigeling
naar peuter. In deze fase is hechting totstandgekomen en kunnen de
ontwikkelingstaken exploratie en autonomie op basis van veiligheid en ondersteuning
zich optimaal ontplooien (van den Boom 1998). Van ouders worden in deze nieuwe
leeftijdsfase andere competenties en vaardigheden gevraagd dan in de
zuigelingentijd. Een goede inschatting van de zorgbehoefte voor de komende
peuterperiode vraagt een zorgvuldige risico-analyse in dialoog met de ouder(s).
Middels een zogenoemd ijkmoment kan de risico-inschatting van de gehele populatie
in kaart gebracht worden op basis waarvan bij individuele kinderen het bijbehorend
zorgaanbod verleend kan worden, het risicoproces gevolgd en het collectief beleid
bijgestuurd. Het werken met ijkmomenten is ons inziens bij uitstek geschikt om op
belangrijke overgangsmomenten van kind en of ouder stil te staan. In het
visiedocument over het basistakenpakket (van der Giessen, 2000) zijn vier
ijkmomenten benoemd: overgang zuigeling/peuter, overgang naar basisonderwijs,
overgang middelbaar onderwijs en de overgang bij het verlaten van het middelbaar
onderwijs.
Het rapport dat nu voor u ligt doet verslag van de analyse van de
evaluatieformulieren zoals die zijn ingevuld tijdens de gestructureerde huisbezoeken
7

in Zeeland bij kinderen op de leeftijd van 18 maanden, zijnde een tweede follow up
van ‘Met IJken Meer Bereiken’.
1.1 Onderzoeksvraag
Aanleiding en vraagstellingen
1.1.1 Aanleiding
In maart 2004 is de eerste rapportage van de Zeeuwse huisbezoeken op de leeftijd
van 18 maanden gepresenteerd en vastgelegd in het rapport ‘Met IJken Meer
Bereiken’. Een klein krantenbericht in de PZC hierover heeft geleid tot landelijke
aandacht zoals berichtgeving in o.a. Trouw, NRC Handelsblad, NOS journaal,
Netwerk, O&O, 0/25, Perspectief. Het onderzoek is genoemd als voorbeeld in
Operatie JONG en handboek Eenheid van Taal. Landelijke voordrachten zijn
gegeven in de NIZW vakgroep JGZ, congres kindergeneeskunde, studiemiddag
modernisering JGZ, verpleegkundig JGZ symposium en posterpresentaties tijdens
congres babynet, 100 jaar schoolarts en Nederlands Congres Volksgezondheid. In
december 2004 is een door ons geschreven artikel geaccepteerd voor publicatie in
Tijdschrift voor Jeugdgezondheidszorg en gepubliceerd in juni 2005. En in juli 2005 is
minister-president JP Balkenende tijdens een werkbezoek aan de provincie Zeeland
meegegaan op huisbezoek.
De aanbevelingen in het rapport ‘Met IJken Meer Bereiken’ en de voornoemde
aandacht heeft geleid tot het uitwerken van een wetenschappelijk vervolgonderzoek
onder de naam ‘Maten en Meten, IJken is Weten’. Het opzetten van een
wetenschappelijk onderzoeksvoorstel en het uitwerken van de daarbij horende
implicaties voor de praktijk kosten tijd. In de tijd tussen maart 2004 en mei 2006 is
gekozen om de huisbezoeken voort te zetten volgens het protocol zoals beschreven
in ‘Met IJken Meer Bereiken’. Tijdens en na het huisbezoek is de
wijkverpleegkundige JGZ dan ook een ongewijzigd evaluatieformulier blijven invullen.
Hetgeen nu de mogelijkheid biedt om op eenzelfde wijze deze evaluatieformulieren
te analyseren als gebeurd is in de studie ‘Met IJken Meer Bereiken’ (2004) en de
eerste follow up in 2005.
8

1.1.2 Vraagstellingen
Bij het analyseren van de evaluatieformulieren stond de volgende onderzoeksvraag
centraal: kan het gestructureerde huisbezoek op de leeftijd van 18 maanden inzicht
bieden in de zorgbehoefte van het individuele kind en de ouder, op grond waarvan
groepen met een verhoogd risico te onderscheiden zijn die vervolgactie nodig
hebben? De betekenis van een follow up houdt in dat ook de vraag gesteld kan
worden: hoe verhouden de resultaten vanuit deze follow up zich ten opzichte van de
resultaten in de voorgaande rapportages?
1.2 Onderzoeksobject: het huisbezoek bij 18 maanden in de provincie
Zeeland
Doelstellingen en methodiek van het huisbezoek bij 18 maanden.
1.2.2 Doelstellingen
Doel van een gestructureerd standaard huisbezoek op de leeftijd van 18
maanden is:
het hoge bereik uit de zuigelingenperiode ook in de peuterperiode te behalen
vroegsignalering van achterstanden in de fysieke, sociale, cognitieve of
psychische ontwikkeling van jonge 'risicokinderen'
inschatten of extra zorg in de peutertijd voor dit kind in dit gezin noodzakelijk is
preventieve zorg leveren op een leeftijd waarop nog op de komende ontwikkeling
van het kind kan worden ingespeeld.
1.2.3 Methodiek van het huisbezoek bij 18 maanden
Tijdens het consultatiebureaubezoek bij 14 à15 maanden vult de consultatiebureau-
arts in het dossier de samenvatting van de zuigelingenperiode in en geeft de ouders
toelichting bij de folder over het huisbezoek bij 18 maanden (bijlage 1). Rond de
leeftijd van 18 maanden maakt de wijkverpleegkundige JGZ een afspraak met de
ouders voor een huisbezoek.
Tijdens het huisbezoek wordt aandacht besteed aan de volgende elementen:
verleden: door een terugblik op de zuigelingenperiode, de beleving daarvan door
de ouder en evaluatie van de kwaliteit van geboden zorg door de JGZ;
heden: door observatie, invullen van het dossier en ingaan op actuele vragen;
9

toekomst: door het geven van anticiperende voorlichting, bespreken van de
waardering van de ouder van het huisbezoek en de wens ten aanzien van de
toekomst. Tevens wordt de JGZ geprofileerd teneinde het contact tussen ouders,
kinderen en JGZ ook in de peuterperiode voort te zetten.
Tijdens en na het huisbezoek vult de wijkverpleegkundige JGZ een evaluatieformulier
(bijlage 1) in. De evaluatie betreft de beleving van de zuigelingenperiode door de
ouder, de door de ouder ervaren kwaliteit van geboden zorg, een inschatting van de
ouder wat de waarde van het huisbezoek betreft en een inschatting van de
wijkverpleegkundige JGZ wat het huisbezoek en zijn/haar 'pluis/niet pluis' gevoel
betreft. De schriftelijke evaluatiegegevens worden opgestuurd en centraal verwerkt.
Daarnaast rapporteert de wijkverpleegkundige JGZ schriftelijk in het dossier van het
kind en mondeling naar het consultatiebureauteam ten behoeve van de continuïteit
van zorg, het inschatten van de risico's en het inplannen van het bijbehorend
zorgaanbod.
1.3 Onderzoeksmethoden
Steekproef, dataverzameling en gemaakte keuzes in het onderzoeksdesign.
1.3.1 Steekproef
De onderzoekspopulatie bestaat uit een steekproef van 4470 kinderen. Deze
Zeeuwse groep is totstandgekomen uit 5756 bezochte kinderen van achttien
maanden in de provincie Zeeland. De toegepaste procedure wordt in figuur 1 in een
stroomdiagram weergegeven. Door middel van de chi-kwadraat toets is bekeken of
er significante verschillen zijn tussen het totale bestand en het bestand van de 1286
verwijderde respondenten. Op basis van de chi-kwadraat toets blijken er op twee
punten significante verschillen te bestaan tussen onze onderzoekspopulatie en de
verwijderde respondenten (bijlage 2). Zo wordt op de vraag hoe de ouder de
zuigelingenperiode heeft ervaren door de verwijderde respondenten minder vaak ‘fijn’
aangegeven en vaker ‘moeilijk/wisselend’. De vraag naar de invulling van het
contactmoment op 18 maanden aan de ouders is door de verwijderde respondenten
minder vaak ingevuld, en op de optie CB bezoek vaker ‘ja’ en minder ‘nee/geen
voorkeur’ aangegeven.
10

figuur 1: Stroomdiagram ter bepaling van de representatieve steekproef (geb. 01/03/03-31/08/04 =>
HB 01/09/04-28/02/06).
5756
respondenten
Vreemde
waarde?
Nee
5737
respondenten
Correctie
Tweeling?
Nee
5665
respondenten
Missing Value?
Nee
5401
respondenten
Buiten Periode?
Nee
4470
respondenten
Ja
Ja
Ja
Ja
19 respondenten
voor Postcode of
Geboortedatum
vreemde waarde
72 tweelingen:
Er wordt uitgegaan van
de respondent, niet van
het kind
264 Missing Values
Postcode, kindrij of
geb.datum ontbreken
Buiten periode
geboren:
303 voor 01/03/2003
628 na 31/08/2004
Toets op significante
verschillen middels
chi-kwadraat toets
11

1.3.2 Dataverzameling
Voor de dataverzameling is gebruikgemaakt van de tijdens het huisbezoek
ingevulde evaluatieformulieren. Het evaluatieformulier bestaat uit vier
deelevaluaties. Bij elke deelevaluatie zijn doel en instructie op het evaluatieformulier
aangegeven. De eerste drie deelevaluaties zijn door de wijkverpleegkundige JGZ
tijdens het huisbezoek in overleg met de ouders beantwoord. De vierde deelevaluatie
is een inschatting die de wijkverpleegkundige JGZ na het huisbezoek maakt. De
evaluatieformulieren zijn centraal ingevoerd en voor dit onderzoek omgezet in een
SPSS bestand.
Deelevaluatie I heeft als doel: inschatten of extra zorg nodig is en bevat de beleving
van de zuigelingenperiode door de ouder. De samenvatting van deze periode is door
97,2% van de ouders ingevuld. Indien er sprake is van bijzonderheden bestaat de
mogelijkheid aan te geven waardoor deze periode vergemakkelijkt dan wel
bemoeilijkt is. Hierbij kunnen meerdere items worden ingevuld. Op deze wijze kan
een balans over de zuigelingenperiode opgemaakt worden.
Deelevaluatie II heeft als doel: mogelijke kwaliteitsverbetering van de zorg en bevat
vragen naar door de ouder ervaren kwaliteit van geboden zorg door de JGZ. De
samenvatting van de geboden zorg is door 97% ingevuld. De vragen die de geboden
zorg in subdelen specificeren zijn naar aanleiding van het antwoord op de
samenvatting ingevuld. Dit is gebeurd bij 75,4 - 79,4% van de ouders.
Bij de ontwikkeling van deze evaluatie is gediscussieerd over het sociaal wenselijk
antwoorden van ouders op deze vraag. Om ouders niet te dwingen een keuze te
maken tussen positief en negatief is neutraal als antwoordcategorie ingevoegd.
Deelevaluatie III heeft als doel: is dit huisbezoek zinnig of niet? Het betreft hier een
inschatting door de ouder over het ervaren van dit huisbezoek, ingevuld door 96,4%
van de ouders. Tevens wordt de mening gevraagd van de ouder over de invulling
van het contactmoment op de leeftijd van 18 maanden. Deze vraag is door de
respondenten ingevuld op twee manieren: door een keuze te maken tussen de
antwoordcategorieën huisbezoek, consultatiebureaubezoek en anders namelijk… of
door het aangeven van een mening ten opzichte van elke antwoordcategorie
afzonderlijk.
12

Deelevaluatie IV heeft eveneens als doel: is dit huisbezoek zinnig of niet? Het betreft
hier echter een inschatting van de wijkverpleegkundige JGZ. Deze deelevaluatie
bevat drie vragen, namelijk: hoe schat je dit huisbezoek in, heb je bij dit huisbezoek
een 'pluis of niet pluis' gevoel, en is vervolgactie op maat nodig (respectievelijk door
96,8%, 96,2% en 94,9% ingevuld)?
1.3.3 Gemaakte keuzes in het onderzoeksdesign
In dit rapport wordt verslag gelegd van een retrospectieve studie bij een steekproef
uit kinderen geboren tussen 1 maart 2003 en 31 augustus 2004 en thuis bezocht op
de leeftijd van 18 maanden in de provincie Zeeland tussen 1 september 2004 en 28
februari 2006.
Voor de beschrijvende statistiek zijn eerst de frequenties bepaald. Om verbanden te
kunnen leggen tussen de verschillende deelevaluaties zijn univariate analyses
uitgevoerd. In tegenstelling tot de eerste rapportage over de 18-
maandshuisbezoeken heeft tijdens de follow up studie geen aanvullend
dossieronderzoek plaats gevonden. Als laatste zijn de resultaten vergeleken vanuit
deze follow up met de resultaten in de voorgaande rapportages.
2. RESULTATEN
Onderzoekspopulatie, basisgegevens en statistische analyse.
2.1 Onderzoekspopulatie
Van de onderzoekspopulatie (n = 4470) waren de initialen, geboortedata, postcode
en rangnummer in het gezin bekend. In de onderzoekspopulatie is een spreiding van
1 tot 13 kinderen waargenomen. Ten tijde van de dataverzameling was de
onderzoekspopulatie woonachtig in Zeeland.
Tabellen 1-3 geven achtergrondkenmerken weer van de onderzoekspopulatie in de
provincie Zeeland ten opzichte van de populatie van Nederland. Hierbij is
gebruikgemaakt van CBS cijfers.
13

tabel 1: Verdeling onderzoekspopulatie naar rangnummer in het gezin in vergelijking met het totaal
van Nederland.
Gegevens in %
Nederland
2003-2004
onderzoekspopulatie
2004 – 2005
(Zeeland)
Follow up (2)
onderzoekspopulatie
(Zeeland)
1e kinderen 45,5 - 45,6 45,2 – 43,3 43,0
2e kinderen 36,9 - 36,8 34,9 – 36,3 37,4
3e kinderen 12,6 – 12,6 11,6 – 13,3 11,9
4e of volgende kinderen
5,0 – 5,0 8,3 – 7,1 7,7
Meerlingen 1,9 - 1,9 1,8 – 1,3 1,6
© Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen 2006-12-09
Opmerking: In Zeeland komen relatief meer grote gezinnen voor.
tabel 2: Gemiddeld besteedbaar inkomen en de inkomensverdeling van de regio Zeeland vergeleken
met Nederland.
Regionale inkomensverdeling 2003 Nederland Zeeland
Gemiddeld besteedbaar inkomen particuliere huishoudens in
euro
30.300 29.500
Particuliere huishoudens met inkomen binnen eerste 10%
groep (in %)
10 9,2
Particuliere huishoudens met inkomen binnen 2 e tot 4 e 10%
groep (in %)
30 30,6
Particuliere huishoudens met inkomen binnen 5 e tot 8 e 10%
groep (in %) 40 41,8
Particuliere huishoudens met inkomen binnen 9 e en 10 e 10%
groep (in %)
© Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen 2006-12-09
Opmerking: de middeninkomen groep is in Zeeland oververtegenwoordigd.
20 18,5
tabel 3: Onderwijsniveau van de werkzame beroepsbevolking van de regio Zeeland vergeleken met
Nederland
Onderwijsniveau werkzame beroepsbevolking 2003 -
2004
Nederland Zeeland
Werkzame beroepsbevolking met lager onderwijs (in %) 25,8 – 24,6 28,3 – 27,5
Werkzame beroepsbevolking met middelbaar onderwijs
(in %)
44,3 – 42,8 48,7 – 47,1
Werkzame beroepsbevolking met hoger onderwijs (in %) 29,6 – 32,1 23,0 – 24,2
© Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen 2006-12-09
Opmerking: het onderwijsniveau weerspiegelt het feit dat er wel middelbare scholen zijn in Zeeland,
maar dat er tot voor kort geen universitaire instelling was.
14

De onderzoekspopulatie is vergeleken met de gegevens uit de Gemeentelijke Basis
Administratie (GBA). In figuur 2 wordt dit grafisch weergegeven. Het gemiddelde
bereik van het huisbezoek bij 18 maanden in de totale provincie Zeeland is 69%, met
een variatiebreedte van 57,1% - 86,7%. De onderzoekspopulatie betreft een
geschoond bestand waardoor het werkelijke bereik hoger is dan het hier aangegeven
percentage. Voor de interpretatie van deze gegevens dient tevens opgemerkt te
worden dat deze responsbepaling gebaseerd is op GBA gegevens van november
2006 in vergelijking met de retrospectieve data, waarbij de JGZ uitgegaan is van
kinderen in zorg.
figuur 2: Respons per gemeente in %.
2.2 Basisgegevens
Deze resultaten zijn gebaseerd op de door de wijkverpleegkundigen JGZ genoteerde
gegevens op het evaluatieformulier (bijlage 1). De deelevaluaties zijn:
I de beleving van de zuigelingenperiode door de ouder (2.2.1)
II de door de ouder ervaren kwaliteit van geboden zorg (2.2.2)
III de inschatting van de ouder over het huisbezoek nu en in de toekomst (2.2.3)
IV - de inschatting van de wijkverpleegkundige JGZ over het afgelegde huisbezoek
(2.2.4)
15

- de inschatting van de wijkverpleegkundige JGZ van het gezin na afloop van
het huisbezoek (2.2.5)
- aangeboden vervolgacties naar aanleiding van het huisbezoek (2.2.5)
2.2.1 De beleving van de zuigelingenperiode door de ouder
In tabel 1 zijn de resultaten van de beleving van de zuigelingenperiode weergegeven.
Van de ouders gaf 20% aan de zuigelingenperiode als ‘moeilijk’ of ‘wisselend’ te
hebben ervaren. Aan de ouders gerelateerde factoren die hierbij werden aangegeven
waren vooral: vermoeidheid, gevolgd door sombere gedachten en gebrek aan steun.
Factoren betreffende het kind waren: een moeilijk temperament,
gezondheidsproblemen bij het kind en een niet te troosten kind.
Tabel 1: Beleving van de zuigelingenperiode door de ouder/verzorger (n = 4470)
Belevingsaspect
Antwoordcategorie
Rapportage
(2004–2005)
%
Follow up
(2006)
%
Samenvatting Zuigelingenperiode fijn 65,5 – 64,5 66,6
gewoon 12,8 – 11,7 10,6
moeilijk/wisselend 19,4 – 21,5 20
missing 2,4 – 2,3 2,8
De periode werd vergemakkelijkt door gezondheid kind 32,7 – 27,2 24,1
(meer dan één antwoord mogelijk) gemakkelijk temperament 32,4 – 26,1 23,2
goede gezondheid moeder 31,6 – 28,3 27,5
steun van partner 30,5 – 24,8 21,5
steun van familie, vrienden 26,3 - 21,9 18,3
De periode werd bemoeilijkt door vermoeidheid 19,5 – 18,8 16,3
(meer dan één antwoord mogelijk)
moeilijk temperament: veel huilen,
onrustig
14,0 – 13,2 11,4
niet-gezond kind 9,6 – 9,0 8,6
sombere gedachten 7,0 – 6,7 6,3
gebrek aan ervaren steun omgeving 4,7 – 4,1 3,4
niet te troosten, moeilijk contact 2,8 – 3,0 2,9
2.2.2 De door de ouder ervaren kwaliteit van geboden zorg (n = 4334)
Door 95,8% van de ouders is de geboden zorg 'positief' ervaren, 3,6% geeft aan
'neutraal' te staan tegenover het zorgaanbod en 0,5% (n=21) beoordeelt de zorg
'negatief' of 'wisselend' (0,2% n.v.t. ingevuld). Deze deelevaluatie is nader
onderverdeeld in contactmomenten, organisatie, aandacht in de vorm van
16

ejegening en lichamelijk onderzoek, waarvan hierna puntsgewijs de resultaten
worden weergegeven.
A contactmomenten
A 1 Het eerste contact met de JGZ is op de 4 e - 7 e dag in verband met de
zogenaamde 'hielprik', de screening op drie geestelijk en/of lichamelijk
beschadigende soms dodelijke ziekten namelijk adrenogenitaalsyndroom (AGS, 13
kinderen per jaar), congenitale hypothyreodie (CHT, incidentie 65) en
phenylketonurie (PKU, incidentie 21) (Lanting en Verkerk 2004). Dit item is op 3396
evaluatieformulieren ingevuld. In 97,1% is de beoordeling 'goed', in 1,5 % 'matig' en
minder dan 0,8% (n=24) heeft een 'slechte' of 'wisselende' ervaring gehad (0,7 %
heeft n.v.t. ingevuld).
A 2 Het eerste huisbezoek bij 2 weken (n=3476) is in 98,4% als 'goed' ervaren, in
0,7% als 'matig' en in 0,5% (n=15) als 'slecht' of 'wisselend' (0,4% n.v.t. ingevuld).
A 3 Het consultatiebureaubezoek (n=3501), 9 à 10 keer in de zuigelingenperiode,
vindt men in 95,3% 'goed', in 3,6% 'matig' en in 0,9% (n=32) 'slecht' of 'wisselend'
0,2% n.v.t. ingevuld).
B organisatie
B 1 Oproepen (n=3404)
Wat de organisatie van het oproepen betreft, is de beoordeling van de ouders voor
meer dan 97,4% 'goed', voor 1,6% 'matig', en voor 0,7% (n=23) 'slecht' (0,4% heeft
n.v.t. ingevuld).
B 2 Bereikbaarheid (n=3433)
Een 'goed' beoordeling heeft plaatsgevonden in 93,0% van de gevallen, in 4,3%
'matig' en in 1,3% (n=45) 'wisselend' tot 'slecht' (1,4% n.v.t. ingevuld).
B 3 Wachttijd (n=3490)
Wat de wachttijd betreft, is het voor 93,4% 'goed', voor 4,8% 'matig' en voor 1,4%
(n=50) 'wisselend' tot 'slecht' (0,3% n.v.t. ingevuld).
C aandacht, bejegening (n=3551)
De bejegening is door 95,9% van de ouders als 'goed' aangemerkt, 2,9% oordeelt
'matig' en 1,0 % (n=33) 'wisselend' tot 'slecht' (0,3% n.v.t. ingevuld).
17

D aandacht voor lichamelijk onderzoek (n=3440)
Door 97,3% van de ouders is lichamelijk onderzoek 'goed' bevonden, 1,9% vindt het
'matig' en 0,6% (n=20) oordeelt 'wisselend' of 'slecht' (0,2% n.v.t. ingevuld).
2.2.3 De inschatting van de ouder over het huisbezoek nu en in de toekomst
De inschatting van de ouder over het huisbezoek is op twee manieren nagevraagd:
hoe is het nu ervaren (A) en hoe wil men het in de toekomst (B)?
A de inschatting van de ouder over het huisbezoek nu (n=4309)
Het huisbezoek is door 84,1% van de ouders als 'zinvol' ervaren, 13,3% staat er
'neutraal' tegenover en 2,7% beoordeelt het huisbezoek als 'overbodig' (n=116).
B de inschatting van de ouder over het huisbezoek in de toekomst
Voor de toekomst (n=4169) zegt 88,2% van de ouders 'ja' tegen een gestructureerd
huisbezoek bij het begin van de peuterperiode en 9,8% heeft 'geen voorkeur'. Op 612
evaluatieformulieren staat aangegeven dat ouders een consultatiebureaubezoek bij
18 maanden wensen en op 144 evaluatieformulieren staat het item 'anders'. Bij
‘anders’ wordt onder andere genoemd: na telefonisch overleg bepalen huisbezoek of
consultatiebureaubezoek, themabijeenkomsten, meten + wegen en geen behoefte
aan contact op 18 maanden en juist tegenovergesteld meer contactmomenten zowel
in de vorm van een huisbezoek als een consultatiebureauconsult. De voorkeur in
contactvorm en frequentie is hierbij zeer uiteenlopend zo heeft de ene ouder
behoefte aan meer contactmomenten tijdens de zuigelingenperiode en de ander juist
in de peuterperiode.
2.2.4 De inschatting van de wijkverpleegkundige JGZ over het afgelegde
huisbezoek (n=4327)
Het huisbezoek is door 86,9% van de wijkverpleegkundigen JGZ als 'zinvol' ervaren,
11,0% staat er 'neutraal' tegenover en 2,0% (n=86) beoordeelt het huisbezoek als
'overbodig'.
2.2.5 De inschatting van de wijkverpleegkundige JGZ van het gezin na afloop
van het huisbezoek en aangeboden vervolgacties naar aanleiding van het
huisbezoek
18

In tabel 2 zijn de resultaten van de inschatting van de wijkverpleegkundige JGZ in
combinatie met de aangeboden vervolgacties weergegeven. Een 'pluis' gevoel
hebben de wijkverpleegkundigen JGZ bij 92,4% van de huisbezoeken. In 3,8%
(n=168) van de thuissituaties noteert de wijkverpleegkundige JGZ een 'niet pluis'
gevoel of geeft aan daarover onzeker te zijn.
Bij 81,5% van de kinderen is geen vervolgactie nodig geacht en worden ouder en
kind uitgenodigd voor het consultatiebureaubezoek bij twee jaar. Uit de
evaluatieformulieren bleek dat aan 13,4% van de thuisbezochte kinderen en hun
ouders een vervolgactie is aangeboden.
Tabel 2: Inschatting van de wijkverpleegkundige JGZ (n = 4470) na afloop huisbezoek en
aangeboden vervolgacties
Inschattingsaspect
Antwoordcategorie
Rapportage
(2004-2005)
%
Follow up
(2006)
%
'pluis' of 'niet pluis' inschatting pluis 92,4 – 91,8 92,4
niet pluis/ onzeker 3,3 – 3,4 3,8
missing 4,2 – 4,7 3,8
vervolgactie op maat geen 83,1 – 80,6 81,5
Conclusie
extra consult 2,6 – 1,9 3,0
extra huisbezoek 1,3 – 1,7 2,1
anders 5,9 – 7,3 7,4
meerdere antwoorden 0,9 – 1,1 0,9
missing 6,3 – 7,4 5,1
Van de thuis bezochte ouders geeft 20,0% aan de zuigelingenperiode als 'moeilijk'
of 'wisselend' te hebben ervaren. De zorg vanuit de JGZ is door 95,8% positief
genoemd terwijl 0,5% negatief oordeelt. De negatieve ervaringen met de organisatie
variëren. Wat het oproepen betreft is dit 0,7%, bereikbaarheid 1,3%, wachttijd 1,4%,
bejegening 1,0% en lichamelijk onderzoek 1,9%. Wijkverpleegkundigen JGZ en
ouders vinden het huisbezoek 'overbodig' in 2,0 – 2,7% van de situaties. In de
toekomst zou 88,2% van de ouders een huisbezoek bij 18 maanden wensen, terwijl
9,8% 'geen voorkeur' aangeeft.
19

Een 'niet pluis' gevoel heeft de wijkverpleegkundige JGZ in 3,8% van de
thuissituaties. Aan 13,4% van de kinderen en hun ouders is een vervolgactie
aangeboden.
2.3 Statistische analyse
Nadat voor de beschrijvende statistiek de frequenties bepaald zijn, zijn univariate
analyses uitgevoerd om verbanden te kunnen leggen. Een overzicht van de
uitgevoerde kruistabellen staat in bijlage 3. Hierbij zijn significante verschillen
aangegeven. De resultaten worden in deze paragraaf per variabele beschreven. De
bijbehorende kruistabellen zijn via de auteur op te vragen.
2.3.1 Invloed van de plaats in de kindrij
Invloed van de plaats in de kindrij in relatie tot beleving van de
zuigelingenperiode: ouders van 1 e kinderen geven in 22,0% aan de
zuigelingenperiode als moeilijk/wisselend te hebben ervaren, bij 2 e kinderen is dit
percentage 20,6; bij 3 e kinderen 14,6 en bij 4 of meer stijgt dit percentage weer tot
21,0%.
Invloed van de plaats in de kindrij in relatie tot het ervaren van het huisbezoek
door de ouders: zinvol ervaren van het huisbezoek neemt af naarmate er meer
kinderen zijn. Dit varieert van 88,2% bij het eerste kind tot 76,0% bij 4 of meer
kinderen.
Invloed van de plaats in de kindrij in relatie tot het inschatten van de invulling van
het contactmoment op de leeftijd van 18 maanden door de ouder: inschatting over
de invulling van het contactmoment in de vorm van een huisbezoek laat eveneens
een daling zien. Dit varieert van 90,8% bij het eerste kind tot 79,1% bij 4 of meer
kinderen.
Invloed van de plaats in de kindrij in relatie tot door de ouder ervaren kwaliteit van
de geboden zorg door de JGZ: kwaliteit van zorg is niet afhankelijk van kindrij. De
hoge score 'positief' valt op. Dit varieert van 94,9 tot 96,1%.
Invloed van de plaats in de kindrij in relatie tot de inschatting door de
wijkverpleegkundige JGZ van het huisbezoek: inschatting door de
wijkverpleegkundige JGZ van het huisbezoek laat iets hogere percentages zien
als inschatting door de ouder. Met een afname naar aantal kinderen en een lichte
20

stijging bij 4 of meer kinderen. Dit is respectievelijk 90,4; 85,9; 81,1 en 82,0% bij
1 e , 2 e , 3 e kinderen en bij 4 of meer.
Invloed van de plaats in de kindrij in relatie tot het 'pluis' of 'niet pluis' inschatten
door de wijkverpleegkundige JGZ: opmerkelijk is dat de inschatting van 'niet pluis'
oploopt naarmate de plaats in de kindrij stijgt. Bij 1 e 3,5%; bij 2 e 4,0%, bij 3 e
kinderen 4,3% en bij 4 e en hoger kind in de kindrij wordt in 4,8% van de situaties
een 'niet pluis' inschatting gemaakt.
Invloed van de plaats in de kindrij in relatie tot vervolgactie op maat: vervolgactie
laat geen afhankelijkheid zien met de plaats in de kindrij.
Conclusie
Kwaliteit van zorg en vervolgacties zijn niet afhankelijk van plaats in de kindrij. Daar
waar het aantal kinderen in een gezin oploopt wordt de zuigelingentijd als minder
moeilijk ervaren en het huisbezoek als minder zinvol ingeschat echter bij 4 of meer
kinderen stijgt dit percentage weer. Bij de groep 3 e kinderen lijkt het voor de kinderen
en ouders het meest gunstig te verlopen. De inschatting van 'niet pluis' loopt
daarentegen juist op naarmate de plaats in de kindrij stijgt.
2.3.2 Invloed van de ervaren zuigelingenperiode
Invloed van de ervaren zuigelingenperiode in relatie tot items die de periode
vergemakkelijkt dan wel bemoeilijkt hebben: bij de interpretatie dient rekening
gehouden te worden met het feit dat de vragen 'naar aanleiding van' zijn ingevuld.
Vermoeidheid en moeilijk temperament worden het meest genoemd.
Invloed van de ervaren zuigelingenperiode in relatie tot het ervaren van het
huisbezoek door de ouders: van de moeilijk/wisselend ervaren zuigelingenperiode
heeft 91,1% het huisbezoek zinvol gevonden, tegenover 84,3% van de gehele
onderzoekspopulatie. Dit verschil is significant (p < 0.05).
Invloed van de ervaren zuigelingenperiode in relatie tot het inschatten van de
invulling van het contactmoment op de leeftijd van 18 maanden door de ouder:
van de moeilijk/wisselend ervaren zuigelingenperiode zegt 90,2% ja tegen
huisbezoek in de toekomst, tegenover 88,2% van de gehele onderzoekspopulatie.
Invloed van de ervaren zuigelingenperiode in relatie tot door de ouder ervaren
kwaliteit van de geboden zorg door de JGZ: van de moeilijk/wisselend ervaren
zuigelingenperiode zegt 93,3% positief, 5,5% neutraal en 0,8% negatief/
21

wisselend over de geboden zorg te zijn. Van de gehele onderzoekspopulatie is
95,7% positief, 3,6% neutraal en 0,5% negatief/wisselend. Niet van toepassing
wordt in 0,2% aangegeven. Dit verschil is significant (p < 0.05).
Invloed van de ervaren zuigelingenperiode in relatie tot de inschatting door de
wijkverpleegkundige JGZ van het huisbezoek: van de moeilijk/wisselend ervaren
zuigelingenperiode vindt de wijkverpleegkundige JGZ in 95,1% het huisbezoek
zinvol, tegenover 86,9% van de gehele onderzoekspopulatie. Dit verschil is
significant (p < 0.05).
Invloed van de ervaren zuigelingenperiode in relatie tot het 'pluis' of 'niet pluis'
inschatten door de wijkverpleegkundige JGZ: van de moeilijk/wisselend ervaren
zuigelingenperiode vindt de wijkverpleegkundige JGZ het in 9,0% 'niet pluis',
tegenover 3,8% 'niet pluis' van de gehele onderzoekspopulatie. Dit verschil is
significant (p < 0.05).
Invloed van de ervaren zuigelingenperiode in relatie tot vervolgactie op maat: bij
een moeilijk/wisselend ervaren zuigelingenperiode worden in 27,1% vervolgacties
op maat ingezet, tegenover 13,1% van de gehele onderzoekspopulatie. Dit
verschil is significant (p < 0.05).
Conclusie
Daar waar de zuigelingenperiode als moeilijk/wisselend ervaren is, wordt het
huisbezoek door ouders en door de wijkverpleegkundige JGZ significant zinvoller
ingeschat en bestaat er een significant hoger risico (de 'niet pluis' inschatting stijgt
met een factor 2,4 en een verdubbeling van de vervolgacties). Evaluatie van de
zuigelingenperiode is van essentieel belang om een adequate inschatting te maken
van de zorgbehoefte in de toekomst van het kind en diens ouders.
2.3.3 Invloed van het ervaren van het huisbezoek door de ouder
Invloed van het ervaren van het huisbezoek door de ouder in relatie tot items die
de periode vergemakkelijkt dan wel bemoeilijkt hebben: bij de interpretatie dient
rekening gehouden te worden met het feit dat de vragen 'naar aanleiding van' zijn
ingevuld. Vermoeidheid en moeilijk temperament worden het meest genoemd.
Invloed van het ervaren van het huisbezoek door de ouder in relatie tot het
inschatten van de invulling van het contactmoment op de leeftijd van 18 maanden
door de ouder: van de groep die het huisbezoek als 'zinvol' heeft ervaren zegt
22

92,2% 'ja' tegen het huisbezoek in de toekomst. Het zijn vooral degenen die het
huisbezoek 'overbodig' ervaren die 'nee' zeggen tegen het huisbezoek in de
toekomst (42,7%) en zij die het huisbezoek 'neutraal' ervaren, zeggen 'geen
voorkeur' te hebben (55,6%).
Invloed van het ervaren van het huisbezoek door de ouder in relatie tot door de
ouder ervaren kwaliteit van de geboden zorg door de JGZ: de groep die de
geboden zorg niet als positief beoordeelt is dusdanig klein (< 5%) dat het niet
mogelijk is om hierover statistische uitspraken te doen.
Invloed van het ervaren van het huisbezoek door de ouder in relatie tot de
inschatting door de wijkverpleegkundige JGZ van het huisbezoek: in deze
kruistabel wordt een vergelijking gemaakt tussen het ervaren van het huisbezoek
door de ouder en de inschatting van de wijkverpleegkundige JGZ. De
antwoordcategorieën zijn ingedeeld in 'zinvol/neutraal/overbodig'. Beide schatten
het huisbezoek als zeer zinvol in, waarbij het percentage 'zinvol' van de
wijkverpleegkundige JGZ iets hoger ligt dan die van de ouders. In 0,5% wordt het
huisbezoek door zowel de wijkverpleegkundige JGZ als de ouder als overbodig
ervaren.
Invloed van het ervaren van het huisbezoek door de ouder in relatie tot het 'pluis'
of 'niet pluis' inschatten door de wijkverpleegkundige JGZ: in de groep waar de
wijkverpleegkundige JGZ een 'niet pluis' inschatting heeft gemaakt, geeft 89,1%
van de ouders aan het huisbezoek als zinvol te hebben ervaren tegenover 83,9%
in de 'pluis' groep.
Invloed van het ervaren van het huisbezoek door de ouder in relatie tot
vervolgactie op maat: als er vervolgacties worden ingezet door de
wijkverpleegkundige JGZ, ervaren ouders in 89,7% het huisbezoek als zinvol,
tegenover 83,4% als er geen vervolgacties worden ingezet door de
wijkverpleegkundige JGZ. Dit verschil is significant (p < 0.05).
Conclusie
Het huisbezoek wordt door ouders als zinvol ervaren. Dit percentage wordt significant
hoger als er vervolgacties op maat volgen op het huisbezoek.
23

2.3.4 Invloed van de door de ouder ervaren kwaliteit van de geboden zorg
door de JGZ
Kwaliteit van zorg is belangrijk als feedback voor uitvoerenden en organisatie en
daarom goed om te meten, maar de groep die de geboden zorg niet als positief
beoordeelt is dusdanig klein (< 5%) dat het niet mogelijk is om statistische
uitspraken te doen over de invloed van de door de ouder ervaren kwaliteit van de
geboden zorg.
2.3.5 Invloed van de inschatting door de wijkverpleegkundige JGZ van het
huisbezoek
Invloed van de inschatting door de wijkverpleegkundige JGZ van het huisbezoek
in relatie tot items die de periode vergemakkelijkt dan wel bemoeilijkt hebben: bij
de interpretatie dient rekening gehouden te worden met het feit dat de vragen
'naar aanleiding van' zijn ingevuld. Wederom worden vermoeidheid en moeilijk
temperament het meest genoemd.
Invloed van de inschatting door de wijkverpleegkundige JGZ van het huisbezoek
in relatie tot het 'pluis' of 'niet pluis' gevoel van de wijkverpleegkundige JGZ: als
de inschatting van de wijkverpleegkundige JGZ 'niet pluis/onzeker' is, wordt het
huisbezoek in 96,9% als zinvol ingeschat door de wijkverpleegkundige JGZ, bij
een inschatting van 'pluis' is dit 86,4%. Dit verschil is significant (p < 0.05).
Invloed van de inschatting door de wijkverpleegkundige JGZ van het huisbezoek
in relatie tot vervolgactie op maat: als er vervolgacties worden ingezet door de
wijkverpleegkundige JGZ, schat de wijkverpleegkundige JGZ in 97,2% het
huisbezoek als zinvol in, tegenover 85,6% als er geen vervolgacties worden
ingezet.
Conclusie
Het huisbezoek wordt door de wijkverpleegkundige JGZ als zinvol ervaren. Dit
percentage wordt hoger wanneer de inschatting 'niet pluis' wordt gemaakt (significant
p

2.3.6 Invloed van het 'pluis' of 'niet pluis' inschatten door de
wijkverpleegkundige JGZ
Invloed van het 'pluis' of 'niet pluis' inschatten door de wijkverpleegkundige JGZ in
relatie tot items die de periode vergemakkelijkt dan wel bemoeilijkt hebben: bij de
interpretatie dient rekening gehouden te worden met het feit dat de vragen 'naar
aanleiding van' zijn ingevuld. Wederom komen vermoeidheid en moeilijk
temperament vaker voor. Voor de 'niet pluis' groep wordt naast vermoeidheid en
moeilijk temperament, sombere gedachten en gebrek aan steun veel genoemd.
Invloed van het 'pluis' of 'niet pluis' inschatten door de wijkverpleegkundige JGZ in
relatie tot het ervaren van het huisbezoek door de ouders: bij 2 kinderen die als
'niet pluis' zijn ingeschat door de wijkverpleegkundige JGZ is door de ouders het
huisbezoek als overbodig ervaren.
Conclusie
In 2.3.1 en 2.3.2 is de conclusie al getrokken dat 'niet pluis' vaker wordt ingeschat bij
de groep die een moeilijk/wisselende zuigelingentijd heeft ervaren (significant
p

Conclusie
Een vervolgactie op maat wordt ruim 2 keer vaker ingezet na een huisbezoek aan
een gezin waar de zuigelingentijd als moeilijk/wisselend is ervaren en 8,5 keer vaker
als de wijkverpleegkundige JGZ een 'niet pluis' gevoel heeft.
2.4 Vergelijking resultaten voorgaande rapportages en follow up
Nu de resultaten bekend zijn door het analyseren van de evaluatieformulieren in de
tweede follow up periode kunnen deze vergeleken worden met de resultaten uit de
voorgaande rapportages (Staal e.a. 2004, 2005).
In tabel 3 staan de resultaten uit de drie rapportages naast elkaar. Naast deze
kwantitatieve vergelijking zijn er verschillen waar te nemen bij het invullen van de
belevingsaspecten waarbij de ouders konden aangeven waardoor de
zuigelingenperiode vergemakkelijkt dan wel bemoeilijkt werd. Dit komt met name tot
uiting bij de invloed van het ‘pluis’ of ‘niet pluis’ inschatten door de
wijkverpleegkundige JGZ en de invloed van vervolgactie op maat. Gebrek aan steun
en niet te troosten waren de meest genoemde items bij de invloed van het ‘pluis/niet
pluis’ inschatten in de eerste rapportage (2004) in tegenstelling tot beide follow up
rapportages (2005, 2006) waar vermoeidheid en moeilijk temperament het meest
genoemd werden. Voor specifiek de ‘niet pluis’ ingeschatte groep wordt binnen deze
follow up rapportage naast vermoeidheid en moeilijk temperament, sombere
gedachten en gebrek aan steun veel genoemd. Bij de invloed van vervolgactie op
maat wordt het item ‘niet gezond’ in de eerste rapportage en bij de tweede follow up
rapportage vaker benoemd als aanleiding tot een extra consult dit in tegenstelling tot
de eerste follow up.
26

Tabel 3: Vergelijking resultaten 1 e onderzoeksrapportage 2004 (n=3659), follow up
rapportage 2005 (n=3115) en de tweede follow up rapportage 2006 (n=4470)
27

Conclusie
Uit drie opeenvolgende onderzoekscohorten is informatie van ouders beschikbaar
gekomen over hun beleving van de zuigelingenperiode, de ervaren zorg, over het
huisbezoek bij 18 maanden en over de invulling van het contactmoment bij 18
maanden in de toekomst. De wijkverpleegkundige JGZ heeft haar observaties en
inschatting van het huisbezoek, haar 'pluis/niet pluis' gevoel en de vervolgacties
weergegeven. Door systematisch aanbieden en registreren van een ijkmoment wordt
het 'bereik' letterlijk en figuurlijk bekend.
3. Discussie
In dit hoofdstuk worden de onderzoeksvragen toegelicht en de beperkingen van het
onderzoek aangegeven.
3.1 De onderzoeksvragen toegelicht
Kan het gestructureerde huisbezoek op de leeftijd van 18 maanden inzicht bieden
in de zorgbehoefte van het individuele kind en de ouder, op grond waarvan
groepen met een verhoogd risico te onderscheiden zijn die vervolgactie nodig
hebben?
Hoe verhouden de resultaten vanuit deze follow up zich ten opzichte van de
resultaten in de eerste rapportage?
Uit zowel de voorgaande rapportages (Staal e.a. 2004, 2005) als deze follow up
bleek het goed mogelijk risicogroepen te onderscheiden. Bij de evaluatie van de
zuigelingenperiode kan een groep ouders (19,4 - 21,5%) onderscheiden worden, die
aangeven dat deze periode moeilijk is geweest. Deze groep kan aangemerkt worden
als risicogroep. De resultaten leiden tot de conclusie dat een systematische evaluatie
van de zuigelingenperiode voor de totale populatie van belang is om een adequate
inschatting van de zorgbehoefte te kunnen maken. Welke leeftijd van het kind
hiervoor het meest geschikt is en wat de meest geschikte methode is, is op grond
van deze gegevens niet te beantwoorden. Een tweede groep met verhoogd risico is
op basis van een ‘niet pluis’ inschatting van de wijkverpleegkundige JGZ te
onderscheiden (3,3 – 3,9%). Een ‘niet pluis’ gevoel gebaseerd op kennis van het
balansmodel, intuïtie en ervaring kan alleen geconstateerd worden in een relationele
situatie (Kijlstra e.a., 2001). Het vertrouwen tussen de ouder en de JGZ- medewerker
is de basis van de mogelijkheid hulp te bieden en te ontvangen.
28

Het aantal ‘niet-pluis’ ingeschatte situaties, 3,3 – 3,9% van het totale aantal bezochte
kinderen, ligt in dit onderzoek ongeveer gelijk aan de inschatting van de
wijkverpleegkundige JGZ bij het eerste zuigelingenhuisbezoek in het OKé-project
(4,3%) (Bouwmeester-landweer e.a., 2004). Bij dit project werden op basis van
vragenlijsten voor de geboorte van het kind risicogezinnen geselecteerd, waarvan de
helft zes extra huisbezoeken in het eerste anderhalf jaar kreeg aangeboden en de
andere helft als controle de gebruikelijke JGZ-zorg kreeg. Invulling van vragenlijsten
door ouders, zoals gebruikt bij het OKé onderzoek, leverde echter aanzienlijk hogere
at-riskcijfers (>10%) op (Bouwmeester-landweer e.a., 2004). Een verklaring hiervoor
zou kunnen zijn dat het screenen op basis van door de ouders ingevulde
vragenlijsten plaats vindt met van te voren vastgestelde, ruime criteria terwijl bij het
Zeeuwse huisbezoek middels het balansmodel een risico-inschatting wordt gemaakt
op basis van een compleet beeld van ouder en kind, diens ontwikkeling, thuissituatie
en sociale omgeving. Hierbij wordt rekening gehouden met beschermende factoren
en eventueel al ingezette hulpverlening.
Tien tot veertien procent van alle kinderen blijkt extra aandacht, zorg of verwijzing
naar andere hulpverleners nodig te hebben in de periode tussen het 18-
maandscontact en het contact bij twee jaar. Op de leeftijd van 18 maanden staan
patronen tussen ouder en kind nog niet vast, is sturing nog heel goed mogelijk
waarbij er aanwijzingen zijn dat dit snel en/of beter resultaat geeft dan op latere
leeftijd (Blaaderen e.a., 2001; Tremblay e.a., 2004). Uit de eerste rapportage bleek
dat het merendeel van deze vervolgacties kan worden uitgevoerd door het
consultatiebureauteam.
3.2 Beperking van de studie
In wetenschappelijk onderzoek wordt gestreefd naar een volledige, betrouwbare en
nauwgezette gegevensverzameling. Bij de rapportage van dit operationele,
retrospectieve onderzoek in de JGZ 0-4 jaar zijn enige kanttekeningen te maken.
Volledigheid
Het onderzoekscohort is tot stand gekomen uit de beschikbare door de
wijkverpleegkundige JGZ ingevulde evaluatieformulieren. Het is bekend dat jonge
ouders frequent verhuizen (Herngreen en Reerink 1993). Dit veroorzaakt een zwakke
schakel in het contact tussen ouders en de JGZ. Uit de literatuur is eveneens bekend
29

dat in de groep non-participanten situaties met verhoogd risico voorkomen
(Bouwmeester-landweer e.a., 2004; kuiper, 1986). De cijfers met betrekking tot het
bereik vanuit deze rapportage kunnen gebruikt worden om het bereik van de JGZ te
vergroten maar wijzen tevens op het belang om ook de groep non-participanten in
beeld te brengen.
In de eerste rapportage bleek uit dossieronderzoek dat de wijkverpleegkundige JGZ
tijdens het huisbezoek bij 18 maanden veel nieuwe informatie krijgt over het kind,
diens ouders en omgeving. Het tijdsinterval tussen het 14 á 15 maandsconsult en het
huisbezoek bij 18 maanden draagt vanzelfsprekend ook bij aan nieuwe informatie.
De meerwaarde van het huisbezoek zit naar onze mening echter vooral in de som
der delen. Meer tijd voor ouder en kind en het functioneren in de eigen sociale
omgeving completeren het al bestaande beeld voor de JGZ en de ouder. Om de
meerwaarde evidence based te krijgen zal getracht worden in vervolgonderzoek de
meerwaarde in meetbare variabelen mee te nemen.
Betrouwbaarheid
Inter- en intra-individuele bias is in meer of mindere mate opgetreden. Een
wijkverpleegkundige JGZ kan in het begin anders ingevuld hebben dan later en
tussen wijkverpleegkundigen JGZ uit één van de drie regio's kan verschil in invulling
zijn opgetreden. Verder zijn sommige onderwerpen met een eenduidig antwoord aan
te geven, terwijl andere genuanceerd zijn.
Opmerkingen, aanvullingen en tips in de kantlijn zijn niet systematisch gevraagd en
opgetekend.
Op het evaluatieformulier werd de mening van de ouders gevraagd over het
gebrachte huisbezoek door de wijkverpleegkundige JGZ. Het is goed mogelijk dat op
deze vraag sociaal wenselijk is geantwoord. Hiertegen pleit dat de antwoordcategorie
‘neutraal’ nauwelijks is ingevuld. Van de wijkverpleegkundige JGZ werd op het
evaluatieformulier gevraagd een ‘pluis/niet pluis’ inschatting te maken. Vanuit de
praktijk komt de vraag om risico-inschatting middels de subjectieve beoordeling ‘niet
pluis’ aan te scherpen. Door het hanteren van de begrippen ‘laag’, ‘verhoogd’ en
‘hoog risico’ op latere, minder wenselijke ontwikkelingsuitkomsten en zoeken naar
factoren die van invloed zijn op deze inschatting zal de vraag uit de praktijk in
vervolgonderzoek worden meegenomen.
30

4. Besluit
In dit onderzoek is de waarde van het huisbezoek op de leeftijd van 18 maanden
geëvalueerd. Er konden twee risicogroepen worden onderscheiden, te weten een
groep waarvan de ouders aangaven de zuigelingenperiode als moeilijk te hebben
ervaren en een groep op basis van een ‘niet pluis’ inschatting van de
wijkverpleegkundige JGZ. Bij deze groepen bleek meer problematiek aanwezig en
waren meer vervolgacties nodig.
De resultaten van dit onderzoek roepen ook vragen op zoals welke leeftijd van het
kind het meest geschikt is om de zuigelingenperiode te evalueren en of kinderen met
een verhoogd risico al op een eerder moment in de zuigelingenperiode
onderscheiden hadden kunnen worden. Tevens kan men zich afvragen of het
signaleren van risicogroepen niet de verplichting met zich mee brengt om aparte
trajecten voor de onderscheiden groepen aan te bieden. Waarborg binnen de
ketenzorg is hierbij essentieel.
De Nederlandse JGZ staat bekend om haar lage drempel en hoge bereik, hetgeen
de JGZ uitermate geschikt maakt voor vroegtijdige onderkenning. Deze studie heeft
naar onze mening de waarde van het huisbezoek als methode voor vroegtijdige
onderkenning laten zien. Echter vragen blijven open zoals: ‘Hoe stellen we vast
welke ouders extra ondersteuning nodig hebben?’, ‘Is een huisbezoek door een JGZ-
verpleegkundige een betere contactvorm dan een bezoek aan het consultatiebureau
door ouder(s) en kind voor het onderscheiden van kinderen die een hoog of
verhoogd risico lopen op problemen met opvoeding of ontwikkeling, op het ijkmoment
bij de leeftijd van 18 maanden?’ en ‘Wat is de meerwaarde van een gestructureerde
screeningsprocedure ten opzichte van care-as-usual?’. Met een vervolgonderzoek,
waarvan de dataverzameling 1 december 2006 van start gaat, wil men in Zeeland
een bijdrage leveren aan de beantwoording van deze vragen.
31

Literatuur
Blaaderen, L., van, Wat ouders niet weten. Hechting, verlangen naar liefde en angst
voor liefdesverlies. Van Tricht uitgeverij Twello, 2001.
Bertrand R, Hermanns J, & Leseman P. Behoefte aan opvoedingsondersteuning in
Nederlandse, Marokkaanse en Turkse gezinnen met kinderen van 0-6 jaar.
Nederlands Tijdschrift voor Opvoeding, Vorming en Onderwijs. 1998; 4(1/2):
50-71.
Boom, D.C., van den, Ontwikkelingstaken voor 0-18 jaar. In: Het forum van
opvoedingsondersteuning, Vergeer, M., NIZW/LC OKZ, 1998.
Bouwmeester-Landweer M, Dekker F, Landsmeer-Beker N, Kousemaker N,
Baartman H, Wit J-M. Prevalence of risk factors for child maltreatment in the
Netherlands. Submitted, 2004.
Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen 2006-12-09.
Contactmomenten standpunt Platform Jeugdgezondheidszorg, 9 mei 2003.
Inventgroep: Hermanns J, Öry F, Schrijvers G. Helpen bij opgroeien en opvoeden:
eerder, sneller en beter. Advies aan staatssecretaris Ross-van Dorp, 2005.
Herngreen, W.P., Reerink, J.D., Proefschrift Sociaal Medisch Onderzoek
Consultatiebureau Kinderen, Leiden TNO, 1993.
Kijlstra, M.A., Prinsen, B., Schulpen, T.W.J., Kwetsbaar jong! Een quickscan van de
kansen op achterstand van kinderen van 0-4 jaar in risicosituaties. NIZW/UMC
Utrecht, 2001.
Kuiper, C. W., Non-participatie aan preventieve voorzieningen in de
jeugdgezondheidszorg (0-4 jaar), Nederlands Instituut voor Preventieve
Gezondheidszorg - TNO, 1986.
Lanting, C.I., Verkerk, P.H., Evaluatie van de screening op AGS/CHT/PKU bij
kinderen geboren in 2002, Rapportnummer PG\JGD\2003.224, Leiden TNO
Preventie en Gezondheid, 2004.
Senten M, Schulz A, de Regt W, Janssens M. Preventie loont. Tussenstand van het
Programma Preventie van ZonMw, Jeugd. Assen: Koninklijke Van Gorcum,
2003.
Staal IIE, Roodzant-Velthausz MD, Reerink JD, Schrijvers AJP. Met ijken meer
bereiken! De leeftijd van 18 maanden als ijkmoment voor de integrale
jeugdgezondheidszorg. Middelburg: Zeeuwse Thuiszorgorganisaties, 2004.
Staal IIE, Roodzant-Velthausz MD, Reerink JD, Schrijvers AJP. Huisbezoek bij
32

peuters van 18 maanden in de provincie Zeeland. Tijdschrift voor
Jeugdgezondheidszorg, 2005; 37 (3): 42-46.
Tremblay RE, Nagin SD, Séquin JR, Zoccolillo M, Zelazo PD, Boivin M, et al.
Physical Agression During Early Childhood: Trajectories and Predictors.
Pediatrics 2004;114:43-50.
VWS, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Giessen, J., van der,
e.a., Actieplan/visiedocument in de jeugdgezondheidszorg van de sectie
Jeugdgezondheidszorg, 2000.
VWS, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, ‘Tijdelijke Regeling
Vroegsignalering’, in: Kaderwet volksgezondheidssubsidies. Kenmerk:
GZB/GZ 2165777, Den Haag, 2001.
VWS, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
Basistakenpakket Jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar, 2002.
33

Bijlagen
Bijlage 1: Protocol + evaluatieformulier + folder
Bijlage 2: Toets significantie steekproef
Bijlage 3: Overzicht kruistabellen
34

Bijlage 1: Protocol + evaluatieformulier + folder
PROTOCOL
HUISBEZOEK BIJ
ACHTTIEN MAANDEN
35

Inhoudsopgave protocol huisbezoek bij achttien maanden
1. Inleiding
2. Uitnodiging
• meegeven folder tijdens consult 15 maanden (CB-arts)
• afspraak maken
3. Benodigdheden
• dossier
• evaluatieformulieren
• peuterbrief, folders
4. Uitvoering
• bewust afsluiten van de zuigelingenperiode
• beleving ouder van de zuigelingenperiode
• beleving ouder van de kwaliteit van zorg
• observatie huidige periode
• p.r. komende periode
• anticiperende voorlichting
• afsluiting en evaluatie
5. Afhandeling huisbezoek
• verder invullen dossier
• risico- en beschermende factoren beoordelen a.h.v. lijst
• terugkoppeling naar cb-arts
• planning volgend bureau
• eigen evaluatie huisbezoek
• opruimen evaluaties
6. Bijlagen
• Burgmeijer RFJ, Rijcken JAMW. (2001) Het huisbezoek in de OKZ:
ritueel of rationeel? Tijdschrift voor Jeugdgezondheidszorg 2.pag. 21-26.
• Lijst beschermende en risicofactoren
• Onderwerpen anticiperende voorlichting
• Evaluatieformulieren
36

PROTOCOL HET HUISBEZOEK OP DE LEEFTIJD VAN ACHTTIEN MAANDEN
1. Inleiding
In het kader van de Tijdelijke Regeling Vroegsignalering is door de overheid geld beschikbaar
gesteld. Om uitvoering te geven aan de vroegsignalering heeft de provinciale werkgroep o.a.
gekozen voor een huisbezoek op de leeftijd van achttien maanden door de
wijkverpleegkundige OKZ. De leeftijd van achttien maanden is gekozen omdat dit een
moment van afsluiting is van de zuigelingenperiode gekoppeld aan het begin van de peuterperiode.
In het begin van deze periode kan er goed anticiperend ingespeeld worden op de
komende ontwikkelingstaken van het kind. Door beschermende en risicofactoren te benoemen
kan een inschatting gemaakt worden van de kwetsbaarheid van het kind en van bedreigende
situaties.
Dit protocol dient als handleiding bij de uitvoering van het huisbezoek op de leeftijd van
achttien maanden. Kwaliteit van zorgverlening en uniformiteit in zorgaanbod ontstaan niet
door alleen een protocol te volgen. Ook is het bewust worden van eigen handelen en het
uitwisselen hiervan binnen de beroepsgroep nodig. Daarom is gekozen voor supervisie/
intervisie, waarin het afleggen van het huisbezoek centraal staat.
Bij de uitvoering van het huisbezoek zijn vier evaluaties opgenomen. Evaluatie I en II dienen
om de beleving van de zuigelingenperiode en de geboden zorg in die periode door de ouders
vast te leggen. Evaluatie III en IV geven inzicht in de beleving van dit huisbezoek. Ter
oriëntatie is bijgevoegd het artikel van Burgmeijer en Rijcken; 'Huisbezoek in de OKZ: ritueel
of rationeel?'
2. Uitnodiging
Tijdens het consult op de leeftijd van 15 maanden krijgt de ouder van de arts een folder mee
over het huisbezoek bij achttien maanden. Op deze folder kan de naam van het kind ingevuld
worden. De wijze van uitnodiging kan aangegeven worden per organisatie.
3. Benodigdheden
Voor het huisbezoek neem je mee:
• het dossier dat vooraf doorgenomen is om de aandachtspunten die besproken dienen te
worden vast te stellen
• evaluatieformulieren
I evaluatie van de beleving van de zuigelingenperiode door de ouder(s)
II evaluatie van de door de ouder ervaren kwaliteit van geboden zorg door de OKZ
III evaluatie van dit huisbezoek door de ouder(s)
IV evaluatie van dit huisbezoek door de wijkverpleegkundige OKZ
• peuterbrief (standaard), folders over videohometraining en peutercursus (op
indicatie)
4. Uitvoering
De verschillende onderdelen van het huisbezoek geven een logische opbouw van het gesprek.
Zij kunnen als leidraad voor de structuur van het huisbezoek gebruikt worden. Het is de
bedoeling samen met de ouder alles te bespreken en conclusies te trekken. Dit vraagt de
37

vaardigheid van de wijkverpleegkundige om zich ervan bewust te zijn dat hij/zij luistert,
samenvat en tot slot samen met de ouder antwoorden invult voor de evaluatie. Met dit in het
achterhoofd dienen de vooraf bepaalde aandachtspunten doelbewust aan bod te komen.
Het bewust afsluiten van de zuigelingenperiode
Tijdens het consult van 15 maanden heeft de arts de samenvatting in het dossier (nr. 19 ID-
JGZ) ingevuld en dit nabesproken met de wijkverpleegkundige. Deze samenvatting kan als
een start van het huisbezoek gebruikt worden, gevolgd door vragen naar de tussenliggende
periode. Bij aanwezige bijzonderheden/extra zorg/risicofactoren doorvragen.
Hoe heeft de ouder de zuigelingenperiode van het kind beleefd?
Ga door middel van een open vraag op deze periode in. Als leidraad voor het gesprek kan
evaluatie I gebruikt worden. Vat het antwoord met de ouder samen en vul dit in op
evaluatieformulier I; (bijlage 4). Er uitspringende items kunnen hierop tevens aangekruist
worden.
Hoe heeft de ouder de kwaliteit van zorg vanuit de OKZ ervaren?
Vertel aan de ouders dat je dit wilt weten om 'van te leren', zowel op organisatorisch als op
inhoudelijk gebied. Maak hierbij gebruik van evaluatieformulier II; (bijlage 4).
Invullen dossier leeftijd achttien maanden
Observeer zo veel mogelijk. Dan kun je de te noteren gegevens straks vlot invullen zonder in
vraag en antwoord te vervallen.
a. de algemene indruk van het kind (dossier nr 16 2 e kolom)
* verzorgd/niet verzorgd
* gezond/niet gezond
* alert/vermoeid/huilerig/huilt door/anders (18, Van Wiechen): 1½ jr gedragstoestand)
* coöperatief/terughoudend/verlegen zonder verzet/actief verzet (idem, interactie)
b. indruk motoriek
* gaat op onderzoek uit (M) Van Wiechen item 14
* pluis/ niet pluis bv kijk naar: speelt met beide handen
kijk of het kind al spelend dingen kan grijpen en loslaten
kruipt vlot op beide knieën, verplaatst de handen alternerend
* loopt los (dossier nr 19’, indien van toepassing en nog niet ingevuld)
c. indruk sociaal optreden
kijkt naar jou als bezoeker
exploratie gedrag, vanuit zichzelf of gestuurd door ouder
zoekt steun bij de moeder
d. indruk communicatie
* zegt 3 'woorden' (M) Van Wiechen item 39
begrijpt spelopdrachtjes (M) Van Wiechen item 40
op welke manier maakt het kind duidelijk wat hij zij wil: met woorden en/of gebaren
* spraak/taal: pluis/niet pluis (dossier nr 16 2 e kolom, spraak/taal)
Bij ouder(s) nagaan of datgene wat jij observeert ook hun observatie is, pas op voor
'momentopname'.
38

Wat kan de OKZ de komende periode betekenen
Vertel wat de OKZ in de peuterperiode te bieden heeft. Geef zo nodig een folder.
• De consulten op het consultatiebureau en wat ze inhouden
• De spreekuren, ook voor vragen over de opvoeding
• Het huisbezoek op indicatie door de wijkverpleegkundige
• Het huisbezoek door de pedagoog; (momenteel alleen op Walcheren)
• Consultatie pedagoog; (rondom de Oosterschelde)
• De peutercursus
• Video home training
• Het VTO team
Anticiperende voorlichting
De doelstelling van anticiperende voorlichting is:
Het vergroten van kennis en inzicht van ouders, zodat deze zelf een afweging kunnen maken
hoe zij met bepaalde basisbehoeften en het daarbij behorende gedrag van hun kind om willen
gaan, ten einde op langere termijn vragen of problemen ten aanzien van de gezondheid van
ouders en kinderen te voorkomen of te beperken.
Onderwerpen die op de leeftijd van achttien maanden voor anticiperende voorlichting in
aanmerking komen zijn als bijlage 3 bij dit protocol opgenomen.
Afsluiting en evaluatie
Bij de afsluiting van het huisbezoek vragen aan de ouder(s) hoe ze dit huisbezoek ervaren
hebben. Dit vastleggen in evaluatie III (bijlage 4).
5. Afhandeling huisbezoek
Het dossier wordt ingevuld. Aan de hand van de lijst van risico en beschermende factoren
wordt nagegaan of er sprake is van risicofactoren. De inschatting in hoeverre het huisbezoek
voor de OKZ-wijkverpleegkundige zinvol is geweest wordt vermeld in evaluatie IV (bijlage
4).
De evaluatieformulieren worden verzameld op de afgesproken plaats. Deze formulieren
worden gebruikt voor de evaluatie van het huisbezoek. Aan de hand van deze gegevens zal na
een jaar bekeken worden of en in welke vorm het huisbezoek voortgezet wordt.
De ervaring van het huisbezoek wordt teruggekoppeld naar de cb-arts.
Het volgende contact met het gezin wordt gepland.
39

Onderwerpen anticiperende voorlichting
Onderwerpen die geschikt zijn voor anticiperende voorlichting tijdens het huisbezoek van
achttien maanden:
• angst, scheidingsangst
• claimgedrag
• eten, voorkeur gedrag, spelen met eten, niet of minder willen eten, zelf eten
• fantasie
• gewetensontwikkeling
• gevoelens, drift, boos, jaloezie
• mondontwikkeling, drinken uit beker, glas of rietje
• mondverzorging
• ontdekkingsdrang en veiligheid
• peuterspeelzaal
• positief omgaan met kinderen, belonen
• slapen, slaapritueel
• spel en speelgoed, alleen spelen
• tijd voor jezelf
• taal/spraak en tips om dit te stimuleren
• vakantie
• verbieden en straffen, leren luisteren, regels en grenzen
• zelfbewustzijn, ontdekken eigen ik, zelf doen
• zindelijkheid, gevoelens van drang, beheersing van sluitspieren, ontdekken
eigen uitscheiding
41

Evaluatieformulier
Initialen kind: Geboortedatum:
Plaats in de kinderrij: Postcode:
Evaluatie I: Beleving van de zuigelingenperiode door de ouder/verzorger
Doel: Inschatten of extra zorg nodig is
Instructie: Aankruisen of omcirkelen wat van toepassing is
A. De periode werd vergemakkelijkt door:
- goede gezondheid moeder IA1
- steun van partner IA2
- steun van familie, vrienden IA3
- gezondheid kind IA4
- gemakkelijk temperament IA5
B. De periode werd bemoeilijkt door:
- vermoeidheid IB1
- sombere gedachten IB2
- gebrek aan ervaren steun omgeving IB3
- niet-gezond kind IB4
- moeilijk temperament: veel huilen, onrustig IB5
- niet te troosten, moeilijk contact IB6
C. De periode samengevat:
- fijn …..………..gewoon……..….….moeilijk IC1………………..IC2……………….….IC3
Evaluatie III: Inschatting ouder/verzorger
Doel: Is dit huisbezoek zinnig of niet?
Instructie: aankruisen wat van toepassing is
A. Hoe ervaart u dit huisbezoek:
Zinvol IIIA1
Neutraal IIIA2
Overbodig IIIA3
B. Voor in de toekomst (standaard op de leeftijd van 18 maanden)
Huisbezoek Ja Neen Geen voorkeur IIIB1a IIIB1b IIIB1c
CB-bezoek Ja Neen Geen voorkeur IIIB2a IIIB2b IIIB2c
Anders namelijk IIIB3
43

Evaluatie II: Door de ouder ervaren kwaliteit van geboden zorg door de OKZ
Doel: Mogelijke kwaliteitsverbetering zorg
Wat weet u nog van:
A. Contact ouders/OKZ
1. 1 e contact goed matig slecht IIA1a IIA1b IIA1c
2. 1 e huisbezoek goed matig slecht IIA2a IIA2b IIA2c
3. CB-bezoeken goed matig slecht IIA3a IIA3b IIA3c
B. Organisatie
1. Oproepen goed matig slecht IIB1b IIB1b IIB1c
2. Bereikbaarheid goed matig slecht IIB2a IIB2b IIB2c
3. Wachttijden goed matig slecht IIB3a IIB3b IIB3c
C. Aandacht voor
1. Bejegening goed matig slecht IIC1a IIC1b IIC1c
2. Lichamelijk onderzoek goed matig slecht IIC2a IIC2b IIC2c
D. De geboden zorg samengevat
Positief IID1
Neutraal IID2
Negatief IID3
Evaluatie IV: Inschatting wijkverpleegkundige OKZ
Doel: Is dit huisbezoek zinnig of niet?
Zinvol IVA1
Neutraal IVA2
Overbodig IVA3
Heb je bij dit huisbezoek een 'pluis' of 'niet pluis' gevoel?
Pluis IVB1
Niet pluis IVB2
Is vervolg actie op maat nodig:
Geen IVC1
Extra consult IVC2
Extra huisbezoek IVC3
Anders IVC4
April 2002
44

Tekstvoorbeeld folder:
anderhalf jaar
Naam: ______________________________________
Het huisbezoek bij
In de afgelopen periode bent u heel wat keren naar het consultatiebureau gekomen.
Nu uw peuter bijna anderhalf is, komen we een keer bij u op bezoek.
We hebben daar de volgende redenen voor:
• Bij u thuis is het rustiger en hebben we meer tijd.
• Graag zien we het kind een keer in zijn eigen omgeving.
• We willen met u praten over de zorg die we tot nu toe geboden hebben, zodat we
het waar mogelijk nog beter kunnen doen.
• We willen ingaan op de periode die voor u ligt. Een peuter stelt veel eisen aan zijn
ouders. Opvoeden kan een plezierige ontdekkingsreis zijn, soms is het een
moeilijke taak. Zonodig kunnen we u daarbij helpen.
Het bezoek duurt ongeveer een uur. Het is de bedoeling dat uw peuter wakker is. Als
het mogelijk is, vinden we het fijn als beide ouders aanwezig zijn.
45

Bijlage 2: Toets significantie steekproef
Tabel: Chi-kwadraat toetswaarden van het te toetsen bestand van 1286 verwijderde
respondenten.
nr Vraag toetswaarde
Met beperkte set
toetswaarde
3 Kindrij NTT 0,134
7 Samenvatting periode door ouder 0,026
8 Ervaren huisbezoek door ouder 0,497
9 Toekomst 18 mnd. Huisbezoek door ouder 0,249
10 Toekomst 18 mnd. CB-bezoek door ouder 0,001
11 Toekomst 18 mnd. Anders door ouder 0,819
12 Kwal. Zorg door ouder: Cont. 1e contact NTT 0,704
13 Kwal. Zorg door ouder: Cont. 1e huisbezoek NTT 0,064
14 Kwal. Zorg door ouder: Cont. CB-bezoek NTT 0,22
15 Kwal. Zorg door ouder: Org. Oproepen NTT 0,88
16 Kwal. Zorg door ouder: Org. Bereikbaarheid NTT 0,98
17 Kwal. Zorg door ouder: Org. Wachttijd NTT 0,145
18 Kwal. Zorg door ouder: Aandacht Bejegening NTT 0,267
19 Kwal. Zorg door ouder: Aandacht Lich. Ond. NTT 0,669
Kwal. Zorg door ouder: samenvatting geb.
20 zorg NTT 0,419
21 Inschatting WV-OKZ: Zinvol 0,461
22 Inschatting WV-OKZ: Pluis 0,227
23 Inschatting WV-OKZ: Vervolgactie 0,229
Nulhypothese: er zijn geen significante verschillen tussen het totale bestand
en het te toetsen bestand van 1286 verwijderde
respondenten
Alternatieve hypothese: er zijn significante verschillen tussen het totale bestand
en het te toetsen bestand van 1286 verwijderde
respondenten
Er wordt getest met een alpha van 0.05 (=95% betrouwbaarheidsinterval)
NTT= Niet Te Toetsen
(indien meer dan 20 % van de expected frequencies < 5 of niet alle expected
frequencies >1)
46

Bijlage 3: Overzicht kruistabellen
47