De Giftige Paddestoelen - Antigifcentrum

De
Giftige
Paddestoelen
Foto’s
van
Mr. Yves Deneyer
Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : (32) 070 245 245 (24h/24)

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
Inhoudstafel
Inhoudstafel ......................................................................................................................1
Giftige paddenstoelen .........................................................................................................3
Alfabetische lijst Nederlands-Latijn....................................................................................3
Nederlands ................................................................................................................3
Latijn ........................................................................................................................3
De oproepen bij het Antigifcentrum in verband met paddenstoelen ........................................4
Accidentele inname.........................................................................................................4
Paddenstoelenmaaltijd ....................................................................................................4
Het gebruik van hallucinogene paddenstoelen.....................................................................4
Enkele raadgevingen voor paddenstoelplukkers...................................................................5
Enkele foutieve begrippen................................................................................................5
Wat bij problemen ..........................................................................................................6
Carbolchampignon..............................................................................................................7
Incubatietijd ..................................................................................................................7
Ziekteverschijnselen .......................................................................................................7
Behandeling...................................................................................................................7
Evolutie ........................................................................................................................7
De vliegenzwam.................................................................................................................8
Incubatietijd ..................................................................................................................8
Toxine ..........................................................................................................................8
Ziekteverschijnselen .......................................................................................................8
Behandeling...................................................................................................................8
Evolutie ........................................................................................................................8
De panteramaniet ..............................................................................................................9
Incubatietijd ..................................................................................................................9
Toxine ..........................................................................................................................9
Ziekteverschijnselen .......................................................................................................9
Behandeling...................................................................................................................9
Evolutie ........................................................................................................................9
De groene knolamaniet .....................................................................................................10
Incubatietijd ................................................................................................................10
Toxine ........................................................................................................................10
Ziekteverschijnselen .....................................................................................................10
Behandeling.................................................................................................................10
Evolutie ......................................................................................................................11
De satansboleet ...............................................................................................................12
Incubatietijd ................................................................................................................12
Ziekteverschijnselen .....................................................................................................12
Behandeling.................................................................................................................12
Evolutie ......................................................................................................................12
De witte trechterzwammen................................................................................................13
Incubatietijd ................................................................................................................13
Toxine ........................................................................................................................13
Ziekteverschijnselen .....................................................................................................13
Behandeling.................................................................................................................13
Evolutie ......................................................................................................................13
De grote kale inktzwam ....................................................................................................14
Incubatietijd ................................................................................................................14
Toxine ........................................................................................................................14
Ziekteverschijnselen .....................................................................................................14
Behandeling.................................................................................................................14
Evolutie ......................................................................................................................14
Gordijnzwammen .............................................................................................................15
Incubatietijd ................................................................................................................15
Toxine ........................................................................................................................15
Ziekteverschijnselen .....................................................................................................15
Behandeling.................................................................................................................15
Evolutie ......................................................................................................................15
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
1

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
De giftige satijnzwam .......................................................................................................16
Incubatietijd ................................................................................................................16
Toxine ........................................................................................................................16
Ziekteverschijnselen .....................................................................................................16
Behandeling.................................................................................................................16
Evolutie ......................................................................................................................16
De dennenbundelzwam .....................................................................................................17
Incubatietijd ................................................................................................................17
Toxine ........................................................................................................................17
Ziekteverschijnselen .....................................................................................................17
Behandeling.................................................................................................................17
Evolutie ......................................................................................................................17
Voorjaarskluifzwam ..........................................................................................................18
Incubatietijd ................................................................................................................18
Toxine ........................................................................................................................18
Ziekteverschijnselen .....................................................................................................18
Behandeling.................................................................................................................18
Evolutie ......................................................................................................................18
Vezelkoppen....................................................................................................................19
Incubatietijd ................................................................................................................19
Toxine ........................................................................................................................19
Ziekteverschijnselen .....................................................................................................19
Behandeling.................................................................................................................19
Evolutie ......................................................................................................................19
Parasolzwammen .............................................................................................................20
Incubatietijd ................................................................................................................20
Toxine ........................................................................................................................20
Ziekteverschijnselen .....................................................................................................20
Behandeling.................................................................................................................20
Evolutie ......................................................................................................................20
De Gewone krulzoom........................................................................................................21
Incubatietijd ................................................................................................................21
Toxine ........................................................................................................................21
Ziekteverschijnselen .....................................................................................................21
Behandeling.................................................................................................................21
Evolutie ......................................................................................................................21
Kaalkopjes ......................................................................................................................22
Incubatietijd ................................................................................................................22
Toxine ........................................................................................................................22
Ziekteverschijnselen .....................................................................................................22
Behandeling.................................................................................................................22
Evolutie ......................................................................................................................22
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
2

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
Alfabetische lijst Nederlands-Latijn
Giftige paddenstoelen
Nederlands Latijn
Carbolchampignon
Gordijnzwammen
Dennenbundelzwam
Gewone krulzoom
Groene knolamaniet
Vezelkoppen
Grote kale inktzwam
Parasolzwammen
Panteramaniet
Kaalkopjes
Satansboleet
Satijnzwam
Vliegenzwam
Voorjaarskluifzwam
Witte trechterzwammen
Agaricus xanthoderma
Cortinarius
Galerina marginata
Paxillus involutus
Amanita phalloides
Inocybes
Coprinus atramentarius
Lepiotas
Amanita pantherina
Psilocybes
Boletus satanas
Entoloma sinuatum
Amanita muscaria
Gyromitra esculenta
Clitocybes
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
3

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
De oproepen bij het Antigifcentrum in verband met paddenstoelen
Het Antigifcentrum wordt jaarlijks een 3000 maal gecontacteerd in verband met planten,
waaronder ongeveer 350 oproepen voor paddenstoelen.
Accidentele inname
De meest frekwente oproepen betreffen accidentele inname van een paddenstoel door een kind.
Kinderen jonger dan vier jaar hebben namelijk de neiging om alles in hun mond te stoppen.
Dit type ongeval is vaak weinig ernstig, gezien de beperkte inname. Maar een identificatie is soms
nodig om zeker te zijn dat de paddenstoel niet giftig is.
Paddenstoelenmaaltijd
De oproepen voor personen die ziek werden na het nuttigen van zelfgeplukte paddenstoelen, zijn
minder frekwent maar potentieel veel ernstiger.
Vaak kunnen de slachtoffers geen aanwijzingen geven over de genuttigde paddenstoelen. Daarom
worden de intoxicaties met paddenstoelen onderverdeeld in 2 types naargelang hun incubatietijd
(tijd tussen de maaltijd en het begin van de ziekteverschijnselen).
Zo onderscheiden we:
• de korte incubatieperioden (minder dan 6 uur)
• en de lange incubatieperioden (langer dan 6 uur).
De intoxicaties met lange incubatieperiode zijn de gevaarlijkste. Tot deze klasse behoren de
dodelijke paddenstoelen die amatoxine bevatten (groene knolamaniet, kleine lepiota.). De
maag- en darmstoornissen treden laattijdig op : 6 tot 12 uur na het eten van deze paddenstoelen.
Deze classificatie heeft haar beperkingen. De maaltijd kan immers bestaan uit verschillende
soorten paddenstoelen, waaronder sommige toxische met korte incubatieperiode en andere met
lange incubatieperiode. De symptomen kunnen elkaar overlappen en zo tot een verkeerde diagnose
leiden.
Bij twijfel verliest u beter geen tijd. Neem onmiddellijk contact met uw arts of het Antigifcentrum
(070/245.245).
Het gebruik van hallucinogene paddenstoelen
het bewust gebruik van hallucinogene paddenstoelen zoals de Vliegenzwam of Psilocybes leidt
jaarlijks tot beperkt aantal oproepen.
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
4

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
Enkele raadgevingen voor paddenstoelplukkers
1. Het identificeren van paddenstoelen met behulp van een boek, met een foto, zonder
voorafgaande basiskennis, is uitermate gevaarlijk. Enkel door een zeer grondige kennis van
de specifieke kenmerken kan men de paddenstoelen onderscheiden. De beste manier om
dat te leren is deelnemen aan aktiviteiten van de mycologische kring van uw streek.
2. Een paddenstoel heeft verschillende groeistadia. Deze kunnen tot verwarring leiden bij de
identificatie.
3. Enkele giftige soorten in een mand eetbare paddenstoelen kunnen tot zware intoxicaties
leiden. Iedere paddenstoel moet stuk voor stuk geïdentificeerd worden.
4. Pluk enkel jonge paddenstoelen in goede staat. Vermijd rotte, doorweekte of bevroren
exemplaren.
5. Een plastiek zak is zeker af te raden om paddenstoelen te verzamelen. Gebruik bij
voorkeur een rieten mand of een recipiënt die luchtdoorlatend is. De houdbaarheid van
paddenstoelen is zeer beperkt. Zij zijn sterk onderhevig aan besmetting door bacteriën.
6. Snij de steel niet af, maar verwijder ze geheel, met een draaiende beweging uit de bodem,
zonder het mycelium te beschadigen. U kan ze later ter identificatie voorleggen aan
competente mycologen.
7. Bewaar paddenstoelen thuis op een koele en goed verluchte plaats.Vermijd opstapelen.
Paddenstoelen zijn slechts beperkt houdbaar.
8. Reinig paddenstoelen goed alvorens ze te bereiden. Verwijder eventueel de hoedhuid en
het onderste deel van de steel. Verwijder de steel in zijn geheel indien deze taai of vezelig
is.
9. Paddenstoelen zijn vaak moeilijk verteerbaar. Men snijdt ze best in fijne schijfjes. De
baktijd bedraagt een kwartier tot 30 minuten (voor soorten die niet rauw mogen gegeten
worden). Eet nooit grote hoeveelheden, kauw goed.
Opgelet : sommige soorten zijn slechts eetbaar indien gekookt. Hiertoe behoren o.a. de
Amanita rubescens en Morchella soorten.
10. Alle soorten paddenstoelen vervullen hun rol in de natuur. Indien u eetbare paddenstoelen
plukt, respecteer ook de giftige soorten.
Enkele foutieve begrippen
• "Jonge paddenstoelen zijn steeds eetbaar" FOUT !
Een jong exemplaar van een Amanita phalloides bevat de dodelijke toxine, zo
kenmerkend voor deze soorten
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
5

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
• "Witte paddenstoelen zijn nooit giftig" FOUT !
Er bestaat geen verband tussen giftigheid en kleur van de paddenstoel. De uiterst giftige
Amanita phalloides kan een witte kleur hebben. Meerdere giftige Clitocyben zijn wit.
• "Giftige paddenstoelen hebben een onaangename geur, en zien er niet echt
smakelijk uit" FOUT !
De Amanita phalloides zou een lekkere smaak hebben
• "Een paddenstoel is wellicht eetbaar, als slakken en wormen ervan eten" FOUT !
De Amanita phalloides wordt vaak aangetast door slakken en kleine bosdieren
• "De toxine van een paddenstoel worden onschadelijk gemaakt door het
koken" FOUT !
De toxine van de Amanita phalloides zijn weerstandig aan het koken, of het drogen, of het
invriezen, ze blijven dodelijk!
• "Er zal wel geen risico bestaan voor een vergiftiging, als men zich beperkt tot één
exemplaar van een onbekende soort" FOUT !
Een enkel exemplaar van Amanita phalloides kan tot uiterst ernstige intoxicaties leiden.
Wat bij problemen
Indien u ooit een paddenstoelintoxicatie mocht vermoeden, raadpleeg onmiddellijk het
Antigifcentrum (070/245.245, gratis nummer). Om de ernst van de intoxicatie te evalueren zal de
arts u een aantal nauwkeurige vragen stellen.
1. Welke paddenstoelen dacht u te plukken?
2. Waar hebt u deze geplukt (bos of weide)?
3. Hoeveel tijd is er tussen het plukken en de maaltijd verlopen?
4. Hoe werden de paddenstoelen klaargemaakt?
5. Zijn er nog resten (rauw, gebakken, eventueel restafval)?
6. Welke ziekteverschijnselen zijn opgetreden?
7. Welke is de tijdspanne die verlopen is tussen de paddenstoelmaaltijd en het optreden van
de eerste ziekteverschijnselen?
8. Zijn alle personen die de maaltijd genuttigd hebben ziek?
9. Werd er alcohol gedronken tijdens de maaltijd? Welke andere voedingsmiddelen werden
genuttigd?
Als een identificatie nodig is bij een ongeval kan het Antigifcentrum beroep doen op een netwerk
van vrijwillige mycologen (paddenstoelexperten).
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
6

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
Carbolchampignon
De Carbolchampignon (Agaricus xanthoderma), wordt
soms verward met de weidechampignon. Door het eten
van deze paddenstoel, kunnen maag-darmstoornissen
optreden.
Incubatietijd
De tijdspanne tussen het nuttigen van de paddenstoel en het optreden van de
ziekteverschijnselen is kort. Deze bedraagt 15 minuten tot een tweetal uur.
Ziekteverschijnselen
De carbolchampignon geeft beperkte maag-darmklachten; misselijkheid, braken, diarree,
buikpijn. Deze symptomen treden een kwartier tot 2 uur na de maaltijd op. Zij stellen weinig
problemen voor een volwassene in goede gezondheid. Dit geheel van klachten wordt
beschreven als " gastro-intestinale irritatie syndroom" of "resinoïd syndroom".
Behandeling
De behandeling is symptomatisch. Herstel van vochtverlies en ionenverlies. Hospitalisatie is
soms noodzakelijk bij jonge kinderen of oudere mensen.
Evolutie
De digestieve klachten verdwijnen binnen de 24 tot 48 uur. Volledig herstel is de regel.
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
7

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
De vliegenzwam
De vliegenzwam (Amanita muscaria) is gemakkelijk
herkenbaar. Soms wordt deze zwam bewust gebruikt
omwille van zijn hallucinogene eigenschappen. De
vliegenzwam kan een intoxicatie veroorzaken waar vooral
neuro- psychische symptomen op de voorgrond treden. Dit
geheel van klachten staat bekend als "myco-atropine
syndroom" of "pantherina-syndroom", genaamd naar de
Amanita pantherina, die gelijkaardige symptomen geeft.
Incubatietijd
De tijdspanne tussen de inname en het begin van de ziekteverschijnselen bedraagt 30
minuten tot 3 uren.
Toxine
Iboteenzuur
Ziekteverschijnselen
De intoxicatie verloopt in twee fasen
Excitatiefase: Gedurende een eerste periode vertoont de patiënt vooral gedragsstoornissen,
euforie of woede, agitatie, verwardheid, delirium, hallucinaties.
Fase van diepe slaap: Deze volgt op de excitatiefase. Bij ernstige intoxicaties kan een
comateuze toestand optreden.
Beperkte digestieve stoornissen, zoals misselijkheid, braken en diarree kunnen eveneens
aanwezig zijn.
Behandeling
De behandeling is symptomatisch. Er bestaat geen antidotum.
Evolutie
Herstel binnen de 12 tot 24 uur.
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
8

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
De panteramaniet
De panteramaniet (Amanita pantherina) leidt tot een
intoxicatie waar neuropsychische symptomen op de
voorgrond treden. Dit toxisch ziektebeeld draagt de naam :
pantherina-syndroom. De panteramaniet is veel giftiger dan
de Vliegenzwam. Beiden geven aanleiding tot een
gelijkaardig ziektebeeld maar de panteramaniet kan
convulsies (stuipen) veroorzaken.
De panteramaniet kan verward worden met twee andere
eetbare amanita soorten : parelamaniet (Amanita
rubescens) en grauwe amaniet (amanita spissa of excelsa).
Incubatietijd
De tijdspanne tussen de inname en het optreden van de eerste ziekteverschijnselen bedraagt
30 minuten tot een drietal uur.
Toxine
Vooral iboteenzuur.
Ziekteverschijnselen
De intoxicatie verloopt in twee fasen.
Excitatiefase: Gedurende een eerste periode vertoont de patiënt vooral gedragsstoornissen,
euforie of woede, agitatie, verwardheid, delirium, hallucinaties.
Fase van diepe slaap: Deze volgt na de excitatiefase. Bij ernstige intoxicaties kan een
comateuze toestand optreden.
Beperkte digestieve symptomen zoals misselijkheid, braken, diarree kunnen eveneens
optreden.
Behandeling
De behandeling is symptomatisch. Er bestaat geen antidota.
Evolutie
Meestal herstelt de patiënt binnen de 12 tot 24 uur. Soms verloopt de evolutie minder
gunstig, en kan de patiënt overlijden als gevolg van de convulsies.
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
9

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
De groene knolamaniet
De Amanita phalloides is verantwoordelijk voor het
merendeel van de dodelijke ongevallen. Eén enkel
exemplaar kan leiden tot een uiterst ernstige vergiftiging.
Tijdens de verschillende groeistadia kan de groene
knolamaniet verward worden met eetbare paddenstoelen.
Zo kunnen de jonge exemplaren, in eivorm, verward worden
met een Lycoperdon (stuifzwam). De witte exemplaren
worden soms verward met eetbare witte paddenstoelen
zoals o.a. de gladde boskampernoelje (Agaricus silvicola) en
de duifzwam (Tricholoma columbetta).. Een onervaren
paddenstoelplukker kan de groene vorm verwarren met
russula of met groene tricholamasoorten. De Amanita virosa
(kleverige knolamaniet) en de Amanita verna
(voorjaarsamaniet) hebben dezelfde toxiciteit als de Amanita
phalloides.
Incubatietijd
De tijdspanne tussen de inname en het optreden van de eerste ziekteverschijnselen is lang.
Gemiddeld een 12-tal uur. Deze incubatieperiode bedraagt soms tot 48 uur.
Toxine
De amatoxines (alfa en beta amanitines) zijn verantwoordelijk voor de leveraantasting.
Ziekteverschijnselen
De intoxicatie verloopt in 3 fasen.
Fase van agressie : De eerste tekens zijn deze van een gastro-enteritis met braken en
overvloedige diarree. Dit leidt tot uitdrogingsverschijnselen.
Fase van schijnbaar herstel: De maagdarmstoornissen lijken minder ernstig te worden. Maar
bij bloedafname, worden de eerste tekens van leveraantasting vastgesteld.
Hepato-renale fase: Door aantasting van de lever treden er bloedingstoornissen op. De
verhoogde concentratie van ammoniak in het bloed leidt tot verwardheid en coma (hepatische
encefalopathie). De nieren worden eveneens beschadigd.
Behandeling
Hospitalisatie op intensieve zorgen is noodzakelijk. De behandeling is grotendeels
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
10

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
symptomatisch. Echte antidota bestaan niet. Levertransplantatie is soms noodzakelijk.
Evolutie
Ongeveer 17 % van deze intoxicaties kent een fatale afloop. De prognose werd beter door de
medische vooruitgang inzake reanimatie. De intoxicatie met Amanita phalloides blijft uiterst
ernstig.
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
11

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
De satansboleet
De satansboleet (Boletus satanas) met zijn eerder
verontrustende naam, veroorzaakt enkel een banale
gastro-enteritis. De satansboleet is weinig verspreid.
Ongevallen zijn zeldzaam.
Incubatietijd
De tijdspanne tussen de inname en de eerste ziekteverschijnselen is kort. Hij bedraagt minder
dan 2 uur.
Ziekteverschijnselen
De satansboleet geeft aanleiding tot beperkte, weinig ernstige digestieve stoornissen. Dit
geheel van symptomen wordt beschreven als "het resinoïd syndroom". Een kwartier tot een
tweetal uur na de maaltijd kunnen misselijkheid, braken, diarree en buikkrampen optreden.
Deze klachten worden doorgaans goed verdragen door een volwassene in goede gezondheid.
Behandeling
De behandeling is symptomatisch. Herstel van vochtverlies en ionenverlies. Kleine kinderen en
bejaarde personen moeten soms gehospitaliseerd worden wegens uitdrogingsverschijnselen.
Evolutie
Herstel is de regel. De maag-darmklachten verdwijnen binnen de 24 tot 48 uur.
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
12

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
De witte trechterzwammen
Witte trechterzwammen zoals de giftige weidetrechterzwam
(Clitocybe rivulosa), de kleine bostrechterzwam (Clitocybe
candicans), de grote bostrechterzwam (Clitocybe
phyllophila)... bevatten muscarine en worden soms verward
met de grote molenaar (Clitopilus prunulus).
Incubatietijd
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
Clitocybe candicans
De tijdspanne tussen de inname en het optreden van de eerste ziekteverschijnselen is zeer
kort. Deze bedraagt enkele minuten tot een tweetal uur.
Toxine
De muscarine is verantwoordelijk voor de intoxicatie. Deze molecule is nauw verwant met
acetylcholine. Per 100 gram kunnen deze paddenstoelen 10 tot 50 milligram muscarine
bevatten. De dodelijke dosis voor een volwassene wordt geschat op 180 milligram muscarine.
Ziekteverschijnselen
De eerste symptomen treden zeer snel op. Zij worden het "muscarine syndroom" genoemd.
De kenmerken van deze intoxicatie zijn tranende ogen, lopende neus, overvloedig zweten,
speekselvloed, ademhalingsmoeilijkheden door de overvloedige vochtsecreties in de longen.
Het hartritme kan vertragen en een daling van de bloeddruk kan optreden evenals braken en
diarree.
Behandeling
Toedienen van atropine kan nodig zijn.
Evolutie
De intoxicatie is van korte duur. Binnen de 24 uur treedt herstel op.
13

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
De grote kale inktzwam
De grote kale inktzwam (Coprinus atramentarius) is
eetbaar. Maar bij inname van alcohol treden
onaangename ziekteverschijnselen op.
Incubatietijd
De ziekteverschijnselen treden vrijwel onmiddellijk op na het nuttigen van alcohol.
Toxine
De stofwisseling (afbraak) van alcohol in het lichaam wordt gestoord. Het toxine hiervoor
verantwoordelijk is het coprine. Coprine wordt omgevormd tot aminocyclopropanol. Dit laatste
geeft een inhibitie (blokkering) van het enzyme acetaldehyde-dehydrogenase. Dit leidt tot een
opstapeling van acetaldehyde in de bloedsomloop. Acetaldehyde is verantwoordelijk voor de
klachten.
Ziekteverschijnselen
Deze zijn: hoofdpijn, duizeligheid, roodheid van hals en aangezicht, daling van de bloeddruk,
braken en overvloedig zweten. Dit wordt het "antabuse-effect" genoemd. Deze
overgevoeligheid voor alcohol blijft tot 72 uur na de inname van Coprinus atramentarius
aanwezig.
Behandeling
De behandeling is symptomatisch. Rust is vaak voldoende. Soms moet er een behandeling
voor de bloeddrukval ingesteld worden.
Evolutie
De stoornissen verdwijnen na enkele uren. Let op! Vermijd alcohol gedurende 72 uur na het
eten van inktzwammen.
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
14

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
Gordijnzwammen
Deze familie (Cortinaria) telt talrijke soorten waarvan de
determinatie zeer moeilijk is. Vermijd cortinaria met een
rode, paarse of oranje kleur. Sommige cortinaria zoals de
Cortinarius orellanus of Cortinarius speciosissimus zijn zeer
giftig. In Polen werden in de jaren 50 een groot aantal
nierinsufficiënties gerapporteerd te wijten aan de Cortinarius
orellanus.
Incubatietijd
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
Cortinarius orellanus
De incubatieperiode is zeer lang. De eerste symptomen van nierinsufficiëntie treden op 8 tot
10 dagen na de inname. Dit maakt de diagnose van een intoxicatie zeer moeilijk.
Toxine
Orellanine is het verantwoordelijk toxine. Dit toxine moet eerst gemetaboliseerd worden om
actief te worden.
Ziekteverschijnselen
Het ziekteverloop kan beginnen met maag-darmstoornissen. Deze treden op 24 tot 36 uur na
de maaltijd. De klachten kunnen beperkt zijn en de arts ontgaan.
Het "orellanus syndroom" treedt op 2 tot 20 dagen na de inname. Enorme dorst,
monddroogte, braken, buikpijn, pijn in de lenden, verminderde productie van urine (oligurie
en anurie) treden op. Uiteindelijk wordt de nier zwaar beschadigd (tubulo-interstitiële nefritis).
Behandeling
De behandeling is symptomatisch. De nierinsufficiëntie wordt behandeld met hemodialyse.
Evolutie
Een traag herstel treedt op bij 50 tot 70 % van de patiënten. In een aantal gevallen is de
beschadiging van de nier onherstelbaar en moet de patiënt chronisch met dialyse behandeld
worden.
15

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
De giftige satijnzwam
Er kan verwarring optreden tussen de nevelzwam
(Clitocybe nebularis) en giftige satijnzwam (Entoloma
sinuatum).
Incubatietijd
De tijdspanne tussen de inname en de eerste ziekteverschijnselen bedraagt tussen de 3 en 8
uur.
Toxine
De verantwoordelijke toxines zijn slecht gekend.
Ziekteverschijnselen
De Entoloma sinuatum is verantwoordelijk voor een ernstig "resinoïd syndroom". De
intoxicatie begint met misselijkheid, braken en belangrijke diarree. Soms treden er
uitdrogingsverschijnselen op. De maag-darmklachten gaan tevens gepaard met stoornissen
van de levertesten. De leveraantasting blijft beperkt.
Behandeling
De behandeling is symptomatisch. Soms is hospitalisatie nodig wegens belangrijke
uitdrogingsverschijnselen, en voor het opvolgen van de levertesten.
OPMERKING: De intoxicatie met Entoloma sinuatum kent een gelijklopend begin als deze
met de Amanita phalloides. Differentieeldiagnose is moeilijk bij afwezigheid van
paddenstoelresten. De afloop van een Amanita phalloides intoxicatie kan dodelijk zijn. Deze
met een Entoloma sinuatum leidt tot herstel.
Evolutie
Herstel treedt meestal op na 5 tot 6 dagen.
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
16

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
De dennenbundelzwam
De dennenbundelzwam (Galerina marginata) bevat
amanitines. Zij heeft eenzelfde toxiciteit als de dodelijke
Amanita phalloides. De intoxicatie verloopt analoog
(toxische hepatitis). De dennenbundelzwam wordt soms
verward met het stobbenzwammetje (Kühneromyces
mutabilis) of met de gewone zwavelkop (Hypholoma
fasciculare).
Incubatietijd
De tijdspanne tussen de inname en het optreden van de eerste ziekteverschijnselen is lang.
Deze bedraagt gemiddeld een 12-tal uur. Uitzonderlijk kan deze 48 uur bedragen.
Toxine
De amatoxines (alfa en beta amanitines) zijn verantwoordelijk voor de leveraantasting.
Ziekteverschijnselen
De intoxicatie verloopt in 3 fasen.
Fase van agressie : de eerste tekens zijn deze van een gastro-enteritis met braken en
overvloedige diarree. Dit leidt tot uitdrogingsverschijnselen.
Fase van schijnbaar herstel: de maag-darmstoornissen lijken minder ernstig te worden. Maar
bij bloedafname, worden de eerste tekens van leveraantasting vastgesteld.
Hepato-renale fase: door aantasting van de lever treden er bloedingsstoornissen op. De
verhoogde concentratie van ammoniak in het bloed leidt tot verwardheid en coma (hepatische
encefalopathie). De nieren worden eveneens beschadigd.
Behandeling
Hospitalisatie op intensieve zorgen is noodzakelijk. De behandeling is grotendeels
symptomatisch. Echte antidota bestaan niet. Levertransplantatie is soms noodzakelijk.
Evolutie
Een aantal van deze intoxicaties kent een fatale afloop, net zoals bij Amanita phalloides.
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
17

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
Voorjaarskluifzwam
Slechts vanaf de jaren 60 werd de Gyromitra
esculenta tot de giftige soorten gerekend.
Incubatietijd
De tijdspanne tussen de inname en het optreden van de eerste ziekteverschijnselen bedraagt
6 tot 12 uur.
Toxine
Het toxine is het gyromitrine. Deze wordt echter grotendeels onschadelijk gemaakt door
koken of drogen. Het gyromitrine wordt in het organisme omgevormd tot
monomethylhydrazine. Dit laatste is toxisch voor de lever en het zenuwstelsel.
Monomethylhydrazine maakt vitamine B6 inactief.
Ziekteverschijnselen
De gevoeligheid voor deze toxine varieert van persoon tot persoon.
Eerste fase : belangrijke digestieve stoornissen zoals misselijkheid, braken, buikkrampen en
diarree, kunnen 6 tot 12 uur na de maaltijd optreden. Deze gaan gepaard met hevige
hoofdpijn, koorts en ernstige vermoeidheid. Soms treden er uitdrogingsverschijnselen op.
Vaak treedt er herstel op na een paar dagen.
Tweede fase : bij zeer ernstige intoxicatie treden er 36 tot 48 uur na de inname,
leveraantasting en neurologische stoornissen op. Deze neurologische stoornissen kunnen
sufheid, slaperigheid, beven, delirium of zelfs convulsies zijn. Hemolyse (afbraak van de rode
bloedcellen) en nierinsufficiëntie kunnen eveneens aanwezig zijn.
Behandeling
De behandeling is symptomatisch. Vitamine B6 (pyridoxine) wordt toegediend. Deze zou een
gunstig effect hebben op de convulsies.
Evolutie
10 % van de gevallen kent een fatale afloop wegens de leverstoornissen.
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
18

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
Vezelkoppen
Talrijke vezelkoppen (Inocybes) zoals de spleetvezelkop
(Inocybe rimosa (of fastigiata)), de satijnvezelkop (Inocybe
geophylla), Inocybe erubescens (of patouillardii), de blonde
vezelkop (Inocybe sindonia (of eutheles)), ... bevatten
muscarine. Zij kunnen dus tot een intoxicatie leiden zoals
deze met witte trechterzwammen. Dit ziektebeeld wordt
"muscarine syndroom" genoemd.
Incubatietijd
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
Inocybe geophylla
De tijdspanne tussen de inname en het optreden van de eerste ziekteverschijnselen is zeer
kort. Deze bedraagt enkele minuten tot een tweetal uur.
Toxine
Het muscarine is verantwoordelijk voor de intoxicatie. Deze molecule is nauw verwant met
acetylcholine.
Ziekteverschijnselen
De eerste symptomen treden zeer snel op. Zij worden het "muscarine syndroom" genoemd.
De kenmerken van deze intoxicatie zijn tranende ogen, lopende neus, overvloedig zweten,
speekselvloed, ademhalingsmoeilijkheden door de overvloedige vochtsecreties in de longen.
Het hartritme kan vertragen en een daling van de bloeddruk kan optreden, evenals braken en
diarree.
Behandeling
Toedienen van atropine kan nodig zijn.
Evolutie
De intoxicatie is van korte duur. Binnen de 24 uur treedt herstel op.
19

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
Parasolzwammen
Deze kleine, zeer toxische parasolzwammen (Lepiota) zoals
de gegordelde parasolzwam (Lepiota brunneoincarnata),
Lepiota helveola, de vaalroze parasolzwam (Lepiota
subincarnata)... bevatten amanitine. Zij veroorzaken
eenzelfde ziektebeeld als de Amanita phalloides.
Parasolzwammen kleiner dan 10 cm moeten als giftig of
verdacht beschouwd worden.
Incubatietijd
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
Lepiota subincarnata
De tijdspanne tussen de inname en het optreden van de eerste ziekteverschijnselen is lang.
Deze bedraagt gemiddeld een 12-tal uur. Uitzonderlijk kan deze 48 uur bedragen.
Toxine
De amatoxines (alfa en beta amanitines) zijn verantwoordelijk voor de leveraantasting.
Ziekteverschijnselen
De intoxicatie verloopt in 3 fasen:
Fase van agressie : de eerste tekens zijn deze van een gastro-enteritis met braken en
overvloedige diarree. Dit leidt tot uitdrogingsverschijnselen.
Fase van schijnbaar herstel: de maag-darmstoornissen lijken minder ernstig te worden. Maar
bij bloedafname, worden de eerste tekens van leveraantasting vastgesteld.
Hepato-renale fase: door aantasting van de lever treden er bloedingsstoornissen op. De
verhoogde concentratie van ammoniak in het bloed leidt tot verwardheid en coma (hepatische
encefalopathie). De nieren worden eveneens beschadigd.
Behandeling
Hospitalisatie op intensieve zorgen is noodzakelijk. De behandeling is grotendeels
symptomatisch. Echte antidota bestaan niet. Levertransplantatie is soms noodzakelijk.
Evolutie
Een aantal van deze intoxicaties kent een fatale afloop, net zoals bij Amanita phalloides.
20

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
De Gewone krulzoom
Vermijd de gewone krulzoom (Paxillus involutus). Ooit werd
hij als eetbaar beschouwd, maar bij sommige personen
veroorzaakt hij een zeer ernstige allergische reactie. Er
treedt een hemolyse (afbraak van de rode bloedcellen) op
met nieraantasting. Het mechanisme van deze intoxicatie is
nog niet achterhaald.
Incubatietijd
De tijdspanne tussen de inname en de eerste ziekteverschijnselen is kort. Deze bedraagt 1 tot
2 uur.
Toxine
Het mechanisme van deze schijnbaar allergische reactie is nog niet achterhaald.
Ziekteverschijnselen
Sommige personen worden tijdens een eerste fase gesensibiliseerd na een maaltijd met
Paxillus involutus. Bij latere inname kan de allergische reactie optreden.
De symptomen zijn : digestieve stoornissen (misselijkheid, braken, diarree,en buikkrampen)
die een paar uur na de maaltijd optreden, shocktoestand, coagulatiestoornissen, hemolyse
(afbraak van de rode bloedcellen) en nieraantasting.
Behandeling
Hospitalisatie is noodzakelijk. De behandeling is symptomatisch. Hemodialyse en transfusie
kunnen noodzakelijk zijn.
Evolutie
Er werden overlijdens gerapporteerd.
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
21

Antigifcentrum
p/a Hospitaal Centrum van de Basis Koningin Astrid
Bruynstraat, B-1120 Brussel
Urgentie : Tel : (32) 070 245 245 (24h/24)
Kaalkopjes
De kaalkopjes (Psilocybes) zoals het puntig kaalkopje
(Psilocybe semilanceata) en het blauwwordend kaalkopje
(Psilocybe cyanescens) worden geplukt omwille van hun
hallucinogene eigenschappen.
Incubatietijd
De eerste symptomen treden reeds een 10-tal minuten na de inname op.
Toxine
Het verantwoordelijk toxine is het psilocybine.
Ziekteverschijnselen
© Brussel: Antigifcentrum, 2004-2005
© Foto’s Yves Deneyer
http://www.poisoncentre.be
Psilocybe semilanceata
Dit ziektebeeld wordt gekenmerkt door neuro-psychische tekens. De verbruiker wordt ijl,
lacherig, voelt een drang tot praten (logorrhee), is verward en heeft visuele hallucinaties.
Soms ontstaat een paniekreactie, agitatie of intense angst. Medische tussenkomst is dan
vereist. Deze intoxicatie gaat gepaard met verwijden van pupillen, droge mond, en een sneller
hartritme.
Behandeling
De behandeling is symptomatisch.
Evolutie
De intoxicatie is beperkt in duur. De symptomen verdwijnen binnen de paar uur. Hoofdpijn en
vermoeidheid kunnen optreden.
22