dpo_3319.pdf

i GEStHENK
* J.
VA N T
1
D R
- EtLCO VERWIJS, j
| 1880. |

VADERLANDS CHE
HISTORIE.
TWEEDE DEEL,

VADERLANDSCHE
H I S T O R I E ,
V E R V A T T E N D E D E
GESCHIEDENISSEN
D E R N U
VEREENIGDE NEDERLANDEN,
INZONDERHEID DIE VAM
H O L L A N D ,
VAN DE VROEGSTE TYDEN AF!
Uit de geloofwaardige Schryvers en egte
Gedenkuiikken iiiniengeiïcld,
D O O R
JAN WAÖÉN AAR.
Met Plaaten en Kaarten.
T W E E D E D E E L ,
BEOINNENDE MET DEN A A N V A N G DEP NE"
G E N D E E E ü W E , RN EINDIGENDE MET
DE DOOD VAN W I L L E M DEN 11, GR A Ar
V E V A N H O L L A N D E N R ü O M SC tilt
ONING, IN 'T JAAR 1256.
TE AMSTERDAM, ÏY
J O H A N N E S A L L A R T .
M D C C X C.
Mtt Privilegie van de Ed. Cr. Mag. Ffésren Slaat in
van Hulland m WtstfrHihmé,

VADERLANDSCHE
HISTORIE.
V Y F D E BOEK,
I N H O U D ,
I. Staat deezer Landen. Zeden. Godsdiensti
Koophandel. II. Regeeringsvorm. Hertogen-.
Graaven. Regt- en Landdagen. Koningklyke
en Graaflyke Inkomfien. Steden - Regeering.
III. Ryksv er deeling van Karei den Grooten.
Deenfche Kryg. IV. Inval der De enen in
Friesland. V. Karei de Groote flerft. Keizer
Lodewyk is den Friezen ganflig. Heriold^
Koning der Deenen, komt herwaards. VI.
Kettery in Friesland. Deenfche zaaken. VII.
tlcriola gedoopt. VIII. Hy krygt, nevens Roruk
en Hemming ^ bewind over een gedeelte
deezer Landen. IX. Duurjlede, deor de Deenen,
verwoest. X. Walcheren en andere Streeken
overvallen. Fggard en Hemming fneu-
. velen. De Koopfiad Witlam veul/lgd. XL Geweldenaaryen
te Egmond en te Noordwyk. De
Graaven Gerolf en Tibbold komen om. XJT.
Ryksv er deeling tusfehen Lotharius en Kareh
XIII. Watervloed. Deenfche Zeefchnimeryen.
XIV. Nieuwe Ryksverdeeling, tusjchen Lotharius
, Lodewyk en Karei. XV. Friesland,
}l. DEEL. A groo-

£ V A D E R L A N D S C H E V. BOEK;
grootendeelds,door de Noormannen, overheer
XVI. Heriold omgebragt. Roruk bemagtigl
Duur/lede. XVII. Invallen der Noormannen.
XVÜL Ryksverdeeling na de dood van Keizer
I.otharius. Roruk en de Deenen bemagtiger,
de Betuwe, Utrecht enz. XIX. Friefche
Koopluiden te Duurflea'e, door de Deenen, gedood.
XX. Onderzoek of Holland, in V jaar
063 , tot «en Graaffchap gemaakt zy. XXI.
Roruk, door de Conkingi, verjaagd. XXII,
Het Woud Wasdaaan GraaveDirk gefchonken.
XXIIf. Kerdeeling van Lotharingen,
onder Karei en Lodewyk. XXIV. De Noorman
Rudolf valt in Friesland. XXV. Rolh
komt, uit Engeland, in Walcheren. Hy
vertrekt .weder. XXVI. Veranderingen, na
de dood van Keizer en Koning Lodewyk. Graaf
Dirk/keuvelt, ineen' Stryd tegen de Noormannen.
XXVII. Zy verbranden Bajarzuna,
en V Paleis te Nieuwmegen. XXVllI. Zy
flaauzig, te Haslou,aan de Maaze, neder.
XXIX. De Noorman Godefrid bekomt het gebied
over Kennemerland en Friesland. Doesburg
of Duisberg bemagtigd, en D.ventcr
verbrand. XXX. Gezantfchap van Gerolf
eh Gardolf. Gerolf verliest zyn Graaffchap.
XXXJ. Godefrid gedood. Einde der Deenfche
Regeeringe, hier te Lande. XXXII. Gerolf,
in V bezit ^ van zyn Graaffchap, her field. Gift
» van Koning Arnoud, ten zynen behoeve.
XXXIII. Zwcntibold wordt Koning van
Lotharingen. XXXIV. Gerolf fier ft, en
| wordt, door zynen Zoon,DJRKDF.NEER (
$ TEN, opgevolgd.
Eens

JtrSo/. „'ttsfa '..'/OflV,itvmo-yer Ji/acx-*-

yttder/. Xs/orU JT.Jlcv/ imenrnvc

V. BOEK. H I S T O R I E . $"
E
ens reeks van omtrent tien Eeuwen , I.
federt de aankomst der Batavieren hier Staat de?«
zcr Lan­
te Lande, vcrloopcn , heeft zo merkelyke
den, in de
veranderingen in den Staat onzes Vaderlands negende
te wegc gebragt, dat het niet ondienftig zyn en tiende
zal, in den aanvang deczes Boeks, een wei­
Eeuwe.
nig (til te ftaan,

Zeden.
nog tusfchen de Eems en den Midden -Ryn,
alwaar zy, by de oudfte 'Schryvers geplaatst
worden. En fchoon zy, fomtyds, uit
een gedeelte hunner bezittingen , door do
Franken, verdreeven geworden zyn, fchynt
zulks alleenlyk uit zulk een gedeelte gefchied
te zyn, van 't welk zy zig, in laater' tyd,
hadden meester gemaakt (Y). Zy hebben hunïc
oude Landen, immers voor 't grootile geleelte,
altoos behouden, of 't gene 'er hun,
foor eenen tyd, van ontweldigd was, fpoe-
I liglyk wedcrgekreegen. De naam van Friezen
i s hierom alomme zo vermaard geworden, dat
( le Ingezetenen der Landen, thans Vereenigde
Nederlanden genoemd, naauwlyks by eenigeii
ndcren • n'aam, in Schriften der agtfte, ne-
I ;ende cn eenige volgende Eeuwen, betekend
porden. Friesland itrekte zig tot aan de Lau-
> rcrs cn nog verder Oostwaards: en Westraards
tot aan de Schelde, (d). Utrecht en
\ Vyk te Duurliede (e), Vlaardingcn en Ryns-
l urg of Keenenburg (ƒ) waren, zo wel als
I )okkmn, Steden van Friesland.
Doch fchoon de Friezen de zelfde Landen
a 's van ouus hebben blyven bewooncn, beb-
b mzQ egter de zelfde Zeden en den zelfden
C Godsdienst geenszins behouden. De verkee-
ri ng met de Romeinen heeft de Franken al-'
ngkens befchaafd, en deezen hebben de-t
I
* VADERLANDSCHE V. BOKIT;
Friefi)
Zie T. Hoek, bl. 36.
CO Zie IV. Boek, bl. 33Ö en 359. Veg. met III. Boek, bt.
2.
0

V. BOEK. H I S T O R I E . 5
Friezen, eerlang, de oude woestheid letren
afleggen. Leezen, Schryven, Steden bouwen
en diergelyke noodige Konsten, van welken,
de Ingezetenen deezer Landen, in overoude
tyden, genoegzaam, onkundig waren (g),
zyn alvroeg zeer gemeen onder hen geworden.
En na dat de Franken Orgels (A), konftigc Uurwerken
(*)» en Sterrcloopkundige Werktuigen
(&) hadden leeren maaken, heeft men
hier ook fmaak in verhevener oefeningen ge-
Lreegen. Het Glasblaazen is, hier of hier omtrent,
ook al in de agtfte Eeuwe, bekend geweest
, wanneer het in Britanje nog onbekend
was (/)•
De Godsdienst is ook geftecllyk veranderd. Godsdienst,
Na dat de Friezen in 't algemeen de Evangelie-Leer
omhelsd hadden, werden de Tempels,
Altaaren cn Afgodsbeelden alomme om
verre geworpen (jm), en de gewyde Bosfchen,
die, in grooten getale, hier te Lande, geweest
zyn, uitgerooid. Sommigen merken
deeze uitrooijing der heilige Bosfchen, zonder
grond, aan, als wonderdaadiglyk, op Willebrords
gebed, gefchied; daar men weet, dat
Karei de Groote, in de jaaren zevenhonderd
negenentagtig en zevenhonderd vierennegentig,
uitdrukkelyk bevolen heeft, dat de gewyde
Wouden enj Boorncn alomme om verre
O) Zie I. Boek, bl. 18. 20.
(O MONACH. S. GAIL. de Reb. Bell. Caroh M. Cap. XI.
f O Annale Benin dd annum 807.
fkj GBRBSRTI Epitt. CXLV1II. apud Du CHESNE Tom. II,
ft, 82?. Ejiesd. Epijh ap. MABILL. Veiev Annal. p. 102.
CO Epilt. GUDBERCT. inter BSNIF. LXXXIX. p. 124.
(«j) Zis Uier voor IV. Bojk, bl. 346, 377, 4'9-
A 3

« VADERLANDSCIIE V. BOEK.
rc gehouwen moesten worden fV). Wy hebben,
uit het voorig gedeelte dezer Historie
(V), reeds konnen zien, dat de Friezen,
bekeerd zynde, aan de plegtighcden cn gebruiken
der Roomfche Kerke verbonden werden.
Men was hier op zeer gezet, dat 'er,
door 't gezag der Frankifche Vorsten, alomme
Schooien opgcregt (p), en Meesters aangcfteld
werden, die het zingen der Kerkgezangen
, op de wyze der Kerke van Rome', onderweezen
(q). Deeze Gezangen waren, in de
Latynfehe taaie, opgedeld; hoewel Karei de
Groote vastgefteld hadt, dat men Gebeden in
alle taaien doen mygt (r): 't welk dan van byzondere
Gebeden i'chynt verdaan te moeten
worden. Nog andere Schooien waren 'er,,
aiomine, onder 'c Frankisch gebied, ten tyde
van Karei den Grooten, in welken, de Spraakkonst
en Rekcnkonst onderweezen werden (s).
Ook hack deeze Vorst, gelyk hy zelf getuigt,
de Schriften des Ouden en Nieuwen Verbonds,
dat is, de Latynfehe Vertaaling der
zclven, van de misflagen der Uitfchryveren
doen zuiveren (7). De arbeid van Alcuinus,
te vooren, meermaalen van ons gedagt, was
hem
(«) Capit. Reg. Francor. Col. 235 & 269. Tom. I. Edit.
Enluz. & Col. 565 & 595. Edit. Georgisch.
Co") IV. Bock, 11. 35,;, 410.
(p ) Dipl. Carol. Magni ap. MIEVEUM Donat. Piar. Cap. XII
Oper. Diplom. To;u. I. p. 16.
(.7) CAROL. MAGNI Praf. in HofflM. PAULI DIAC. aptiii
MAISILLON. p. 73. MONACH. EGOLISM. Vita Caroü Magï>i f
ad annum -'A ?.
O) Capit- Reg. Franc. Col. 270. Tom. I. Edit. Boluz.
[Cel. 596. Edit. Csor^isr.h.']
O) MONACH. EGOI.ISM.. Vita Caroli Magni ad annum 78'.
(O CAROLI MAONI Ptsekt. ii fc[9mil. PAULI DIACUNJ Xfad
MABLLAON. p. 73.

V. BOEK. H I S T O R I E .
hem, hier in, van veel dienst geweest («>
Naderhand werden deeze Schriften, op bevel
van zynen Zoon, Lodewyk den Vroomen ,
door zekeren Saxer, in Duitfche Digtmaat,
naar den trant dier tyden, overgebragt (J>>
Ons is reeds gebleeken, dat de verkeenng
met de Romeinen, al vroeg, Koophandel hier
re Lande gebragt heeft c». Naderhand, hebben
wy gezien, dat de Britannifche Graanenhandel,
hier te Lande, van merkclyk belang
gerekend werdt C» Eenige oude Opfcnnften,
in Zeeland gevonden (£), overtuigen
ons, dat 'er ook andere Handel, van hier oj;
Britanje, werdt gedreeven. Ln onder de Re
seeriag der Frankifche Koningen van dei 1
eerden en tweeden Stam begon de Koophandel
en Zeevaart reeds merkelyk toe te nee
men Het heffen van verfcheiden' Tollen ot >
Koop- en andere Waaren, die, langs de Ri
vieren, of over Bruggen en Wegen, tot d<
Vorstelyke Schatkist behoorende , gevoen [
werden, was toen in gebruik (*> Endeoudft
Giftbrieven der Utrechtfche en anderen Kerken
hier te Lande, toonen, dat deeze Tol
len ook hier werden ingevorderd. Aan dei t
mond der Maaze lag, in d e . p ^ t o
we eene voornaame Handelplaats, mtlan t
[y] ffii» Am- Libr. Saxonic. opud Du CHBSNE Ton.
l
\%?7% I. Soek, H- »9- «• **• I2
m %jX'c%ȣr*. *
3-
nriaenburgo p, H, 15 & 1
Hclisiou dés Gaulois. Tom II- p. 9°- . ,
C~:1 Cnpk. Heg. Franc. Col. 23, 4~oa, 42.6, 9«9- ÏW*
tdtt. BA!uz.
^ A 4
g e
Koophandel;

S VADERLANDSCI1E V. BOFK,
genoemd (»• Ook waren Wyk te Duurdede
(b) en J'icl (c) toen aanzienlyke Kooplieden.
Doch beoosten de Zuiderzee, in het
tegenwoordige Friesland, fchynt de handel
zo vroeg niet gekomen te zyn. De Schatting
van Paarden en Koeijen, die de Saxers
en zo/t fchynt, ook de Friezen, oudtyds !
opbrengen moesten (V), toont wel, dat hun
Land weinig meer uitleverde: hoewel ook
uit de oude Inftellingen der Frankifche Vor'
lten, af t e neemen is, dat 'er Kooren en Honig
gewonnen werdt (V); waar in ook Handel
gedreeven zal geworden zyn. De Friezen
hebben zig ook, eerlang, op het weeven
van Wollenlloffen toegelegd;\ welk wy
gezien hebben ffl, dat °al Voeg,, in E
Belgisch Galhe , in gebruik geweest is. Men
leest dat Karei de Groote, op Paafchen, den
' mi
" d e!
1 'f, n
Amptenaaren Friefche Rokken van
verfchillende verwe plag te fchenken (V).
Zelfs heeft hy uitheemfchen Vorsten, fomtyds,
Fnefche Mantels, van witte, gryze en purpere
verwe, vereerd (h). De Handel werdt
wyders merkelyk voortgezet, op de openbaare
Markten, die men, al vroeg, hier te Lande,
gehad heeft (i).
•f«)Aqn«I. FuUcnC. ad tttimim 83*!.
. y ' A
«nal. Bei-tin. ad annum 863.
C/j m. Bock, 11. 206.
De

V. BOER. H I S T O R I E . 9
De Burgerlyke Regeering deezer Landen
was thans geheel veranderd van gedaante,
waarom het te noodiger is, dat men zig een
goed begrip maake van den Staat derzelve,
in de negende Eeuwe en vervolgens. In
overoude tyden, was hier het Oppergezag by
de algemeene Vergaderingen des Volks, in
welken Koningen, Krygsoverften en Regters
aangefteld werden, die de gemeene zaaken
beftierden (F). Doch wanneer de Romeinen
een gedeelte deezer Landen overteerden
, waren zy gewoon, de Burgerlyke
Regeering en 't bevel over 't Krygsvolk eenen
Landvoogd toe te vertrouwen, die 't Volk
wetten gaf en ondcrgefchikte Overheden
aanftelde. Wy hebben 'er een merkwaardig
voorbeeld van gezien onder de Friezen (/);
die egter de oude wyze van Regeering wederom
aannamen, wanneer zy zig van ukheemfche
overheerfching ontfiaagen zagen
Immers men leest, in Schryvers der agtfte
Eeuwe, dat de Saxers, die eenerlei wyze
van Regeeringe met de Friezen hadden, toen
geene eigenlyke Koningen gehad hebben;
maar, door verfchéiden' Hertogen of* Land­
* Éaiem
voogden, geregeerd werden. Uit deezen ver- p.-e.
kooren zy, in Oorlogstyden, eenen tot Krygsoverfte,
die, na 't eindigen van den Kryg,
even als van ouds, van gelyk gezag werdt
als de andere Landvoogden (tnf. En hier
van komt, dat men, fomtyds, van ver-
fchei-
(i) Zie I. Sotfc, H. so.
(O I- £oek, bl. 93. •,.. .•
(m ) BLDA Hift. Eccl, I.ibr. V. Cap. ÏO. Co*f, Poer; SAXON,
fielï, Carol. Magni, ad atmwn 772.
A 5
ir.
Regeerings-
vorm.

ÏO VA DE RL AND SC HE V. BOEIT;
fcheiden' Heeren of Hertogen. der Friezen ,
op een' en den zelfden tyd, in oude Schryvers,
gewaagd vindt (V).
De Franken hielden omtrent den zelfden
voet als de Romeinen in de overheerde Landen.
Wy hebben gezien, dat zy, in de vierde
Eeuwe, een gedeelte van Gallie bemagtigd
hebbende, het Landbedier gaven aan Regters
(o~), welken onder hen den naam van Hertogen
of Graaven droegen. Zo dra hadden zy
het gedeelte deezer Landen, welk ter linkerzyde
des Ryndrooms gelegen was, niet overheerd,
of zy hebben 'er, buiten twyfel, ook
Hertogen of Graaven aangefteld. Wy hebben
te vooren (p~) getoond, dat Dagobeit
de I, Koning der Franken, Hertogen en
Graaven hadt, ter wederzyde des Rynftrooms.
Pipyn, de Vader van Karei Martel, federt,
een gedeelte ten minde van Friesland bemagtigd
hebbende, heeft 'er, buiten twyfel,
ook, diergelyke Amptenaars aangedeld. Immers
ten tydc van zynen Kleinzoon, ook Pipyn
genoemd, ontmoet ons een Amptenaer in
Prafec-
Utrecht, die den naam van * Stadvoogd draagt,
en aan de bevelen des Frankifchen Konings
onderworpen was (q). Doch in en na de tyden
van Karei den Grooten, vindenwe deeze
Koningklyke Amptenaars, dikwils, onder de
Friezen. Karei den Grjoten, gantsch Friesland,
van de Wezer af tot aan de Schelde toe*
overheerd en met Wetten voorzien hebbendes
O) IV. Bock, bl. 423.
'C

V. BOEK. H I S T O R I E . u
de (r), vondt goed, de Friezen, door byzondere
Amptenaars, van hem afhangkelyk, te
doen regeeren. Deezen, 't zy men ze Hertogen
, of Graaven, of nog anders noemde, waren
f Knegten des Konings (O, tot. dat zy zig • { Ptteri
f
van alle eigenlyke afhangkelykheid ontfloe- iegi£.
gen, en op eigen gezag regeerden.
De naam van Dux of Hertog werdt oudtyds lerto-
alleen gegeven aan hem, die over een Heïr jen.
geboodt. Doch in de middeleeuwe, werdt
deeze naam veeltyds gebruikt, om een Landvoogd,
of Beilierder van een Gewest, uit verfchelden'
ftreeken Lands befhande, te betekenen:
welke verfcheiden' Streeken Lands
den naam van Comitatus of Graafjehappen droegen
(*), en over ieder van welken, gemeenfyk,
een Graaf, onder zynen Hertog, geboodt.
De naamen van Hertog of Graaf worden
fomtyds wel door eikanderen gebruikt
en op een cn denzelfden Perfoon gepast (V);
doch doorgaans is Hertog een naam van meerder
waardigheid: en men klom van den rang
van Graaf tot ,dien van Hertog op (V). Een
Hertogdom beftondt, naar fommiger meening,
uit twaalf Graaffchappen. Doch dit hadt wel
fomtyds plaats; maar men vindt ook van Hertogdommen
in de middeleeuwe gewaagd, die
uit
f» IV. Boek, bl. 445-
(.O Leg Salie. Til. LVII. Nam. II. Cel. 113. EOt. Ceorelsc'i.
N O T
CO Ptö* * J' SIRMOSD. ad SIDON. APOLL. Epilt. Libr.
VII. Ep. XV:I. p. 79.
O) Vide H. VALESIUM in Panegyr. Berengar. Cap. III. p.
379. Edit. Murator.
(vj FORIUNATI Cariu. Liir. VII. Carm. 20. & Libr, X.
Carm. vj.

« VADERLANDSCHE V.BOEK:
uit drie (», uit zeven (V) en uit meer dan
twaalf Graaffchappen beitonden (jy). Gantsch
Friesland droeg, in de negende Eeuwe, den
naam van Hertogdom (z). in de Friefche Wetten
, door Karei den Grooten gegeven , wordt
van niet meer dan eenen Hertog gewaagd.
Men leest 'er in van afgezondenen des Hert ons
en van een Hof des Hertogs (a). Ook fpreekt
een ander oud Schryvcr (£) van eenen Hertog,
die, in den aanvang der negende Eeuwe,
over Friesland, gebied voerde.
óraaven, De naam van Comes, of Graaf, waarvoor
men, in de Middel-Eeuwe, Grafio en Gravio
zeide (V), werdt, ten tyde der Gothifche Regeeringe
in Italië, en zelfs al vroeger Cd),
doch inzonderheid in de agtfte Eeuwe en vervolgens,
gebruikt, om iemant te betekenen,
die, van 's Vorsten wege, opzigt hadt over
eenige Stad, Landitreek, Water, Woud,
Gebouw, Dykaadje enz. tot 's Vorsten gebied
of eigen goed behoorendc. Die over eene
Stad of Landftreek opzigt hadden, werden
dikwils Graaf van zulk eene.Stad of Landftreek
genoemd. Zo leest men van een' Graaf
van Walcheren (e). Doch veeltyds kreegen de
Landftreeken den naam naar den Graave. Zo
vindt
O) GREÓOR. TURON. Libr. VIII. Cap. 18. & Du CANGG
yoce DÜCATUS'
00 GREGOR. TURON. libr. II. Cap. 20.
CJ) Vita A1.DWCI Epifc. Ccnoman. n. I. apud Du CANSB
Voce Dux.
O) Anrjal. Bcrtin. ad annum 839.
(a) I-eg. Frifion. Til. XVI. Leg. 2 & 3.
(b) REGJNON, Cliron. ad annum 809.
VA v CS,
„ S
, al
' C
r.- V';, UV
Le -
(d) Z'.e III. Boek, bl. 258
S'
(O Aiinal FuMcnf ad annum 837.
1 &
2
T i t
- LVir. Leg.U

V. BOEK. H I S T O R I E . ||
vindt men gewaagd, van het Graaffchap vm
Wigman, van het Graaffchap van Ansfrid (ƒ),
van het Graaffchap van Everhard (g),envan
verfcheiden' anderen, hier te Lande gelegen.
Water- en Woudgraaven werden zy genoemd ,
die over Wateren en Bosfchen opzigt hadden:
Paleis of Paltsgraaven, die in 'sVcrften Paleis
te Regt zaten: Burggraaven, die een Burgt
of Slot bewaarden: Dykgraaven, die 't opzigt
over eenige Dykaadje hadden: Mark- of'Grensgraaven,
die de Marken of Grenzen des Ryks
befchermden enz. Wy zwygen van veele andere
foorten van Graaven, om dat zy niet tot
ons oogmerk te pas komen. Met een enkel
woord, kan men zeggen, dat alle voornaame
Vorllelyke Amptenaars, die ergens opzigt over
hadden, Comités of Graaven genoemd werden.
Alle of de meeste Graaven der Middel-
Eeuwe bekleedden bet Ampt van Regter,
waarom de naam van Graaf, dikwils, door
het woord Regter, verklaard wordt (^). Wanneer
een Landfchap, in verfcheiden' Graaffchappen,
verdeeld was, ftonden de byzondere
Graaven, veeltyds, onder eenen Hertog.
Doch 't gebeurde ook, nu en dan, dat
de Graaven geenen Hertog boven zig hadden
(*)• Hier te Lande, waren verfcheiden'
zulke Graaven, die, fomtyds, over één, fomtyds,
over verfcheiden' Graaffchappen , gebooden.
Want fchoon Karei de Groote nooit
meer
CO Diploma FOT.CKERI apud MARTEN. & DURAND, Vc:er,.
Mpnum. Tom. I. Col. 140.
Cg~) REC.INO ad annum 885.
C éj Eeg. Ripuar. Tit. LI Leg. T. Tit. LUK Heg. I..
( i) Chron. S. Benigni Divionenf. ad annum 787. apud D'A-
CHERY Tan. 1L p. 372.

Ï4 VADERLANDS CHE V.BOEX,
meer dan één Graaffchap aan ieder' Graaf gaf,
ten zy op de Grenzen, of om byzondere redenen
(k); zo heeft men andere Vorften, fomtyds,
agt Graaffchappen aan éénen Graaf zien
wegfchenken (/). Ook is ons, in 't voorige
Boek (m), reeds een Graaf Dirk voorgekomen
, die, onder de Ripuariërs en Friezen,
Krygsvolk verzamelde; en, derhalven, onder
ieder deezer Volken, één of meer Graaffchappen
gehad zal hebben. In Friesland,
waren verfcheiden' Graaven en Graaffchappen
(V). De Betuwe en de Veluwc droegen
ook, in de Middel - Eeuwe, den naam van
Graaffchap (V); en' behalve deezen, waren
'er veele andere Graaffchappen, hier te Lande,
welker fommigen ons, in het gevolg deezer
Historie, zullen voorkomen. Deeze Graaven,
of veelen derzelven, Honden onder de
Friefche Hertogen, zo lang zy 'er waren.
Sommigen fchynen, eenen tyd lang, onmiddelyk
van Karei den Grooten cn eenigen zyner
Opvolgeren te hebben afgehangen.
De waardigheid of het bewind van Hertog
en van Graave werdt, in de overwonnen' Landen,
door de Frankifche Vorllen, veeltyds
opgedraagen aan zulken, die 'er, te vooren,
onder denzelfden , of onder eenen anderen
naam, gebied gevoerd hadden (ƒ>). De Franken
MOMACIÏI S. GALLENS, de Ecclef. Cura Caroli M. Cap.
XIV.
CO OTHON. IMP. Epift. inttr CEREERTI CLVIII. apud Da
CIIESNE Tom. II. p. 826.
O) IV. Boek, bl. 427, 434.
(tl) Annal. Bertin. ad annum 850. REOINO ad annum 885.
(0) Anna!. Benin, ad annum 839. Diploma Hcnrici VI, apud
HEIJAM, p- 177.
03 [listor. de Laudgr. Turing. Cap. VII. p. 912. Tom. J»
Bdit. Pistorii.

v\ BOEK. H I S T O R I E . ff
ken hadden de gewoonte van den zogenoemden
Koning over een Volk, welk zy overwonnen
hadden, de Regeering, ondereenen minderen
Titel van Hertog of Graave, in handen te laa-,
ten, mids hy den Ryke getrouwheid beloofde.
Zo fchynen zy ook in Friesland gedaan te hebben
, alwaar de overwonnen' Koning, van de
Friezen, eenen tyd lang, als Koning, van
de Franken flegts als Hertog aangemerkt
werdt Somtyds gaven zy den overheerden
Volken vryheid om zig zeiven eenen
Hertog of Graave te verkiezen (r); doch dan
fchynt hunne verkiezing, door den Koning,
goedgekeurd te hebben moeten worden. In
de verkiezing, werdt doorgaans gezien op het
Geflagt (s), en veeltyds de Zoon van eenen
Hertog of Graave in zyns Vaders plaats aangefteld.
Doch men hielde zig hier zo niet aan,
of de Zoonen der voorige Hertogen en Graaven
werden ook fomtyds voorbygegaan (V);
om 't welk te verhoeden, zy gewoon waren,
de Frankifche Vorften, fchriftelyk of mondeling
, te verzoeken, dat zy, tot opvolgers hunner
Vaderen, mogten aangefteld worden (11).
Doch dit badt gecne plaats meer, na dat het
Hertoglyk en Graaflyk bewind, hier en elders,
erflyk geworden was; gelyk eerlang gebeurde.
Een Hertog of Graaf, aangefteld zynde , Benge*
kreeg een Berigtfchrift, waar na hy zig gedraa-
(q ) Chfonic de Tiajecln in MATTH Annal. Tom. V. p. 309.
(r) Leg, B;ijuvar. Tit. II. Cap. I. Leg. 1.
C t ) Leg. Bajuvar. Tit. II. Cap. XX. Leg. I - 3.
R*GIN0 ad annum 887.
Cit 1 EGINIIARTI A'obacis Epift. XXVI. cpud, Ou CHES'N^
$m. 11. p. jco.
fchriften
voorHertogen
en
Graaveu,

ao* V A D E R L A N D SC HE V.BOEK,"
draagen moest. Men heeft nog voorbeelden
van zulke Berigtfchriften, voor Hertogen en
Graaven over Landfchappen en Steden, zo
als zy, ten tyde der Gothifche Regeeringe in
Italië, gegeven werden (V), met welken wy
ons niet ophouden. Doch daar zyn andere
voorbeelden, ons nader betreffende. In eene
oude verzameling van Voorfchriften van allerlei
open' Brieven enz., vindt men een algemeen
Ontwerp van een Berigtfchrift, voor
eenen Hertog of Graave, door de Frankifchc
Vórften, aangefteld, in wélk hem gelast
wordt „ den Ryke getrouw te blyven; de
„ byzondere Natiën, onder zyn gebied, vol-
„ gens derzelver byzondere wetten en gebrui-
„ ken, te regeeren, Weduwen en Weezen te
„ befchermen, Roovers en andere Kwaad-
„ doeners ftrengeiyk te ftraffen, en de Ko-
,, ningklyke inkomften, in eigener Perfoon,
„ jaarlyks, in de Koningklyke Schatkist, to
„ komen brengen f>)." Ook is 'er nog een
Berigtfchrift voor handen, in den jaare zevenhonderdnegenentagtig,
door Karei den Grooten,
gegeven aan zekeren Trut man , door
hem , tot Graave, over een gedeelte van
Saxen, aangefteld. Hy krygt 'er bevel v&\
„ om de voorvallende gefchiilen in 'r. open-
„ baar te hooren en naar billykheid te bellis-
„ fen; om de algemcene Landdagen, die in
„ de Koningklyke Hoven gehouden werden,
„ by te woonen; om de Geestelykheid, door
„ gantsch
(y) CASMODOR. Variar. Libr. VI. Farm. XXIII.*. joz.Libr.
VII. Form. h III. IV. VI. XXVI. p. 103, 104, 105, 110.
(_w~) MARCULH Fonnul. Libr. I. Farm. VIII. Col. jBb. Tom,
U. Edit. Baluail.

V. BOEK. . H I S T O R I E . ij
„ gantsch Saxen, te bcfchermen, en agt te
geeven, dat de * Stedehouders en f Scjhe-
„ penen, die onder hem Honden, hun Ampt
„ getrouwelyk waarnamen (V)."
Deeze Berigtfchriften doen ons het Ampt
van Hertog en Graave, ten deezen tyde, eenigszins
nader kennen. Wy zien, dat zy de
byzondere Natiën onder hun gebied woonende,
naar derzelver byzondere Wetten, regeeren
moesten. Het Ryk der Franken beilondt
uit veeledei Natiën. In de optellingen,
die 'er, ten tyde van Karei den Grooten, van
gedaan zyn, vindt men 'er vyftien met naaine
genoemd, onder welken ook de Friezen
zyn (y). Alle deeze Volken hadden hunne
byzondere Wetten, die, door de Frankifche
Vorden, met toedcmming der overheerde
Volken zeiven (2), befchaafd en veranderd
waren. Hierop moesten de Hertogen en
Graaven, in 't beregten van 't Volk, agt geeven.
Ook werdt 'er, fomtyds, in geJyke gevallen,
omtrent de verfcheiden' Natiën, iet
verfchillends vastgedeld, waarop, insgelyks,
gelet moest worden. Een Ripuarifche Frank,
by voorbeeld, een' Salifchen Frank gedood
hebbende, moest twee honderd Solidi (1) boete
O) Capit. Reg, Franc. Edit. ISaluziK Tom. I. Col. 149.
(y) Capir. Rjg. Franc. Libr. M\. Cap. CCCLXV1. Cji. «bV.
To,n. I. Eüt. Baluzii.
Cz^ Keg. Alam-nm. in Ti tul & Efril.
(1) Deeze Solidi waren eene gouden Munt, en twaalf
zilveren Denarii ieder waardig. Capit. lieg. Franc. Col.
380. Tom. I. Edit. Baluzii [Col. 602. Edit. Georgisch.~\
De hedendaagfche Franiche Schryvers noeraenze
Sols d'Or of gouden Stuivers van twaalf zilveren De.
niers of Penningen. Voor eènige jaaren, was ztük een
Stlidus agt Livrei Fransch geld waardig. I tie* k p ere
U. D*J£L. B DA-
* Ficarii.
\Scabini.
Nader
bel'chry«
ving van
het Ampt
van
Graaf, in
Regeering
en
Regtsoefeuing

ÏS VADERLANDSCHE . V.BOEK}
•te betaalen; doch maar honderd en zestig, zo
hy een Burgondiër, Aleman, Beyer, Saxer,
of* Fries gedood hadt, en niet meer dan honderd,
in geval hy een' Romein hadt omgebragt
(a). Zo vindt men ook, in de Longobardifche
Wetten, onderfcheid gemaakt, in
de boete, die een Saxer of Fries, in geval
van doodflag, betaalen moest , en de boete,
die, in gelyk geval, door anderen, betaald
moest worden (b~). Doch daar de byzondere
Volkswetten en Frankifche Inzettingen
zweegen, hieldt men zig aan het Roomi'che
Regt. En hiervan kwam het, dat fommige
Graaven, in de negende Eeuwe, befcluüdigd
werden, dat zy, of volgens de Koningklyke
Inilellingen, of volgens de Roomfche Regten,
uitfpraak deeden, naar dat zy 'er het
meeste voordeel voor zig in zagen (V).
Mindere De Graaven zaten te regt met eene min­
ilegters. dere foort van Regters, die, in fchriften der
Middel-Eeuwe, llatchimburgii en Scabini ge •
noemd
O) Leg. RiptfaH, TH. XXXVIII. Leg. I, II, III, IV. Cd.
jCo, 1C1. Edit. Cu>rgiscli. , .
(£) Ludovki Pa Leges Cap. III. p. 126. Tom. I. P. II, Eu:,
Hitrator. [Col. ttjt. Edit.

V. BOEK. H I S T O R I E . t§
noemd worden; welke laatfle benoeming mee
ons woord Schepen overeenkomt. Over eene
zaak, voor 's Graaven Regtbank gebragt, moesten,
volgens de Frankifche Wetten, ten minde
zeven Scabini of Schepens zitten (d). Uit an*
dere plaatfen blykt, dat de Schepenen, fomtyds,
twaalf in getal waren (Y). Ook Helden
de Graaven, fomtyds, Vicarü of Stedehouders
onder zig aan, die hunne plaats bekleedden.
Nog was 'er eene mindere fooït van Regters,
Centenarii of Honderdmannen genoemd, die,
over geringe zaaken (ƒ), en, zo men wil, ook
ten platten lande, Regt deeden. Ook moesten
zy waaken tegen Roovery, in de oude Wetten,
Scach genoemd (g).
De Graaven en Honderdmannen hielden, Regtcky
van tyd tot tyd, Regtdagen, Mallum by de gen.
Landluiden genoemd (h). De Graaflykcn
moesten, volgens fommige WettenfT), driemaal
's jaars gehouden worden. Doch of
zulks ook by de Friezen gefchiedde, blykt
niet klaar. Men hieldt deeze Regtdagen,
van ouds,in de open Lugt. Doch zulks werdt,
in laater' Wetten (T), verbooden. Evenwel
fchynt men zig, hier te Lande, niet naar die
ver-
(y") Capit. Reg. Franc. Col. 394. Tom. ï. Edit, Baluz. [Col.
C67. Edit. Gcorgisch.~\
(O Capit. Reg. Franc. Col. 605. Tom. I. Edit. Baluz. [Col.
14^. Edit. Georgisch.~\
CD Capit. Reg. Franc. Col. 497. Tom. I. Edit. Baluz. [Col.
767. Edit. Georgisch.~]
Q») Capit. Reg. Franc. Col. 68. Tom. II. Edit. Baluz.
(A) Vita S. VValarici Abb. apud Du CHESNE Tom. I. 561^
562.
CO Capit. Reg. Franc. Col, Crf.Tom. I. Edit, Baluz. [Col.
858. Edit. Georgisch.'l
CIO Capit. Reg. Franc. Col. 603. Tm. I. Edii. Baluz. [Cet*
842. Edit. üeorgiscit.}
B a

ftd V A D E R L A N D S C H E V. BOE*;
verbod gefehikt te hebben. Het houden van
Regtdagen, onder den Upflahboonii by Aurik
in Oostfriesland, heeft nog in de veertiende
Eeuwe plaats gehad Q). En nog heden ten
dage, is het regt doen in de open lugt, hier
te Lande, niet geheel buiten gebruik.
Doch behalve de Regtdagen, hielden de
Graaven nog eene andere foort van Vergaderingen,
wanneer 'er een oorlog ontftondt.
Hier deeden zy alle 's Vorften Leenmannen,
die hunne onderhoorige Dienstluiden, ten zekeren
bepaalden getale, in de wapenen moesten
brengen, byeen komen. Die niet verfchecn,
werdt in boete beflaagen (tri). Volgens
eene Wet van Karei den Grooten, in
den jaare agthonderd en twaalf gemaakt, was
een Graaf verpligt, toe te zien, dat elk,
die hier verfcheen, met een' Lans, een Schild,
en een' Boog met twee koorden en twaalf pylen
gewapend was. Ook moesten zy een Panfier
of Kolder aan 't lyf hebben Cji). Aangaai -
de de Friezen in 't byzonder, hadt hy, in den
jaare agthonderd en zeven, bevolen, dat derzelver
Graaven, de Koningklyke Leenmannen
en alle de Ridders, wel toegerust, ten ftryde
moesten trekken. Van de geringe Luiden
onder hen, moesten de zes eenen zevenden
uitrusten Co). Wanneer een Graaf, met zyne
onderhoorige benden, van eenen Krygs-
toge
(7) Vide UBEON. EMMH Rer. Frif. Libr. XHI. p. fo, 91.
(m) Capit. Reg. Franc. Col. 508. Tom. ï. Edii. Baluz. [Col.
7-3. Edit. Georgischi]
60 Capit. lieg. Franc. Col. 50C. Tom. I. Edit. Baluz. [Col.
778. Edit. Georgisch.
(O ' n
P i£
- R e
?' Franc. Col. 459. Tom. l.Edit. Baluz. [Col*
736. Edii. Gcorg sch.]

V. BOEK. H I S T O R I E . 21
togt t'huis gekeerd was, bleef het Volk, veertig
dagen lang, verfchoond van den Krygsdienst.
Deeze vryheid werdt, in het oud
Duitsch,£n7tfz en Scastkgi genaamd O); 't
welk men, in de Frankifche Wetten, aflegging
der Wapenen vertaald vindt
De andere algemeene Vergaderingen, die,
oudtyds onder de Germaanen en Batavieren,
gehouden werden (r), fchynen, in de Middel-Ecuwe,
door de Franken, onder de Volken
, die zy overheerd hadden, afgefchaft te
zyn. Men vindt eene Wet, omtrent het einde
der agtfte Eeuwe gemaakt, by welke allen
Saxers verbooden wordt, algemeene Volksvergaderingen
te houden, ten ware dezelven,
door 's Konings * Afgevaardigden, befchree- 1
ven wierden (V)- Ondcrtusfchen mag men twyfelen,
of de Saxers cn Friezen zig, volgens
deeze Wet, gedraagen hebben.
Doch de Frankifche Vorsten, van den tweeden
ftam inzonderheid, hielden dik wils alge- ;
'Misft.
Landda-
;en.
meene Landdagen, op welken de Hertogen,
Graaven, Bisfchoppen, Abten, met een woord
de voornaamfte Leenmannen en andere Grooten
verfcheenen. De Koning kwam 'er ook,
en ontving 'er veeltyds afgezondenen van overheerde
Gewesten en Gezanten van vreemde
Mogendheden (/). Men handelde 'er van
Vrees)
Lotliarü Leges Cap. LVI. p. 143. T»m. I. P. Ui Edit.
Mvrauir. ,. , T n ,
(q~) Capit. Reg. Franc. Col. 668. Tom.\. Edit. Baiuz.lCol.
904. Edit. Georgisch.2
CO Zie I. Boek, li- .30. , ,„ ,
( s) Capit. Reg. Franc. Col. 256. Tom. I. Edit. Baluz. [Col.
584. Edit. Gcorgisdti]
(O Zie IV; Boek, 01. 422, 426.
B 3

22 VADERLANDS CHS V. BOEK.
Vrede en Oorlog en andere gemeene Lands
zaaken (V). Somtyds werden 'er gewigcige
gefehillen , tusfchen Hertogen , Graaven,
Landen cn Steden, door den Koning, beliegt
O). Hy ontving 'er de Schatting uit
de overheerde Landfchappen O): ook de
jaarlykfche giften zyner Onderdaanen (x\
Voorts werden 'er Lands wetten gemaakt
die , door de ftemnie des Vorften niet alleen;
maar ook, door de goedkeuring der
Hertogen, Graaven, Bisfchoppen enz. krast
Jcreegen (y). Men noemde deeze Landda •
gen Campi Mar tit en CampiMadü, om dat
zy eerst, in de maanden Maart en Mai,
gehouden werden t » Doch naderhand
iueldt men ze op alle tyden des jaars, naar
't goedvinden des Vorflen. Doorgaans kwam
men by een, in een Koaingldyk Paleis. Wy
zullen, in 't gevolg, deezer Hiftorie, deeze
Landdagen dikwils te Nieuwmegen zien houden.
Men agt, niet zonder grond, dat de
Parlementen in Frankryk, en de Staats-vergaderingen
hier te Lande haar' oorfprong
aan deeze algemeene Landdagen verfchuldigd
zyn. Zy werden, in 't Latyn, generaha
Placita genoemd; gelyk de Graaflyke
Regtdagen den naam van Comitum Placita
droegen: waarfchynlyk, om dat zy, ad Pla-
ci'
A b b
»5jO ÏCiiariwti ' Éplft. LVII. apud Du CHÏSNE. ZfcaJ
Cv) Zie IV. Boek, U. 4»»
(«O Z:e IV. Boek, hl. 418.
Cz) Annal. Benin, ad nwiurn 8-55. 817.
O) Leg. Aïamaun. n Ttiul. è? Êpil.
R m >
' & M
" S > D v
CHESNE. Tm. 1. JÏ
« 5f l. Vm S

X
V. BOEK. H I S T O R I E . &*
citum Regis & Comitis, dat is, naar V welbehagen
des Konings en des Graaven, befchree-
ven werden.
De Graaven werden, gelyk wy zagen T ook
verbonden, de Geestelykheid te bcfchermen
en te verzorgen, 't Ontbreekt niet aan verfcheiden'
oude Brieven, door Abten en andere
Geesteiykcn gefchrecven O), in welken %\
klaagen, dat de Graaven hunnen pligt, hiei
in, niet behoorlyk waarnamen. Ooit zyn 'ei
Brieven voor handen, in welken de Klooster­
lingen de Graaven verzoeken , om eeniger
onderftand vanVisch, Graanen enz. (h). Somtyds
werden de Graaven, by byzondere Brieven
, tot het befchermen van eenig byzondei
Klooster aangefteld; wanneer zy Abtdy- o
Klooster-Graaven genoemd werden (c). 't Vervolg
deezer Historie zal ons doen zien, dai
één onzer oude Hollandfche Graaven open
Brieven verkreegen heeft, waarby de Abtth r
van Egmond onder zyn opzigt gefield is.
Wy hebben gezien, dat dé Graaven ooi
verpligt waren, de Koningklyke inkomften
in te vorderen, 't Is ten hoogde waarfchynlyk,
dat de Franken, Gallie bcmagtigd hebbende
, aldaar de zelfde inkomften gehad zullen
hebben, welken 'er de Romeinen, eertyds,
gehad hadden. De inkomften der Romeinen,
in Gallie, beftonden uit vier hoofdtakken,
de vrugten der Landen, die den Staa
in eigendom toebehoorden, de Tollen en dier-
(a) -Aputl MABIUOK Veter. Anna!, p. 4.14,
0 2
fi) Apud Do CHBSNS Tom. U. p. 7 »
CO Capit. Reg. Francor. Libr. U. Ccp. VIII. PTde flfc EU t
CANGE yasc ABCA-COMIÏES.
B 4
g e
Abtdyof
KIOOP»
tcr-Grajbyeii.
I
: Invordering
der
1
KoningklykeInkomften,
• beftaan-
, de in:

Ëigen
Soe4eren;
Tollen;
84 VADERLANDS CUE V. BOEK.'
gelyke Regten, de gewoonlyke Schattingen,
op de Ingezetenen, in 't algemeen gelegd, cn
de vrywiHige Giften, die het Volk, "nu en
dan , aan den Staat opbragt. Anderen hebben
dit ömftandiger getoond, dan ons beftek gedoogt
(d). Doch de oude Frankifche Vorften
hadden, in Gallie, tot welk men een gedeelte
deezer Landen betrekken moet, dezelfde inkomften.
En 't is te vermoeden; dat zy, uit
het Overrynsch Friesland, ook diergelyke inkomften
getrokken zullen hebben, zo lang 'er
de Ingezetenen niet byzonderlyk van ontheeven
waren geworden.
Men vindt, in oude fchriften, dikwils gewaagd
van eigeri Landeryen en andere goederen der
Frankifche Vorften, hier te Lande (e), diezy,
of in den Oorlog, of by verbeurdverklaaring,
of op eenige andere wyze, verkreegen hadden.
Van deeze goederen, waren zy gewoon een
deel aan Kloosters en Kerken, en aan fommigen
hunner Gunstelingen te fchenken. Wy hebben
reeds gezien, dat de Kerk van Utrecht,
al vroeg, van de Frankifche Vorften, goederen
bekwam, die in en omtrent Utrecht gelegen
waren en der Koningklyke Schatkist toebehoorden
(ƒ). En uit het gevolg zal blyken,
dat de eerfte Hollandlchc Graaven ook diergelyke
goederen van hun bekomen hebben
Veelerlei flag van Tollen werden, door 't
gantsch Frankisch gebied, en ook hier te Lande
ge-
f/O T'aitz L'ABEI DÜBOS Ilift. Crit. de la Monarch, /ranc.
Libr. I. C'.ap. 11 - 14.
(O Catal. Bsnor. Eccl Ukrai. apud HEDAM p. 66.
C f) IV. ütek, bl. 373.

V. BOEK: H I S T O R I E . 25
geheeven, onder verfchillende benaamingen.
Men hadt * Oevertollen, f Kartolkn, \ Brug- * ' Ripati*
tollen en veele anderen (g > Dc Kloosters en < urn..
Kerken en fommige Steden of Perfoonen wer-:
- Rotatium.
den, dikwils, by byzondere vergunning, van' f. Pottta-,
deeze Tollen vry verklaard (A). Ook wer­ 'icum.
den zy, meermaalen, aan de Geestelykheid (f>
en aan Graaven weggefchonken. Wy hebben
'er, hier te Lande, reeds voorbeelden
van gezien (£): in 't gevolg deezer Historie,
zullenze ons meermaalen voorkomen. Men
vindt, in de Koningklyke Frankifche Wetten,
verfcheiden'Ordonnantiën, op de tollen, in
welken, inzonderheid, vcrbooden werdt, dat
'er geene meer noch andere tollen, door de
Koningklyke Amptenaars, geheeven mogte»
worden, dan 'ervan ouds geheeven waren(7):
't welk noodig was, om dat fommige knevelagtige
Graaven, van tyd tot tyd, nieuwe tollen
opitelden, of de ouden verzwaarden, en van
Perfoonen vorderden, die ze niet fchuldig waren.
De belasting op de bezittingen van byzonBelastindere Perfoonen, of de jchatting op gantfchc gen en
Schattin-
Gewesten gelegd, was een voornaame tak
jen ;
van de inkomften der Frankifche Vorften:
waarom het te verwonderen is, dat fornmigen
hebben konnen beweeren, dat deeze
Vorften doorgaans geene inkomften uit de
belastingen op de goederen hunner Onderdaanen
f » Cnpit. Reg. Franc. Edit. Baluz. Tom. I. Col. 273. Tom.
II. C. U-,3-
(A) Diploma CARULI M. cpud HEDAM p. 43.
(O MIIUEI Suppl. P. III. Cap. CLXX. p. J3JO. Tom. II.
Oper. Dipl.
C*) IV. Boek, bl. 373, 421.
CO Capit. Reg. Franc. Col. 4.26, 432. Tom I Edit. Baluz.
[Col. 609. 706. Eilit. Ceorgisc/i. )
B 5

ftf V A D E R L A N D S C H E V. BÖEYS;
«cn getrokken hebben (m). Men behoeft dc
Caphulariai of Instellingen der Frankifche
Koningen , flegts ingezien te hebben, om
Overtuigd te zyn, dat de Koningen van den
eerften en van den tweeden Stam belastingen
op de goederen en op de Perfoonen hunner
Onderdaanen gelegd haddén, welken zy
ftiptelyk wilden ingevorderd hebben t», te
gelyk beveelende, dat elk dezelven betaalen
moest, ter plaatfe, daar zy, door hunne
Voorouders, betaald waren (o). Van de
overheerde Landen, en onder anderen ook
van Friesland (J>), werden, gelyk wy te voo-
* tinfus. ren gezien hebben, * Schattingen gevorderd.
Doch dikwils werden hun deeze Schattingen
kwytgefcholden, en men vindt Wetten, die
het verder invorderen derzelven, in zulk een
geval, aan de SchattinghefTers, uitdrukkelyk
verbieden Behalven in deeze Wetten,
vindt meii ook, in de oudfle Frankifche Historiefchryvers,
blyken, dat de Frankifche Koningen
belastingen op de inkomften hunner
Onderdaanen hebben gelegd f>). By deeze
belastingen enfehattingen, kwamen de toevallige
inkomften, uit de boeten en breuken, op
byzondere misdaaden gefteld.
De
O) G. VAN LOON Aloude Holl. Historie, i'corr. *****
Vers.
OO Capit. Reg. Francor. Col. 434, 498, 669. 7"»». I. Edit*
Baluzii [Col. 701, 768, 906. Edit. Georg."]
Co) Capit. Reg. Francor. Col. 605. Tom. I. Edit. Baluzii.
\CoU 845. Edit. Georg.}
C/O Catat. Bonor. Ecclef. Ultraj. apud HEDAM p. 63, 66.
C?) Capit. Libr. V. Cap. CCCLXIX. Col. 903. Tom.l.Edit*
Baluzii [Col. 1504. Edit. GeorgitehA
O ) Gttfr. TURON. Libr. V. Cao. zn, 35. Libr. LX. Cap*
30. Libr. X. Cap. 7.

V. BOEK. H I S T O R I E . 2 7
De oude Friefche Wetten, die, tusfchen
de Schelde en de Wezer, onderhouden moesten
worden, beftaan, genoegzaam geheellyk,
uit eene bepaaling der breuken en boeten, die,
voor een gedeelte ten minde, ten behoeve
des Konings, [adpartem Kegis\, moesten ingevorderd
worden (s). Allerlei misdaaden
byna werden met geld geboet, met naame
Doodflag van dieren en menfehen, Dievery,
Brandftigtery , Hoerery, Vrouwe kragt, en
allerlei lbort van lighaamelyke beledigingen.
Op Vadermoord zelf, iïondt niet meer dan het
verlies van de erfenis (/). Doch een flaaf,
die zynen I leer omgebragt hadt (ju), en een
Kerkfchenner werden met de dood gedraft
(y). 3\ïen kan hieruit afnecmen, dat de breuken,
onder de Friezen, menigvuldig geweest
zyn, en veel geld, in de Koningklyke Schat-*
kist, gebragc hebben: fchoon zy dezelven,
vermoedelyk, niet altoos in geld; maar gelyk
men van de Saxers aangetekend vindt,
ook in Rundvee, in graanen, in honigv of
in andere inkomden hunner Landeryen, betnald
zullen hebben (w). Uit Italië, trok de
Koning twee derde deeleri deezer breuken;
het overig derde deel genoot de Graaf (x).
En fommigen meenen, dat zulks ook hier
CO Les;. Frifion. Tit. UI. Leg. 3, g. Til. XXII. Leg. 82.
AdJit. Vuletn. Til. 1. Leg. 2.
CO Leg. Frifion. Tit. XIX. Leg. 2.
OO Leg. Frifion. Tit, XX. Leg. 3.
Cv > Leg. Frifion. AM. Ifulmar. Tit. XII. Leg. 1.
(in) Capit. Reg. Franc. Col. 279. Tom. {. Edit. Baluzii.
\Col. 602. Edit. Georgisch.~\
Cx) Capit. Reg. Franc Ctl. 259, 538. Tom. I. Edit. Ba-
te
Boetea
en Ver.
beurdverklaa»
ringen »
en

VrywilligeGiften.
28 V A D E R L A N D S C H E V. BOEK.
te Lande plaats hadt (y): 't welk my egter
niet gebleeken is. HèFerbeurdverklaaringvw.
iemants goederen vermeerderde, insgelyks, de
Koningklyke iftkomften. Wy hebben reeds
gezien, dat de goederen van zekeren Graaf
Everard, in de Betuwe gelegen, omtrent den
jaare zeshonderd zevenennegentig, verbeurd
verklaard zynde, in de Koningklyke Schatkist
gebragt werden (z).
De zogenoemde Fry willige Giften, die, ten
tyde der eerfte Frankifche Koningen, nu en
dan; doch naderhand, in 't gemeen, jaarlyks
opgebragt werden, maakten het overig gedeelte
der Koningklyke inkomften uit. Pipyn
ontving, in den jaare zevenhonderd zesenzestig,
op eene algemeene Vergadering, vrywillige
gefchenken van zyne Onderdaanen
De Geestelykheid zelve deedt zulke giften,
van tyd tot tyd (T). Doch 't gene eerst vrywillig
gegeven werdt, eischtcn de Vorften
federt als een Regt (c). In de negende Eeuwe,
leest men dikwils van Giften, die, van jaar
tot jaar, gedaan werden. Naderhand, wan
neer die Giften niet gereed genoeg werden
opgebragt, of, naar 't oordeel der
Vorften, grooter behoorden gemaakt te worden
, deeden zy dezelven, door hunne
Graaven, verzoeken, of liever eisfehen: en
hier van hebben ze den naam van Ouctsta
00 Ö. VAN LOON AI. Holl. Hift. II. Deel, bl. 7.
OÜ Zie IV. Boek, bl. 363.
Ca) I'RKOEGAR. Cliron. ad annum 766.
(_b) Capit. Reg. Franc. Col. 171. lom. I. Edit. Baluz.[Cd.
516. Edit. Georg.)
Cf) Pnecept. Ludov. Pii apud BALUZ. Tom. I. Col. 084./';'.
de cc Ou CANCE Voce DONA.
en

V. BOEK. H I S T O R I E . *9
en Petitiones, dat is, Beden gekreegen. Somtyds,
werden 'er eenige Steden vry van verklaard:
dikwils ook de Geestelykheid. Dan
kreeg de Graaf eens bevel, van geene Beden
te doen, dan met goedvinden des Vorften.
Somtyds bedong men, dat 'er geene Beden
mogten gedaan worden, dan in zekere byzondere
gevallen, als by 't ontftaan van eenen
Oorlog, en diergelyken Cd).
Alle de gemelde inkomften werden, of Graafly-
door de Graaven, of onder derzei ver opzigt, ceInkomften, ingevorderd. De Graaven leefden uit hunne
eigene goederen (e). Wy hebben te vooren
reeds Graaven hier te Lande ontmoet, die
Landgoederen bezaten (ƒ'). Dikwils werden
hun ook, door den Vorst, Landgoederen,
zo in als buiten hun Graaffchap, ter leen (g),
of in vryen eigendom gegeven; waar van ons,
in 't gevolg deezer Historie, duidelyke blyken
zullen voorkomen. Voorts hadden zy
ook hier, zo men wil, hun aandeel in de
Breuken, die zy, ten behoeve der Vorftelyke
Schatkist, invorderden, gelyk wy reeds
gezeid hebben. Doch na dat de Graaven zig
onafhangkelyker gemaakt hadden, verkreegen
zy zig, allengskens , dezelfde Inkomften,
die de Frankifche Vorften eertyds getrokken
hadden, uit de Landen, over welken hun
het bewind opgedraagen was. De Historie
der volgende tyden leert ons, dat zy hier,
al
(V) Vide Du CANGE Glos&riiun Voctb. PETITIO 6? QU/ESTA.
O ) A. MIRJEI Donat. Belgic. Llkr. I. Cup. XIX. p. 349-
Tom. I. Oper. Diplom.
CO IV. Bock, bl. 367. „ , .. r„ ,
C#) Capit. Reg. Franc. Col. 459. Tom. h Echt. Btluza [£f.
736. Edit. Gcorgiscli.]

Koningk­
lykeAfgevaardigden. So VADERLANDSCHE V. BOEK.
al vroeg, Tollen opgeheld, Boeten en Breuken
, ten hunnen eigen' behoeve, gevorderd,
federt, fchatting, onder den naam van Schot]
geheeven,en Beden, by byzondere gelegenheden
, gedaan hebben: tot dat eindeiyk, ten tyde
derNederlandlche Vorlïen, uit den Huize van
Oostenryk, byna allerlei belastingen in gebruik
geraakt zyn. De Ilollandiche Graaven hebben
de Landen, die zy, door de wapenen, bemagtigden,
ook fynsbaar gemaakt, en, by
voorbeeld, van de Westfriezen cnKennemers,
zodra zydezelven overwonnen hadden, Chens
ol Schatting gevorderd Qi).
Wy hebben nu omftandig genoeg getoond,
waar in het Ampt van Hertog, en inzonderheid
dat van Graave beflondt. Aileenlyk moeten
we 'er nog byvoegen, dat de Frankifche
Koningen, van tyd tot tyd, Afgevaardigden,
Misfi Dominici genoemd, fomtvds twee in getal
, een' Bisfchop en een' Graaf (i), fomtyds
ook drie of meer (£), naar de byzondere
Graaffchappen, afvaardigden, om de rusten
welfland des Ryks, alomme, te bevorderen,
om gewigtige hangende gefchiiien af te doen,
en vooral, om op het gedrag der Graaven agt
te geevcn, en khgten tegen dezelvcn te hooren.
Men vindt duidelyke blyken, dat deeze
Zendelingen in Vlaanderen gezonden zyn:
ook in de Attuarifche Landureek (7), welke
men, in Gelderland, fchynt te moeten zoeken
CO RIEUS STOKE, bl. ja en 34.
„CO Oipit. Rog. Franc. Col. 640 Ton;. IJ Edit. Baluz. [Col'
CO Capit. Reg. Franc. Col. 68. Tom. 11, Edit. Baluzii.
CO Capit. Reg. Franc. Cot, 62. Tm, II. Edit. Baluzii.

V. BOEK. H I S T O R I E . 3$
ken (?«). Doch dat zy, in andere Graaffchappen
deezer Landen, gezonden geweest
zyn, is my nog niet gebleekcn,
De Hertogen en Graaven bleeven, ten tyde.
der Frankifche Vorften, gemeenlyk, tot hunnen
dood, of tot hooger bevordering toe, in bedieninge,
ten ware zy zig, door weêrfpannigheid
of oproerigheid, de Koningklyke ongenade
op den hals gehaald hadden : in welk geval,
zy van hunne waardigheid beroofd werden
(11). Wy hebben reeds aangemerkt, dathunne
Zoonen niet altyd in hunne plaats werden
aangefteld. Karei de Kaale beval eg*
ter „ dat by 't affterven eens Graaven,
„ wiens Zoon ten hove was, het Graaffchap,
„ by voorraad, door 's Graaven naaste Vrien-
„ den en Amptenaars , moest geregeerd wor-
„ den, tot dat de Koning 's Graaven Zoofl
„ met 's Vaders waardigheid befchonken zou
„ hebben. En zo de Zoon nog jong van
„ jaaren was, moest het Graaffchap, op ge-
„ lyke wyze , doch ook uit 's Jongelings
„ naam, worden beftierd. Zo eindelyk een
„ Graaf geenen Zoon naliet, moest het Graaf-
„ fchap, by voorraad, door eenen der voor-
„ naamften, geregeerd worden, tot dat de
„ Koning hem of een' ander' met de .Graaf-
„ lyke waardigheid befchorik (o)." Schoon
nu deeze bepaalingen alleen met opzigt op
Italië gemaakt zyn: zo is 't egter waarfchynlyk,
dat 'er, al vroeg, iet diergelyks, hier
' te
O») Fide Dipl. Lotharii in MIR^EI Notit. Ecc!. Belgii Cr.pt
XIII. p. 646. Tom. II. üper. Dipl.
00 R-EGINO ad annum 397. Leg. Bajuvar» Cap, IX.
OO Cspit. Rog. Franc. Col. 263, 2Ö9. Tor.i. ll. £dit, Baluzii

Steden-
Regeering.
ga VAD E R L A N D S C H E V. BOEK
te Lande, in gebruik geweest is: 't welk
dan gelegenheid gegeven heeft, dat het Graaflyk
Ampt, welk, in zynen oorfprong, verkieslyk
was, door den tyd, erflyk geworden
is. Eerst fchynen de Graaven den Vorst
verlof verzogt te hebben, om hun bewind en
leengoederen, onder hunne Erfgenaamen, te
mogen vcrdeelen (ƒ>). Doch naderhand hebben
zy 't, zonder zyn verlof, wél durven doen.
't Gene wy tot hier toe van den ouden Staat
der Regeeringe deezer Landen gczeid hebben,
betreft het Land in 't algemeen. Van
de Regeeringe der Steden, in de Middel-
Eeuwe, is weinig befcheids. Het regt is 'er,
door de Graaven of derzelver Stedehouders,
die men, zo ik my niet bedrieg, ook Sculdafïi
(^), 't welk zo veel is als Schouten, genoemd
heeft, en door de Scabini of bygevoegde
Regters gehandhaafd (V): ten ware
men wilde, dat do Honderdmannen, ook in
kleine Steedjes, gelyk ten platten Lande, te
regt gezeten hadden. De Graaven, of derzelver
Stedehouders hebben ook veel deel in
'c burgerlyk bellier der Steden gehad. Doch
of hier toe ook niet fomtyds byzondere Stadvoogden
gefield werden, mag, uit het gene
men weet, dat, in de agtfte Eeuwe, binnen
Utrecht, plaats hadt (V), in bedenking komen.
Inde Gallifche Steden, waren vanouds
Raa-
(p~) REGINON. Contin. ad annum 949.
C«p Capit. Keg. Franc. Col. 342, 345. Tom. II. Edit. Baluzii.
Cr ) Vide MIR^I Diplom. Belg. LiBr. I. Cap. XCVII. Libr.
II. Cap. CV. in Oper. Dip!. Tom. I- p. 105, 318, Add. Dipl.
A. 1223, 1228 & 1265. apud ÜEDAM p. 214. & 217. en BostiORN
op REIGERSB. II. Deel, il. 56.
1 CO Z'e IV. Soek, bl. 415.

V. BOEK. H I S T O R I E . 33
Raaden (V), die voor den welihnd derzei ven
zorg droegen. Dcezen zyn 'er, ook onder
de Frankifche Regeering, geweest («). Doch
of men, in de negende en de drie volgende
eeuwen, in het gedeelte deezer Landen, welk
ter regter zyde des Rynftrooms gelegen is,
ook Raaden der Steden gehad hebbe, blykc
niet klaar. Alleenlyk vindt men, in den aanvang
der dertiende eeuwe, gewaagd van Raaden
en Gezwoorens in Friesland, die,, door de
Gemeente, by den Upftalsboom, gekooren
werden, en gewoon waren regt te doen (v).
Doch deezen fchynen dezelfden geweest te
zyn, welken men elders Azïngen en Gebuaren
genoemd heeft O), en die, alleenlyk,
by byzondere 'gelegenheden van Regtsgedingen,
"fchynen verkooren te zyn geweest. Omtrent
dien tyd of vroeger, ontmoeten ons ook,
in Westfriesland, ( 2 ) Rykdommsn en Vroed-fchappen
of Oudfien, wier raad, in gewigtige
gevallen, fchynt gebruikt geweest te zyn (V);
doch die egtcr, in de vroeglte tyden, geen
be-
CO Zie U. Boek, bl. 174.
(u~) Voiez. Dueos Hifi. de PEmbllin de la Monarch. Franc.
thr. VI. Ch. XI. p. 500. & /ui». Tom. III. WIR/CI Norit.
Ecclef. BeJgli Cap. CXLVl. Oper. Diplom, Tom. II. p. 736.
(y) ÈiiONiS Chron. in MATTH.M Anal. Tom. II p. 19, 76,
^(itO H. DE GROOT Inl. tot de l'oll. Regtsgel. B. II. D.
28. §. 7- «• '73- , . „ . ,
(x) WILL. I'ROCURAT. atl annum 1195. vi MATTH^I Anal.
Tom. II. p. 482.
(2) Ik venaal het woord Principes, Rykdommen ,
«reik woord men, in laater tyden, gebruikt heeft, om

34 V A D E R L A N D SCHE V.BOEK;
bepaald getal hebben uitgemaakt. In de oudfte
Steden deezes Lands, gelyk te Utrecht, hebben
Schout en Schepenen, oudtyds, beide het Regt
bediend, en de burgerlyke Regeering waargenomen
(j). De Schouten verbeeldden 's Graaven
Peribon, in zyne afvvezendheid, en fchynen,
zo wel als de Schepenen, door hem,
te zyn aangefteld. Doch de Staat der oude
Steden-Regeeringe hier te Lande is bezwaarlyk
aan te wyzen. In laater' tyd, doet hy zig
een weinig klaarer op, wanneer wy gelegenheid
hebben zullen, om 'er omftandiger van
te handelen. Thans begeeven wy ons, tot
het vervolgen der aangevangen' Gefchiedenisfe.
III. Het Ryk van Keizer Karei den Grooten o-
Karei de vertrof, in magt en uitgeftrektheid , alle de
Groote Vorftendommen der bekende weereld. Het
verdeelt
zyn Ryk, moest, volgens Landsgebruik, na zyn affter-
onder zyven, onder zyne drie Zoonen, Karei, Lodene
drie wyk en Pipyn, verdeeld worden. De Keizer
Zoonen, bereikte, met den aanvang der negende eeu­
en legt
den oud- we, omtrent zestig jaaren. Hy befloot dan,
Hen , Ka- voor zynen dood, eene Verdeeling zyner
rel,Fries­ wyduitgeftrekte Staaten te maaken, om, ware
land toe. 't mogelyk, allen twist over dezelven, onder
806. zyne Zoonen, te voorkomen. In *t jaar agthonderd
en zes, en volgens fommigen (z), op
Vrydag den zesden van Sprokkelmaand, gefchiedde
deeze Ryksverdeeling, in de tegenwoordigheid
der Frankifche Grooten, ten
dee-
Cy) Vide HEDAM p. 204, 217.
(z) Fragm. Chron. apud Du CHES.NE Tom» II. p. 6^9.

V. BOEK. H I S T O R I E . 35
deezen einde, te Diedenhovcn, by een geroepen.
Wy merken 'er alleenlyk over aan, dat
Saxenland en FRIESLAND, onder anderen,
aan KA REL, den oudften der drie Zoonen,
toegevvcezen werden (a). De gemaakte fchikking
werdt als de Uiterfte Wil des Keizers
aangemerkt; door de Frankilche Grooten met
eede bekragtigd, en naderhand naar Rome
gezonden, om, door Paus Leo den III, ondertekend
te worden (£). De Keizer vertrok,
federt, te fchepe , langs den Moezel - en
Rynfrroom, naar Nieuwmegen ,in Badua, dat
is, in de Betuwe, alwaar hy de Vasten door-
bragt en het Paaschfeest vierde (O '•> gelyk hy
en eenigen zyner Opvol geren, federt, van tyd
tot tyd, gewoon waren te doen. Hier werden
verfcheiden' Wetten gemaakt, cn onder anderen
bevolen, „ dat elk zig fchikken moest,
„ naar de Ryksverdecling, welke de Keizer
„ te vooren hadt vastgefteld." Elk werdt ook
verbonden , eenen nieuwen eed van getrouwheid
aan den Keizer af te leggen (W).
Te noodiger was deeze voorzogt, alzo hy,
niet lang hierna, de hulp van veelen zyner i
Onderdaanen, en onder anderen ook van de
Saxers en Friezen noodig hadt. GODEFRID,
Koning' der Deenen, maakte, in 't jaar agthonderd
en zeven, zwaare toebereidfels om •
de Abodriten, die, door Karei den Grooten,
ter wederzyde van de Elve, in de Landen der
Saxers,
(O Charta DivMon. Imperii Franc, apud Du CHESNE Tom,
H. p. 88.
(O Annal. loifel. ad nnum 806.
Qc~) Annal. Bert. ad afnam 806. RBOINO ad annum 806.
Cd) Capit. Reg. Franc. Col. 727. Edit, QeureUch,
C 2
Hy komt
teNieuw-
megen.
Kryg te-
jen de
Deenen.
807.

36" V A D E R L A N D S C H E V.Bowu'
Saxers, geplaatst waren (V), re beoorloogen.
De Deenen hadden weleer in verbond ge-
Haan met de Saxers (ƒ'), en Godefrid oordeelde,
vcelligt, dat de Abodriten, ten 011regte,
de Landen zyner Bondgenootcn bezaten.
Keizer Karei kreeg, ondertuslchen,
zo dra geene tyding van de toerustingen der
Deenen, of hy gaf, onder anderen, bevel,
„ dat de Graaven en andere Keizerlyke Amp-
„ tenaars onder de Friezen zig gereed houden
„ moesten, om, wel gewapend, ten flryde
„ te konnen trekken (g)." In den aanvang
des volgenden jaars, trok 's Keizers Zoon,
Karei, aan 't hoofd van een aanzienlyk Leger
van Franken en Saxers, en waarfchynlyk
ook van Friezen, fchoon deeze laadlen niet
met naame genoemd worden, naar de Elve
op. Hy hadt last, om den Deenen dag te
leveren, indien zy ondernamen, de grenzen
van Saxen te ontrusten, hn verneemende,
dat de Abodriten reeds grootendeels overweldigd,
en fynsbaar gemaakt waren, floeg
hy eene brug over de Elve, verwoestte de
afgevallen Landftreeken, en keerde toen te
rug in Saxen. Godefrid was, midlerwyl,
met grooten buit, naar zyn Land gekeerd, na
dat hy zekere Deenfche Koopltad, Rerik genoemd,
en aan den oever der Zee gelegen,
t'eenemaal verdelgd, en de Koopluiden van
daar vervoerd hadt: vermoedelyk op dat 'er
het Frankifche Leger geen voordeel uit zou
konnen trekken. Ook hadt hy, langs den
Ce) Zie IV. Boeki bl. 4

V. BOEK. H I S T O R I E . *?
Noordelykcn oever van den Eiderlïroom, eenen
hoogen muur doen opnaaien (Ji), welks
overblyfiels, zo men wil, nog heden ten dage
in wezen, en onder den naam van Dane'
werk bekend zyn (/).
De Keizer bevondt zig, toen deeze togt
ondernomen werdt, te Nieuwmegen, om aldaar,
volgens gewoonte, een gedeelte der Lente
door te brengen. Hier kwam hem E ar duif \
Koning van Northumberland, die, door zyne
onderdaanen, van den Troon geftooten
was, in eigener perioon, om hulp fmeeken.
Karei de Groote riedt hem naar Rome te reizen
, en Paus Leo in zyne belangen over te
haaien. Dit gelukte: en de verjaagde Vorst
werdt, nog voor 't einde deezes jaars, door
toedoen der Keizerlyke en Pausfelyke Gezanten,
in zyne waardigheid herlleld (/.').
Godefrid deedt, federt, voorflagen van IV.
Vrede. De Keizer zondt eenige Graaven naar Vrugfe-
de Deenfche grenzen, aan de overzyde der loozeonderhan Elve, om over de voorwaarden te handelen. deling
Doch de byeenkomst liep vrugteloos af. De met de
wederzydfche vyandelykheden begonden op Deenen.
nieuws. De Keizer, om de Deenen het trek­ £09.
ken over de Elve te beletten, deedt, aan de
overzyde dier Riviere, eene Vesting opwerpen,
over welke 't bevel aan zekeren Graave
Egbert opgedraagen werdt (/). De Vesting
of
(70 Annal. Bert. ad annum 8c8. REGIN'0 ad annum 8Q8.-
CÓ ECKHART de Rebus 'Franc. Oriënt» Tomi II. />• 54ft)
EGINHAKT. Annal. ad annum 83'J. Alutal Bert. ad eirnam
808.
CO EGIKHART. Annal, ad annum 805. Anna!. Bert. ad az*.
num S09.
C 3
Koning
Eardulf
komt by
Keizer
Karei te
X'ieiuvmegen.

Be Deenenval­
len in
Friesland,
en
vorderen
EI Jaar
38 V A D E R L A N D S C H E V.BOEK.
of Stad draagt, in oude fchriften, den naam
vfi EsJesfeld. Men wil, dat 'er Itzehoe, in
HoJltein, voor moet gehouden worden.
De Deenen werden dus wel verhinderd,
om iet van belang te lande te onderneemen;
doch dit deed: hen te meer, op hunne oude
Zeetogcen , bcdagt zyn. Met den aanvang
des jaars agthonderd en tien, deedt Gode­
frid, in allcryl, tweehonderd Schepen uit­
fchatting,
8 io. rusten, die, bchoorlyk bemand, naar de
Friefche Kusten ftevenden. Deezen werden,
ten dien tyde al, gelyk nog heden ten dage,
bczoomd, door eene ry van Eilanden, welke
den eerden aandooc leeden, cn dcerlyk
verwoest werden f » Toen werdt het Noordsch
Krygsvolk aan de vaste Kust ontfeheept. De
Hertog, die, ten deezen tyde, over Friesland
bevel hadt fV), en van fommigen (0)
Hërek of Rerek, misfehien den zelfden naam
als Thecderik of Dirk, genoemd wordt, hadt
deezen inval voorzien, en de Friezen, by
tyds, in de wapenen gebragr. Onze Kronyken
vernaaien, dat de Deenen of Noormannen,
aan drie oorden, in Friesland gevallen
zynde, van de Friezen ook, in drie hoopen,
werden tegengetrokken; die allen drie verflaagen
werden (ƒ>). Godefrid vorderde toen
den overmanden Friezen eene Schatting af
van honderd ponden zilvers, dieterdond werdt
opgebragt (q). Deeze voordeden deeden IK m
den
OO Annal. Rertinian. ad annum 810.
Cn) n EGINO ad annum 809.
Co) A/md VAN I.OON Al. Holl. Ililt. II. Deel, bl 12C
C p "1 IOANN. A J.KYDIS Libr. V. Cap. 2-,.
(,,) Annal. Beruqian. adannum l>io. RECIINO ad amum 810.
rlnnai. Loud. ad annum 810.

V. BOEK. H I S T O R I E , 29
den moed dermaate zwellen, dat hy Friesland
reeds als zyn wingewest begon aan te merken
CO- Ook waande hy eenig gegrond Regt
op deeze Landen te hebben, doordien Koning
Radboud, volgens fommiger verhaal CO*
z v n
Grootvader van Moeders zyde geweest was.
Doch hy bepaalde zyne heerschzugt niet binnen
Friesland; maar tot aan den Moezel door­
gedrongen CO 5 S ar
" hy v
o o r
f haast te Aken
te zullen zyn, en Keizer Karei deeze zyne
Ryksftad zelve te bang te willen maaken (u).
Sommige Kronykfchryvers verhaalen, dat de
Noormannen, op deezen togt, in Groningen
gevallen zynde, de S. Maartens Kerk aldaar
in den brand geileken, en zekeren Walfrid
en anderen, die belydenis van den Christelyken
Godsdienst deeden, jammerlyk van 't
leeven beroofd zouden hebben (y). Doch de
waarheid deezer dingen is, met geene fchriften
van Tydgenooten, te bevestigen.
Keizer Karei kreeg de tyding van den inval
der Deenen te Aken, van waar hy, terftond,
boden naar alle oorden zyns Ryks afvaardigde
, met bevel, om een magtig Leger,
aan den oorfprong der Lippe, te doen famenkomen.
Ook deedt hy, te Gend aan de Schelde,
een goed getal van Schepen bouwen,
die te Boulogne by een gebragt moesten worden
(r~) EGINHART. Vïta Caroli Magni Cap. XIV. p. 72.
(s) BROED. PETER Chron. van Vriesl. by VAN LOON Al.
Holl. fïift. II. Deel, bl. 29.
(O MUNACH. S. Gall. de Reb. Caroli Magn. Libr. II. Cap.
'5t«")
EGIMIARTI Vita Caroli Magni Cap. XIV. p. 72,
iv) JOANN. A LEYDIS Libr. V. Cap. 23.
C 4

den (V). Zelf begaf hy zig tertlond over
den Rynilroon naar de Lippe , en vervolgens,
met het Leger, 'c welk daar, met al-
Jen fpocd 4 by een gebragt was, naar de Rivier
de Aller , flaande , federt, het Leger
* Cörug. neder aan een' * anderen Stroom, die in de
Dood
van Godefrid,
Koning
tier Deenen.
'40 V A D E R L A N D SCr!E V.BW.
Wezcr valt (V). Mier hieldt hy (lal, om Godefrid
af te vvagren, die zig beroemd hadt,
den Keizer, in perfoon, tot een tweegevege
te willen uitdaagen (y). Doch, na dat hv hier
vyfeien dagen vertoefd hadt, kreeg hy de
onverwagte tyding van Godefrids dood, die,
in 't midden zyner overwinningen, volgens't
verhaal der meestcn, door eenen zyner Lyfwagten,
was omgebragt (z). Doch fommigen
hebben gefchreeven, dat hy, door zynen
eigen' Zoon, wiens Moeder hy onlangs
veriiootcn hadt om eene andere vrouw te
trouwen, met een zwaard, gedood is (a). De
Noormannen^ kreegen zo dra geene kennis
van deezen dood, of zy begaven zig te fchcpe,
verlieten deeze landen, en keerden naar
buis; niet zonder gevoelige fmerte van Keizer
Karei, dien 't, tcrwyl hy verheugd was
over Godefrids dood, egter wee deedt, dat
eenige Noormannen zyne handen ontkomen
waren (b~).
Hemming, Broeders Zoon van Godefrid,
werdt
(w) Anus]. Bertinian. ad annum flrr.
(x) MONACH. EGOLISM. Vita Carol. Magni ad a/tmün Z\o
(y) KBGINO ad annum 810.
C 2
J ÊGiNHART. Vita Caroli Magni Cap. XiV. *. Annol
Birtiman. ad annum 810. Annales Fuid. ad annum tiio. RECI-
KU ad annum 810.
Cc) MONACK. 8. GALL. dc Reb. Car. Magni. Ljir. U.CaL
3
(O W. Hit*.

V. BOEK. H I S T O R I E . 4*
wcrdc tor zynen Opvolger verklaard, en floot, Verbond
terftond cenBefland met Keizer Karei, 'twelk, m etll emir,
in g,Op»
volgens de aloude gewoonte, op de wapenen
volger
bezwooren, en in de Lente des volgenden van Go-
jaars, wanneer de wegen reisbaar geworden ctefrid.
waren, in eene vaste Vrede veranderd werdt. 811. '
Twaalf Gezanten van elke zyde waren, ten
deezen einde, op de Deenfche grenzen, aan
de Eider, famengekomen. Die van Keizer
Karei waren allen of meest allen Graaven, cn
onder dezelven bevondt zig zekere Graaf Dirk.
dien, fommigen, voor eenen Friefchcn Graaf,
gehouden hebben. Het verbond, by 't welt
de Eiderflroom tot eene vaste grensfeheidine
werdt gefield (V), werdt, van weerskanten,
met pkgtigen eede getraafd. En de Keizer be-
^af zig, zo dra hy 'er tyding van bekwam
naar Boulogne, alwaa* hy de Vioct bezigtigde,
die aldaar, 's jaars te vooren, byeen gebragt
was. Ook herftelde hy hier, ten dien
11c der Zeevaarenden, eene vuurbaak, die
door grooten ouderdom, t'eenemaal vervallet l
was. Van Boulogne voer hy den mond de:
Schelde in naar Gcnd (i), cn hier, insgelyk?
de gebouwde fchepen bezien hebbende, keer
de by, omtrent het midden van Slagtmaand
>
te Aken te rug, alwaar hem eenige Gezan
ten van Koning [lemming gefchenken kwamei
1
brengen (e).
Hemming overleedt niet lang hier na (f) . 812.
Zyn dood bragt merkelyke veranderingen ii j_
d
,—.
(f) Chron. Sclavor. Cap. III. Num. 12.
%\d) F.ciNHARTl Anna!, tul annum 811.
(_e) ItEcmo ad annum 811. Annal. Berüö. ad annum Sn,
CJ) RÉGINO ad mnum Si-.
€ 5

*ft VADERLANDSCHE V.BOEK.
Vetïtnde-
Tii>i?fn in
*t Deenfchellyk.
813.
]
1
V.
Dood van ]
Karei den .
(Jrooten.
r
8i4- r
Keizer r
de Noordfchc zaaken te wege. Eerst verdeelden
Sigifrid, Dogters Zoon van Godefrid ,
en Amil het Ryksbevvind onder zig. Doch
oneenig geworden zynde, en de wapenen tegen
eikanderen opgevat hebbende, fneuvelden
zy beide in 't gevegt. Het Leger van Anul
zegepraalde egter (g), en 't Ryksbewind
werdt aan zyne Broeders, HERIOLD en Re
qinfrid, opgedraagen, die terfïond Gezanten
afvaardigden, om de Vrede met Keizer Karel
te bevestigen. Dit gefchiedde in 't jaar
agthonderd en dertien. Vooraf, waren 'er egter,
naar fommiger Verhaal, nog eenige Vyandelykheden,
door de Noormannen, in Friesland
gepleegd, alwaar zy, met eene Vloot,
waren aangeland, en veel buits en gevangenen
bekomen hadden (h). Hemming, een Broeler
der Deenfche Koningen, die zig ten hore
van Keizer Karei onthieldt, veel ligt als
Syzelaar des voorigen Verbonds, keerde, na
t fluiten der Vrede, met de Gezanten zyner
3roederen, naar zyn Vaderland te rug: alwaar
ïy deel in 't RyksbeiTier kreeg (/).
Keizer Karei, op den zesentwintigflen van
^ouwmaand des volgenden jaars, overleeden
ynde, liet het Ryk zynen Zoon LODEWYK
a, die, federt, by den naam van den Freonen,
bekend geweest is. Karei en Pipyn zye
Broeders, waren reeds, voor hunnen Va-
Lode- C er, overleeden. Keizer Lodewyk gaf, in
v/yk her- c' en aanvang zyner Regeeringe, den Saxers
ftelt de
Friezen n Friezen het Regt op hun Vaderlyk Erf­
in't liegt
goed
op hun (g~) Annal. Fi:lc!cnr. ad annum 8:2.
C./J) Chronic. Moisöac ad annum 813.
Vaderlyk
(i; EGINHARTI Anaal, ad annum Sia & 813.
Erfgoed.

V. BOEK. H I S T O R I E . 43
goed weder, van 't welk zy, ten tyde zyns
Vaders (&), vervallen verklaard waren. Sommigen
merkten dit aan, als een blyk zynei
goedertierenheid; doch anderen hielden 't vooi
onvoorzigtigheid, meenende, dat men deeze
woeste volken niet beter bedwingen kon
dan door hun dus den voet op den nek te hou
den. De Keizer verkoor egter, de Saxers ei
Friezen, door weldaaden, aan zig te verbin
den: en de ondervinding heeft hem geleerd
dat hy den regten weg ingellaagen hadt (7)
De Friezen bleeven hem, volgens 't Verhaa
onzer Kronyken, Schatting betaalen, en don
den hem, in den Oorlog, met manfchap ter
dienst Cni).
Omtrent deezen tyd , werdt Heriold.
een der Deenfche Koningen, door de Zoo
nen van Godefrid, met geweld, genoodzaakt
het Ryk te verlaaten. Zyn Broeder Reginfrid
was, zo wel als de oudlle Zoon van
Godefrid, in een bloedig gevcgt, gefneuveld
En hy zag zyne zaaken eerlang zo verre ver-
Deenen
verjaagd,
zoekt
hulp by
Keizer
Lodewyk.loopen
(«), dat hy geenen beteren raad wist,
dan zyne toevlugt te neemen tot Keizer Lodewyk,
die hem naar Saxen zondt, met lasi
om zig daar zo lang op te houden, tot men
zig in Haat geftcld zou hebben, om hem kragtiglyk
te onderfteunen (o)- De Keizer heeft,
buiten twyfcl, geoordeeld, dat her zyn bekmg
ware, de oneenigheid der Deenfche Vorder
te voeden; op dat zyne Landen te mindei
nooc
(k~) Zie IV. r,iek, bl. 410.
(/) Astronomi Vita Ludov. Pii el annum 814.
(m~) MF.LIÏ STOKE, Inl. bl 6-
(_n ) Annal. Bel tin, ad annum 74.
(0) Astronomi Vita Lmlov. Pii ad annum 814.
I
»
t
[
Heriold ,
van de

S17.
>=-
44 V A D E R L A N D S C H E V.BOE«
nood hebben zouden, van door deeze gevaarlyke
Vyanden overvallen te worden.
De Saxers en Abodriten kreegen, tegen
den Winter, bevel, om, ten dienste van
Heriold, eenen togt tegen Godefrids Zoonen
te ondernecmen. Tweemaal poogden zy de toegevrooren'
Elve over te trekken; doch 't werdt
hun, telken rcize, door 't ontlaaten van 't
weder, belet. Omtrent het midden van Bloeimaand
, geraakten zy eerst over dien ftroom, en
•voorts over de Eider in 't Deenfche gebied.
Hier zeven dagen agter een voortgetrokken
zynde, floegen zy zig, niet verre van den
Zeclh-and, in 't gezigt van 't vyandelyk Leger,
neder. Doch het zelve tot geen gevegt
hebbende konnen of willen noodzaaken, trokken
zy, na 't verdelgen der omgelegen' Landilrecken,
over de ftroomen, naar Saxen, van
waar zy gekomen waren, te rug (p).
Heriold zelf vervoegde zig te Paderborn by
den Keizer, die hem, op nieuws, van zynen
byftand verzekerde, en naar Saxen te rug
zondt (q). 't Liep egter nog eenige jaarèri
aan, eer hy in zyn Ryk herfteld wierdt. Doch
alzo hy, van tyd tot tyd, zynen Vyanden
merkelyke afbreuk deedt, beilooten deezen,
in 't jaar agthonderdenzeventien, een Gezantfchap
aan Keizer Lodewyk te zenden en Vrede
te begecren, onder belofte van dezelve heiliglyk
te zullen onderhouden. De Keizer floeg
egter hunnen voorilag in den wind, gaf ! le«
riold
f/O Anna!. Bertin. ad annum 815. EGINIÏARTI \ra&. a&
tenum 815»
Cl) AnnJ. Bertin. cd tvntün 815.

V. BOEK. H I S T O R I E . 43
Tiold nieuwen onderftand (V), en Helde hem
in Haat, om den Kryg, jaaren agter een,
gaande te houden.
De Bisfchops-Zetel van Utrecht, open ge­ VT.
vallen zynde door de dood van Rixfrid werdt, •
ïloedihandige
voor 't einde deezes jaars, door Keizer Loluwelydewyk, of, op zyn' voorllag, door de U-] :en in
trechtfche Geestelykheid, vervuld met F R E ­ ieeland
sn Kette-
DE, I K (V), afkomftig uit eene Dogter vanj
yen in
Radboud, Koning der Friezen Q~). Deeze,] •nes-
zyn Bisdom doorreizende, vondt, in 't Ei-; and.
land Walcheren, onder andere fchandelyke
gewoonten, Huwelyken tusfchen Broeders en
Zusters in gemeen gebruik. Zo fterk kantte
hy zig hier tegen, in eene Kerkelykc Vergaderinge
, voorbcdagtelyk ten deezen einde
beroepen, dat deeze Huwelyken verbroken,
en de gehuwden genoodzaakt werden, zig der
Kerkelyke ftrafFen te onderwerpen (u). De
Bisl'chop begaf zig van daar, langs den aroom
Alechmere, waarfchynlyk de Zuiderzee, naar
Friesland, alwaar eenige vreemde gevoelens
op 't iluk der Drieëenheid, zweemende naar
Ariaanerye en Sabelliaanerye, begonden verfpreid
te worden; welker voortgang hy egter,
met hulp van zekeren Odulfus, dien hy
van Utrecht ontbooden hadt, eerlang wist te
fluiten (y).
Keizer Lodewyk zig, in 't najaar, omtrent De Kei­
Nieuwmegen, met de jagt vermaakt hebbenzer geeft
zynen
de
ZoonLo»
(O Annal. Eertinian. ad annum 817. ECINHARTI Annal. ad
minum. 817.
O) Vita FREDER. Epifc. Trai. Cap. II.
CO JOANN. A I.EÏDIS JJbr. V. Cap. I.
C«) Vita FREDER. Kpifc. Traj. Cap. IV. §. 21-24.
C~A Viu FREJJER. Epifc, ïraj. Cap. Y ( §< zy, 30,

tharius
deel aan
de Regeering.
Deenfche
zaaken.
819.
821. 1
. 1
46 V A D E R L A N D S C HE V.BOES.
de (V), en van daar, naar Aken, teruggekeerd
zynde, vondc, nog voor 't einde deezes
jaars, geraaden, zyne Staaten onder zyne
drie Zoonen te verdeeicn. Lmharius, de
oudfte, werdt tot 's Vaders Ryksgenoot ,
aangenomen. Pipyn en Lodewyk werden afhangkelyk
van hunnen Broeder verklaard, doch
lan den eenten 't gebied over Aquitanie, en
ïan den tweeden 't gebied over Beyere, beide
met den naam van Koning, afgeltaan (x).
Lotharius kreeg dus, zo wel als zyn Vader,
de Opper- Regeering over deeze Landen.
De Deenfche Koningen, Zoonen van Go­
defrid, geene kans ziende, om Heriold,
die zig nog op hunne grenzen onthieldt, met
jeweld, te onder te brengen, bedienden zig,
; iaar fommiger gevoelen, van deezen list, om
1 ïem in 't Ryk te lokken (jy). Twee der Broe-
( leren veinsden, met de anderen twee oneenig
1 e zyn, en Heriold, tot hunnen Ryksgenoot,
t e willen aanncemen. Hy, met den Keizer
i jeraadplecgd hebbende, keert te fchepe naar
;yn Vaderland, alwaar men hem, na 't ver-
j aagen van twee der Broederen, met der daad,
leej in 't Ryksbellier geeft (z). Doch 't leedt
liet lang, of de Broeders verbonden zig met
Kadrag, Vorst der Abodriten, heimelyk toe-
1 eggende, om Heriold, wederom van den
roon te ftooten (a). Hun toeleg werdt egt
?r ontdekt. Zy zonden, om zig by den Kei-
z er te verontfchuldigen, in 't volgende jaar,
hun-
C11O Annal. Bertinian. ad annum 817.
f xj Charta Divilion. [mper. apud BALUZ. Tont. I. p. 5-3,
(yj EGINHARTI Annal. ad annum 8iy.
( = ) Annal, Bertinian. ad annum S19.
(a) Anaal» Bertinian» ad annum

V. BOEK. H I S T O R I E . 4~
hunne Geranten op den Landdag te Frankfort.
Ook hadt hier Heriold de zynen (£).
Doch hy vondt eerlang goed, in eigener perfoon,
de reis naar Frankryk aan te neemen,
en den Keizer te Compiegne te gaan fpree- 823.
ken, dien hy volkomen verflag van den Staatzyner
zaaken deedt. Lodewyk hadt, midlerwyl,
twee Graaven, TheotaarenRuotmond,in
gezantfchap, aan de Deenfche Vorften gezonden,
die, al voor Heriolds aankomst, weder
te rug gekeerd waren. Ebo, Bisfchop van Reims,
die op de Deenfche grenzen gepredikt, en
veele ongeloovigen gedoopt hadt, kwam, te
gelyk met hen, in Frankryk wederom (c>
De Keizer kreeg dus naauwkeurig berigt van
den tocftand der zaaken in 't Noorden.
Heriold hadt, nog in zyn Vaderland zyn­ VIT,
de, eenige begeerte betuigd, om zig te laa­ rïeriolcl
aat zig
ien doopen: en nu in Frankryk gekomen,
ioopcrj
verklaarde hy hier toe t'cenemaal gezind te
zyn (d). De Keizer, die deeze verandering
aanmerkte, als een' grooter flap ter bevestiging
van zyn gezag in 't Noorden, gaf Heriold
terflond gelegenheid, om zyn voorneemen
te voltrekken. Op 't Vorflelyk Lustflot
Ingelenheim, by Mcnts, werdt alles, tot het
verrigten der plegtigheid, gereed gemaakt (ey. 826.
en in Bloeimand des jaars agthonderdzesentwintig
(ƒ), werdt Heriold, nevens zync Gemaalin,
Thora, zyne twee Zoonen, Godefrid en
Ru-
(b) Annal. Bertinian. ad annum 822.
Cc : Annal. Bertinian. a. annum 823.
C O >'*• NIÜE!.LUS de Reb. Ludov. Pii. Libr. IV. Vers. 170.
tel ld. ibid. Pers. 179.
(ƒ') Annal. Bertinian. ad annum 826. Annal. Fuldcnf. ad
estuuui iUü.

Vttl.
Heriold
en zyne
Broe­
ders ,
Roruk c;
Hemming,be
li o men d(
Regee­
ring ovc:
ten gedeelte
deezer
Landen.
P VA DER LA ND S CUE V.Bc-x.
RndtJj, en zyne twee Broeders, Roruk en Hemming
, behalven een goed getal van Deenen,
cioor Otgarius, Aartsbisfchop van Ments, gedoopt
r
g). De Keizer zelf ftondt als Geva­
der over Heriold (fi)> die, nevens zyn Gezin,
met veelerlei kostelykheden befchonken werdt
CO; doch, in erkentenis, zyn Ryk opdroeg aan
Keizer Lodewyk; die 't hem terftond wederom
ter Leen gal", betuigende, te gelyk, gezind
tc zyn, om hem, tegen zyne" Vyanden,
te handhaven (k).
De Deenfche Vorften, 't gevolg hier van
bevroedende, hadden, eer Heriold nog gedoopt
was, Gezanten aan Keizer Lodewyk
afgevaardigd, met welken men een Verdrag
gemaakt hadt Q): 't welk egter niet hadt konnen
beletten, dat de Plegtigheid was voortgegaan.
De Keizer zag nu Heriold en zyn Gezin
ten naaiïwften aan zig verbonden, doch overieggendc,
dat 'er, voor eerst, nog geene
bekwaame gelegenheid zyn zon, om hem zo
i vast in 't bezit van 't Deenfche Ryk te vestigen
, dat hy geen gevaar zou loopen, van 'er
wederom uit yerdreeyen te worden: en te
'gelyk bezeilende, dat hy, midlerwyl, naar
•zynen Staat behoorde onderhouden te worden;
vondt hy goed, aan hem en zyne Broeders,
het bewind over een gedeelte deezer
Landen af te ftaan. Wyk tc Duurftede werdt
dan
CO Afh S. S. Ménf, Febr, Tom. I. p. 39-. in Noti.s.
(.'< ) Opos THEGAN'I de Cest. Liidov, PU. Cap. XXX1H.
(O NICELLUS de Reb. Uniov. pii, libr. IV. Verf. 383. &
A-li-
\.ï) ld. ibid. Vers. 611. & feqq.
C.0 Mimi. Bercwvk ad annum 825.

V. BOEK. H I S T O R I E . 49
dan aan HERIOLD ter Leen opgedraagen r
m~).
RORUK kreeg een Graaffchap cn verfcheiden'
Leenen in Kenntn (72), waarfchynlyk Kennemerland.
Ook fchynt hy, misfehien als Stedehouder
zyns Broeders, eenig bewind binnen
Wyk te Duurftede gehad te hebben (0).
Aan HEMMING werdt ook, zo 't fchynt,
eenig bellier in het Eiland Walcheren in Zeeland
afgedaan (p). En op dat Heriold, naby
zyn Ryk, eene Landftreck onder zyn bewind
mogt hebben, werwaards hy, in geval
van nood , de wyk zou konnen neemen;
fchonk hem de Keizer het Friesch Graaffchap.
Rhiustri Qq) of Rustingerland aan de Wezer
(? ). Dus werden deeze Landen, of een goed
gedeelte derzelven, om 's Keizers oogmerken
te bevorderen, onder 't bewind van uitheemfchen
gefield : tot merkelyk agterdeel der
Landzaaten, gelyk ons 't gevolg deezer Historie
leeren zal.
Heriold vertrok, nog in 't zelfde jaar, uit Heriold.
deeze Landen, verzeld van den Monnik An- verkrygr
Jcharius, en eenige andere Geestelyken, die deel aan
't Deen-.
\ Evangelie, onder de Deenen, wederom "che
zouden voortplanten (s). Keizer Lodewyk Llyk,
hadt hem eene aanzienlyke Krygsmagt byge- toch
verliest
zet, met welke, hy, in zyn Vaderland aan­
iet we.
geland, terftond van de Deenfche Vorften, ierom.
tot
(«O Annal. Fuldcnf. ad annum 850.
Annal. Fuldcnf. Lambecian. ad annum 38a.
(0) Annal. Fuldenf. ad annum 850.
Qp ) Annal. Fuldenf. ad annum 837.
(J5 Aftronomi Vita Ludov. Pii ad annum 8;6. Opus THEr.ANi
de Geil. Ludov. Pii Cap. XXXLU, Annal. Bertinian. g£
annum 826.
•(r) Zie IV. Boek, bl. 440.
) Vita ANSCIIARIÏ, CO}. UI.
II. DESL, D

*>7-
828.
5o V A D E R L AN D S CITE V. BOSK.
tot Deelgenoot in 't Ryksbewind, aangenomen
werd:. De rust duurde egter niet lang
onder de Deenen. En 't zy dat Heriolds yver
om 't Geloof voort te planten zyne Ryksgenooten
verbitterde; 't zy dat zy zyne naauwe
verbindtenis met den Keizer, als naadeelig voor
den welftand huns Ryks, aanmerkten; 't zy
'er ook eenige andere reden tot nieuwe onlust
geweest zy; de Broeders beflooten, Heriold
wederom van den Troon te ftooten. Om hun
.oogmerk te beter te bedekken, liet Horik, een
der Broederen, op den Landdag te Nieuwmegen,
den Keizer weeten, dat hy genegen
was, een mondgefprek met hem te houden,
en de gereezen' gefchillen by te leggen. Doch
terwyl men Lodewyk met fchoone woorden
ophieldt, nam men de gelegenheid waar, om
Heriold, met zynen aanhang, te overvallen,
cn op nieuws uit het Ryk te verjaagen
Hy was toen wederom genoodzaakt, zyne
toevlugt tot den Keizer te neemen. Doch
alzo hy de hoop nog niet verlooren gaf om
eens deel aan 't Ryk te bekomen , werdt
'er, in 't volgende jaar, zo hierover, als
over eene beftendige Vrede , tusfchen den
Keizer en de Deenfche Vorften, gehandeld.
De Saxifche, en waarfchynlyk ook de Friefche
Graaven en Markgraaven verfcheenen,
ten deezen einde, op de Deenfche grenzen.
De Vrede werdt geflooten; doch door Heriold,
uit heerschzugt, onvoorzigtiglyk verbroken.
Want hy ftak den brand in eenige
Deenfche Gehugten of Steden , 't welk de
Broe-
00 Annal Bertin. ad annum S2-. ,

V. BOEK. H I S T O R I E . 5*
Broeders bewoog, om, in alleryl, over de
Eider te rukken, en de Keizerfchen, onverhoeds,
te overvallen, en op de vlugt te jaagen.
Zy verfchoonden, ledert, hun bedryf
by den Keizer: en fchooven alle fchuld op
Heriold. En Lodewyk, die de Noormannen
ongaarne te vyand hadt, liet zig ligtelyk beweegen,
om de zaak by te leggen (v).
Heriold fchynt zig, federt, geduurende den
overigen tyd zyns leevens, hier 'te Lande, opgehouden
te hebben. Hy was, eenige jaaren
agter een, zeer gezien by Keizer Lodewyk en
by de Landzaaten: tot dat hy zig van ontrouw
verdagt maakte, 't welk oorzaak van.
zynen dood was (w); gelyk wy, in 't gevolg,
zien zullen.
'' 't Is niet onwaarfchynlyk, dat Heriold, ten
minfte nu en dan, zyn verblyf te Duurftede
gehouden heeft; 't welk hem, gelyk wy bo- \
ven aantekenden, door den Keizer, ter Leen ,
opgedraagen was. Doch wat hier van zy, 1
Duurftede heeft, als een Leen van Heriold,j
in vervolg van tyd , meenigen inval der
Noormannen moeten bezuuren. 't Was de
geduurige gewoonte der oude Noordfche
Volken de Verbonden, zo dra zy 'er voordeel
in zagen, wederom te verbreeken. De
haar. tegen Heriold bleef nog te diep geworteld
in de harten der Deenfche Vorften,
om hem de Landen, over welken hem 't
bewind was afgeftaan, ongeftoord te laaten
bezitten. En de onnozele ingezetenen deezer
(y) EGINHART. Anriaje» ad annuni 828. Aanalcs Benin, tci
tiwum 828.
f«0 Annal. Fuldcnf. ad annum 852.
D a
IX.
Dmirfte*
ie door
le Deelenovervallen
eu
•ef-
>rand.

334-
* Empcrium.
•$3 V A D E R L A N D S C U E V. BOB*
zer Landen, die 't ongeluk hadden van doof
hem geregeerd te worden, moesten de uitwerkfels
van dien haat gevoelen. Weinige
jaaren verliepen'er maar, of de Deenen rustten
eéne Vloot uit van dertien Schepen (x),
met welke zy, in Friesland,omtrent den Ryn,
die toen nog by Katwyk in Zee liep, aanlandden.
Een gedeelte der omgelegen' Landftreeke
werdt deerlyk verwoest. Voorts den Ryn
opvaarende door Utrecht, ter wederzyde dier
Riviere gelegen (v), zetten zy te Duurftede
voet aan land. Hier bloeide thans de Koophandel
(2); waarom de Stad, in oude Kronyken,
gemcenlyk, den naam van * Blarktof
Handelplaats draagt. Haast maakten de
Deenen zig meester van Duurftede, 't welk,
voor een gedeelte, aan kooien gelegd werdt.
Ook fneuvelde 'er een gedeelte der Ingezetenen:
een ander gedeelte werdt gevangkelyk
weggevoerd. De Deenen keerden wederom
t'huiswaards (V); doch, in de twee volgende
jaaren, ondernamen zy diergelyke togten; een
gedeelte van Friesland en Duurftede ten tweeden
en ten derden maale verwoestende Qb). Of
Heriold zig, ten deezen tyde, elders bevonden
hebbe, dan of hy buiten ftaat geweest zy,
om Duurftede te befchermen, wordt niet aangetekend.
Horik, een der Deenfche Vorften, voorgel
(x~) Chron. (ie Gert. Normarm, ad annum 333. r.putl Ov
CimSNE. Tom. \l. p.'524.
(y) HEDA llilt. Ultr. Cnp. I. p. 1. L. HORTENS Rcr. Ultr^
Libr. I. p. l. 2.
(z) Vita ANSCHAR. Cap. XI. §. 42.
(zï) Annal liertin. ad annum 834.
Annal. Benin, ad minos 8355 Sjó,

V. BOEK. H I S T O R I E . g 2
geevende , dat deeze Vyandlykheden tegen
zynen wil gefchied waren, zondt Gezanten op
den Landdag te Worms, om hiervan den
Keizer verzekering te geeven. Te gelyk
klaagde hy, dat men, eemgen tyd geleeden,
zekere zyne Afgevaardigden, omtrent Keulen,
moorddaadiglyk omgebragt hadt; over
welk wanbedryf de Keizer, na gedaan onderzoek,
ftrenge ïtraf deedt oefenen. Den Deenfchen
Gezanten werdt ook, kort hier na, te
Aken, op hun verzoek, een ftaat'overgeleverd
van de voornaamften der genen, die, eenige
jaaren herwaards, geweldige invallen in
deeze Landen gedaan hadden, welken Horik
deedt vangen, en ter dood brengen (c).
Dus fcheen de vrede wederom bevestigd. x.
Keizer Lodewyk ileunde 'er egter zo vast niet Walcheren
,
op, of hy deedt, in de Lente des volgenden
Duurfte­
jaars, de Zeekusten van Friesland van behoorde en
lyke bezetting voorzien, en, hier en daar, de andere
vereischte orde lïellen. Ook was zyne zorg Plaatfén,
niet ongegrond, 't Leedt niet lang, of de
door de
Noor­
Deenen deeden de gewoonlyke invallen in deemannen,ze Landen. Het voornaamfte der Zeeuwfche overval­
Eilanden droeg toen al, gelyk nog tegenwoorlen.dig, den naam van WALCHEREN. Voor 837de
verlterking en beveiliging van dit Eiland,
hadt men verzuimd de behoorlyke zorg te
draagen. De Noormannen, hier van verilendigd,
wenden den Heven derwaards, vallen in
't Eiland, en vervullen 't alomme met roof en
moord.
EG GARD, Graaf van Walcheren, en Hem­ Eggarf
ming, es lk>»-
£e) Annal. Bertin. ad aamim 836.

54 V A D E R L A N D S C H E V. BOEK.
ming ko­ ining , Zoon .van Halpdam en Broeder van
men om. Heriold", die ook eenig gebied in het Eiland
fchynt gehad te hebben , fncuvelden beide,
door de Deenfche wapenen, op den zeventienden
van Zomermand des jaars agthonderdzevenendertig
(óf). De Deenen hielden zig eenigen
tyd op in Walcheren, en vorderden den
Landzaaten eene zwaare fchatting af (e). Ook
roeren zy de Schelde op naar Antwerpen, welke
Stad insgeïyks geplonderd, en in brand geileken
Witlam * verdt. Het zelfde lot trof Witlam, eene Koop-
aan de ] hul of Marktplaats aan den mond der MaalYIaaze
'
verwoest.
'
I
1
i
<
I
i
ï
1
]
i
<
1
\
1
I
e
CO' • waarl'chynlyk naby Goeree gelegen;
loch al voor veele eeuwen, door de Zee, injezwolgen.
Toen toogen zy, met gc-lyke
voede, naar Duurftede, welks Ingezetenen,
nsgelyks, tot het betaalen van fchatting, ge-
Irorigen werden. Keizer Lodewyk kreeg van
lit alles zo dra geene tyding, of hy fpcedde
:ig-naar Nieuwmegen, 't welk deSchryver,
ik wien wy dit verhaal ontleenen, eene Vesing
noemt, naby Duurftede gelegen. Op
iet gerugt van zyne aankomst, verllooven de
)eenen. De Keizer vergenoegde- zig, met
Ie ' Graaven, wien hy de befcherming der
Zeekusten toevertrouwd hadt , voor zig te
loen komen; en vernam, dat het wel gei uken
van den aanilag der Deenen ten dcele
an de 'onmogelykheid om hun behooriyken
/ederiland te konnen bieden; maar ten dee-
2 ook aan de ontrouw en ongehoorzaamheid
van
(V) Annal Fuldcnf. ad inmtm !!;'-.
f«| Annal. Bon. ad annum 837.
(ƒ) Annal. Bert; ad a.taum Uj

V. BOEK. , H I S T O R I E. 55
van eenige- Graaven te wyten was (g). -Sedert
[werden.'er andere Graaven, tot verdediging
der grenzen, aangefteld. Ook werden
'er, in verfcheiden' Havens, bevelen gegeven,
om,;, in.alleryl, eene Vloot in zee te brengen
(li).
De Deenen, naar den Zeekant te rug trek,
kende, om met hunne Vloot t'huiswaards te
keeren, fchynen, eer zy deeze Landen verlieten,
de baldaadigheden,. in Kennemerland en
Rynland, gepleegd te hebben, van welken
onze laatere Kronykfchryvers .gewag maaken.
Te Egmond zouden zy de Kerk of Kapel, ter
gedagtenis van den H. Adelbért geftigt, om
verre gehaald hebben. Een Priester te Noordwyk,
Jer.om genoemd, en vermaard;wegens
zyn heilig leeven, werdt, zegt-men, dooide
.Noormannen 1
XL
Geweldenaaryeu
der
Noormannen
te Egmond
en
teiMoordwyk.
aangegreepen, deerlyk gepyuigd
en eindelyk onthalsd (i). Niet ver
van hier, werden zy aangetast, door eenige
Friefche benden, onder 't geleide der Graaven
GEROLF en T I B B o L D. OmtrentRynsburg,
viel een hevig gevegt voor, in 't welk beide
de Graaven fneuvelden (&)• Sommigen voegen
'erby,, dat de twee Graaven zig, in een
Slorte Voorburg, verfchanst hadden, 't welk,
na hun omkomen, door de Deenen, ten gronde
toe, zou: zyn geflegt geworden (7). Met
deezen ftank, • fchynen de Deenen deeze Landen
geruimtte hebben.
- Doch hunne .Schepen ..deeden den handcl- 838.
dry-
(gO Annal. Bertin. ai annum 837.
C'li) Annal. Bertin. ad annum 837.
O') JOANH. A LEYDIS Libr. V., Cap. 33, 34.
C*J JOANN. Dli liF-fei-V- < , '• ! • .1
(i) JOANN. A* LEYDIü LWT. V. Cap. 34.
D 4

XII.
Ryksverdeeling
tusichen
twee
Zoonen
des KeizersLotharius
«n Karei.
839.
§5 V A D E R L A N D SC H E V. ROER;
dryvènden Ingezetenen deezer Landen nog
merkelyk afbreuk. Ook was men, in de Lente
des volgenden jaars, wederom voor eene
landing bedugt. De Zeekusten werden alomme
zorgvuidiglyk bewaakt. Doch eerlang kreeg
men tyding, dat de Deenfche Vloot, door
eenen geweldigen ftorm beloopen zynde, zo
veel geleeden hadt, dat 'er naauwlyks eenige
weinige Schepen behouden gebleeven waren
(m). Koning Horik, zig door deeze fchade
gedrukt vindende-, en den toorn des Keizers
dugtende, liet hem, kort hierna, te Attigni
weeten, dat hy eenigen der voornaamfte zeefchuimeren
hadt doen vangen en van kant
helpen. .Te gelyk verzogt hy, dat hem nu
ook de Friezen en Abodriten, die, te vooren,
in zyn Ryk, eenige verwoestingen hadden
aangeregt, mogten overgeleverd worden. Doch
de Keizer hadt de Deenfche flreeken reeds
leeren kennen. Horiks verzoek werdt, met
verontwaardiging, van de hand geweezen(V).
Keizer Lodewyk, tegen den dertigftcn van
Bloeimaand des jaars agthonderd negenendertig,
eenen Landdag te Worms befchreeven
hebbende, deedt aldaar eene nieuwe verdeeling
zyns Ryks, onder twee zyner Zoonen,
Lotharius en Karei. Karei den jongflen was
reeds te vooren deel in 't Ryk (V), en naar
fommiger verhaal (p), nog onlangs, ook
gantsch Friesland toegelegd. Doch nu was
Pipyn, 's Keizers tweede Zoon, ovesleedcn.
(m ) Annal. Bertir. ad annum 83R.
(») Annal- B.-rrin. ad anium 838.
O ) THFCANOT Cap. XXXV.
OO NITHAMH H ii. libr. I. ad a;mum 83S*
L0e-

V. BOEK. H I S T O R I E . 5?
Lodewyk de derde van 's Keizers Zoonen
was reeds Koning van Beijeren. Men befloot
dan, het overig deel des Ryks, waaronder
Aquitanie, alwaar Pipyn geregeerd hadt, begreepen
was, onder Lotharius en Karei te verdeden.
De Maas werdt tot eene grensfcheiding
geiMd, van haaren oorfprong af tot aan
de Zee toe: en al wat beoosten of ter regter
zyde van die Rivier, en van eene lyn, getrokken
van den oorfprong der zelve, tot aan
de Rhöne, gelegen was, werdt aan Lotharius
; al wat bewesten of ter linkerzyde lag aan
Karei toegelegd (q~): waaruit af te neemen is,
dat ver het grootite gedeelte deezer Landen
onder het Ryks aandeel van Lotharius bcgreepen
was: en te gelyk, dat de Zeeuwfche Eilanden
en een klein gedeelte van het tegenwoordig
Holland, 't welk ter linkerzyde van
de Maaze legt, onder het Ryks aandeel van
Karei, behoorden. Ook worden, in egte
Gedenkfchriften deezer Ryksverdeelinge, het
Hertogdom van F R I E S L A N D, tot aan de Maaze.
toe, het Graaffchap HAM EL AND, welk
een gedeelte van de Veluwe of van het Stigt
omtrent den Eemllroom befloeg, het Graaffchap
der BATAVIEREN of der BE T u w E , en
het Graaffchap TEISTERBANT met DUUR­
ST EDE, met eikanderen ver het grootfte gedeelte
der Vereenigde Nederlanden uitmaakende,
uitdrukkelyk, onder het Ryks aandeel van
Lotharius, opgeteld, en van dat van Karei,
gezeid , dat het zig, van de andere zyde,
ook
(q) NITHAHDI Hifi. Libr. I. ad annitm 839. Adronomi Vita
tuiovici PÜ ad annum 838. MELIS STÜKS lui. bU 7.
D 5

Deen.
lche Zee
i'chuiinersvallen
in
53 VADERLAND.SC H E :V.BOEK>
ook Jangs de.Maaze; tor aan -de Zee toe,
uittfrekte. (V).
Een gedeelte van Friesland, fommige oude
Kronyken zeggen Wak-heren

V. BOEK. H I S T O R I E . 59
worden is C» Waarfchynlyker komt ons egter
voor, dar de verftopping van denRynmond
by Katwyk, niec op eenen tyd, maar ailengskens
gefchied zy.
De dood van Keizer Lodewyk, die, op
den twïntigft-en van Zomermaand des volgenden
jaars, voorviel O) , veroorzaakte veel
twist onder zyne Zoonen, over de Ryksverdeeling.
LOTHARIUS, de oudite, poogde zig
van alles meester te maaken, en viel, nu lodewyk,
dan K AREL, met de wapenen, op t
lyf O). De Deenfche Zeefchuimers bedienden
zig van deeze verwarringen; ftevenden naar
de kusten van Frankryk, langs welken, toen,
zorgelooze wagt gehouden werdt (v); voeren
de Scine op, en verdelgden Rouan , en veelen
der omgeLegen' Kloosters en andere Wooninpen.
Dit gedeelte van Frankryk behoorde
ondei- het Ryks aandeel van Karei, naderhand
den Kaaien bygenoemd. Lotharius, die
zynen aanhang tegen dien van zyne Broederen
poogde te veriterken, hadt Heriold m
zyne belangen overgehaald ; en deeze de
Deenen aangezet, om deezen inval in Kareis
Landen te doen. Ten loon van deezen dienst,
fchonk Lotharius hem eene Landftreek, volgens
fommige oude Schryvfers, niet verre van
Rouan gelegen, en Gaula Crufalia genoemd
(~). Doch anderen melden, dat Heriold, ten
deezen tyde, het Eiland Walcheren en eenige
(y) JOANN. A LEYDIST Libr. V. Cap. 3°.
{nO Annal. FuldenC ad annum 840. ;
(.r) Annal. Bertinian. ad annum 840.
Cv) Ciiron. S. Bcnigni Divionenfis apud DACHERY, io.u.
P- 375- a ,
Qz) Annalcs Bemiuam ad *nnu:n 841.
840.

XIV.
Kieuwe
Ryks verdeelingen
, tusichenLo-
tharhis,Lodewyk
en
Karei.
^ 843.
60 V A D E R L A N D SC H E V. BOEK:
ge nabuurge PJaatfen, van Lotharius, ter
leen gekreegen heeft (a). Ondertusfchcn gefchiedde
de vervreemding deezer Landen niet
zonder merkclyken tegenzin der Landzaaten,
die zig ongaarne van uitheemfchcn beheerfchen
heten f»/ De Noormannen pleegden,
van dien tyd af, onder 't beleid van Heriold,
gednurige vyandelykheden, in de Landen, dis
Karei waren toegeweezen f». Om de Saxers,
insgelyks , aan zyne belangen te verbinden,
gaf Lotharius hun, ten deezen tyde, volkomen'
Vryheid van Godsdienst, waarop veelen,
wederom, tot de oude bysclooviffheid-,
vervielen (d).
b
Lotharius, in twee veldllagen tegen zyne
Broeders , in de jaaren agthonderd tweeënveertig
ert agthonderd drieënveertig voorgevallen
, de volkomen' nederlaag gekreegen
hebbende, cn nevens de voornaamden zyner
aanhangeren, onder welken ook Heriold was,
op de vlugt gedreeven zynde ; werdt zyn
Ryks aandeel als verhaten aangemerkt, en
onder zyne twee Broeders verdeeld (e). Jn
deeze verdeeling, werdt gantsch Friesland aan
LODEWYK toegelegd (f). Doch zy hielde
niet lang ftand. Lotharius, zig buiten Raat vindende
, om zynen Broederen langer 't hoofd
te bieden , begon voorflagen van bevrediging
te
O) Annal. MSS. Hofpit. S. Nicolai prope Cufani in Conj.
ment. cd Vnam S. ANSCHARII §. IX. Act. S. S. Menf. Y-UT.
Tom. I. p. jiyy.
(O Annal. Bertinian. cd annum. 84L
CO Annal.. Bertinian. ad annnm SUi.
CO XITHARDI Hiftf Libr. IV. ad annum 811. Annal. Be»
Unian- ad annuii 842.
CO NiTHARDJ Hifi. Libr. IV. ad annum ü^.
CD NITHARDI Hifi. LBr. IV. ad annum. 843.

V. BOEK. H I S T O R I E . m
te doen. Men maakte eene nieuwe Ryksverdeeling,
volgens welke, Lotharius Italië
en de waardigheid van Keizer, Karei Aquitanïe
en Lodewyk Beijeren behieldt, en het
overige Ryk in drie deelen verdeeld werdt
(g). Lodewyk kreeg hiervan alle de Landen
, die ter regter zyde des Rynftrooms
(3) gelegen waren , en derhalven ook
éen goed gedeelte van Friesland, 't welk hy
zig te vooren reeds geheel toegelegd hadt.
Ter linkerzyde des Ryns , werden hem,
daarenboven , toegedeeld, de Steden en
Landen van Ments, Worms en Spiers. Lotharius
viel het Land tusfchen den Ryn en de-
Schelde tot aan de zee toe ten deel, en derhalven
alle de Zeeuwfche Eilanden, benevens
een gedeelte van het tegenwoordige Holland,
Utrecht en een gedeelte van Gelderland. Voorts
het
Cg) NITHARDI Hifi. Libr. IV. ad annum 843.
(3) Sommigen verftaan hier, door den Ryn het PJie,
by PTOLEMJEUS (Libr. II. Cap. 9.) en by PLINIUS (Libr.
IV. Cap. 15.) onder de Ryumonden geteld; doch nergens
, myns weetens, met den naam van Ryn, benoemd.
Men gaf deezen naam, genoegzaam altoos, alleen aan
den arm des Ryns, die by Katwyk uitliep. Eenigen willen,
't is waar, uit de Ryksverdeeling van 't jaar 870,
alwaar in 'tRyk van Lotharius drie deelen van Friesland
geplaatst worden, bewyzen, dat dit Ryk zig tot aan 'c
Vlie heeft uitgeftrekt, alzo men oordeelt, dat deeze
drie deelen van Friesland niet ter linkerzyde van den
Ryn, die by Katwyk uitliep, konnen worden aangevveezen.
CONRINGIUS de Finib. Imper. Germ. Libr. ï.
Cap. III. p. 20. Doch wy zullen, op dat jaar, het
tegendeel doen zien. Hier moet men, myns oordeels,
liet aandeel van Lodewyk ter regter-, en het aandeel
van Lotharius ter linkerzyde van den Ryn , die by
SLatwyk uitliep, bepaalen.

62 VADERLANDSCHE V.BOEK;
het Kamerykfche, Henegouwen, en verfcheiden'
andere Landftreeken, omtrent de Maaze
gelegen: met al het Land, van den oorfprong
der Maaze af, tot daar de Saone in de Rhöne
valt, enwyders langs de laatstgemelde Rivier,
tot aan zee toe. Al het overige, tot aan Spanje
toe, werdt Karei aanbedeeld(k). Het Ryks
aandeel van Lotharius is, federt ,LOTHARIN-
G E N (z'),dat van Lodewyk OOSTFRANKRYK,
en nog laater D u 1 T S C H L A N D, en dat van KarelWESTFRANKRYK
ofblootelykFRANK­
RYK genoemd (T). Doch het eerfte deel is, in
laater' tyd, voor een gedeelte, in de twee
laatfte deelen ingefmolten
XV. Na deeze Ryksverdeeling, deeden de Broe­
DeNoor
ders eikanderen herhaalde beloften van on-
mannen
overkreukbaare Vriendfchap (/). De Noormanmeestenen
lieten egter nog al niet na, 't zy uit eigen'
ren byns beweeging, 't zy door heimelyk aandryven
gantsch van Lotharius, de Landen, onder 't gebied
Friesland
; der twee andere Broederen gelegen, door ge-
844. duurige invallen, tc ontrusten. In 't jaar agthonderd
vierenveertig, voerenze de Garonne
op, en pionderden Touloufe (m). In 't
_ «45- volgende jaar, kwamen zy, langs de Seine,
tot aan Parys, noodzaakende de Landzaaten,
en Koning Karei zeiven, hun eene aanzienlyke
fomme gelds op te brengen («). Ook zondt
lïorik eene Vloot van zeshonderd fchepen
naar de Elve, die eenen inval in Duitschland
(h~) Annal. Bertinian. ad annum 843.
( 0 KKGINO cd annum 842.
(*) SJGIIIERT. GfcBSLACEfrs. Chron: a'ianhvm 844.
(0 Annal. Bertinian'. ad' annos 843 & 844.
(a) Annal. JVninian. ad annum 844.
(11 ) Annal. Fulücnf. ad annum 845,
dee-

V. BOEK. H I S T O R I E . 63
deeden; doch van de Saxers te rug gejaagd
werden (0). Ten zelfden tyde, vielen de
Noormannen in Friesland, alwaar zy eerst geflaagen
werden; doch naderhand, in twee gevegten,
overwinnaars bleeven , en een groot
getal van Friezen deeden fneuvelen (ƒ>). Sedert
maakten zy zig meester» van byna gantsch
Friesland, den Ingezetenen alomme zwaare
fchattingen afperfende Qq).
De drie Broeders, .Lotharius, Lodewyk en
Karei, in Sprokkelmaand des jaars agthon­
derd zevenenveertig, te Manna of Meerfen,
hy Maastricht, eene Byeenkomst gehouden
hebbende, beflooten, volgens de oorfprongkclykeGedenkfehriften,
hiervan nög voor handen
(V), een gezantfehap aan Koning Horik te
zenden, cm hem te beweegen, tot het ftaaken
der vyandelykheden, of hem, in geval van
weigering, den oorlog aan te zeggen. Doch
't baatte weinig. De Landen van Lodewyk
en Karei, en van Lotharius zeiven, werden,
wel haast, wederom van de Deenen overvallen.
Eenigen vielen in Aquitanie, alwaar Karel
heerschte: doch anderen, veelligt uit ongenoegen
tegen den Keizer, om dat hy zyne
gezanten, by die van zyne Broederen, gevoegd
hadt, maakten zig meester van Duurftede, en
fioegen zig in de Betuwe neder (Y).
De overmeestering van Duurftede door de
Deenen, dienü, zo menigmaal, geduurende
He-
(o~) Annal. Bertinian. ad annum 845.
, Cp) Annal. Fuldenl. ad annum. 845.
(Ó Annal- Bertin. ad annum 846.
(O Capitul. Reg. Francor. Edit. Baluzii. Tim. II. Co!. 45,
(s) Annal. Bertin. ad annum 847.
Otfk
Duurfte­
de en de
Betuwe.
847.
XVI.
Heriold'
ran on-
XOUW,

•verdngt
cn gedood.
M VADERLANDSCHE V. BOÊ*;
Heriolds bewind over deeze Stad, gebeurd
was, maakte eindelyk zyne trouw by de Keizerfchen
verdagt. Men hieldt het daar voor,
dat hy zelf zynen Landsgenooten gelegenheid
gaf, om hier te Lande invallen te doen, en
dat hy zyn deel hadt van de voordeden, die
zy 'er uit trokken., 'tZy dit vermoeden grond
hadt of niet, de Graaven, wien de zorg over
de grenzen van 't Ryk van Lotharius aanbevolen
was, overvielen Heriold, en beroofden
hem van 't leeven (V).
Zyn Broeder Roruk, die, nevens of onder
hem, eenig bewind binnen Duurftede fchynt
gehad te hebben, werdt, by den Keizer, befchuldigd,
dat hy deel in 't zelfde verraad ge­
had hadt. En hoewel 't gemeen gerugt hem
hier van vryfprak, werdt hy egter, op s
s Kei­
zers bevel, aangetast en in hegtcnis gcfteld.
Doch heimelyk ontvlooden, begaf hy zig
onder de befcherming van Koning Lodewyk,
die hem, in Saxen, op de Deenfche grenzen,
woonen liet. Na verloop van eenigen tyd,
verzamelde hy hier eene Vloot fchepen, die
hy met zyne Landsluiden bemande, van zins
om Keizer Lotharius alle mogelyke afbreuk te
doen. Ook gelukte 't hemden Ingezetenen
van 't Ryk van Lotharius, die langs de kusten
der Noordzee woonden, merkelyke nadeden
toe te brengen O). Sedert, voer hy den Ryn
ïl'O-uk op, naar Duurftede, overmeesterde de Stad,
bemag- en verfterkte zig zo wel binnen dezelve, dat
tigt Lotharius, geene kans ziende om den Noor-
Duurfie-
«5e.
man-
CO Annal. Fuldcnf. ad annum 852.
C«; Fragment. Cliron, Fontauell. cd Qmmn 833,

V. BOEK. H I S T O R I E . €5
man te verdryven, zig genoodzaakt vondt,
een verdrag met hem re maaken (V); by welk
hy hem Duurftede cn eenige andere Graaffchappen,
vermoedelyk in Gelderland of in
het 'zuidelyk gedeelte van het tegenwoordig
Holland gelegen, atirond (V): met beding
egter, dat hy behoorlyk opzigt hebben zou,
op de invordering der fchattingen en andere
inkomsten, tot de Keizerlyke Schatkist
behoorende, en de Landen, die onder*
zyn bewind gefteld werden, tegen de invallen
der Deenen, befchermen (x). De oude
Schryvers hebben niet naauwkeurig aangetekend,
wanneer alle deeze dingen gebeurd zyn.
Doch 't is waarfchynlyk, dat men ze, niet lang
voor en in 't jaar agthonderdcnvyftig, plaat- "
fen moet.
't Verdient hier onze opmerking, dat men,
in zekere Kronyk der Bisfchoppen van Minden,
aangetekend vindt, dat het Graaffchap
van Holland, in den jaare agthonderdagtenveertig,
een begin genomen heeft (y). 't
Is niet onwaarfchynlyk, dat eene oude overlevering
van de Giften aan Roruk, omtrent
deezen tyd, gedaan , gelegenheid tot deeze
aantekening gegeven heeft. Ook wordt,
door dezelve , bevestigd, dat Roruk bewind
gehad heeft, over een gedeelte van 't
Land, welk men, federt, Holland genoemd
heeft.
De
Cv ~) Annal. Fuldenf. ad annum 850.
(1») Annal. Bertinian. ad annum Rfo.
C*) Annal. Fuldenf. ad annum 850.
r>) Chronicon Epifcopor. Minden!'. Cap. IV'. int. Return
Ger'm. Script. J. PisTOitil, Tom. II. J>. 808.
II. DEEL. E
850.
I

XVII.
Invallen
derNoormannen.
851.
852.
853« •
i
66 VADERLANDSCHE V.BOEK.
De Zeefchuimeryen der Deenen gingen, verfcheiden'
jaaren agterecn, wederom zo fterk
in zwang, als immer te vooren. In 't jaar
agthonderdeenenvyftig, liepen zy Friesland en
de Betuwe af, en toogen vervolgens naar Gend,
alwaar zy den brand Haken in het Klooster van
S. Bavo. Daarna, tc lande doorgedrongen
tot aan Rouan en Beauvais, welke laatftc Stad
ook aan kooien gelegd werdt, werden zy, in
't wederkeeren, onderfchept, en ten deele
verflaagen (2). In 't volgende jaar, kwamen
zy, met tweehonderd twee-envyftig Schepen,
in Friesland, om fchatting te vorderen. De
Vloot ftondt onder 't bevel van Sidrok en Godefrid
(a), welke Iaatfte een Zoon van Heriold
was; die, waarfchynlyk om wraak te neemen
over 't ombrengen zyns Vaders, Lotharius
party verhaten hadt, en naar zyn Vaderland
geweeken was. De Deenen, Friesland naar
hun genoegen gebrandfehat hebbende, voeren
de Schelde op, terwyl Lotharius en Karei de
beide oevers der Riviere, met een magtig
Leger, tot het einde des jaars, bezet hielden.
Ondertusfchen werdt 'er van weerskanten niets
uitgerigt. Karei was niet te beweegen, om de
Deenen aan te tasten. Zelfs floot hy een Verdrag
met Godefrid, en, na 't fcheiden der twee
Legers, werdt den Deenen een ruim veld gelaa-
:en, om, tot in Lentemand des volgenden jaars,
iet Ryk van Lotharius alomme te ontrusten
'b~). Kareis Landen bleeven ondertusfchen niet
C^r -
) Annal. Bertinian. ad annum 851.
O) Fragment. Chron.. Föntanell. ad annum 852.
Annal. Beraman. ad ahms 852 & 853.
Ver-

V. BOEK. H I S T O R I É , Cf
verfchoond.. Verfcheiden' hoopen van Deenfche
plonderaars deeden geduurige invallen in
dezelven (V).
fiorik, Koning der Deenen, federt, met
«yns Broeders zoon, Gudurn, overhoop geraakt
8$4-
zynde, ontftonden, uit deeze tweedragt, zuls Keizerè
Zoon
ke zwaare inwendige beroerten in 't Deenfche Lotha­
Ryk (i)* dat Roruk en Godefrid, die zig riusbe­ nog hier te Lande ophielden, hoop kreegen, komt
om aan 't bezit van 't Ryk te geraakem Zy Frieslandt
keerden dan naar hun Vaderland, en Lotharius,
die blyde was, dat hy zig van hun ontflaagen
zag, gaf het bewind over gantsch
Friesland, zo ver het, door de Noormannen,
beftierd geweest was*, aan zynen tweeden Zoon,
Lotharius (e); die dus, nog by 't leeven zyns
Vaders, gebied over een groot gedeelte deezer
Landen verkreeg.
85S- t
Keizer Lotharius ovefleedt nog op den agtentwintigften
van Herfstmaand des zelfden
jaars (ƒ)» drie Zoonen nalaatende: van welken
Lodewyk, de oudfte, Italië en de waardigheid
van Keizer verkreeg. Karei, de jongfte,
bekwam het oud Koningkryk van Bour­
gondiër over den Berg Jura gelegen,zynde een
gedeelte van Zwitferland en het Land van Gene
ve, en LOTHARIUS, de middelde, geraakte
in 't bezit van het noordelykst gedeelte van
's Vaders Ryk: welk federt, in 't gemeen,
LOTHARINGEN genoemd werdt. Hieronder
was zo veel van de tegenwoordige Nederlander*
Cc*j Annal. Bertinian. ad armos 853 & 855.
( d ) Annal. Fuldc nf. ad annum 854.
(«) Annal. Bertinian. ad annum 855.
Cf) Annal. Bertinian. ad annum 8^5.
E S>
. XVIII.
Ryksverdeeling
na de
dood van
Keizer
Lotha*
rius.

Roruk
bekomt
«en goed
gedeelte
var Friesland.
De DeenenbemagtigenDuurftede,
de
Betuwe
en Utreelit.«57-
6*8 VADERLANDSCIIË V. BOEK»
den begreepen, als bewesten den Ryn gelegen
is.
Roruk en Godefrid, hun oogmerk niet heb­
bende konnen bereiken, keerden, voor 't einde
des jaars agthonderd vyfenvyftig, met hunne
byeen gebragte magc, wederom herwaards.
Zy floegen zig op nieuw te Duurftede neder;
én Lotharius de II. zag zig genoodzaakt, om
hun een goed gedeelte van Friesland af te
ftaan (g).-
Eenige nieuwe veranderingen in 't Deenfche
Ryk, alwaar nu Horik de II, een jong
Vorst, den Troon beklommen hadt, gaven
Roruk eerlang aanleiding , tot het fmeedén
van eenen aanilag, om, in zyn Vaderland ,
deel aan de Regeering te bekomen. Hy rustte
hier, met verlof van zynen Heere, Koning
Lotharius den II, eene Vloot uit, met
welke hy, naar de Deenfche grenzen, zeilde.
Zyne aankomst bragt zo veel te wege,
kt de jonge Horik hem het Land tusfehen de
Eider en de Oostzee gelegen afftond (/z).
Doch eer dit Verdrag nog getroffen was, zo
't fchynt, waren de Deenen wederom herwaards
gekomen, en hadden zig van Duurftede,
de Betuwe en eenige omgelegen' Plaatfen
meester gemaakt (7). Onze laatere Kro-
Dyken voegen 'er by, dat zy, onder anderen,
ook Utrecht bemagtigd hebben (F), na dat
/.y de Stad eerst, en toen 't Slot, eenen tyd
[ang, belegerd gehouden hadden. HUNGE-
Qg") Annal. Bertinian. ad anjwm 8-j.
C A") Annal. Puldenf. na a /nam 857.
f ( ; Annal. Bercinian. aJ. annum 857.
JOAMK. UK BliKA. p. 28.
.R HS,

V. BOEK. H I S T O R I E . 69
RUS, die thans Bisfchop van Utrecht was,
ontvloodt, ter naauwer nood, de handen der
Deenen, en keerde zig tot Koning Lotharius,
die hem en zynen Kanonniken, in 't volgende
jaar, het Klooster Odikuberg,hy Roermonde, •
tot hun verblyf afftondt (/> De Giftbrief hiervan
is nog voor handen, en in denzelvea
wordt uitdrukkelyk getuigd: „ dat de S.Maar
„ tens Kerk van Utrecht, omtrent deezen tyd,
„ door de Barbaaren, byna geheel verwoest
„ was, en dat de Kanonniken ten deele ge-
dood, ten deele alomme verflxooid waren
„ f » " Bisfchop Hungerus woonde, in 't
jaar agthonderdtweeënzestig, eene Kerkvergadering
te Aken by, in welke hy, nevens anderen,
hielp -{remmen, tot de Egtfchciding
van Lotharius (n), die zyne Gemaalin Thkdhag
verlliet, om zyne byzit, Valdrade,.tetrouwen.
De Deenen hielden, ondertusfchen, aan met
hunne verwoestingen; jaar op jaar, dezelfde
Landen afloopende. In ?
t jaar agthonderdnegenenvyftig,
vielen zy in de Landen omtrent
de Schelde, waarfchynlyk Zeeland (O-
Ook werdt toen de Betuwe wederom plat gebrand
( 1) BF.KA p. s3.
( m j Apud ITERAM p. 'Sf; , _ „.„
( sO ÜUBÉ Conc». Tom. VIII. p. rs& ep. FLEURT Bilt.
Eed. Tom. XI. p. 52-
(4) Ultra ScalJtm , over de Schelde, zégt de Schry ver,
dien wy hier volgen. Hy heeft, naar fommiger gedagten,
te S. Omer, in Anois gewoond. Eene plaats van HUN CM A-
EUS , Bisfchop van Reims, (Opufc. XXIV. Tom. II. p. 29a.)
geeft egter reden om te vermoeden, dat hy Piudcntius»
Bisfchop van Troyes in Campagne, geweest is. Dochters
opzigte beide van Troyes en van S» Omer, legt Zeelaad
over de Schelde
E 3
858.
859.

?o V A D E R L A N D S C H E V.BOEK.'
brand (0). Roruk fchynt zig, ten deezen tya
de, in zyn nieuw gebied aan de Eider-, opge-?
houden tc hebben, en buiten ftaat geweest te
zyn, om zyne Graaffchappen, hier te Lande
, te befchermen. Sommigen houden hem
verdagt, dat. hy zelf zyne Landsluiden herwaards
gelokt zou hebben. Doch voor dit
vermoeden fchynt te minder grond, om dat
hem, gelyk wy boven (ƒ>) zagen, reeds in
voorige tyden, deeze kladde, naar veeier gevoelen
ten onregte, aangewreeven werdt,
_ XIX. Eenige jaaren laater, kwamen de Deenen^
ï*riel'che
in Louwmand, wederom herwaards. Zy voeKoopluidenbinren
den Ryn op, en hadden 't op Keulen genenmunt.
Vooraf egter moest Duurftede weder •
.Duurfte­ om eene plondering ondergaan. De Fricfche
de, dooi Koopluiden, die hier omtrent handelden, had­
«ie Deeïi£n
, o, den zig, de aankomst der Deenen verneemen-
vervallen de, in grooten getale, binnen Duurftede be-
cn g;- geeven, waanende aldaar veiliger tc zullen zyn.
.dood.
Doch zy vonden zig bedroogen. Duurftede
863.
werdt haast overmeesterd. Een groot getal
van Koopluiden fneuvelde. Ook werden 'er
veele Ingezetenen gevangen genomen. De
Pionderaars voeren, daarna, den Ryn hooger
op, en vestigden zig op een Eilandje, by
'Nuis. Lotharius hieldt hen hier van de eene„
en de Saxers of Friezen van de andere zyde
des Rynftrooms op, tot het einde van Lentemaand.
Toen kwam Roruk tusfehen beide
, en bewoog zyne Landsluiden, om, zonder
eenige verdere vyandelykheden te plcegen,
f*0) /mrt. Bertinian. cü annum 8jy.
5 BI- 64.
dce

V. BOEK. H I S T O R I E . 71
deeze Landen te verlaaten (q). Lotharius, 't
zy tot vergelding van deezen dienst, 't zy om
andere redenen, gaf, federt, aan den Noorman,
Rudolf, Zoon van Heriold, en Neeve
van Roruk, de ontvangst van eene fchatting
van vier Denarien van ieder hoeve, welke hy
over zyn gantfche Ryk, uitgefchrcevcn hadt.
Hy voegde 'er eenige inkomften by, beftaande
in Meel, Vee, Wyn en Appeldrank (r), poogende,
door deeze middelen, deezen uitheemfchen
Landaart, te naauwer, aan zig te verbinden.
XX.
Genoegzaam alle onze laatere Kronyken,
Onder­
en veele andere Schryvers, die ben gevolgd zoekt of
zyn, plaatfen, omtrent deezen tyd, en de IietGraaf-
meesten in 't jaar agthonderd drieënzestig, het fchap van
Holland
begin van het Graaffchap van Holland, in
ten dee­
den perfoon van Dirk den I., die met het zelzen tyde
ve befchonken zou zyn geweest, op dat hy een* aan­
het,-tegen de invallen der Deenen, befchervanggenomenmen zou (5). Doch alzo zy zig, ten bewy-
hebbe.
ze hiervan, eeniglyk beroepen op eenen
Giftbrief van Koning Karei, den Kaaien,
zo zy meenen; en deeze Giftbrief geen gewag
maakt van eene inirelling des Graaffchaps
van Holland; behalve dat ook verfcheiden'
omftandigheden toonen, dat de Brief tot laater'
(a~) Annnl. Bertin. ai annum 863. Chron. de Northinann.
Gcft. ad annum 864. (
Cr) Annal. Bertinian. ad annum 064.
( 5 ) Zie WILHELMI PROCURAT. Chroiu Egmond. ad an-
Büm 863 & m,ïfeupMius 876.] p, m 430. MELIS STOKE
Rym-Kronyk in Dirk I. bl. y. JOANNISDE BI:KAOW in
Hungero p. 28.]. VELDENA4R, Kmnykvan Ho!larulh\. 5 ,
6. Magnum Cbmiicon Bsigicum ad. annum 863. en veele
anderen.
E ±

XXI.
De NoormanRo­
ruk, door
de Con-
kingiverjaasrd, herftelt
iig wederom,
in
't bezit
ïyner
Landen.
867.
72 V A D E R L A N D S C H E V.BOES,
ter' tyden gebragt, en aan Karei den Eenvoudigen
moet toegefchreeven Worden; zo agten
wy, met veele voornaame Kenners onzer
Vaderlanrjfche Oudheden, dat 'er, ten deezen
tyde, niet byzonders gebeurd is, 't welk
men de opregtirig van een Graaffchap van
Hofland zou mogen noemen. De Landltreek,
die, iri laater' tyd, Holland genoemd is, heeft,
naar alle waarfchynlykheid, in en voor deezen
tyd, verfcheiden' Graaven gehad. En
wanneer wy, ter behoorlyker plaatfe, den
Giftbrief van Koning Karei overweegen, zullen
wy doen zien, om welke reden, de begiftigde
Graaf Dirk, iri 't gemeen, voorden
eerden Graave van Holland, gehouden zy.
De Noorman Rorujt bleef nog eenige jaaren
in 't bezit der Landen, hem door Lotharius
den ouden en den jongen in Friesland af­
gedaan. Doch kort voor of in het jaar agt­
honderd zevenenzestig, maakt hy zig zo gehaat
by de Landzaaten, en byzonderlyk by
een gedeelte derzei ven, die, volgens h verhaal
eens ouden Latynfchen Schrvvcrs, met
eën nieuwen naam, Conkingi genoemd werden
(6), dat zy hem onverhoeds overvielen
en ten Lande uit jaagden (s). Wat reden Rol
ruk gegeven hadt, om hem dus te mishandelen,
vindt men, onzes weetens, nergens aangetekend.
Uitheenjfche Heeren konnen zig,
CO Annal. Bertinian. ad amutm 867. . °^
(O Veiliger agt ik, te erkennen, datmyde wooning
leezer Conkingi onbekend is, dan, met foimnigen. e
]
yk uit eene gennge overeenkomst in den nu^tebeflu»
i
1 " Ö , -J-DorpA^aandeVesc

V. BOEK. H I S T O R I E .
op y.o veelerleic wyze, gehaat mnaken by hunne
Onderzaaien, dat inert vergeeffche moeite
doet, met naar ééne van di« wyzen te gisfen.
Dit weet men, dat Roruk , niet lang hierna,
met een nanzienlyk Leger van zyne Landsluiden
, wederom hei-waards gekomen is (ƒ) , en
zie, zo 't fchynt, in zyne voorige bezittingen
herfteld heeft. Lotharius, vermocdelyk om
't volk genoegen te gceven, gaf wel voor, den
Noorman te keer tc willen gaan, en befchreef,
ten dien einde, eene algemeene Heirvaart («);
doch men leest niet, dat hy iet anders uitgcregt
heeft, dan dat hy Roruk afkeerig van
zig maal te. Doch eer hy hiervan de uit-
Wérkfels gevoelde, ovcrleedt hy, in Hooimaand
des'jaars agthonderd negenenzestig (»•
Wy hebben te vooren aangewcezen, dat XXII.
Lodewyk, jongde Zoon van Keizer Lode Koning
Lode­
wyk den Vroomen, in de Ryksverdeeling ,
wyk
tusfehen hem en zyne twee Broeders,gemaakt, geeft het
het Land verkreeg, dat, ter regter zyde des Woud
Rynftrooms, gelegen was, cn onder hetzel­ Wasda
ve, ook een goed gedeelte van Friesland. Uic
aan zekerenHol-
dit zyn Ryks aandeel, of uit eenig ander Land, landfchen
Welk hy, buiten dit, moge bezeten hebben, Graave
fchonk hy (7), m den jaare agthonderd agt- Dirk.
868.
en-
(O Annal. Bertinian. ad annum 867.
(«) Annal. Bertinian. ad annum 807.
(y ) Annal. Ftildeiil'. ad annum U69.
(7) Ik volg hier de gemeene uitgaaven van doezen Giftbriefen
ouzc°oud(tc Kronykcn,die deGift op dit jaar phatfen,
en aan Koning Lodewyk toefchryven. De redenen
welken eenige. Geleerden bewoogen hebbeS, om de Gin
tot hét iaar 968l^everfcniiiven, en Lotharius den II, vooi
den Schenker te 'houden , kan men zien inde itóyuVAÖ&fervat.
Tom. VII. P. II. p. 261.
E 5

74 VADER. L A N D S C H E V.BOEK.
enzestig, aan zekeren zynen Getrouwen, GRAA­
VE DIRK „ een Foreest of Woud, Wasda
„ genoemd, met de Weiden, Akkers, Wa-
„ ters, Vairten en al wat 'er meer toe be-
„ hoorde, om het geheellyk en erfelyk te
„ bezitten (V)". Onze Kronykfchryvers Hellen
vast, dat deeze Dirk dezelfde geweest is
als die, welken zy den eerden Graaf van Holland
noemen. Doch mooglyk heeft hen de
gelykheid van den naam bedroogen. 't Is
egter ten hoogden waarfchynlyk, dat hy een
liollandfche Graaf is geweest, nademaal de
Giftbrief, by welken hem Wasda gegeeven
werdt, zo wel als andere oude Hukken, onze
eerde Graaven betreffende, in 't Klooster te
Egmond, bewaard fchynt geweest te zyn (V).
De gelegenheid van Wasda is geheel onbekend.
Sommigen maaken 'er Walcheren van.
Doch dit is, te vooren al, by den naam van
Walcheren, nergens by dien van Wasda bekend
geweest. Anderen vinden Wasda in 't
Land van Waas. Doch hier hadt, gelyk ook
in Walcheren, niet Lodewyk, maar Karei de
Kaale te gebieden; zo als, uit eenen zyner
Giftbrieven, duidelyk blykt (y). Hoewel 't,
desonaangezien, wel zyn kon, dat Lodewyk
eenig Land, in Kareis Ryks aandeel, in eigendom
bezat. Eindelyk zyn 'er, die Wasda
by Dordrecht plaatfen, alwaar, van oude
Schryvers, een Hout of Bosch Mereweda, 't
welk zo veel zou zyn als Meeren-Wasda, gefield
(.nO Vide MrR^Ei Codic. Donat. piar. Cap. XXIII. p.
Tom. I. Oper. Diplom.
jj,
• O ) MELIS STOKE in Dirk I. bl. o, 13.
(..v) Apud MIR/LL-M Donat. Bete, Cap. IX. ui, Tom.
I. Oper. Diplu.u. "
1 M

V. BOEK. H I S T O R I E . 75
fteld wordt f » Dit is zeker, dat een der
volgende Hollandfche Graaven het Bosch
Mereweda, als zyn eigen goed, bezeten
heeft O). Het laatfte gevoelen zou dan den
meesten fchyn hebben, kon men bewyzen,
dat Lodewyk, ten deezen tyde, over dit gedeelte
Lands, te gebieden gehad hadt. Immers
behoorde het onder het Ryks-aandeel
van Lotharius, die nog niet overleeden was,
Doch men zou hier op ook konnen zeggen,
dat Lodewyk wel een Woud in eigendom kon
bezitten, in een Land, over welk Lotharius
het oppergebied hadt: of veelligt heelt
hy zig, van een gedeelte van het Ryk van
Lotharius, welk hem het naast was, by
deszelfs leeven, meester gemaakt: of 't kan
hem ook, door Lotharius, by verdrag, afgedaan
zyn, gelyk men weet, dat, in den
jaare agthonderdenzestig, ten opzigte van
de Elzas, gefchied was (>). Wy konnen, in
deeze duisterheid, niet anders doen, dan gisfen
naar de waarheid. De Giftbrief zelf geeft
geep licht, alleenlyk zeggende, dat Wasda,
\n het zelfde Graaffchap, dat is, of in het Graaffchap
"van denzelfden Graave Dirk, of tn een
Graaffchap van 'denzelfden naam, gelegen was.
De twee Broeders, K A R E L en L o D E W Y K, XXIII,
Verdee­
poogden zig beide, na de dood van hunnen
ling van't
Neeve Lotharius, van Lotharingen meester Ryk van
te maaken. Immers Karei wendde daar toe Lothariu.
flj zyn vermogen aan, zoekende zynen aan­ gen onderhang,
onder de Lotharingfche Grooten, zo de
iyoninveel
O ) BM.TIKTCI. Chron. Camarac. Libr. III.. Cap., T9.
O; 5 ALPBRTI'S. de divcrlitau ïeiiiporiiiu Lm. II. tap. A.\.
Coi. ii".
{\b~j Annal. Bertinian. ai annum 860.

7« V A D E R L A N D S C H E V.BOEK,
gen Ka- veel hy konde, te vermeerderen. In de Lenrel
en Lote des jaars agthonderdenzeventig, hielde
dewyk.
870.
hy te Nieuwmegen een mondgefprek met den
Noorman Roruk, die zig voor hem verklaarde,
en een Verbond met hem floot (c). Lodewyk,
zig midlerwyl naar Frankfort beo-even
hebbende, ontving aldaar de hulde van
veele Lotharingfche ileeren (

V. BOEK. H I S T O R I E . 77
door 't Land van Stryen zee waards droomde,
tot aan de Waak en Merwe, en van daar,
tot aan den Ryn, die by Katwyk uitliep,
zullen uitgedrekt hebben. Wy zienhieruit,
dat een goed deel der Vereenigde
Nederlanden, tot het aandeel van Koning
Lodewyk, behoord heeft: en wy hebben
reeds te vooren gezien, dat by een ander
groot gedeelte derzeken, by de Ryksverdeeling
.van den jaare agthonderddrieënveertig,
verkreegen hadt,. Onder Kareis aandeel,
behoorden Tongeren, Kameryk, Mechelen,
vier Graaffchappen in Brabant , het Graaffchap
Taxandric, het gedeelte van Opper- en
Neder - Maasland, welk ter linker zyde van
de Maaze ligt, tot Vizet toe, en het derde
gedeelte van FRIESLAND, welk zig, van de oude
Maaze af, tot de Schelde toe, uitgedrekt zal
hebben, en onder welk, derhalve, de Zeeuwfche
Eilanden en een gedeelte van HoUanc
begreepen geweest zyn (8).
Lotharius Broeder, ook Lodewyk genoemd. Keizer
die thans de waardigheid van. Keizer bezat. Lodewyk
er
eischthet
^ 8 ) DANIËL meent ( Ei ft, de Frame Tom. II. p
446) dat, onder het derde gedeelte van Friesland
welk Karei toegedeeld werdt, ten minlten de te
genwoordige Provinciën van Holland en Zeelanc l
begreepen moeten worden. Doch waar zullen dat i
Lodewyks twee deelen van Friesland worden gevon

?8 V A D E R L A N D S C H E V. BOEK;
Ryk va ien in Italië heerschte, hadt zo dra niet verLathanomen,
dat Lotharingen, Onder zyne twee
rius.
Oomen, Karei en Lodewyk, verdeeld was,
of hy vaardigde een gezantfchap af aan Lodewyk,
Koning van Duitschland, en deedt hec
Ryk van Lotharius, voor zig zeiven, eifchen;
Lodewyk wees de gezanten des Keizers naar
zynen Broeder Karei, die hunnen eisch, met
ongenoegen, verwierp (g). De "Koning van
Duitschland hadt 'er meer ooren naar; des Karel,
de Lotharingfche Grooten aan zig poogende
te verbinden, in Wynmaand des jaars
agthonderd tweeënzeventig, te Maarsticht,
een mondgefprek hieldt met den Noorman
Roruk, en dien, door beloften en gefchenken,
t'eenemaal in zyne belangen overhaalde^
Doch of hem Roruk eenig voordeel toegebragt
hebbe, is onzeker, alzo men van dee*
zen Noorman, in de oude Gedenkfchriften,
ba deezen tyd, geheel geene melding meer
gemaakt vindt. Roruks Neef, Rudolf, was
iok ten zelfde einde te Maastricht verfcheelen;
doch alzo hy te veel vorderde, en zig,
jndertusfchen, in 't vermoeden bragt, dat hy
Karei heimelyk iet euvels bouwde, werdt
er niets met hem geflooten. Zelfs waarichuwle
Karei zyne vrienden, tegen de listige aanlagen
van Rudolf (h). Midlerwyl hadt Koling
Lodewyk, door tusfchenkomst der Keiserinne
Ingelberge, met welke hy, te Tren-
:e, een mondgefprek gehouden hadt, zyn
tandeel in 't Ryk van Lotharius reeds heime*
lyk
CO Annal. Bertinian. ad annum Ü70.
(O Annal. Bertinian. ad annum fi^ï.-

.V. BOEK. H I S T O R I E . 79
lyk aan Keizer Lodewyk afgedaan (i); onder
deeze voorwaarde, zo 't fchynt, dat hem, na
's Keizers overlyden, de Keizerlyke waardigheid
bezorgd wierdt. Doch deeze onderhandeling
werdt van Koning Karei zeer euvel, opgenomen.
De Noorman Rudolf toonde, wel haast,
wat hy in den fchild voerde; want eene aanzienlyke
Vloot Schepen byeen gebragt heb­
bende, kwam hy, in Zomermaand des volgen­
den jaars, in Friesland; en, eerst de Landen
onder Kareis aandeel behoorende, afgeloopen
en verwoest hebbende, ontzag hy zig niet, ook
de Landen, onder 't gebied van Koning Lodewyk
daande, te ontrusten. Hy viel in 't
Friesch Graaffchap van zekeren Abdagw, dien
de Schryver, uit wien wy dit verhaal ontleenen,
den naam van Koning fchynt te geeven;
en vorderde aldaar den Ingezetenen fchatting
af. En wanneer hem dezelve geweigerd werdt,
rukte hy, met al zyne magt, op hem iri. 't
Gevegt was hevig van weerskanten \ doch Rudolf
fneuvelde al in den aanvang, nevens meer
dan vyfhonderd (£), anderen fchryven agthonderd
der zynen (/). De overigen wierpen zig in
zekere fterkte, dieniet genoemd wordt, alwaar
zy van de Friezen belegerd werden. Eerlang
braken deezen egter 't beleg op, volgens den
raad van zekeren Noorman, die , een Christen
zynde, lang onder de Friezen verkeerd hadt, en,
naar fommiger vermoeden, RudolfsOom, Roruk
(O Annal. Bertinian. ad annum 872.
(k) Annal. Bertinian. ad annum 873.
£/) Annal. Fuldejif. ad annum 87.}.
XXIV.
De NoormanRudolf
vak
in Friesland;
doch
fneuvelt
'er.
873.

XXV.
Roilo, de
Noormui
i,
komt uit
Engeland
in Wal­
cheren.
874.
80 V A D E R L A N D S C H E V. BOEK.
' ruk zerf geweest zou zyn. Men liet de belegerden
naar hunne Schepen vertrekken, doch
behieldt eenigen uit hen, tot Pandsiuiden voor
't volbrengen van de voorwaarden des Ver
drags, by welk bedongen was: „ dat de Dee-
„ ncn den behaalden buit wederom geeven,
„ en met cedc belooven zonden, niet in 't
„ Ryk van koning Lodewyk te zullen wcder-
,, kecrcn." 't Een en 't ander gefchiedde:
waarna men de fchepen vertrekken liet (ra).
In 't volgende'jaar, leeden deeze Landen eenen
nieuwen invul van Noormannen. Eene
aanzienlyke menigte van deezen Landaart,
onder 't bevel van ROLLO, begaf zig , met
den aanvang des jaars, volgens een'gemaakt
Verdrag met Altelftan, Koning van Engeland,
in wiens Ryk, zy zig, eenen geruimen tyd,
opgehouden hadden (V), van daar naar Westfrankryk.
Doch op zee van eenen geweldigen
ftorm beloopen wordende, zagen zy zig
genoodzaakt, het anker op de reede van Walcheren
te werpen. De Inwooners des Eilands
die zig gaarne van deezen woesten hoop ontflaa^en
gezien hadden, poogden hun de landing,
met geweld, te beletten. Doch de
Noormannen vielen hun zo onzagt op 't lyf,
dat zy ten deele verflaagen, ten deele op de
vlugt gedrceven wierden. Toen werdt het
Eiland alomme plat geioopen cn uitgeplonderd,
met zo veel onbesuisdheid, dat de Noormannen
zelve eerlang gebrek aan leevensmiddelen
begonden te krygen. Koning Adeidan,
die
O) Annal. FuIdenP, ad'airmm 873.
£ » ) SUILIEIM. OEMMET. HM. 'rvonnann. Libr. II. Cap.

V. BOEK. H I S T O R I E . Si
die met Rollo in verbond van vriendfchap
dondt, hiervan kennis bekomen hebbende,
zondt hem eenige manfchap toe, in twaalf
Schepen, die voorts met Koorn, Wyn en
Spek belaaden waren: 't welk den Noormannen
zeer wel aandondt; doch den Eilanderen
merkelyke fmert aanbragt, als die hieruit bellooten,
dat Rollo van zins was, zig met de
zynen in Walcheren neder te (laan. Om hem
dit te beletten, zagen zy naar nabuurige hulp
uit, en bewoogen Ragitier, Hertog van Hasbain
en Henegouwen, en RADBOUD, Heer
van Friesland, waarfchynlyk Westfrièsland»
om hun by te daan. Deezen, in Walcheren
gekomen, voerden een Leger van Laudzaatentegen
de Noormannen aan; doch de ervaaren
Krygsman, Rollo, dreef hen, na een hevig
gevegt, op de vlugt, en noodzaakte hen,
het Eiland te verhaten, 'twelk toen wederom
aan de plondering overgegeven werdt. Fries­ Hy overland
zelf liep niet vry. Rollo frak derwaards wint de
Friezen»
over, langs den droom Almera, waarfchynlyk
de Zuiderzee , en voet aan land gezet hebbende
, bemerkte hy, dat de Friezen, in
grooten getale, aan verfcheiden' hoopen verdeeld
, op hem aantrokken. De looze Noorman
bediende zia; van deezen Krygslist, om
de Friezen te misleiden. Hy beveelt den
zynen, dat zy, digt byeen gebukt, en den
rug met het fchild bedekt houdende, met
het bloot geweer in den vuist , den vyand
afwagien, die, waanende een klein getal voor
zig te hebben, den flryd roekelooslyk aanvangt.
Toen fpringen de Noormannen fchie-
Jyk op, vallen de verbaasde Friezen, onver-
11, DEEL,. F hoeèfa

8a V A D E R L A N D S C H E V. BOEK,
hoeds, op 't lyf, dooden 'er veelen, en voeren'er
nog meer, onder welken zelfs verfcheiden'
Friefche Grooten waren, gevangkelyk naar'
hunne Vloote (o). Kortom, de nederlaag der
Friezen was van zo veel gevolg, dat zy zig
genoodzaakt zagen, om Rollo fchatting te betaalen,
en in alles ondcrdaanig te zyn Q>).
Onze Kronyken melden, in't byzonder, dat
de Noormannen, ten deezen tyde, de Kerk
te Egmond verwoest, en gantséh Holland afgeloopen
hebben (q). Rollo wendde, federt,
den fteven naar de Schelde, om zig op Raginer,
die hem, in Walcheren, aangetast
hadt, te wreeken. De Hertog werdt ook
gevangengenomen, en zag zig, eerlang, gedwongen
, om een nadeelig verdrag met Rollo
aantegaan (r). 't Is waarfchynlyk" dat, met
alle deeze onderneemingen, meer dan een jaar
verloopen zal zyn. Doch de Historiefchryvers
hebben zulks niet naauwkeurig aangetekend,
Rollo naderhand, omtrent de Schelde, eene
zwaare nederlaag gekreegen hebbende (»•> verliet,
eindelyk, deeze Landen, én toog naar
Frankryk, alwaar hy zig zo tmtzaglyk maakte,
dat Koning Karei de Eenvoudige, "na verloop
van eenige jaaren, de Landflreek, die federt
TSJormandye genoemd is, tot eene Bruidfchat met
zyne Dogter Gijcla, aan hem moest afftaan(V).
Kei-
(0~) Duuo hifi. NorJmann. libr. II. *. 73, 74. GLULL,
GEMMÈTJC, Libr II. Cap. VII. IX. p. 226, 227.
(p •) Epicaphium Rollon. apud ORDERIC. VITAL. Libr. V. p«
(') Duuo L\br. II. p. 74, 75.
C.r) Annal. Fuldenf. ad annum 880.
CO Duw> Libr. H. p. 77, 83, 8j.

V. BOEK. H I S T O R I E . «3
Keizer Lodewyk, in 't jaar agthonderd vyfenzeventig,
overleeden zynde («), werdt
Koning Karei, zyn Oom, tot de Keizcrlyke
waardigheid vcrheeven (V). Kareis Broeder,
Lodewyk, overleedt op den agtentwintigden
'van Oogstmaand des volgenden jaars (V). De
Keizer, die de helft van Lotharingen reeds
bezat, poogde zig toen, met geweld, van
zyns overleeden Broeders wederhelft meester
te maaken. Doch 't mislakte hem. Het Ryk
van Koning Lodewyk werdt, onder zyne drie
Zoorten, Karoloman, Lodewyk en Karei, den
Dikken bygenoemd, verdeeld. Karoloman verkreeg
Beyeren, Karei Duitschland, en LODE­
WYK Oostfrankryk, Turingen, Saxen, Friesland
en de helft van 'tRyk van Lotharius, uitgenomen
eenige deden, die aan Karei werden
gelaaten (V). Lodewyk bekwam, na de
dood van Karei den Kaaien, die op den zesden
van Wynmaand des jaars agthonderd
'zevenenzeventig voorviel (v), en na dien
van Kareis Zoon, Lodewyk den Stamelaar, in
't volgende jaar voorgevallen (2), volgens een
verdrag, in 't jaar agthonderd negenenzeventig
getroffen, de andere helft van Lotharingen
, eertyds door Karei den Kaaien bezeten
(V); zo dat hy nu 't oppergebied over alle de
Nederlanden hadt.
In 't jaar agthonderd en tagtig, zondt hy
een
O) Atnial. Fuldcnf. ad annum 875.*
• XJ&.) Annal. Bertin. ad annum
(W) Annal. Fuldcnf. ad annum 8/6.
C-v 1 REGIN'0 ad annum 876.
f C.O REGINO ad annum 877.
(ij UEDIISO 'ad annum 878.
(

$4 VADERLANDSCHE V. BOEK,
Kryg te­ .een Leger, onder 'c bevel van Hertog Brimo,
gen de tegen de Noormannen, die in Saxen gevallen
Noor­
waren. Doch het kreeg de nederlaag, en
mannen,
in wel­ Bruno zelf, nevens elf andere Graaven, twee
kenze­ Bisfchoppen, en agttien Koningklyke Lyftraukerewanten,
behalven een groot getal van gemee-
Graaf
Dirk omnen, fneuvelde in 't gevegt. Onder de Graakomt.ven,
word zekere Dirk genoemd, die van
fommigen voor een' Hollandfchen Graave gehouden
wordt, en wel voor den zelfden, aan
wien 's Konings Vader, eertyds, het Wou 1
Wasda zoude hebben gefchonken. Doch men
heeft hiervoor geen ander bewysdan degelykheid
van den naam, die, ten deezen tyde,zeer
gemeen was. Onder de gefneuvelden in dit
gevegt, worden zelfs nog twee Dirken, een
Bisfchop en een Lyftrauwant, met naame,
genoemd (J?~).
XXVII. Een Bende Noormannen, 't zy dezelfde of
DeNoor- eene andere, viel, ten deezen tyde, inLothamannenringen,
verfcheiden' Dorpen en Kloosters leverbrandenBadig
plonderende en verwoestende. Onder anjorzuna,deren
, kwamen zy in eene Plaats, die, groo-
en Haan tendeels, van Friezen bewoond werdt, en, by
zig te
Nieuw- een' oud' Schryver, den naam van Bajorzuna
megen draagt (9). Deeze werdt geheellyk in de as-
neder. fche gelegd (V). Tegen 't einde van 't jaar,
voeren zy den Waaldroom op te rug, om te
Nieuwmegen te overwinteren. Zy verfterk.
ten de Stad, met eenen zwaaren Wal en
Graft. Ook verfchansten zy zig, binnen het
Ko-
(J) Annal. Fuldcnf. ad annum 880.
CO Annal. Fnldenf. cd annum 880.
(9) Men vermoedt, dat dit Bajorzuna, Bergen op
Zoom geweest zy.

V. BOEK. H I S T O R I E . 85
Koningklyk Paleis, een groot en fchoon gebouw
(d), wel eer, door Karei den Grooten,
gedigt. Koning Lodewyk kreeg hier zo dra
geene tyding van, of hy doeg 't beleg voor
Nieuwmegen. De Stad werdt, verfcheiden'
dagen agter een, hevig bedormd. Doch de '
Noormannen hadden zig zo wel verfchanst,
dat 'er weinig werdt uitgeregt. Ook verhinderde
de felheid des Winters het voortzetten
der belegeringe (e). Men kwam eerlang tot
een Verdrag : waarby de Noormannen beloofden,
Nieuwmegen en deeze Landen te
zullen ruimen, zo dra Koning Lodewyk de
belegering zou opgebroken hebben. Hy trok :
dan af, en de Noormannen, den brand in 't 1
881.
\lwaar
:y 't Koringklyk
Koningklyk Paleis geileken en de opgeworpen' Paleis ia
jrand
Vestingwerken geflegt hebbende, zakten den leeken.
droom wederom af (ƒ).
Doch nog in Slagtmaand deszelfden jaars, XXVIII.
kwam dit zelfde of een ander Leger van NoorDeNoormannen, onder 't bevel der Deenfche Konin-; nannertrerfchan-
gen, Godefrid en Sigifrid, wederom her-^
en zig
waards, vaarende de Maaze op tot aan Haslou,, e Has-
of Llslo, aan den regter Oever dier Riviere, 1 oü, aan
niet verre beneden Maastricht, gelegen (g), \ le Matalwaar
zy zig verfchansten(7z). Godefrid was,' :e.
geiyk reeds gezeid is, een Zoon van Heriold,
en heeft zig, buiten twyfel, met geen ander
oogmerk, herwaards begeven , dan om het
gebied, welk zyn Vader en zyn Oom Roruk,
(d~) REGINO ad annum 881.
(Ó Annal. Fuldcnf. ad annum 8'Jo.
£/3 REGINO ad annum 88f.
Cg) RBGINO ad annun 881.
XJL) Annal. Fuldcnf. ai a,.uum 882.
F 3

86 V A D E R L A N D S C H E V.BOEK.
ruk, hier te Lande, bezeten hadden, voor zig
zeiven, te bekomen. Zyne benden regtten
alomme ysfelyke verwoestingen aan, den behaalden
buit, naar hunne Legerplaats, te rug
voerende. Maastricht, Luik, Tongren, Keulen
, Bon en verfcheiden' andere Plaatfen werden
afgeloopen. Zy vonden nergens eenigen
tegenftand, dan van onbedreevcn'Landluiden,
die met menigten op de flagtbank gebragt
werden (?). Koning Lodewyk was buiten,
ftaat, om iet van belang tegen hen te onder-,
neemen , alzo hy te Frankfort kvvyndc aan
eene gevaarlyke ziekte , die hem , op den
twintigdén van Oogstmaand des jaars agthon-
8S2.
• derd tweeëntagtig, in 't graf deepte.
De tyding van deezen dood baarde groote
verflaagenheid hier te Lande. Het Leger,
welk de Koning gefchikt hadt, om de Noormannen
te keer te gaan, werdt terdond afgedankt
(&). Deezen, daarentegen , verblydden
zig over 's Konings dood, en beloofden
zig niet dan buit, zonder om dryden te denken.
Zy bemagtigden Trier, en daken 'er
den brand in. Vervolgens keerden zy naar
XXIX,
Haslou aan de Maaze, alwaar de buit bycen
gebragt werdt (/).
Karei,LodewyksBroeder, die, na de dood
Godefik van Keizer Karei den Kaaien, tot de Keizer -
de Noor­ lyke waardigheid, verhcevcn was (/»)„ /hadt,
manbekomt een Lodewyks dood zo dra niet vernomen, of hy
gedeelte begaf zig, met eene aanzicnlykc magt, herwaards
,
CO RF.GINO ad annkm 882.
Qk) Annal. Füldenf ad annum 882.
f/) REGINO ad annum 88*.
C»0 SIGEIÏ GEMULACENS. ad annum 881.

V. BOEK. H I S T O R I E . 87
waards, om deszclven Staaten in bezie te needeezermen, en de Noormannen uk dezclven te ver- Landen,
dryven («). Zyn Leger bedondt uit verfehillende
volken, en onder anderen ook uit Saxers
en Friezen f» Eerlang floeg hy 't beleg
voor Haslou; 't welk, van wederzyde, dooide
geduurige uitvallen der belegerden, veel
volks kostte. Men doot hier eindelyk een.
Verdrag, by 't welk, de Keizer zig verbondt,
om eene aanzienlyke fomme gelds aan de Noormannen
te zullen betaalen, mids dat zy beloofden
, geene vyaiidclykheden meer in zyn
Ryk te zullen bedryven. Aan Godefrid in 't
byzonder, werden de Graaffchappen en andere
o-oedcren, die zyn Oom Roruk, de Noorman,
in Friesland (ƒ>), en metnaame mKinnin
of Kennemcrland, bezeten hadt, afgedaan;
alwaar hy zig, federt, met de zynen,
nederdoeg (jf). Ook werdt hem, met lang
hierna, Gisla, Dogter van Lotharius den II,
ter vrouwe, en met dezelve, de PROVINCIE
VAN FRIESLAND, to: eene Bruidfchat, gegeven
(O; hebbende hy, vooraf, belydenis
van den Christelyken Godsdienst gedaan; , by
welke gelegenheid, de Keizer zelf, als Ge­
vader over zynen Doop gedaan hadt. (f)-
Onze Kronyken verhaalen, dat de Frie­ DeNbor^
mannen'
zen, kwalyk gediend met Godefrids Regeebemagt^ring,
en aan 't muiten geflaagen zynde, door gen
hem genoodzaakt werden,- met eenen drop Does­
om burg of'
Duéberg
OO Annal. Fuldenf. ad annum- 882.
Co) Ann.il. Metcnl'. ad av.mim 882.
C

88 VADERLAND SCHE V.BOEK,
en ver­ om' den hals re gaan, op dat zy, de albrandenlerminite
wederfpannigheid betoonende, zonDevender
uitdel, zouden konnen opgeknoopt worter.den
0) Godefrid werdt, na verloop van
eenigen tyd, tot een Verbond tegen Keizer
Karei aangezogt, door Hugo, Broeder zyner
Gemaahnne, die zig van Lotharingen poogde
meester te maaken (w). De Noorman hoorde
de voordagen zyns zwaagers gaarne ; doch
zag nog zo dra geene gelegenheid, om zig,
met eenigen fchyn van regt, tegen den Keizer,
te verklaaren. 't Verdrag bleef dan geheim,
en Godefrid zondt, om den Keizer
blind te houden, zyne Gemaalin ten hove,
die Karei van zyne bedendige trouwe kwam
verzekeren (v). Ondertusfchen gedoogde hy,
dat de Noormannen, die zig in Chmheym of
Kennemerland redergeflagen hadden / in 't
jaar agthonderd vierentagtig, den Ryn opvoeren
en Doesburg aan den Ysfel, of Duisberg
;an den Ryn, want dit is twyfelagtig, benagtigden
, alwaar zy zig verfch'ansten en
( werwinterden; doch van Hertog Henrik beleerd
werden, die hun belette "op buit uitte
jaan fV), zynde het waarfchynlyk, dat zy,
ï
vel op deezen zelfden togt, doch wat vroejer,
den brand in de Stad Deventer gede-
1 :en, tn aldaar een ysfeiyk bloedbad aangeregc
1 lebben ( x). Met den aanvang des volgenden
ïars, verlieten zy Doesburg of Duisberg, en
CO1 REKA p. 31. Onbenoemde Klerk, bh 32.
O) REGINO ad annum 885.
f V\ Annal. Fuldenf. ad anni/m 884.
1.x j Annal. FtiWenj. Lambec. ad ennum 882.
zak-

V. BOEK. H I S T O R I E . 89
zakten wederom af naar den Zeekant (jf).
Godefrid, brandende van ongeduld, om
met den Keizer overhoop te leggen, zondt
twee Friefche Graaven, GEROLF en GAR-
DOLF, aan hem af, met een' boodfchap, die
niet anders dan kwalyk kon opgenomen worden
(z). Veelen houden een' deezer Graaven,
Gerolf, naamlyk, voor den Vader van
Dirk, die, in 't gemeen, voor den eerden
Graave van Holland, gerekend wordt: en
men heeft, onzes weetens, geene reden, om
dit in twyfel te trekken. De Graaven hadden
last, om den Keizer te verzoeken: „dat
hy Godefrid, Koblents, Andernach en ee-
,, nigc andere Plaatfen daaromtrent wilde afdaan,
alzo dezelven overvloed van Wyn
„ uitleverden, waar aan hy, in de Landen,
„ welken hy, door 's Keizers gunst, reeds
„ bezat, groot gebrek hadt." Karei bevroedde
ras, wat de looze Noorman zogt, naamlyk,
wanneer hem deeze Plaatfen waren afgedaan,
beter gelegenheid te krygen, om tot
in 't hert van Lotharingen te dringen: of, zo
zy hem geweigerd werden, over onregt te
klaagen, en de wapenen op te vatten. De
Friefche Graaven werden dan, met goede
woorden, afgevaardigd. De Keizer beloofde,
op Godefrids voordag, te zullen letten, en
vermaande hem, midlerwyl, in zyne trouw
re volharden (a).
Terwyl Graaf Gerolf, in dienst van Godefrid,
ten Keizerlyken hove, getrokken was,
had-
(y~) RBGINO ad annum 884.
fa) REGINO ad annum 885.
ia ) REGINO ad annum 8^5.
' F 5
XXX.
De Friefche
Graaven
Gerolf en
Gardolf
worden
door den
NoormanGodefrid
aan den
Keizer
gezonden.
885.
GraafGerolfverliest
zyn
Graaf-

fchap.
Berigt
wegens
Zyne
Zoonen
Dirk en
Walger,
XXXT.
DeNoormanGodefrid
wordt, in
de Betuwe,overvallen
en
gedood.
VADERLANDSCHE V.BOEK.
hadden de Noormannen, zo men , met grond,
vermoeden mag O), zig van zyne Graaffchappen
en goederen meester gemaakt. Toen
hy hiervan, by zyne wederkomst, kennis kreeg,
verliet hy terdond Godefrids zyde, en koos die
des Keizers. Hy hadt twee Zoonen, Dirk en
Walger: en men houdt voor ten hoogde waarfchynlyk,
dat de eerde naderhand, Graaf van
Hollaqd, en de andere Graaf van Teisterbant
geweest is. Want fchoon één onzer Krónykfchryveren
(>) te kennen geeft, dat Gerolf
geene Kinderen nagelaaten heeftj blykt, uit
zyn eigen verhaal, dat hy te weinig van deezen
Graave wist, om veel, uit het gene hy van
hem meldt, te konnen beduiten.
Keizer Karei, ondertusfchen, op middelen
bedagt, om zig van den Noorman te ontdaan,
beval de uitvoering van 't gene hy beflooten
hadt, aan Ilertoge Henrik, eenfehrander
en voorzigtig man. Godefrid hielde zig
thans in de Betuwe op, eene Landdreek, die,
omzoomd van den Rvn en de Waale. en in
zig zelve laag en moerasfig, voor geregeld
Krygsvolk, genoegzaam ongenaakbaar was.
Henrik gaf dan, aan zekere zyne benden, bevel
, om, heimelyk en verdeeld, op te trekken,
en ten zekeren bedemden dage, in de
Betuwe, famen te komen. Midlerwyl begaf
hy zig, verzeld van Willibcrt, Bisfchop van
Keulen, als in gezantfehap, naar Godefrid,
met wien zy, te Herispich, gelegen ter plaatfe
daar de Ryn zig in twee armen verdeelt,
alwaar, in laater tyden, Schenkenfchans gebouwd
O) Zie Q. VAN LOOM IT. Deel', 125.
(i) MELÏS STOUE bl. 12, ij,

.yierfyjy GOJXEFRID de ^rrrma/i rrorctt; dcwr Graan'EVERA R1), yedoöd'.

V. BOEK. H I S T O R I E . 9»
bouwd is, tot mondgeraeenfchap kwamen. De
onderhandeling duurde toe aan den avond, cn
werdt, 's anderendaags, hervat. Godetnd
hadt zig niet alleen van Gerolfs Graafïchap;
maar ook van dat van zekeren Everard meester
gemaakt: en deeze bevondt zig in 'tgezelfchap
van Hertog Henrik, toen hy, andermaal, met
Godefrid te woorde kwam. De Hertog hadt
hem vooraf aangezet, om, geduurende de
onderhandeling, gelegenheid te neemen van
over het ongclyk, hem door Godefrid aangedaan,
ernstelyk te klaagen. Dit gcfchiedde:
doch de Graaf werdt van Godefrid zo bus
bejegend, dat hy terdond zyn zwaard trok,
en den Noorman, met eenen houw, ter aarde
deedt derten. Dit was de leuze, op welke
Henriks Krygsknegten, die, ten bedemden tyde,
in de Betuwe gekomen waren, toefchooten,
en Godefrid voorts afmaakten. Daar na
renden de Keizerfchen de Betuwe door, alle
de Noormannen , welken zy aantroffen, zonder
verfchooning, van 't leeven beroovende.
Hugo ook, die Godefrid tegen den Keizer
opgehitst hadt, werdt, kort hier na, gecreepen,
en na dat hem, op 's Keizers bevel,
door Hertog Henrik, de oogen uitgefteken
waren , in een Klooster gezet. Na
verloop van eenige jaaren, bragt men hem
naar de Abtdye van Prume in Ardenne, alwaar
hem de Schryver, die dit verhaalt, en
toen Abt dier Abtdye was, met eigen' handen,
den kruin gefchooren heeft (i).
Godefrid hadt, voor zyn omkomen, een D: Teis-
«rjiantaan-
Qd~) REGINO cd annum f85.

92 V A D E R L A N D S C H E V.BOEK.
fche Frie­ aanzienlyk Leger van Noormannen by een
zen (laan
de Noor­ gebragt, 'twelk Westfaale afliep, en de Schemannen.pen
, die daaromtrent op de ftroomen lagen,
mét buit vulde. Een geringe hoop Saxers,'
die tegendand boodt, werdt op de vlugt gedreeven.
Doch de Friezen van het Graaffchap
Teisterbant, die, in kleine Vaartuigen,
langs de ftroomen, derwaards getoogen waren,
en den vyand van agteren aanvielen,
daagden beter, in hunne onderneeming. Na
2en hardnekkig gevegt, bleeven zy volkomen
overwinnaars. De Noormannen werlen,
fchier tot één toe, verdelgd. Sigefrid,
( he zig, met het beleg van Parys , lang opge-
] ïouden hadt, en federt naar Friesland ge­
] teerd zynde aldaar omgebragt werdt (V), zal,
1 vaarfchynlyk, ook by deeze gelegenheid, ge'
1 neuveld zyn. De Friezen bekwamen thans
2 o veel buit uit de vyandelyke Schepen, dat
Z y allen ryk naar huis keerden (ƒ).
XXXII. Dus nam de Regeering der Deenfche Vor­
De Graa- f]
ven en hier te Lande een einde. Graaf Everard
Everard rerdt, zo fommigen willen, door den Keien
Gerolf Z ;r, met Godefrids goederen, begiftigd, en
bekomen z
JU federt, hier te Lande, de waardigheid van
hunne ƒ
Graaf- iertog bezeten hebben. Doch hiervan is
fchappen is geen bewys voorgekomen. 't Is egter
wederom.
K n hoogde waarfchynlyk, dat hy zyn Graaf-
fc
hap, hem door Godefrid ontvreemd, ter­
ft end na des Noormans dood, wederom bek.
>men zal hebben. Men wil, dat dit Graaf-
fc hap Hameland, zynde van ouds een gedeelte
vt n de VeJuwe, geweest zy. 't ls ook, uit
I
C i i r o
jO "- de Norfnwnn. Gert. ad annum 88».
( ?) Annal. I uldcnf. Lambeciari. ad aasum
he:

V. BOEK. H I S T O R I E . 9%
het gevolg, blykbaar, dat Graaf Gerolf wederom
In 't bezit van zyn Graaffchap geraakt is
(V). En uit hun verhaal is af te neemen, dat
dit Graaffchap omtrent Utrecht en Bodegraave
gelegen geweest is (^).
Gerolf fchynt, federt, diep in de gunst der Graaf
Keizeren gedaan te hebben. Want na dat Gerolf
bekomt
Keizer Karei afgezet, en doorA R N o L D , na-
eenige
tuurlyken Zoon van Karoloman, Kareis Broe­ goederen
der, in zyne meeste Staaten, en onder ande­ hier te
Lande
ren ook in 't gebied van Lotharingen en Fries­
van Koland
, opgevolgd was (0, werdt onze Graaf ningAr- van hem befchonken met „ een Bosch en een nold.
„ Akker, gelegen in zyn eigen Graaffchap, 888.
„ tusfehen den Ryn &t\{\\)Suithardeshage ,in
,, twee
rs) VuH MIIUEI Cod. Donat. piar. Cap. XXIV. p. 34. Tom.
1, Opu: Diplom.
(7i) ld. Ibid.
(jj GODEFRID VITERB. Chron. Part. XVII.
Pistor.
320. Edit
O) Suitbardesbage en de meeste andere Plaatfen
in deezen Giftbrief vermeld, zyn, door den tyd, zc
merkelyk van naam veranderd, dat de waare gelegen
heid derzelven thans bezwaarlyk -kan aangeweezei 1
worden. Waarfchynlyk is 't nogtans, dat deeze plaat:
de Noordelyke grensfeheiding van Gerolfs Graaffchaj
geweest is, en de Ryn de zuidelyke. Alburg is, ver
moedelyk, het zelfde ftuk Land, welk nog de Burg,
of hooge Burgt genoemd wordt, en digt by Zwaden
burgerdam gelegen is. De andere plaatfen moeten
waarfchynlyk, ook omtrent den Ryn, daar hy naa
Katwyk op Zee loopt, gezogt worden. Zeker is
ten minile, dat Graaf Gerolf de Visfchery, omtren
den ouden uitloop des Ryns [in extrema parte Rhen.
fiumirtis] gehad heeft. Catal. Bonor. Eeclef, TrajeSt
apud HEDAAI p. 65. Weshalve men hier, door dei i
Ryn , die , met Sttithardesbage, de wederzydfchi
grensfeheiding van Gerolfs Graaffchap maakte, he
;
tinJe ven den Ryn by Katwyk zal moeten verftaan.

88p.
Zwentibold
wordt
Koning
9* VADEPvL ANDS CfIE \?q&«£
„ twee Plaatfen, Northci en Ospretashem r e-
„ noemd: voorts met een hoeve in Bodoknlo,
„ twee hoeven in Albürch, eene hoeve in Hor-
„ num, eene wooning in Huui, eene woomng
„ in Theole, en eene wooning in Aske: alles
„ met de huizingen, Slaaven, Velden, Wei-
„ den, Wouden, Wateren, Molens, Vis-
„ fcheryen en Wegen, daar toe behooren-
„ de, met magt om dit alles vryelyk te bly-
„ ven bezitten, of te vervreemden, naar zvn
„ eigen welgevallen." De Giftbrief, van welken^
nog oude afi'chriften in wezen zyn, is
te Frankfort, op den vierden van Oogstmaand
g t h o n d e r d ne
S e
nentagtig , gete-
"kV'cï) a
Eenige jaaren laater, befloot Koning Arnold
het Kyk van Lotharius of Lotharingen,
aan zynen natuurlyken Zoon, Z w E N T I B o L O,
van Lo 3. op te draagen. De Lotharingfche Grooten
tharin •
kanteden zig eerst hier tegen (7); doch ga­
gen.
ven eerlang hunne toedemming, en Zwcntibold
werdt, op eenen algemeenen Ryksdao-
805. te Worms, in den jaare agthonderd vyfen-
_negentig, of volgens anderen, in den jaare
agthonderd zesennegentig (m), gehouden, tot
Koning van Lotharingen, verklaard f». Een
gedeelte der Nederlanden is dus onder zyn gebied
geraakt. Ook bjykt, uit eenen Giftbrief van
den jaare negenhonderd tweeënnegentig (0),
. dat
Ci) P&* DUOS/F. Annal. Libr. VII. *. 370. MiMii Cod.
Doiiat. piar. Cap. XXIV. p. 3 4. Tom. I. Oper. Diplom.
XO REGINO ad aniiüm 894;
C*J Breve Chron. Leodienf 'ad'hntugn 896. in Thef.Anecd
&• MARTENE & U. Dl'RANO Tom. III. p. no6.
• REGINO ad ammm 8y,ï Annal. Bertin. ad antinm 880.1
M ',pud MIR.EUM Diplom. Bels. Libr, 1. Cap. XXIV. p.
146. Tom, l, üper. Diplom. ' ^ >• *W»

V. BOEK. H I S T O R I E . o£
dat Koning Zwentibold, in zynen tyd, eenio-e
goederen, in de Baronye van Breda en te
Geerrruidenberg gelegen , weggefehonken
hadt. En uit eenen zyner eigene Brieven (ƒ>),
gedagtekend den vierentwintigiten van Zomermaand
des jaars agthonderd en negentig,
is klaarlyk af te neemen, dat hy te Duurftede,
te Deventer, en tc tiel, te gebieden
hadt, alzo hy de Utrechtfche Kerke vry verklaart
van de Tollen, welken, binnen deeze
drie Steden, geheeven werden.
In den aanvang van Zwentibolds R.egeering,
moet onze Friefche Graaf Gerolf aan
zyn einde geraakt zyn, hoewel mén van den
tyd en wyze van zyn derven nergens eenig
duidelyk gewag vindt. Onze Kronyken, die
van hem fpreeken, verklaaren niet te weeten
wanneer of waar hy gedorven is. Alleenlyk,
geevcn zy klaarlyk te verdaan, dat zyn Graaffchap
aan de Hollandfche Graaven is gekomen,
zonder tc zeggen, of zulks, by erfenis,
of uit eenigen anderen hoofde, gefchied zy.
Zy vermoeden degts, dat hy geene kinderen
hagelaaten heeft (q). Men weet, 't is waar,
uit beter berigten , dat Walger de Fries,
Zoon van Gerolf, zekeren Hertog Everard,
waarfchynlyk denzelfden, die den Noorman
Godefrid van kant geholpen hadt, als hy op
de jagt zou gaan, listiglyk overvallen, en van
\ leeven beroofd heeft; waar na de Keizer
Everards Hertogdom aan deszelfs Broeder,
Megiuard, opdroeg (r). Doch of deeze Everard
(pj Apud IIEDAM p. 6?,.
(q) MEMS STOKE, bi. 13.
Q.r ) R.EGIKO tid anmm 89Ï.
XXXIV.
Graaf
Gerolf
fterft;
doch
waar en
op welke
wyze is
onzeker.
808.

ZynZoon
Dirk
volgt
hem op.
I
1
96 VAD E RL. HIST. V. BOEK.
rard zig aan Gerolfs dood fchuldig gemaakt
en daar door deszelven Zoon, Walger, aanleiding
gegeven hadt, om dien op hem te
wreeken, gelyk fommigen willen (V), is dezwaarlyk
te zeggen. In deeze onzekerheid,
agten wy 't veiligst, ons oordeel, over den
netten tyd en wyze van Gerolfs dood, op te
ichorten.
r
't Schynt egter klaar genoeg , dat Ge-
rolis Graaffchap, door zynen oudden Zoon,
DIRK, na hem, bezeten is, zynde aan den
longden, WALGER, het Graaflyk bewind
vm leisterbant te beurt gevallen. En deeze
Dirk is 't, die, in onze gemeene Kronyken,
als eerfte Graaf van Holland', gemeld
wordt; gelyk wy hem, in 't gevolg, ook
UIRK DEN I. noemen zullen; fchoon wy
reeds gezien hebben, dat 'er, voor hem,
/edcheiden' andere Graaven, hier te Langeweest
zyn. Wy zullen hem insgeyks
Graaf van Holland heeten, onaangeven
hy maar een gedeelte van het tegenwoordig
Holland bezeten heeft: welk geleelte,
naar alle waarfchynlykheid, ten deelen
tyde, zelfs nog niet by den naam van
Holland bekend was. Van deezen eerden Holandfchen
Graave en van verfcheiden' zyner
jpvolgeren, vindt men weinig, in de oude
jedenkfchriften, aangetekend, 't Gevolg dee­
zer Historie zal ons doen zien, wat wy, van
3e Gefchiedenisfen deezer Landen, ten hunlen
tyde, hebben konnen opfpooren.
CO O. VAN LOON H. Dssl, bl. ia.
VADER.,

VADERLANDSCHE
HISTORIE.
ZESDE BOEK.
I N H O U D .
I De Graaffchappen, hier te Lande, worden
' erfèhk en onafliangkelyker.ll.Twisttusfchen
Koning Zwentibold en Raginer, Odokar en
anderen. Durfos belegerd, III. Karei de
• Eenvoudige bemagtigt Lotharingen. Bons
• Verbond. IV. Dirk de I. in zyn Graaffchap
• bevestigd. V. Befchonken met de Kerk van Egmond
en derzelver toebehoren. VI. Zyn dood.
VII. DIRK DE TWEEDE overwint de Vriezen.
VIII. Koning Henrik bemagtigt Lotharingen.
De Hunnen vallen in Friesland. IX.
De Noormannen insgelyks. Aanzien der U-
• trechtfche Bisfchoppen. X. Twist om Lotharingen.
XI. Lotharingen door Otto den 1. bemagtigd.
XII. Gift van Graave Dirk aan t
Blandiner Klooster by Gend. XIII. Van Otto
den III. aan Dirk den II. XIV. Dirk de U.
fierft. ARNOUD wordt Graaf. *V- B
f° or
'
loogt de Westfriezen en fneuvelt. XVI. DiR- K
DE DERDE volgt hem op, en brengt de briezen
tot onderwerping. XVII. De Noormanren
vallen in de KoopftadTiel.VerdereVyandehkheden.
XVIII. Gelegenheidvan'tGraaffchap
Teisterbant. XIX. Oorfprong der onee-
4l. DEEL. G **g'

5>8 V A D E R L A N D S C H E VI. BOEK.
nigheid tusfchende Utrechtfchen en Hollandder
s. Dordrecht gefligt. Dirk Bavo verjaagd.
XX. Scheepsflryd omtrent de Merve Overwinning
van Graave Dirk te lande XX r
Vrede met Utrecht. De Graaf wordt '* Bul
fchops Leenman. XXII. Byzomderhcden we-
Graaven Broeder, Sivaard of Sikko.
XXIII. Dirk de III. trekt naar V Heilige
Land. Oorfprong der Pelgrimaadjen derwaards
Hy fierft. XXIV. DIRK DE VIER­
DE wordt Graaf. XXV. Oorfprong der twecdragt
tusfchen deVlaamingen en Hollanders.
v vfn TT Gra
f v
V U n H M m d
rf °P Zeeland.
XXVI. Utrechtfche Oorlog. Dordrecht ingenomen.
Ook Vlaardingen en Keenenburg. V
Hof te Nicuwmegen verbrand. XXVII
Scheepsflryd voor Vlaardingen. XXVIII*
Dirk de IV. fneuvelt, te Dordrecht. XXIX
R I S
£ E R S
" , " volgt hem op. XXX.
Willem, Bisfchop van Utrecht, doet hemden
oorlog aan. Krygslist van Graave Floris
XXXI. Hy wordt, verraaderlyk, omgebrazt.
Vrouw GEERTRUID beregt het Graaffchap
XXXII. Henrik de ïv. fchenkt vfrjcheiden
Hollandfche goederen aan de Utrechtfche
Kerke. XXXIli. Krygsbedryven
yan ROBERT DE FRI E S. Hy trouwt met
Vrouwe Geertruid, en wordt Graaf of Vooed
yan Holland. XXXIV. GODE/RID van
Lotharingen bemagtigt Holland, en gedraag
zig als Graaf. Delf gefiigt. GodefPid wordt
• omgebragt XXXV. V Slot te Tsfelmonde ge-
' i%%?A l0
k l tUS chm d e n K e i z e r e n
l den Paus.
l R K DE VYFDE
?7 Jl rr > in V bezit van
t Graaffchap van Holland, herfleld.
Tof

VI. BOEK. H I S T O R I E . 99
'^IH'ot hier coe, waren de Hertogdommen DIRK I.
I.
| ' en Graaffchappen deezer Landen, feAanleidert
dat de Frankifche Vorden, uit den Huiding' tot
ze van Karei den Grooten, in dezelve, het de onaf-
hoog gebied gevoerd hadden, naar dezelver hangkelykheid
goedvinden, weggefchonken ; dikwils wel aan
en erfe-
de Zoonen of Broeders van afgedorven' Herlykheidtogen of Graaven; maar zonder zig egter derGraaf-
aan deezen te bepaalen. Doch omtrent deefchappen hier te
zen tyd, begonden deeze Hertogdommen en
Lande.
Graaffchappen erfelyk, en allengskens onafhangkelyker
van 's Lands Oppervorden te
worden. Het fplitfen van het wyduitgedrekt
Ryk van Karei den Grooten, onder zyne
Nakomelingen, verminderde het aanzien en
de magt der byzondere Koningen. Hunne
onderlinge verdeeldheden, en de geduurige
invallen der Noormannen waren, daarenboven,
oorzaakr dat zy, van tyd tot tyd, de
hulp behoefden der voornaamfte Hertogen en
Graaven, die zy, door het verleenen van nieuwe
Voorregten, en door het fchenken van heerlyke
goederen en inkomften, om ftryd, aan
hunne byzondere belangen poogden te verbinden.
Hierdoor rees het aanzien der Hertogen
en Graaven, naar maate dat dat der Oppervorden
afnam. Karei de Kaale was zo
dra niet overleeden, of verfcheiden' Grooten
wierpen zig tot Oppervorften op, over de
Landen, welken onder hunne beftiering gefteld
waren O). En fommigen vestigden zig,
eerlang, zo wel in 't bezit derzelven, dat zy
ze hunnen Erfgenaamen nalieten. Onze Hollands
£>) RjtsiNO ai ewirn 888.
G 3

DIRK I.
i
I
1
2
f
I
rr.
g
Oneenigheid
tus- &
fchen t(
Zwenti- t(
bold en

VI. BOEK. H I S T O R I E . ioi
tegen hem te verzetten. Niet lang te vooren,:
hadt Koning Zwentibold, op gelyke wyze,
drie andere Graaven van hunne waardigheid
en goederen beroofd, en dezelven onder zyne
aanhangers verdeeld. Een deezer Graaven
, die, zo wel als de anderen, zyn Graaffchap
van den Koning, vermoedelyk Koning
Arnold, verkrcegen hadt, wordt van den Schryver,
die dit verhaalt, ODOKAR genoemd (

102 V A D E R L A N D S C H E VI. BOEKJ
DIRK I, ve konden medevoeren, binnen dit Durfos
alwaar zy zig verfchansten. Welhaast kwam
Zwentibold, met een Leger, voor de Vesting
doch de ongenaakbaarheid der Plaatfe deedt
hem onverrigter zaake aftrekken.
De bele­ Raginer en Odokar, zig onmatig vindengerden
zoeken de, om het lang tegen Zwentibold uit te hou-
hulp by ien, vervoegden zig by KAREL DEN EEN­
Koning VOUD IGEN, voor eenige jaaren (1), na
Karei den i.odewyk den Stamelaar, en Eudes of Odo, op
Eenvou- i
digen. , Jen froon van Frankryk verheeven, en bevoogen
hem, een Leger in Lotharingen te
:enden, om zig van dit Ryk meester te maa-
J -en (k). Karei, zyne Krygsmagt byeen ge-
1 >ragt hebbende, trok eerst naar Aken , cn na
c bemagtigen dier Stad, naar Nieuwmegen.
i •wentibold, midlerwyl, hulp verzogt hebben-
c e by Iranko, Bisfchop van Luik, begaf zi>
I tiet weinig Volk, over de Maaze,mzr Vlaar-
c mgen (/), alwaar de Lotharingfche Grooten
i ie zig, in dien oord, bevonden, zig by hem
V eryoegden. Karei bereidde zig, om dieper
31 1 't Land te dringen, en Zwentibold flag te
I. :veren, toen de Vrede, op 't onverwagtst
è oor de tusfchenkomst van wederzydfche Af-
? ezantcn, getroffen werdt: waar na het Franfche
I ,eger deeze Landen verliet O).
Zwentibold, nu de handen ruim hebbende,
^ande, met den aanvang des volgenden jaars,
t» a !le zyne kragten in, om Durfos te bemagtig
;n. Doch zyne poogingen waren vrugteloos,
ei 1 de Vesting onwinbaar. De Koning, zien-
f-O REGINO cd armum f!,;a.
CO Annal. Metend ad a*nam f)o3.
(w) Annal. MetenT. cd annum «98.
(ï ) In 'c j aai 803. Zie Atoat. Ketènf. ad annum 893
d ö

VI. BOEK. H I S T O R I E . 103
de dat hy, door de wapenen, niets vermogt,
zogt Raginer, Odokar en de hunnen te verbaazen,
door een Geestelyk Banvonnis; welk
hy zynen byhebbenden Bisfchoppen beval tegen
hen uit te fpreeken. Doch als deezen zulks
weigerden, zag hy, raazende van fpyt, zig
andermaal genoodzaakt, het beleg op te bree^
ken («).
Sedert werden de gemoederen der Lotharingfche
Grooten zo zeer vervreemd van Koning
Zwentibold, dat zy, na de dood van Koning
Arnold, die op den negenentwintigften
DI&KX
't Beleg
worde
opgebro*
ken.
van Slagtmaand des jaars agthonderd negenen­
z v n e n
negentig voorviel (0)' jongen, doch
wettigen Zoon LODEWYK, in Zwentibolds
plaats, tot Koning verklaarden ( » ZwenZwentfboldtibold, zig, door de wapenen, in het ver- fneuvelt.
looren gezag, willende herdellen, fneuvelde, 900.
niet lang hierna, in een gevegt omtrent de
Maaze, door de handen van eenigen diet
Graaven, welken hy, te gelyk met Odokar.
van hunne waardigheid beroofd hadt Het
Koningkryk van Lotharingen werdt toen, dooi
Koning Lodewyk, in een Hertogdom veranderd,
en aan zekeren Gebehard ter Leen opgedraagen
(r), die 't egter niet lang fchyni
bezeten te hebben.
Met de dood van den jongen Lodewyk, die IIL
Karei d«
ïn 't jaar negenhonderd en elf voorviel, was
de Stam van Karei den Grooten, in Duitschland.
(n~j Annal. Metenf. td annum 899. REGINO ni annum 895
f») REGINO ad annum 899.
£p) Annal; Saxo. ad annum 900.
( q ~) REGINO ad annum 900.
ff) GoestiN. PERSON. Cosmogr. JEt, VI. Cap.'^C,
G 4

D I R K I.
Eenvoudigebemagtigt
Lotharingen.
912.
916 1
r
— • 1
Radboud
, [
Bisfchop, /
van Utrecht,
2
ÏO 4 VADERLAND SC HE VI. BOEK;
land, uitgeftorven. Karei de Eenvoudige, Ko­
ning van Frankryk, de eenigfte Vorst, die
thans uit dit geflagt nog in leeven was, oor-
deelende alleen regt te hebben op de Staaien
van zynen Neeve, trok terflond in Lotharingen,
alwaar hy zig tot Koning verklaaren
deedt f/). Hertog Raginer, en waarfchynlyk
ook onze Graaf Dirk, zyn van de eertien
geweest, die hem toevielen (/). Ondertusfchen
hadden de Duitfche Vorften, in Lodewyks
plaats, eenen KOENRAAD, Hertog
Ier Franken, tot Koning van Duitschland ver-
'Keven (u); die, om insgelyks zyn regt op
Lotharingen te doen gelden, met een aansienlyk
Leger, herwaards trok (v\ Doch zo
reel met uitregtte, of Koning Karei zag ziV
ia verloop van weinige jaaren, in 't bezit
an Lotharingen bevestigd (w).
B^adboud, Bisfchop van Utrecht, zo celoemd
naar den Friefchen Koning Radboud
Overgrootvader zyner Moeder, was thans
eer gezien aan 't Hof van Frankryk. De Ko-
fterft. r mg zogt hem zelfs te beweegen, om zie in
2 aaken van Regeeringe te laaten gebruiker,
]
)och men vindt,, dat hy zulks volftandHvk
eweigerd heeft, verklaarende, dat een Bis-
i chop alleenlyk voor den Koning en 't volk
\ ndden, en zielen winnen moest. Hy hieldt
2 ig, veel tyds, tc Deventer op, en begaf zie
\ an daar, naar Friesland, om den overgeblee-
CO Annal. Sa.10. act annum 912.
CO Annal. Saxo. ad annum 916.
n l"l£X:i mr
h p
3 A S ' ' - LEIBNIT. script. Rcma
CO Chron. S. Galii ad antrn 912 & 913.
C.WJ WGISB. GEMÜLAC. ad annum 916.

VI. BOEK. H I S T O R I E . 105
bleeven' ongeloovigen het Evangelie te prediken.
Hy is, omtrent den jaare negenhonderd
en agttien, overleeden (x), en door Baldrik
opgevolgd. ,
Koning Koenraad, in 't volgende jaar, ïnsgelyks
geftorven, endoor HENRIK, Hertog
tan Saxen, opgevolgd zynde (y), werdt de
ftryd om Lotharingen hervat. Henrik lloeg (
beleg voor Mets; welk zig fpoedig overgaf.
Hy behaalde verfcheiden' andere voordeeier
op de benden van Koning Karei, die eindelyk,
naar voorflagen van vrede begon te
luisteren. De onderhandeling werdt, doo
Gezanten , aangevangen ; doch naderhand
door de Vorften, in eigener Perfoon, vol
trokken. .
1 Vrede-
Zy kwamen, ten deezen einde, op dei hande
vierden van Slagtmaand des jaars negenhon lingtus- derd eenentwintig, te Bon aan den Ryn is fchen de
men. Koning Karei bleef aan de linker , Kc Koninï.gen
Karei
ning Henrik aan de regter zyde der Rivier*
n en Heu-
1
Dus zagen zy eikanderen van den oever, e rik, te
beloofden eikanderen vriendfchap. Doch o P Bon.
den zevenden derzelfde maand, ftaken zy , 921.
elk in een Schip, van den oever af, tot in
midden van den droom. Hier gingen zy oy< :r
in een derde Schip, welk daar voor ank.
lag, alwaar zy hun Verbond van vriendfck r
bevestigden. Karei draagt, in het Affchn ft
van dit Verbond, welk nog, ten minde g
dceltelyk, voorhandenis, den naam van K 9-
ning der Westfranken, en Henrik, dien v in
'0-
f » Aft. Sa*. X. Hcned. p. 25. apud FLEURY Ilift. Ecc tf.
-
(v) REGINON. Coiiun. ad annum 919.
O 5
7to. XI. p- 597. ?9 8
DIRK \\
918.

iRK:
ïor5 VADERLANDSCHE VI. BOEK,
^Afafctf dat,fommigen, hierdoor misleid,
X>
I O FRODOARDI; Chronicou ad annum 920, 921, n*,
(
ad
I

VL BOEK. H I S T O R I E . 107
o-cmeend hebben, dat Henrik Karei, by ver­ DIRK L
drag, in 't bezit deezes Lands , gelaaten
heeft OQ. , .
IV.
Terwyl Karei dan nog over Lotharingen, Karei de
en derhalven ook over een groot gedeelte Eenvou­
deezer Landen geboodt, heeft hy, naar fomdigebevestigtmi^er gedagten, Graaf Dirk bevestigd iri 't
Graaf
bezit zyns Graaffchaps, welk zig, in de Dirk den
lengte, van het Noorden naar het Zuiden, I. in zyn
tusichen Kinhem en Fortrapa uitdrekte (e). Graaffchap.
Een gevoelen, welk niet onwaarfchynlyk voor­
922.
komt; doch, ten onregte, gevestigd wordi
0p eenen Giftbrief, die te Aken, op Paaschavond
des jaars negenhonderd twee en twin
!
twintig, door Koning Karei, gegeven zot
[
ZYn Men vindt, nergens, eenig befcheu
van zulk een' Giftbrief, dan in de zogenaam
de Rymkronyk, van KLAAS KOLYN, en
by zulken, die 'er, uit deeze Rymkronyki
I
alleen, kennis van gekreegen hebben. Doel
»
naardemaal de egtheid deezer Rymkronyke
»
tegenwoordig, by eenigen, en ook by my
1
verdao-t is, hebbende ik nooit iemant konne
1
aantreffen, die 'er een oud Handfchrift va
gezien hadt, kan ik de bevestiging van Graav
Dirk in 't Graadyk bewind, ten deezen tyde ,
niet hooger dan als eene waarfchynelyke gi:
fing opgegeeven. De grenzen van dit Graal " Uitge-
1 itrektfchap
zyn, uit de boven aangehaalde Gifte aa
. heid van
Graave Gerolf, en uit eene andere , ten be hetzelve.
hoeve van Graave Dirk zeiven verleend, waai
van, terdond, nader, met veel waarfchyr
lyl
(d~) Foyiz Pen DANIËL Hift.

* J R K I.
j
i
V.
Graaf j e
Dirk del.
wordt be a
J J
fchonken mi
met de nii
Kerke te v a ]
Egmond ,
en haar c e i
'
tóebe- dei
hooren. R\j
ve
t
rap? in Zu.dbeveland; alwaar voorheen eene
i
laa s van dien naam geweest is, welke m^T
c
ok sGraaven-Polder genoemd heeft?H E
a Is men aanmerkt, dat het GrSSV
l
n
g
F
ti
h<
m
Ia:
}
'
folland, volgens de oudfte berigte
•en 'ervan heeft, zig t o c om rent vSn
en en Dordrecht uiteeftrekt hifr ??
ortrape veel ZuidelySd S r i 5^
sfchen R y ni a n d
*ben. Waarfchynlyk is het, defhalfe dat
n erFortrapeof^/; Yr^^ i n
id voor houden moet wuoeve-
• U
te> d
»5i '
ïo8 VADERL ANDSCHE VI. Bo«;
lykheid, op te maaken. Het heeft ziV f»
Uit bcfcheiden, die altoos voor egt eehou
n zyn, en, omtrent welker i^rJ»
een verfchil is, blykt w'de ^dtK?
IS' r r
p a,Ie
^hynlykheS Koig
Karei de Eenvoudige, op 't verzoek
» Graave Hagano, in S jaar i egenhon
d tweeentwintig, te Bladdie, een D 0"
• Meyerye van •» Hertogenbosch t \
'araer van Kempenland, den zelfden Graa-
Dirk, het erfgebied opdroeg, over het
>». 424. « 11. zi«/, ïó! " ^Wf. 1. «.

VI. BOEK. H I S T O R I E . 109
gene den Koning nog in Dirks Graaffchap toe-1 )IRK &
kwam, bedaande in de Kerke van Egrnond,
met het gene 'er toe behoorde (g). De befcheiden,
op welken wy zien, zyn de verfchillende
affchriften van eenen bekenden
Giftbrief, die egter, volgens de affchriften,
welken 'er, tot hier toe, van gevonden zyn,
in 't jaar agthonderddrieënzestig, zou gegeven
zyn, en dus niet aan Karei den Eenvoudigen,
maar aan eenen anderen Karei,
moeten toegefchreeven worden. De Giftbrief
behelst, dat „ Karei, Koning den Fran-
„ ken, ter bede van den eerwaardigen Graa-
,, ve Hagano, aan zekeren zynen getrouwen,
,, Dirk genoemd, gegeven heeft de Kerk te
„ Ekmunde, met al wat 'er geregtelyk toebe-
„ hoort, van Snithardechage tot aan For trapa
„ en Kinnem toe (2), om dit alles, zo wel
„ als zyn ander erfgoed, * geheellyk en f' ' cv inte^'
„ vryelyk, voor zig zeiven en zyn nageflagt,< rro.
li te bly ven bezitten, of daar mede, naar wel- f libert.
„ gevallen, te handelen." In de volkomende
Z i e
. CêJ VAN LOON Al. Holl. Hift. II. Deel, U. 144.
( 2 ) Deezen waren de grenzen van Dirks Graaffchap:
doch men moet niet meeuen, dat al wat binnen dezelven
gelegen was der Egmondfche Kerke toebehoorde. Veel
waarfchynlyker is 't, dat deeze Kerk, binnen de paaien
van Dirks Graaffchap, eenige goederen bezat, die
hier en daar verfpreid lagen, en nu aan Dirk opgedraagen
werden. Een Klooster by Haarlem verkreeg, in
den jaare 1311, van Willem van Egrnond, alle zynerenten
ende goet, leggende in fo watt banne het is,
tmfcben Maes ende Zipe. Zie den Giftbrief by MATTH/EUS"
Fundat. Sacrar. Mdium Fund. VII. p. 4Ü9. Tom. III.
Analetl. Doch dit Klooster verkreeg, door deeze Gifte,
^iet meer, dan den Schenker, binnen deeze oude paaien
van Holland, in eigendom .toekwam.

DIRK
ÏIO VADERLANDSCHE VI. BOES,
I.fte affchriften (/;), volgt, na de ondertekening
des Konings, dit onderfchrift: Hagano
Notarius, ad vicem Kotgeri Archiepifcopi jiimmique
Cancellarii, recognovit. Datum Anno
Domini DCCCLXIII, XVIIKalendas Julii,
indittione XI, Anno XXX regnante Domino
Carolo Rege, Redintegrante XXV, largiore
vero luereditate indepta. . . Aclum Pladelk
Villa feliciter, Amen. dat is „ Hagano, de
„ Schryver, heeft het naargezien, in de plaats
„ van Rotgerus den Aartsbisfchop en Opper-
„ Kanfelier. Gegeven in het jaar onzes Hee-
„ ren DCCCLXIII. den XV van Zomermaand
„ de XI Indictie, het X X X jaar der Regee-
„ ringe van den Heere Koning Karei, het
,, XXV des volkomen gebieds, en het.
„ der breeder bekomen' erfenisfe. Gedaan in
„ de Stede Bladel, gelukkiglyk. Amen.
Onder­ Indien deeze Brief waarlyk in 't jaar agt
zoek of honderddrieënzestig gegeven is , gelyk de jaar­
tteeze
tekening luidt, kan Koning Karei, in den
Gift,
door Ka- zei ven gemeld, geen ander dan Karei de Kaarel
den le geweest zyn. Doch verfcheiden' omftan-
Kaaien, digheden, en vooral het onderfchrift van den
of Karei
den Een­ Brief pasfen niet op Karei den Kaaien; maar
voudiger zeer wel op Karei den Eenvoudigen. i. Karei
gefchied de Kaale hadt niets te gebieden over de Landftreek,
van welke hy hier een gedeelte zou
wegfehenken: ten minden niet in het jaar
agthonderddrieënzestig; wanneer Koning Lodewyk
nog in het vol bezit van dezelve
was. Maar Karei de Eenvoudige hadt 'er,
in
(*") Zie ScMviRiers Levens tier Graaven il. a. VAN Ion»
Aloude Holl. Hift. IX. Dml, ï(, 145.
3 L O m

VI. BOEK. H I S T O R I E . m
ia den jaare negenhonderdtweeëntwintig, nog OlRKÏ»
bewind over. 2. Men weet niet, dat 'er,
ten tyde van Karei den Kaaien, een Graaf
Hagano in 's Konings gunst gedaan heeft;
maar ten tyde van Karei den Eenvoudigen,
was 'er een Koningklyke gunsteling van dien
naam, gelyk wy reeds, in 't voorbygaan (0,
gezien hebben. Ook ontmoet hy ons in andere
Brieven van deezen Koning (T). 3. Ten
tyde van Karei den Kaaien, kent men geen'
Ópper-Kanfelier en Aartsbisfchop Rotgerus;
maar onder Karei den Eenvoudigen, bekleedde
Rotgerus, Aarstbisfchop van Trier, de
waardigheid van Rykskanfelier (/). 4. Onder
veele Giftbrieven van Karei den Kaaien,
welken my voorgekomen zyn, heb ik 'er niet
een' eenigen gevonden, met zulk een onderfchrift
als deeze (3): maar onder de Giftbrieven
van Karei den Eenvoudigen, zyn 'er zeei
veelen, met diergelyk een onderfchrift (m)
Ooi
cn BU 106.
CO Apud MIR/EUM Cod. Donat. piar. Cap. XXVI. XXVII]
p. 'i&i 8*5» TOm. Oper. Diplom.
CO Vide MIRJEI Dipl. Belg. Libr. II. Cap. XIX. XX. p. 255
*>;6. Toni. I. Oper. Diplom.
V I ( L C
'Ö») MIMÏI Diplom. Be/g. Libr. II. Cap XVIII. XIX
XX. p. 254, 255, 256. Tom. I. Oper. Diplom. Suplement. Ml
RA?I Cap. III. p. 806. Tom. II. Oper, Diplom. Add. Diplö»
Carol. Simpl. apud E. MARTEÜE & V. DUEANQ Vever. Mo
mini. Tom. 1. Col. 271, 272, 278.
(3) De omftandigfte onderfchryving, die Karei d
Kaale plag te gebruiken, vindt men, onder anderen
in eenen Brief van den jaare 877, te leezen by MUUEU
(Donation. lielgic, Cap. XIV. p. 502. Tom. I. Opper 9
Dip/om.) zy luidt aldus • Data VIL Idus Julii, Indicïh
ne X, Anno XXXVIII Regni Caroli gloriofisfiuii Impe
ratoris in Francia, £? Imperii Secundo, & in Succes
fione Lotharii Regis anno VIII. dat is „ Gegeven dei 1
s s negenden yaa Hoohaaand, de tiende -Indföie, he (
„ agi $

na V A D E R L A N D SC HE VI. BOEK.'
BJRK h Ook wordt, in het Verbond, te Bon geflooten,
van welk wy boven gewaagden,
den tyd van Kareis Regeeringe, op gelyke
wyze als in deezen Giftbrief, aangeweezen.
5. Eindelyk, konnen ook de byzondere deelen
van het onderfchrift niet op de Regeeringe
yan Karei den Kaaien gepast worden. Het
jaar agthonderddrieënzestig was niet het dertigfte
maar het vierentwintigfte zyner Regeeringe
over de Franken: en van de twee
andere deelen des onderfchrifts is geene bekwaame
toepasfing op hem te maaken. Maar
het dertigde jaar der Regeeringe van Karei den
Eenvoudigen, die, in 't jaar agthonderddrieennegentig,
begonnen was f», brengt ons
tot het jaar negenhonderdtweeëntwintig; en
riet vyfentwintigfte jaar van zyn volkomen gebied,
welk hy,in'tjaar agthonderdagtennegen-
:ïg, verkreeg (0), valt op het zelfde jaar. Het jaar-
:al der breeder bekomen erfenisfe van het Loharingfche
Ryk is uit den Giftbrief verlooren;
loch alzo Karei gewoon was dezelve te rekeïen
van het jaar negenhonderd en twaalf, in.
vclk hy bezit van Lotharingen genomen hadt
noet men hier elf invullen ; 't welk ons weder-
>m tot het jaar negenhonderdtweeëntwintig
l irengt. Het jaartal agthonderddrieënzestig
O) Annal. Metenf. ad annum 893.
(.O REGINO ad annum 8y8.
agtendertigfte jaar der Regeeringe van den doorlugtig-
, ften Keizer Karei in Frankryk, he: tweede zyns Keizer.
ryks, en het agtfte zyner opvolginge van KoningLo
, tharius." Doch elk ziet, met eenen opflag, hoe zeer
4 eeze wyze van onderlchryving verfchilt met die, wel^
ï e wy oiuierzoeken..

VI. BOEK. H I S T O R I E . 113
is, waarfchynlyk, door een' misïlag des Uk- :
fchryvers, in ccn oud Affchrift van den Giftbrief,
ingefloopen: welk Affchrift, door een'
oud' Kronykfchryver, gevolgd zal zyn, eö
deezen wederom door de overigen.
De reden nu, waarom onzen Graave Dirk
den I. het gebied over de Kerke van Egrnond
en derzelver toebehooren opgedraagen zy, is
ligtelyk te bevroeden, als men, met onze
Kronykfchryvers, dek, dat hy, 'na dat hem
't Lyk van den H. Adelbert, door de Non-
ne mifit (ƒ>), te Egrnond, aangeweezen was,
aldaar eene, houten Kerk en Nonnen - Klooster
heeft doen ftigten, welken hy, met verfcheiden'
goederen, begiftigd heeft (q): waardoor
hem, volgens 't gebruik dier tyden, 't Regtsgebied
over de Kerke en Kerken - Landen nacuurlykst
toekwam. En nademaal onze oude
Kronyken allen, of door Egmonder Monniken,
of uit Egmondfche Klooster- fchriften,
opgedeldzyn, en derzelver Schryvers van Dirk
den I. de vroegde melding gemaakt gevonden
hebben; zo is 't niet vreemd, dat de
meesten hunner hem voor den eerden Graal
van Holland geboekt hebben.
Karei de Eenvoudige, indien wy hem an • Redeh
ders voor den Begundiger van Graave Dirk voor Ka*
, rel den
den I. houden, hadt, ten deezen tyde, groo Ecnvou-
-te reden, om de Lotharingfche Heeren aai ' digen om
zig te verpligten. Robcrt, Hertog of Graa • Graave
van Parys, en eenige andere Grooten lagei 1 Dirk té
begunftitoe
' gen.
O) Vita S. ADELBERTT. Citp. XI. §. 13»
Qa) MELIS STOKE in Dirk L il. li.
II, DEEL. H
3lRK I.
Waarom
Dirk de
I. gebied
over de
EgmonderKerke
gekreegenhebbe
en eerlle
Graaf
van Hol*
land genoemd
worde.

DIRK II,
VI.
Dood
van Dirk
den I.
114 V A D E R L A N D S C H E VI. BOEK.
toe, om hem van den Troon te flooten. De
Lotharingers waren de eenigften, op welken
de Koning zig nog vertrouwde. De Franfche
Histonefchryvers verzekeren ons ook, dat hy
zig, omtrent den jaare negenhonderddrieëntwmug,
naar Lotharingen, begaf, en verfcheiden
Heeren aan zig verbondt (V). In deezen
zelfden tyd, jfchynt hy ook te Bladelle gekomen
te zyn, en Dirk den I. deGifte, van welke
wy fpra'ken, gedaan te hebben. Doch hy
trok weinig nut van zynen Lotharingfchen aanhang,
't Leedt niet lang, of hy werdt onttroond,
en een en andermaal gevangen gezet, eerst op
het Kasteel Thierri, daarna te Peronne, alwaar
hy, in den jaare negenhonderdnegenentwintig,
zyne dagen eindigde.
Graaf Dirk de fc fchynt, niet lang na 't
bekomen der gemelde Gifte, overleeden te
zyn; fchoon onze Kronyken zulks niet hebben
aangetekend (j). Doch zeker Latynsch
Kronykfchryver verhaalt, dat Dirk de eerde,
Graaf van Holland, in het vierde jaar
Ier Regeeringe van Koning Henrik, dat is,
n het jaar negenhonderddrieëntwintig, overeeden
zou zyn (». Hy werdt te Egrnond
i jegraavcn, en, volgens 't gemeen gevoelen,
( loor zynen Zoon DIRK DEN II., onze-
'Olgd. • ^
Deez' hadt zig naauwlyks in 't nieuw bevind
gedeld, of geraakte oneens met de Frie-
VII.
Dirk de \
II. over-,
I en, die ongezind waren, om hem hulde te
doen.
fr") FRODOARD. Chron. ad annum 02ï.
CO ZU M. STOKE, bt. 12.
CO HERM. CORKERU Chron. ed annum 023, é Sigibirtt.

VI. BOEK. H I S T O R I E . 115
doen. Immers dit vindt men, in onze oudde : )lHR II,
vint de
Kronyken (V); fchoon 'er de overgebleeven''
biezen
fchriften van Tydgenooten geen gewag van
maaken. Ook weet men niet, wat de Friezen*
dat zyn de Westfriezen, die, benoorden de
Beeke Kinhem, en dus buiten de grenzen van
Dirks Graaffchaps woonden, onder de verpligting
zou konnen gebragt hebben, om hem
voor Heere aan te neemen. Veelligt heeft
Graaf Dirk de grenzen zyns gebiëds, buiten
regt, te ver willen uitbreiden. Of mogelyk
hebben de Friezen hem, door het pleegen van
eenige vyandelykheid op de grenzen, billyke
reden gegeven, om de wapenen tegen hen op
te vatten. Wy konnen, hieromtrent, by gebrek
van egte Getuigenisfen, niets vastdellen.
Laatere Schryvers melden alleenlyk, dat Graaf
Dirk de Friezen wel haast met de wapenen bedwong;
doch dat zy, in 't volgende jaar, wederom
tegen hem opdonden, en, in Alkmaar
gevallen zynde, den brand in 't Steedjedaken.
Gantsch Kennemerland werdt toen van hun
plat geloopen , en 't Nonnen - Klooster te Egrnond
deerlyk verwoest. Van hier trokken zy
naar Leiden, welke Stad, met gelyke verwoesting,
gedreigd werdt. Doch Graaf Dirk, al zyne
magt byeen gerukt hebbende, trok hun hier
tegen. Niet verre van de Stad, en juist op de
plaats, alwaar naderhand het Nonnen-Klooster
te Rynsburg gedigt werdt, viel een bloedig gevegt
voor. De Friezen kreegen de nederlaag,
en werden genoodzaakt, zig der Regeeringe
van
t\u~) J. DE BEKA. f. 3*.
H 2

n6 V A D E R L A N D S C H E VI. BOEK
DIRK II.
VIII.
Koning
Henrik
bemagtigcLotharingen
, en
dus het 1
van Graave Dirk te onderwerpen. De Graaf
ftigtte, federt, eene Kerk op de plaatfe des
gevegts, by welke, in laatere tyden, een Nonnen
- Klooster gevoegd werdt. Ook deedt by
de vernielde Egmondfche Abtdye eerlang van
fteen herbouwen , in dezelve Benediktyner
Monniken, in plaatfe der Nonnen, ftellende,
alzo deeze laatften te veel*bloot Honden voor
den overlast der Friezen. Zy werden naar
Bennenbroek overgebragt, en aldaar, onder
't opzigt van 's Graaven Zuster, Ar linde, gefteld,
die egter geene nieuwe Nonnen mogt
aanneernen; waaruit gevolgd is, dat het Bennenbroeks
Klooster, na verloop van eenige
jaaren, geheellyk uitgedorven is (V). Onze
Kronyken hebben niet net aangetekend, wanneer
alle deeze dingen voorgevallen Zyn; doch
men fchynt ze, in den aanvang der Regeeringe
van Graave Dirk den II,
plaatfen.
te moeten
Na 't onttroonen van Koning Karei, en 't
verheffen van Rudolf, Hertog van Bourgondie,
op den Frankifchen Troon, vernieuwde
Koning Henrik zyne eifchen op Lotharingen.
Hy zag zig, onaangezien het Bons Verbond,
nog verdeken van deeze Landdreeke: des
overig deedt hy zig regt, door de wapenen, en werdt,
gedeelte nog voor het einde des jaars negenhonderd
der Ne- ' vyfentwintig, als Koning van Lotharingen,
uerlan- ,
den. ;rkend (V). Het gedeelte der Nederlanden,
925. welk tot Lotharingen behoorde, geraakte dus
ander 't gebied van Koning Henrik, die te
voo-
O) JOANN. A I.EYDIS LVjT. VII. Cap. X, 3.
(vt) FRUDOARD. Chron. ad annum yi^'.

VI. BOEK. H I S T O R I E . 117
vooren reeds, over het overig gedeelte der DiRK II,
Nederlanden, gebied gehad hadt.
Ook hadt hy terdond al gelegenheid, om 's Invallen
Lands Ingezetenen de voordeden zyner Re­ der Hunnen
in
geeringe te doen ondervinden. Duitschland
Fries­
werdt, federt verfcheiden' jaaren, nfgelooland.pen door de Hunnen, of I Iongaaren , die
zig, in Pannonie, omtrent den Donauw, hadden
nedergellaagen. Omtrent deezen tyd,
waren zy, byWorms, over den Ryn getrokken
: van daar hadden zy, tot aan den zeekant
toe, deerlyke verwoestingen aangeregt (jy).
Van eenen anderen kant, drongen zy door,
tot in Friesland (V), alles vernielende wat hun
in den weg dondt, gewyd noch ongewyd verfchoonende.
Nog lang hierna, ontmoette
men, op de Veluwe, de overblyffels van twee
Schanfen, eene in 't midden der Landdreeke,
by het Udelermeer, en eene, tusfehen
Arnhem en Wageningen, aan den regter oever
des Ryndrooms, gelegen. Zy droegen
den naam van Hunnen f'chanfen, cn men wil
dat zy, omtrent den tyd, van welken wy
fprceken, door de droopende Hunnen, opgeworpen
zyn. Koning Henrik bragt terdond
een magtig Leger tegen hen op de been. En
men vindt, by fommige Schryvers, aangetekend,
dat onze Graaf Dirk de If. 'den Krygstogt
by gewoond, en onder de baniere des Hertogs
van Zwaben, tegen de Hunnen, geftrce'
den
(x~) Contin. KEGIN. ad annum 907, 908, 905, 9:0, 912
91'5'J 9 17
-
(v) ilERMAN'N. CONTRACT, ad annum 926, 927.
i~J 11. .MÜTIUS Chron. %rmj Ltfrf Xll. p. 89.'
H 3

DIRK II.
IX.
Noormannen
in Fiies-
!and.
934-
u8 V A D E R L A N D SC HE VI. BOEK.
den heeft (a~). In 't jaar negenhonderdzesen­
twintig, werdt 'er een Verdrag met de Hunnen
getroffen, voor den tyd van negen jaaren
(£): geduurende welken tyd, Koning Henrik
zig toeleide, op het verfterken van de grenzen
des Ryks, en op het oefenen van 'sLands
Ingezetenen, in den Wapenhandel. Ten deezen
einde, regtte hy Schutteryen op, in de
Steden (c). Ook hieldt hy, van tyd tot tyd,
Ren - en Steekfpelen (d): op een van welken,
in den jaare negenhonderdvyfendertig, te
Maagdenburg gehouden, men leest, dat Graaf
Dirk de II., onder de Ryksgraaven, verfcheenen
is (e).
Kort te vooren, hadden de Noormannen
wederom eenen inval in Friesland gedaan.
Zy kwamen, onder anderen, te Utrecht,
alwaar zy de S. Maartens Kerk en nog eene
andere deerlyk vernielden (ƒ'). Bisfchop Baldrik,
die, om zyne treffelyke daaden , denbyrmm
van den Vroomen gedraagen heeft Q) *
rukte, terftond, eenig Volk in de wapenen,
en viel, met zo veel hevigheid, op de Noormannen
aan, dat hyze ten lande uit jaagde; en
de goederen, welken zy der Kerke reeds ontvreemd
hadden , wederom in zyn geweld
kreeg (A). Dezelfde hoop Noormannen, of
een
CO GEORG. RUXNER. epudDovs. Annal. Libr. VIII. p.393.
(_b) SIGEÜ. GEMBÈAC. ad annum 924.
(c) Annal. SflisP. ad annum 927.
f d) GOLDAST. Cohftit. Imper. Tom. I. p. 211.
te) RüXSERUS apud DOUSAM Libfi VIII. p. 394.
f n LIUTPRAND. Libr. IV. Cap. 7. Diplom. BaMric. Epifc.
apud BEAAM p. 75-
Ca ) HkDA p. 75.
£*)Dipktm. Baldrici Epifc. apud HEDAM p. 75,76.

VI. BOEK. H I S T O R I E .
een andere werdt, federt, door Koning Henrik,
tegengetrokken en overwonnen. Zelfs
noodzaakte hy hunnen Koning, Chuipïa, om
zig te laaten doopen (i). Doch hy genoot de
vrugten zyner overwinningen niet lang; maar
overleedt , op den tweeden van Hooimaand
des jaars negenhonderdzesendertig (£), wordende,
door zynen oudden Zoon, OTTO,
opgevolgd.
Het aanzien der Utrechtfche Bisfchoppen
begon, onder de Regeeringe der twee gemel
fi~) SÏGEBERT. GEMBLAC. ad annum 335.
Ik) Coarin. REGIN. ad annum 936.
H 4
Kerk
DIRK; II;
Aanwas
van de
magt der
de Koningen, Henrik en Otto, merkelyk toe Utrecht­
te necmen. Zy vergenoegden zig niet, met fcheBis­ het geestelyk Regtsgebied, over de Ingezetefchopnen deezer- Landen; maar poogden, allengspen.kcns, hun weereldlyk Regtsgebied, wyder
en wyder, uit te breiden, grooter vryhedert
te bekomen, en nieuwe landen aan te winnen.
Hiertoe bedienden zy zig van de gunst
der Vorden, die zy ligtelyk verwierven: naardemaal
het niet alleen de Godsvrugt deezer
eeuwe was, de Kerkelyken ryk te maaken;
maar de Vorden ook , federt het fplitfen van
't Ryk van Karei den Grooten, de gunst der
voornaamde Bisfchoppen noodig hadden, om
hunnen aanhang te ftyven. De Utrechtfche
Bisfchoppen wisten zig van deeze gelegenheden
te bedienen , om zig zeiven cn hunne
Kerk te verryken. Tolvryheid op veele plaatfen
en andere diergelyke Voorregten was 't
minst, dat men hun toedondt. Voor't einde
der negende eeuwe, bezat de Utrechtfche

Ï2o VADERLANDS CUE VI. BOEK.
DfllK II. Kerk reeds eene groote menigte Landeryen
en andere goederen, door 't gantfche Land
verfpreidO). Graaf Gerolf, Vader van Dirk
den 1., was zo dra niet overleeden , of de
Utrechtfche Bisfchop wist het zesde deel der
Visfchcrye, omtrent den Rynmond, welke
hem toebehoord hadt, voor zyne Kerke, te
bekomen f». Verfcheiden' andere Visfcheryen
en de tienden van veele Tollen en Koningklyke
Schattingen, in Kennemerland en
Westfriesland, zelfs tot in Texel en daaromtrent,
behoorden thans ook aan de Utrechtfche
Kerke f» 't Is waar, dat de Vorden,
doorgaans, deeze goederen gefchonken nadien,
zo als, in fommige Giftbrieven, duideyk
gezeid wordt „ op dat 'er de Geestelyk-
, heid en de fehamele Gemeente uit zou on-
, derhouden, en het overige gebruikt wor-
, den, om de nieuwbekeerden van nood-
, druft en behoorlyk onderwys te voorzien
, (o)." Doch de Bisfchoppen beoogden 'er
vat meer en hunne eigene grootheid in. Ko-
1
1 nng Otto verleende aan Baldrik , Bisfchop
%fl Utrecht, in den jaare negenhonderdze-
•enendertig, het regt, om binnen Utreclu
;eld te mogen munten (p). Hierby voeg-
I
le hy, federt, eenige Landen en goederen,
(
•uitrent de Lek en den Ysfel, die, voor dee-
<
cn, door Graaf Walger, waarfchynlyk den
2
koeder van Dirk'den I; en na hem, door'
]
ynenZoon, Radboud, van den Koning ter
2
le en-
CO Vide IlnnAM, p. 6±.
OO ld', p. 65.
fO ld. p. 65, 66.
(O Dipiom. .Zuencibolchi apud FTÈDAM p. êx
lp) Diplom. Octon. apud HEIMM p._m, 85.

VI. BOEK. H I S T O R I E . 121
ken gehouden waren (#); waaronder ook 3nk II.
behoorde de Tol te Amuda, of Muiden aan
de Vegt, en 't gene zekeren Graave Hatto in
Loenen en te Eki toebehoord hadt (V). Ook
fchonk hy der Kerke de vrye jagt, in de
Bosfchen van Drente , behoorende tot het
Graaffchap van Everard (f). Alle deeze en
veele diergelyke gunden maakten de Utrechtfche
Bisfchoppen- eerlang zo magtig, dat zy
in daat waren, om hun gezag, door de wapenen
, daande te houden; gelyk wy, boven,
reeds gezien hebben, cn 't vervolg deezer
Historie ons nog nader lecren zal.
Koning Otto kreeg, in den aanvang zyner
Regeeringe, de handen vol werks, aan het
dempen van eenen opdand, verwekt dooi
zynen Broeder, Henrik, dien, tegen de gewoonte
dier tyden, geen deel in 't Ryk gege­
ven was. Veel aanhang hadt deeze in Lotha­
fq~) Apud ennd. p. 83, 86.
f>5 ^pud eund. p. 84» 86 > 87;
Cs) Apud eund. p. 831 84.
Ct) Contin. REGIN. ad annum 039,.
H &
X.
Twist om
Lotharingen,
in welken
Dirk
de II.
, fchynt
ringen; aan 't hoofd van welken, Gizelben
gemengd
was (O, die, door Karei den Eenvoudigen geweest
tot Hertog van Lotharingen aangefteld, ei 1 te zyn.
naderhand, door Koning Henrik, Vader vai i
Otto, in dit Hertogdom, bevestigd gewor
den was. Ten behoeve van Henrik, Bróede
van Koning Otto, bragt Gizelbert een mag
tig Leger te velde: welk egter weinig uit
regtte ,° en door dat van Otto gedaagd 1
werdt. GantschLotharingen werdt toen, doo |
den Overwinnaar, afgcloopcn, en Gizelber t
ui t

las VADER LAND SCHE VI. BOEK.
DIRK II. uit zyn Hertogdom verdreeven (u). Lodewyk,
Zoon van Karei den Eenvoudigen, van Overzee
bygenoemd, om dat hy aan 't Hof van
Engeland opgevoed was, bekleedde thans
den Troon van Frankryk (v). Tot deezen,
begaf zig de verjaagde Hertog, en bewoog
hem, om zyn Regt op Lotharingen, tegen
Koning Otto, te doen gelden, hem van'de
toegenegenheid vecler Lotharingfche Heeren
tot zynen Perfoon verzekerende. Met den
939- aanvang des jaars negenhonderdnegenendertig
•> begaf zig Lodewyk, aan 't hoofd van een
lanzienlyk Leger, naar de Elzas O). En zo
dra hadt men, hier te Lande, geene tyding
;ekrcegen van deezen optogt, of verfcheiien'
Lotharingfche Heeren vielen den Franl-hen
Koning toe. Onder deezen, wordt zetere
Graaf Dirk genoemd (V), welke waarfchynlyk
onze Hollandfche Graaf zal geweest
;yn, alzo zyn Vader, te vooren ook, de zyle
van 's Konings Vader gehouden hadt, en
loor hem merkelyk begundigd was geweest,
1 honing Lodewyk werdt egter eerlang genood-
:aakt, wederom te rug te trekken. Ook wer-
t len Gizelbert en de zynen, by Andernach,
overvallen en gedaagen. De Hertog zelf fneu-
i relde, zo men wil, in den Ryndroom (y).
sommigen willen, dat Graaf Dirk, by deeze
gelegenheid, insgelyks, omgekomen zou zyn;
I
doch
CO LIUTPRAND. Libr. IV. Cap. 9, io, 11. WITICHIND.
Innal. Libr. II. p. tg, 19. Edit. Meibom.
(O FnODOARD. ad annum 936.
OO LIL-TI'RAM). Libr. IV. Cap. 14.
Qx j FRODOARD. ad annum 939.
OO FRODOARD. ad annum 939

VI. BOEK. H I S T O R I E . 123
doch alle onze Kronyken fchryven hem een]
veel langer leeftyd toe.
Binnen korten tyd, hadt Koning Otto
eantsch Lotharingen wederom onder zyn ge
bied gebragt. Egter ftondt hy t aan zynen
Broeder, Henrik, af, onder den «el van
Hertogdom (2). Van toen af zyn alle de Nederlanden
aangemerkt, als tot het Duitfche
Ryk behoorende. En Otto en zyne opvolgers
hebben zig niet alleen als Eigenaars der Koningklyke
Regten deezer Landen gedraagen;
maar, zo wel als de Frankifche Vorften van
ouds, Landdagen te Nieuwmegen, te Utrecht,
en elders hier te Lande gehouden.
Koning Otto, in den jaare negenhonderd
tweeënvyftig , Italië van de overheersing
van Berenearius, die den naam vani Ketzet
voerde, verlost hebbende (», en in den jaare
negenhonderdeenenzestig, te Rome, tot Keizer
gekroond zynde (£), overleedt, na eene
lange en gelukkige Regeering, op den zeven
den van Bloeimaand des jaars negenhonderc
drieënzeventig (O- Hy voert, m fommigt
Giftbrieven, den bynaam van

BlRK TI.
Giftbrief
ten behoeve
yan een
Klooster
by Gend
aan Dirk
den II.
anoettoe-
gefchreevenworden.977-
f24 VADERLANDSCHE VI. BOEK.'
in den jaare negenhonderdzevenenzeventig.,
eene Gift gedaan heeft aan het Blandiner Klooster
by Gend (e). Graaf Dirk de II. van Holland
heeft eene Gemaalin en eenen Zoon o- ehad,
die ook de naamen van Hiidegarde en
van Arnoud gevoerd hebben; waarom het
zeer waarfchynlyk voorkomt, dat men hem
deeze Gift moet toefchryven. Te meer no°-,
naardien Dirks Zoon; Arnoud, die na hem
Graaf van Holland werdt, by oude Schryvers
(ƒ), de Gentenaar genoemd wordt; waarfchynlyk,
om dat hy te Gend, alwaar Graave
Dirk en Hiidegarde beide een Graaffchap toegefchreeven
wordt, ter weereld gekomen was
(g). Daarenboven vindt men, ten deezen ty
de, inde Vlaamfche Kronyken, gewaagd van
uenen Dirk, Graave van een Slot, te Gend,
foor Keizer Otto, in den jaare negenhonderd
1egenenveerdg, gêftjgt welke Dirk, in
lit Gendfche Graaffchap, door zynen Zoon
\rnoud, en deeze wederom, door den zynen,
5ok Dirk genoemd, opgevolgd is CO- AUedee-
:c omftandigheden zouden ons doen befluiten,
x lat Dirk de II. Graaf van Holland, en tweezy-
5 ïer Opvolgeren. ook Graaven van het Gendsch
! vasteel geweest zyn. Doch eene gewigtige
swaarighcid wederhoudt ons. De Vader van
len HollandfchcnGraave, Dirk den II. wordt
ran genoegzaam alle onze Schryvers ook Dirk
ge-
C

VI. BOEK. H I S T O R I E . 125
genoemd. Doch de Vader van den Gendfchen DIRK Ij,
Graave Dirk draagt, by de Vlaamfche Schryvers,
den naam van Wigman (&). Om deeze
zwaarigheid weg te neemcn, onderdellen fommigen,
dat de Gendfche Graaf Dirk, na't
overlyden van onzen Dirk den II.', metdeszelven
Weduwe, Hiidegarde, gehuwd, en hierom,
door onze Kronykfchryvers, met den Hollandi'chen
Graaf, verward geworden is. Doch
alzo men, hiervoor, geene Historifche bewyzen
te berde brengt, agtenwy 't veiliger, deeze
duistere zaak duister te laaten, dan iets vast
te dellen, welk op loutere gisüngen deunt.
Ondertusfchen moet men toeftaan, dat deeze
onderftelling, zo zy grond hadt, nog een andere
zwaarigheid, die, uit delangduurige Regeeringe
van Dirk den 11., gemaakt wordt,
merkelyk zou opligten.
Keizer Otto de Groote was van zynen Zoon xnr.
Otto den II. opgevolgd, die, in 't jaar negen­ Giftbrief
honderd drieëntagtig, overleeden zynde, door van Öuo
den zynen, insgelyks Otto genoemd, opge­ den III.
ten bevolgd
werdt. Van deezen OTTO DEN III. hoeve
bekwam, naar 't verhaal onzer beste Krony­ van Graaken,
Graaf Dirk de II, in den jaare negenve Dirk
honderd vyfentagtig, het vol bezit van eeni­ den II.
935ge
Landen, welken hy te vooren {leges van 't
Ryk ter leen gehouden hadt. EGBERT, e©n
van Dirks Zoonen, die in Britanje gebooren
was (7), werwaards zig Graaf Dirk cn zyne
Gemaalin, of ten minden de laatde, om redenen
ons onbekend, fchynt begeven te hebben,
'CO MHUEI'S ttVi fupra.
Cn (>-.sta 'iïuvir. At-jliiepifc. Ctip. III. m Veter. Monuat
%,ibaeauU & ü. DURANU. 2'««. 'iv*. c. 155.

-OïRK II,
iaö V A D E R L A N D SC HE VI.BOEK.
ben, was, reeds voor eenige jaaren, tot Aarts -
bisfchop van Trier verheeven, en ftondt thans
zo diep in 's Keizers gunst, of in die der Keizerinne,
Theofana, Moeder en Voogdes van
den jongen Vorst, dat hy zynen Vader deeze
Gift hielp verwerven. De Giftbrief is nog
voorhanden. Koning Otto fchenkt, by denzelven,
„ zynen getrouwen Graave Dirk alles,
„ wat deeze te vooren van 't Ryk ter leen of
„ in vrugtgebruik bezeten hadt, tusfchen de
„ twee ftroomen Liora en'Hisla; in het Dorp
„ of Vlek Sunnemere; tusfchen twee andere
„ ftroomen, Medemelacha en Chinnelojara,
„ Gemarchigenoemd; in het Land vanlëxla,
„ uitgenomen de Schatting, Huslade gehee-
„ ten, en in de Graaffchappen Mafaiant,
„ Kinhem en Texla: om al hetzelve, voor-
„ taan, niet meer ter leen, maar in eigendom
„ tc bezitten , met magt om het weg te
,, fchenken, te verruilen, en daarmede al*
, lenthalve naar welgevallen te handelen."
De Brief is gedagtekend te Nieuwmegen, den
I Irieëntwintigften van Oogstmaand des jaars.
negenhonderd vyfentagtig (in).
Het gezag en gebied des Graaven van Holand
werdt, gelyk men ziet, door deeze Gifte,
nerkelyk vergroot. Hy verkreeg den eigenlom
over verfcheiden' Landen, welken hy te
fooren alleenlyk ter leen plag te bezitten.
Doch de gelegenheid deezer Landen is thans
moeilyk aan te wyzen. Indien men, met fommi-
Vide DDUS^E Annal. Libr. VIII. p. 412. MIRTEI CXL
bomt. I>M. Cap. XLl. in Tmp. I. Oper. Diplom, jg.

VI. BOEK. H I S T O R I E . i* 7
migen, Lioka, in plaats van Liora, leezen DIRK ïl
mogt, en daardoor de Lek verdaan, zou men
-konnen agten, dat 'er van eenig Land , tusfchen
de Lek en den Ysfel, gefproken werdt.
Doch onze oudde Rymkronykfchryvers hebben
zekerlyk geen Lioka gelezen. Een derzelven
(«) rymt, op Lyhore, vryer Core, en
ziet, veelligt, op het water de Lier, nu,
gemeenlyk, de Lee genaamd, in Deldand.
liisla betekend zeer waarfchynlyk den Ysfel,
by Gouda en Oudewater. Sunnemere wordt,
van de meesten, in het Zeeuwsch Eiland
Schouwen gezogt, alwaar nog een Dorp gevonden
wordt, Sonnemaar genoemd. De
Stroom Medemelacha fchynt de Leek by Medenblik
te zyn: welke Stad haaren naam van
deezen Stroom fchynt ontleend te hebben.
Doch Chinnelofara, waarvooreen oudSchryver
Chimeloes leest (o), is nergens te vinden,
en veelligt, al voor lang, in de Zuiderzee
verdweenen. Sommigen maaken van Ge~
marchi, Marken: en 't is bekend, dat men
thans een Eilandje van dien naam vindt, in
de Zuiderzee : ook een Dorp aan de Stermeer.
Kinhem, Mafalant en Texla fchynen,
voor Kennemerland, Maasland en Texel, te moeten
genomen worden. Zo veel blykt ten minden
uit den Giftbrief, dien wy overweegen,
dat Graaf Dirk, by denzelven, uitgebreider
gebied krygt over een gedeelte van het tegenwoordig
Holland, van Westfriesland,
en, waarfchynlyk, ook van Zeeland.
Hy
OO MBLIS STOKJE in Dirk II. W. l8.
Qo) ld. ibid.

a8 VADER LAND SC HE VI. BOEK:
ARNOUD. Hy, overleefde deeze uitbreiding zyns ge"
XIV. bieds niet lang; maar dierf, op den zesden
Dirk dc van Bloeimaand des jaars negenhonderd ne-
II. fterfc.
989. genentagtig. De Graavin Hiidegarde was
reeds twee jaaren voor hem overleeden. Zy
werden beide in de Egmondfche Klooster-Kérke
begraaven
Arnoud, Het aanzien, welk de Hollandfche Graa­
zyn ien reeds verkreegen hadden, is, naar alle
Zoon, waarfchynlykheid, oorzaak geweest, dat
volgt
hem op. Graaf Dirk, terdond, van zynen Zoon, AR­
NOUD, werdt opgevolgd, zonder dat deeze
loodig geoordeeld heeft, zig, in 't Vaderlyk
gebied, door Keizerlyke Brieven, te doen
bevestigen. Immers men vindt niet, dat Arnoud
eenig Graaflyk bewind, uit hoofde van
Keizerlyke Brieven , hier te Lande, geoefend
heeft. Dat de Staaten des Lands, de
Edelen of Steden, of beide, het Graadyk bewind
aan Arnoud en zyne Opvolgers zouden
opgedraagen hebben, gelyk fommige laatere
Schryvers willen, is niet tebewyzen. De draad
der oudde Gefchiedenisfen leidt ons hier heeren,
dat de Graaflyke Regeering over Holland,
ten deezen tyde, reeds erdyk geworden
zynde Q), de naade Erfgenaam den afgedorven'
Graave opgevolgd is, zonder Keizer of
Staaten te kennen: terwyl hy zig egter aanmerkte
, als een Lid of vry Leenman des Duitichen
Ryks, en zig doorgaans als zodaanig
gedroeg.
(p~) LEON. MONACH..Brsyic. p. 147. ICL. KÜLYN. hl. a66~
(Ï) MELIS STOEE i/rArhoud. U. £i.
Graaf

VI. BOEK. H I S T O R I E . 129
Graaf Arnoud toonde dit, niet lang na V
Vaders dood: zig vervoegende onder de Ryks XV.
ïraaf
Vorden, die, tegen den aanvang des jaars ne- trnoud
gen honderd en negentig, te Maagdenburg, ] leoorop
een Rcnfpel, by een gekomen waren (V). 1 Dogt de
Vest-
Doch wel haast kreeg hy gewigtiger werk. |
riezen.
De Westfriezen, door Fvlkmarus, Bisfchop
van Utrecht, opgehitst, weigerden den Graave
hulde te doen (s), Arnoud wendde wel alle
poogingen aan, om hen hier toe te beweegen.
"Zelfs gelukte 't hem, den Bisfchop, de
zyde der Westfriezen te doen verlaaten. Doch
deezen, voor 't wasfend gezag des Graaven
bedugt, ilonden , in 't jaar negen honderd 991drie
en negentig, openlyk tegen hem op (Y)."
De Graaf, eene aanzienlyke magt byeen ge-
.bragt hebbende, trok, in den nazomer des
zelfden jaars, waarfchynlyk langs den zoom
van Kennemerland aan den Duinkant, tot in
't hert van Westfriesland. Deeze Landltrcck
bedondt toen meest uit gebroken land; dat
de Ingezetenen genoegzaam ongenaakbaar
voor vyandelyke aanvallen maakte. Ook zal
ons 't gevolg deezer Historie doen zien, dat
de Westfriezen, doorgaans des Zomers, als
de wateren laagst zyn, of des Winters
over 't ys, zyn beoorloogd. In 't Noordwesten
deezer Landdreeke, alwaar men thans de
Schager- en Nieuwdorper-Kogge heeft, ryst
de grond wat hooger, dan elders, en is minst
van water voorzien. Hier heencn begaf zig
de Graaf, zig nederfiaande in eene vlakte,
CO J- PAÏ.AT. Aquil. Sar.on p. 32.
(.?) MELIS STOJKE in Arnoud 11. 21.
(O M . STOSE in Arnoud U. 21.
II. DEEL, I

ARNOUD.
Hy fneuvelt
in
den ftryd,
13

VI. BOEK. H I S T O R I E . *3i
Bkndiner Klooster by Gend, in den jaare negen
honderd agt en negentig (x). Onze Graaf
Arnoud hadt zig, in den jaare negen honderd
en tagtig, by 't leeven zyns Vaders, ook in
Huwelyk begeven, met zekere Lutgard, die
fommigen voor eene Dogter van Komanus
den jongen; Keizer in 't Oosten, gehouden
hebben, doch welke, door anderen, als eene
Dogter van Sigifrid^ eerden Graaf van Luxemburg,
aangemerkt wordt. Ook wordt
Graaf Arnoud, die in den dag tegen de Friezen
omkwam, by fommige oude Schryvers,
de Gentenaar genoemd (yj. Anderen zeggen
, dat hy het Burggraaffchap te Gend J
door toedoen zyner Moeder, verkreegen
hadt. Uit al het welke, met de hoogde waarfchynlykheid
, beflooten wordt, dat onze
Graaf Arnoud dezelfde is, die, in den jaare
negen honderd agt en negentig, de Gift aan
het Blandiner Klooster te Gend gedaan heeft*
Doch hier uit volgt, dat hy, in 't jaar negen
honderd drie en negentig, niet kan gefneuveld
zyn. In 't jaartal van den Giftbrief $
kan geen merkelyke misdag zyn ingefloopen,
alzo dezelve gegeven is, onder de Regeeringe
van Koning Robert, die eerst in 't
jaar negen honderd zes en negentig den
troon van Frankryk beklom. De tydrekening
onzer oude Historie is hier derhalve
wederom onzeker, en niet dan op losfe
g-ron-
ri)Minii Oper. Diplom. Tom. II. p. 944.
fy) SIGEB. GEMBLAC. ad annum 1013. Hitt. Mbnaft. S. Lad
ïéirt. Leod. apud MAKTEN. &. DURAND Veter. Mouum. Tom
IV; f. 105a.
I 2

13a VADERLANDSCHE VI. BOEK*
AHNOUE. gronden te bepaalen. Graaf Arnoud werdt,
te Egrnond, begraaven. Hy hadt het Kloofter
aldaar begiftigd met verfcheiden' goederen,
die te Leiden, te Vlaardingen, te liergen
in Kennemerland, te Kastrikom, te Velzen,
te Sasfenheim, te Foorhout, te Noordwyk
en elders gelegen waren (z)i 't welk
wy hier, alleenlyk, melden, om dat 'er deoudheid
van alle deeze Plaatfen uit af te neemen
is. Sommige Kronykfchryvers tekenen
aan, dat Graaf Arnoud, van Keizer Otto den
HL, verwierf, dat het Graaffchap van Holland,
van een regt Keizerlyk Leen, gelyk
het van de Koningen der Franken plag gehouden
te worden, in een vry erfleen veranderd
werdt: waar van hem bezegelde Brieven
zouden verleend zyn (V). Doch 't is te vermoeden,
dat zy de Brieven van Otto den
III., in 't jaar 985, aan Dirk den II. gegeeven
), by welken, niet het Graaffchap, maar
alleenlyk eénige Landen van Leen in vry eigen
goed veranderd werden, kwalyk begreepen,
en ten onregte op Graave Arnoud zullen
toegepast hebben.
In het Burggraaffchap van Gend, werdt
Graaf Arnoud opgevolgd, door zynen oudden
Zoon, Adelbert, in wiens nageilagt het gebiceven
is, tot dat het, omtrent het einde
der twaalfde eeuwe, met het Graaffchap van
Vlaanderen vereenigd werdt.
XVI. Van de twee andere Zoonen van Graaf Ar­
Dirk de
noud, DirkenSigefrid, Sivaard of S/Mo, be­
m.
reik*
O) M. STOKE fa Arncud 11. 2i.
OP Ongenoemde Klerk, H. 40.
(Ó Zie hier voor, U. 125.

VI. BOEK. H I S T O R I E . 133
reikte de. oudfte niet meer dan twaalf jaaren
(Y); waarom men het voor waarfchynlyk
houdt, dat hy, onder de voogdyfchap zyner
Moeder, het Graaflyk bewind aanvaard heeft,
over dat gedeelte van 's Vaders goederen, welk,
federt, by den naam van Holland, bekend geworden
is. Onze meeste Kronykfchryvers rekenen
derhalve DIRK, voor DEN DERDEN
Graave van Holland van dien naam.
De Friezen bedienden zig van zyne minder- Brengt
jaarigheid, en van de voordeden, by de jong-de
Friezen
tot
11e overwinningen, behaald, om zig, in deonaionderhangkelykhcid van den Hollandfchen Graave, werping.
te handhaaven. Doch Henrik de II, die, na
Otto den III., tot de Keizerlyke waardigheid
verheeven was, rustte, ten diende van 'sGraa- 1005.
van Moeder, Lutgard, die eene zuster zyner
Gemaalinne was, eene Vloot uit, beoorloogde
de Friezen, en dwong hen tot onderwerping
(i). Doch toen Lutgard overleeden was, hernamen
zy de voorige vyandelykheden, en weigerden
Graave Dirk hulde te doen. Deeze
maakte zig terdond gereed, om hen, met de
wapenen, aan te tasten, en deedt hun openlyk
den oorlog verklaaren, indien zy hem,
binnen zekeren bedemden tyd, niet voor
hunnen Heere aannamen. De Friezen, bedugt,
dat de jonge Graaf, die eene aanzienlyke
magt by een brengen kon, en met het
bloedverwantfchap des Keizers geiterkt was,
eens ftrenge wraak mogt oefenen, over de
dood zyns Vaders, neigden tot onderwerping.
Graai
(O M. STOKE in Arnoud tl. 22.
O) DITHARI Curon. LVjr. VI. p. S-So.
I 3
DIK.:: llh
wordt
3raafvan
Holland.

Ï34 V A D E R L A N D S C H E VI. BOEK.
Pa* III. Graaf Dirk wist zig hier van te bedienen, en
floot zo voordeelig een verdrag met de Friezen,
als hy zig, na 't voeren van eenen gelukkigen
kryg, zou hebben konnen belooven.
De Graaf verbondt zig alleenlyk om „ nim-
„ mer Wraak te zullen oefenen over 't leed,
zynen Vader, door de Friezen, aangedaan."
Deezen beloofden, daarentegen „ den Graaf
„ hulde te zullen doen, hem de tienden hun-
„ ncr jaarlykfche inkomften te zullen geev
ven, benevens het Regt, om dezelven te
„ doen invorderen, of te vermangelen, naar
„ zyn welgevallen: en op eigen kosten, zo
„ dikwils als zy opontbooden werden, te-
XVII.
|nvaUen
der
I^oor-
„ gen zyne vyanden, ten ftrydc te zullen trek-
„ ken (

VI. BOEK. H I S T O R I E . »35
de Noormannen aan te voeren. Deezen had­ DIRK.HI;
den , ondertusfchen , Tiel overrompeld en
uitgeplonderd; zonder het Klooster van S.
Walburg, weleer door Walger, Graave van
Teisterbant, geftïgt en begiftigd, in 't allerminst
te verfchoonen. Godefrid, zyne bende
in orde byeen gebragt hebbende, droeg
het bevel over dezelven op aan Bddrik, Graave
van Kleef, en aan Unroch, waarfchynlyk
Graave van Teisterbant. De Noormannen, Zy wor­
op 't gezigt hunner aankomst verfchrikt, verdenverdreeven.lieten de Stad, bergden den bekomen' buit in
hunne Schepen, en zakten den droom wederom
af: koelende egter, op deezen hertocrt,
hunnen moed, door het brandfligten
in benige gehugten, die digtst langs den oever
gelegen waren (ƒ).
In 't volgende jaar, hernamen zy den aan- I Ierneeflag
met eene vloot van negentig lange Schemenhunnenaanpen.
Zy hadden 't nu, Veelligt, op Wyk te flag.
Duurftede gemunt, alzo zy, door de Merwe, IOIO.
de Lek, en niet de Waal opvoeren. Men
hadt zig, hier te Lande, in daat van tegengenweer
'geftcld. Een aanzienlyk Leger var
Voetvolk en Ruitery dondt gefchaard langs
den oever der Riviere; die daarenboven nog
met eenige weinige Schepen bezet gehouden
werdt. De voorhoede der vyandelyke Vlootc,
deeze voorzorg gewaar wordende, liet, midden
in den droom, het anker vallen, om de
volgende Schepen af te wagten: die zo drt
niet aangekomen waren, of de Bevelhebbers
der Noormannen beüooten , na gehouden
Krygs-
(f) ALPERT. de Diverf. Tempor. Libr. I. Cap.VlU.CoU/

136 V A D E R L A N D S C H E VI. BOEK.
DIRK III. Krygsraad, van de Landing af te zien, en
alleenlyk den vryen doortogt , langs den
ftroom , te verzoeken. Deeze werdt hun toe*
geftaan. Doch toen, Is anderendaags, de
voorllc Schepen naauwlyks den Ryndroom
bereikt hadden, ondernamen onze Landzaaten,
met eenige weinige Schepen, op het
agterfle gedeelte der Noordfctie Vloote, onder
een woest gefchreeuw, aan te vallen.
Daar op wendden de voorden de flevens te
rug, en noodzaakten de onzen, voor eenen
tyd, af te deinzen: ook zettcden zy eenige
manfehap aan land, om den onzen den onderdand
af te fnyden. Met het aanbreeken
van den volgenden dag, werdt 'er op onze
Schepen een loos gerugt verfpreid, dat de
Eluitery in een fcherp gevegt met don vyand
reraakt was, en hem reeds veel afbreuk ge-
i
laan hadt. Toen vallen de onzen, beide te
vater en te lande, zonder Leidsman, zonler
orde, met een onbezuisd gefchreeuw, aan
)p den vyand: dien 't weinig werks ko?tte,
Nederlaag
der
onzen.
i
leeze ongeregelde menigte te noodzaaken ,
(
;erst de Schepen te verhaten, en daar na
Dok, te lande, met vollen ren, de vlugt te
rieemen: by Welke egter een groot getal ,
door de overwinnende
omgebragt (g).
Noormannen, werdt
Haast kreeg men de tyding van deeze nederlaag
te Utrecht, en te gelyk berigt, dat
de vyand derwaards in aantogt was: waar op
terdond de Huizen, langs de Haven, uit
vrees dat men 'er zig van bedienen mogt, om
het
d e
|Cf3 AWW< Oiverf. Tempor. Libr. I. Cup. IX. C«Aïiy.

yi. BOEK. H I S T O R I E . 137
het Slot te ligter te bemagtigen, afgebrand DiiiK.ni.
werden. Doch de Noormannen, voor de
Stad gekomen, verklaarden, dat deeze fchade
hun leed was; dat zy niets kwaads tegen
Utrecht in den zin hadden, cn alleenlyk verzogten,
binnen gelaaten te worden, om hunnen
Godsdienst te verrigtcn. Dit werdt hun
beleefdeiyk geweigerd. En zy, onaangezien
de Stad ligtelyk te bemagrigen zou gewccsi
zyn, 't zy uit waaren eerbied voor de Bisfchoppelyke
Stad, of, gelyk een oud Schryver
wil, uit hoogagting voor de befaamds
heiligheid van den tegenwoordigen Bisl'choi
ANSFRID, of Jufrid, trokken af, zonde
iet verders te ondernecmen, en verlietei 1
deeze Landen (fi). Na deezen, heeft men hie r
geene invallen der Noormannen meer vernu
men.
Ansfrid ftierf kort hier na (Q, Hy was p XVIII.
voor dat hy Bisfchop van Utrecht werdt , Staat ea
. verdee-
Graaf van Leuven en Hui geweest (/?) 1
liajj van
doch bezat eenig Land in 'c Graaffchap Te " het
fterbandt; waarom hem fommige Kronyl - Graafd
fchap
fchryvers Graaf van 'LYfhrbant genoern
Q Teister
hebben (/). In 't jaar negen honderd vier e bant.
negentig, werdt. hy, den weereldlykcn da It
reeds voor eenige jaaren, verhaten hebbei 1-
de, tot Bisfchop van Utrecht verkooren (in )•
Sedert fchonk hy zyne goederen, grootci I-
deel i,
(70 Ati'ERT. de Diverf. Tempor. Libr. I. Cap. X. Col. j
C/'J I.AM8. SciiAI'NAli. ad annum iOiQ
(_k) SioEii. GEMISI-ACENS. ad annum yy?- D pi. Oiton. k I.
apud VtMm t'.od. Di.nat. pi-r. Cap. XL- Ttna. I. Oper Ot\ >l.
p. si'. Vide & MIICBUM ubi fupra Cap. XXXII. p. 41. » Ao/.
s.
( O Clirbu. de Traject, apud MAHU«< M Ar-alcel.
»• 323. .
f»0 i» Au.u',0,/1. 3 6
'
I 5

DIRK III.
i 38 VADERLANDSCHE VI. BOEK,
deels, aan de Utrechtfche Kerke; byzonderlyk
ook die, welken in 't Graaffchap Teifterbant
gelegen waren f». Dit Graaffchap
fchynt, na de dood van Walger, Broeder
van Graaf Dirk den I., door Keizerlyke Giften
, in verfcheiden' brokken , verdeeld geworden
te zyn (o). Een deel heeft 'er Radboud,
Walgers Zoon, van ter Leen gehad,
't welk naderhand aan de Utrechtfche Kerke
gegeven werdt (ƒ>). Een andere Zoon van
Walger, Poppo genaamd, heeft ook eenig
] ^ewind in 't Graaffchap Teifterbant bekomen
| 'q). Doch nog ten tyde van Ansfrid, fchynt
;yn Neef Unroch (r) of Hunerik dit Graaf-
i chap geregeerd te hebben (s), tot dat het
i elve, by verloop van tyd, geheellyk der U-
t rechtfche Kerke werdt afgedaan (?). Het
y vas van merkelyke uitgeltrekthcid, begry-
I ende in zig, volgens eenige Kronyken, den
A
1 ieler - en Bommelerwaard en de Landen van
l kuilenburg, Bituren, Vianen, Arkel, Heus-
c en en Altena, tot aan de oude Maaze toe
( u): 't welk wy hier te noodiger agten te
n lelden , om dat de Nabuurfchap van 't
C Jraallyk gebied van Holland aan deeze zyde,
o nder anderen, gelegenheid gegeven heeft,
ti )t hevige gefchillen over de grensfeheiding,
d ie, eerlang, tot eenen feilen oorlog zyn ukge
(n~) Diplom. AuAidi apud HEDAM p. 93, 106.
(o) JOANN. A LEYDIS Libr. IV. Cap. 12.
(>) Dipl. Orton. I. apud HEDAM p. 83, 86".
fy) Diplom. Henr. II. apud I IK DAM p. 100.
(r} AtPERT. cie Diverf. Tempor. Libr. I, Cap. XVI. Col.
(•O Diplom. Otton. III. apud HPDAM p. 95.
(O Dfplom. Conradi II. apud HEDAM p. 114.
» JOANX. A LEVDK Libr. IV. Cap. 12.

VI. BOEK. H I S T O R I E . 139
geborden, van welken wy de oorzaaken wat
liooger moeten opnaaien.
Wy hebben boven f>) gezien, dat het
Graaffchap van Gerolf cn van Dirk den K,
zynen Zoon, oostwaards, omtrent Bodegrave,
aan 't Stigt van Utrecht grensde. Ook
moeten wy ons herinneren, dat de Utrechtfche
Kerk, na Gerolfs dood, terdond het
zesde deel van zyne Visfchery in den Ryn-
itroom hadt weeten te bekomen (V): 't welk
veelligt den eerden grond gelegd heeft van
den onderlingcn afkeer, tusfchen de Hollanders
en de Stigtfchen. Hier zien wy, dat het
Graaffchap van Teifterbant, 't welk den Hollandfehen
Graaven, als naasten Erfgenaamcr .
van Graaf Walger en zyne Zoonen, natuurlykst
fchcen toe te komen, allengskens dei
Utrechtfche Kerke gegeven werdt. 't Is lig
telyk te vermoeden, dat Graaf Dirk de IU
dit ongaarne gezien, en nu en dan eenig ge
weid gebruikt hebben zal, om het voorou
derlyk Erfgoed te behouden, of weder te be
komen. Hier uit zyn, buiten twyfel, ge
fchiUen gereezen, op de grenzen, die 't Stig
van 't Graaffchap fcheidden: en met naame
omtrent den mond der Maaze, tot aan welker i
ftroom, zig het Graaffchap Teifterbant uit
gedrekthadt. De Utrechtfche Bisfchop maa
tigde zig hier het regt aan, om in het Boscl I
Merwedq te jaagen : en , daarenboven in d
ftroomen de Waal of Maaze, daaromtrent >
te visfehen (x). De Bisfchoppen van Trie r
. ei \
Cv) II. Deel, bl. 107.
( ii-) Bl. 120.
{x) UALIIRICJ Cluoii. Caincr. Llbr. Ul- Ca;>. 19.
DIRK til,
XIX.
Oorl'prong
der ge-
fchillen
tuslchun
de U-
trechtfchen
en Hol­
landers»

Ï40 VADERLANDSCHE VI. BOES.
DlRRlII
en van Luik bedienden zig van dezelfdevoorregten.
Veelligt beriep zig de eerstoemelde
op zekere Gifte van Egtbert, Broeder
van Graaf Arnoud, die Aartsbisfchop van
Tner geweest was. Meer andere Gcestelyken
waren 'er, die zig dezelfde vryhcid , met
Dor. regt of onregt, aanmaatigden (y). Dirk de
drecht 111., zig hier door zwaarlyk beledigd houden­
geftigt.
1015. de, was op middelen bedagt, om zyn vaderlyk
erfgoed te verdedigen. Des werpt hy,
omtrent den jaare 1015, op zynen eigen
jrond fV), en zo fommigen willen, ter plaatc
alwaar wel eer de fterkte Durfos gedaan
j ïadt CV), eene Vesting op, by welke fchie-
J yk een goed getal van Huizen gebouwd
verdt, die eerlang tot eene maatige Stad
angroeiden, aan welke hy den naam van
i Dordrecht gaf En dit was het beginfl-1
V an eene der oudde Hollandfehe Steden, die
t lans nog den eerden rang, onder de Steden
V in Holland, in de Staatsvergaderingen,
h eeft. Graaf Dirk plaatfle een gedeelte zyner
o nderzaaten, in de nieuw aangelegde Stad.
2 y draagen den naam van Friezen no"-, by
o ade Schryvers (c). De Vesting Dordrecht,
d e de Graaf wel bezet hieldt, verzekerde
h ?ra de Jagt en de Visfchery, die hem,
d )or de Kerkelyken, betwist werdc; doch hy
b :diende 'er zig nog van tot een ander einde,
h y deedt 'er tollen heffen van alle waaren,
die
C.r) BAM>*ICI Chron- Camemc. Libr. III. Cap. 10.
O) VAN LOO.V AI. Holl. IJht. Ji. Deel bl. 272
Ca Zie 11. Deel, bl. 101. ~'
' b) VAN LOON Al. Holl. Hïfr. ff. Z W 5'. 97a
O . AU>BKT. ac DivaC Temp, U. C.^.XX. Cól. uS.

VI. BOER. H I S T O R I E . 141
die den droom op en afgevoerd werden (i):
't welk, zo ver men weet, zonder eenig Keizerlyk
verlof gefchiedende, een der eerde bewyzen
was, dat onze Graaven zig langs hoe
onafhangkelyker poogden te maaken.
Doch p-clyk zig Graaf Dirk, door het
handhaaven van zyne Jagt en Visfchery, den
Utrechtfchen Bisfchop en andere Geestelyken
TVÏ BALOIUC Chron. Camer. Libr VU fep.*»
t
( e j ALIȣK.T. de Orveriit. Temp. Litr. 11. Cup. X.\. Ci
(_ f) Ann. Saxo. ekl annum K)i8.
DIRK IÏÏ*
Klagten
der
Kooplui­
den over
tot vyanden gemaakt hadt; zo waren de Graaf
Koopluiden ook, om het heffen der Dor- Dirks toldrechtfehe
tollen, ongemeen op hem gebeelen
te
Dorten
Van de Tielenaars, in 't byzonder, drecht.
wordt aangetekend, dat zy, die uit den aart
«rereed tot klaagen waren, den Keizer geduu
fia-Wk aanliepen, om hem te beweegen, da
hy zyn gezag wilde gebruiken, om hen vat l
deeze lastige tollen te ontllaan: verklaarende
z v, „ dat zy anders zei ven niet naar Enge
, 'land zouden konnen overdeeken, noch d<
l Engelfchen beweegen, om herwaards t<
*' komen handelen, en door den tyd, bui
" ten daat geraaken, om den Keizer de ge
\ woone fchattingen op te brengen (V>
Deeze klagten en het aanzien der Bisfchop
pen inzonderheid woogen zo zwaar ten Ho
ve, dat de Keizer, in de Lente des jaars dm
zend en agttien, te Nieuwmegen gekomen
»
om het Paaschfeest te vieren (f), aan Gc
D E F R I D , Hertog van Lotharingen, onde r
wien Graaf Dirk geagt werdt te moete
n
daai '>
roi8.

DIÜK Ut
Graaf
Dirk ver-
Jaagt
Dirk
Havo.
-. 1
142 V A D E R L A N D S C H E VI. BOER.
!
daan, en aan, ADELBOLD, Bisfchop van
Utrecht, bevel gaf, om Dordrecht te flegten,
en de Friezen van daar te verdry ven (g),
Den Bisfchoppen van Keulen en Luik werdt
ook gelast, hunne Krygsmagt, ten zelfden
einde, famen te voegen (7Ü).
Gaarne werden deeze bevelen gehoord:
en terwyl Hertog Godefrid en de twee
laatstgemelde Bisfchoppen eene genoegzaame
Krygsmagt by een verzamelden, was Bisfchop
Adelbold, die van eenen oorlogszugtigen
lart was, op middelen bedagt, om den Hollandfchen
Graave, op de grenzen, afbreuk
:e doen.
Hy hadt, geduurende zyne Bisfchoppelyte
Regeeringe, over de grenzen van het
Stigt, naar den kant van Bodegrave, eerst,
:ekeren Wirich, daar na, eenen Godezo, tot
3 Markgraaf, aangedeld. Thans bekleedde
< leeze waardigheid Dirk, Zoon van Bavo (T),
i jemeenlyk, in onze Kronyken, Dirk Bavo
t ;enaamd. Deez' ondernam, terdond, op
^delbolds last, de Landen des Hollandfchen
< braafs, door geduurige invallen, te ontrusten,
)och 't leedt niet lang, of Dirk de III. hadt
ulk eene aanzienlyke magt by een gebragt,
| lat het hem weinig werks kostte, om Dirk
1 Savo, uit deszelfs Graaffchap, te verdryven,
t n zig van het zelve, ten nadeele der U-
t rechtfche Kerke, volkomen meester te maa-
li en (k). Bisfchop Adelbold rukte wel terdond
eeni-
Qr) ALPERT. de Diverf. Tempor. Libr. U. Cap. XXI. CoL
4 19.
C*5 HM.DP.TCI Chron. Camerac. Libr. III. Cap. 22.
CO Diploma Henriti II.

VI. BOEK. H I S T O R I E . H3
eeniee benden te hoop, met welken hy den DlRKlIfc
Neder­
Hollandfchen Graave, op den tienden van laag vaa
Hooimaand des jaars 1018 , Aag leverde, doch Bisfchop
hy kreeg de nederlaag, in welke een goed Adel­
setal van Stigtfche Ridderen en Knaapen ombold.kwam. Graaf Dirk de III. hegtte, federt, het
Land beoosten den Ryn by Bodegrave en Jiodesrave
zelve aan zyn Graaffchap.
Godefrid, Hertog van Lotharingen, hadt
ondertusfchen eene Scheepsvloot uitgerust,
van zins om daar mede de Waal en Merwe
af te zakken, en Graave Dirk Dordrecht te
ontweldigen. De Bisfchoppen van Keulen,
Kameryk en Luik werden ook ter Heirvaart
befchreeven (/). Doch de laatstgemelde,,Saldrik
genaamd, begaf zig, fchoorvoetende er
met een ziekelyk lighaam, op den togt, er
overleedt, te. Tiel, op den negen en twin
tio-den van Hooimaand @w> De Zamelplaat
der Bondgenooten was in de Betuwe bekemi ï
(V), welke Landdreek, by een' oud' Schry
Ver 00» den naam van Eiland draagt., o r
om dat zy reeds de gedaante van een Ei
land hadt aangenomen, of om dat zy ee 1
cedeelte was van het aloude Eiland der tit
tavieren. De Bondgenooten hadden, op de 1
Waaldroom by Nieuwmegen, een goe i
rrctal van Schepen by een gebragt; hoew< :1
hunne manfchap bekwaamer was, om te paa:
de "dan om te water te ftryden f» t Voo
(O ANSFXMUS in Baldrico Cap. VKUU
f «O Annal. Saxo. ad annum 1018.
(»5 DITMAR. Ubr. VIII. p. 425-
>o) DITMAR. Libr. VIII. p. 4?f- T T iiü ,- x r c
Qi) ALPBRT. de Diverfit, Tempor. Libr. II. Cap. o
Iiy.
XX.
Stryd
omtrent
de Merwe,
in
welken
Graaf
Dirk de
overwinning
behaalt.

I
144 V A D E R L A N D SC HE VI. BOEIT;
neemcn was, het Volk, te fchepe, de Waal
af te voeren, tot aan het Water de Alblas,
naar 't welk de Alblasjèrwaard zynen naam
heeft; van waar men Dordrecht, met gemak,
meende te zullen konnen dwingen.
Graaf Dirk, die den vyand te lande verwagtte,
deedt, in alleryl, de Giesfenb-rugge, een
weinig boven de Alblas, over het Water de
Gies/èn, gelegen, bezetten, met oogmerk,
om hem daar te fluiten. Doch de Bondgenooten
bedienden zig van eenen donkeren nagt,
en zakten zonder gerugt te maaken , de
Giesfen voorby (.7). Met het aanbreeken van
üen dag, bevondt zig de vyandelykc Vloot
yp de Merwe, voor de Landdreck, die, by
jude Schryvers, den naam van Fier dingen
haagt (r). Graaf Dirk vernam, te laat, dat
iem de vyand ontglipt was. 't Was juist hoog
retyde, en Hertog Godefrid nam deeze gelegenheid
waar, om het grootde gedeelte' zyicr
benden aan land te zetten", geevende
.an de overigen bevel, om met de Schepen
n 't diep te gaan leggen, op dat zy geen ge-
•aar ioopen mogten , van, met het vallen
'an 't water, aan den grond te raaken (V).
Friezen, Graat Dirks onderzaaten, waren
vel terdond in de weer geweest, om de .tonen,
die, op den oever, tot bakens verflreken,
of, in den droom, de ondiepten deel
en- kennen, af te werpen cn weg te neemen
*); doch zo dra vernamen zy' de talryke
magt
C ö) Ai.PERT. de Diveif. Temp. libr, II. Cap. XXI. Col.
KJ.
(.O- W- ibid,
O) fd ibid.
Uj U. ibjd.

VL BOEK. H I S T O R I É . 145
magt des vyands niet, of de Bewooners en;
van" het Bosch Mereweda en het omgelegen
platte land verlieten hunne wooningen , en
vlooden naar de Vesting Dordrecht («). Het
Land hier omtrent was doorfneeden met verfcheiden'
Graften: 't zy, gelyk een oudSchryver
gist, om het voor den vyand ongenaakbaarer
te maaken, of om zig, in die Graften,
van het Zeewater, welk hier, met de Springvloeden,
hoogftondt, te ontlasten Qv). Doch
tusfchen dit laag Land, verhieven zig eenige
Terpen of hoogten, op eene van welken, Dordrecht
geüigt was. Van déeze hoogten gaven
de Friezen agt op de beweegingen des vyands,
bedooten hebbende aidaar af te wagten, wat
hy ondernecmen zou. Hertog Godefrid hieldt,
ondertusfchen, Dordrecht van verre omringd;
doch bevroedende, dat het hem onmogclyk
zou zyn, de Plaats te bemagtigen, zo lang hy
de Friezen niet, van hunne hoogten, en uit
hun gebroken Land, tot een' velddag gelokt,
èn gedaageh hadt; beval hy aan eenige ligtgewapenden
voor uit te fpattert tot aan de Legerplaatfen
der Friezen, dezelven ten ftryde
uit te daagen, en terdond daar na, in goede
orde, af te trekken; op dat de Friezen, hef t
volgende, van 't gros des Legers, op ruime!
Slagveld, zouden konnen ontvangen worden
Het bevel werdt nagekomen O). Mei L
werdt, op 't gebroken en moerasfig land y
haast handgemeen. Graaf Dirk hadt zyi \
Le
GO ALPERT. Libr. II. Cap. XXI. Col, 12/3,
(v) LI. Ibid.
\/j ALPERT. Libr. IW Qap. XXI,
II. DEEL. &
}1RK. Ulf

146 V A D E R L A N D SC H E VI. BOEK;
PlRKlII. Leger in twee deelen verdeeld. Het een deel
viel den vyand van vooren aan. Met het ander,
over welk hy zelf gebied voerde, trof hy
hem op zyde. Zo fel werdt 'er gevogten (V),
dat de Lotharingfche benden, niet in goede
orde, gelyk de affpraak was, maar hals over
hoofd aftrokken. Dit bragt terdond den fchrik
in 't vyandelyk Leger. Die vermeerderd werdt,
doordien zekere bloedverwant der Friezen, die
zig onder de vlugtende vyanden bcvondt, uit
list of losheid, een gerugt verfpreidde, dat
Hertog Godefrid zelf, door de Friezen, aangevallen,
en op de vlugt gejaagd was (y).
Straks hierop, verhief zig een gefchreeuw
van Vliedt! Vliedt! (z) door 'tgantfche Leger ;
zonder dat men regt wist, wie 'er de eerde
oorzaak van ware. Toen werdt het vlugten
algemeen. Die den droom bereiken konden,
bergdenzig, zwemmende of waadende, inde
Schepen, welker fommigen, te zwaar belaaden,
te gronde gingen. Die geen tyd gehad
hadden, om zig van hunne Wapenen te ontdoen,
en geharnast te water gegaan waren,
bleeven, in merkelyken getale, in den modder
teeken, alwaar zy wel haast verfmoorden. Anderen
, die de Schepen bereikt hadden, bragten,
zonder hunne Spitsbroeders af te wagten,
ie riemen in 't water, en roeiden den droom
3p f». En zo gelukte het Bisfchop Adelbold,
net weinige manfehap , in zeker Vaartuig,
iet Lyf te bergen 0> Graaf Dirk, deeze
onf
» DITMAR. Libr. VIII. p. 425.
(y) ALPERT. Libr. II. Cr.p. XXI.
DITMAR. Libr. VIII. p. 425. SICECERT. CEMBI. ei
jolt;.
( aj ALPERT. Libr. II Qap. XXI.
( b) DITMAR. Libr. VIlï. \2$.

Vl. ËOEK. H I S T O R I E . 147
onvcrwagttc vlugt verneemende, ligtte een DIRK tit.
gedeelte der bezetting uit Dordrecht, en rende
dert vlugtenden vyand agter na. Toen werdt
'er nog eene groote menigte geflaagen, en de
wea; bezaaid met Lyken. Hertog Godefrid
zelï, gekwetst zynde (Y), werdt gevangelyk
haar Dordrecht gebragt; doch eerlang opvrye
voeten gedeld, onder voorwaarde; dat hy,
Voor de Friezen, verzoening ten Keizerlyken
Hove verwerven zou, gelyk ook gefchiedde
(d). Graaf Dirk behaalde deeze merkwaardige
overwinning, op Woensdag, den ncgënentwintigden
van Hooimaand des jaars duizendenagttien;
en bleef, federt, iri 't bezit van 't
Bosch Mcrevveda en van de naaste droomen
en Landeryen (e). De magt zyner vyandert
was ook geweldig geknakt, door deeze nederlaag.
De Luikfche en Kamerykfcbe Knegten
waren byna allen omgekomen (ƒ). Van de
zyde des Utrcchtfchen Bisfchops, waren ook
feenige Graaven, Ridders en Geestelyken gefneuveld
(g). Kortom, de oude Schryvers
getuigen j dat 'er, na den tyd van Karei den
Grooten, hier te Lande, zo zwaar een verlies
niet geleeden was (h). Ook geloofde meti
toen , dat het onheil ^ den Lande hierin
Overgekomen, niet lang te vooren, door eene
groote S taartder (T), en door een vinnig
Vogelgevegt, ter plaatfe van den flag voorgevallen
, voorfpeld was geweest
Graaf
CO BALDÏIICI Chron. Cnmer. Libr. Ilt. Cap. 33.

DIRK III.
XXI.
Vrede
tusfchen
den Graave
van
Holland
en den
Bisfchop
van
Utrecht.
148 VADERLANDSCHE VI. BOEK;
Graaf Dirk trok, ondertusfchen, uit deezen
algemeenen ramp, niet weinig voordeels. Bisfchop
Adelbold werdt, zyns ondanks, genoodzaakt,
vrede met hem te maaken. De voorwaarden
werden, door tusfchenfpraak van
Godefrid, Hertog van Lotharingen, getroffen
(/); doch niemant der ouden heeft naauwkeurig
genoeg aangetekend, welken dezelven
geweest zyn.
Zeker genoeg is 't, dat Graaf Dirk ih 't bezit
bevestigd is, van de Landen omtrent Dor­
drecht en Bodegrave; doch 't is waarfchynlyk,
dat hy dezelven van den Utrechtfchen
Bisfchop ter Leen heeft gehouden. Men heeft
nog eene oude Lyst van de Leenmannen der
Utrechtfche Kerke, in welke de Graaf van
Holland, als 's BisfchopsMaarfchalk, gedagt,
en verfcheiden' Landen opgenoemd worden,
welken hy van de Utrechtfche Kerke ter Leen
hielde. Sommigen brengen deeze Lyst tot den
tyd van Bisfchop Adelbold, die in 't hoofd
derzelve genoemd wordt (m). Doch anderen
houden de oudheid en egtheid derzelve verdage
(») •> waar toe te meer reden is, om dat
zy, by de verfcheiden' Schryvers, die dezelve
aanhaalen, niet eveneens gevonden wordt
(o). 't Schynt wel een werk van ouden oorfprong
te zyn, en veelligt van Adelbolds tyd;
doch merkelyk aangevuld en bedorven , in
laater tyden. Van den Hollandfchen Graave
leest men 'er, onder anderen, in, dat hy het
Graaffchap van Holland van den Utrechtfchen
Bis-
CO DITMAR-X/W. VIII. p. 426. Annal. Siacb.a&atttttmitdS.
(m) HEDA in Adelboldo. p\ III.
I »5 BUCHELIUS ad HEDAM p. J17.
(O Vide Chron. de XrajtClo apud MATTH. Analeét. l

VI. BOEK. H I S T O R I E . 149
Bisfchop, als een vry Leenman,, ter Leen ] )lRIiIH.
hieldt : doch veelligt moet men, door dit
Graaffchap van Holland; het Graaffchap van
Bodegrave, welk Dirk de 111. aan Dirk Bavo
ontweldigd hadt, verdaan. En 't is gantsch
niet vreemd, dat Adelbold dit Graaffchap,
.welk Dirk de III. reeds bemagtigd hadt, by
't fluiten der Vrede, aan hem ter Leen opgedraagen
heeft. Zomen anders de Lyst, van
welke wy fpreeken, tot laatere tyden brengen
wil, kan men, voor het Graaffchap van Holland,
het Graaffchap van Gerolf en deszelfs
opvolgers neemen, welk, gelyk wy hier na
zullen zien, in 't jaar 1064, by Keizerlyke
Brieven, aan den Bisfchop van Utrecht werdt
opgedraagen. Men mag ook vermoeden,
dat de Graaf van Holland zig verbonden hebbe,
het Stigt van Utrecht, met de wape*
nen, te befchermen, en dat hy hierom, federt
, den naam van Maarfchalk des Bisfchops
gedraagen heeft; door welken naam, onder
anderen, oulings, gelyk tegenwoordig, een
Legerhoofd betekend werdt. Voorts hadt een
Maarfchalk ook de eer van het zwaard voor
den Bisfchop te draagen, by deszelfs. inwy -
ding, en den toom van 's Bisfchops paard vas.t
5e houden, terwyl hy 'er aftradt (p).
Na 't fluiten der Vrede met Bisfchop Adel­ Graaf
bold fchijnt Graaf Dirk wederom in de gunst Dirk
woont dt
des Keizers herfteld te zyn. Immers hy verRykfdafcheen,
in Herfdmaand des jaats 'eenduizendjen by.
vierentwintig, op den Ryksdag, op welken
KOEN RA AD, Hertog van Zwaben, in de
plaats
1024.
rp") ISdc HEDAM p. in. & Excerpt, ej» Chron.- Brem. nptid
LtiUiNiT. To.;i. II. p. 271.
K 3

i5o VADERLANDSCHE VI.BOEK,
PUIK III. plaats van Henrik den IT., tot Keizer verkooren
werdt. De Schryver, die dit verhaalt,
noemt onzen Graaf Dirk van Friesland\Thiede~
ricus FrefoniaKq). Ook gewaagt hy , onder
dien zelfden naam, van hem, by gelegenheid
van zekere algemeene byeenkomst der Ryks-
1030. Vorden, die, in Herfstmaand des jaars eenduizendendertig,
te Hirtsfeld gehouden, en
door Graave Dirk ook bygewoond werdt (r).
XXII. Omtrent deezen zelfden tyd, op den vyfEyzonden
van Zomer- of van Oogstmaand, overleedt
derheden
wegens Sivaard, of Sikko,de Broeder van Graaf Dirk
Sivard den III. (s). Hy werdt te Egrnond, welks
ofSikko, Abtdy hy en zyne Huisvrouw rykelyk begif­
Broeder tigd hadden, begraaven (Y). Weinig gegrond
van Dirk
den III. ' befcheid vindt mén van hem, in oude Gedenkfchriften.
Onze Kronyken vernaaien, dat by,
met zynen Broeder overhoop geraakt zynde,
m, zo fommigen willen, zelfs eenen'dood-!
lag begaan hebbende, naar Kennemerland
idugtte- alwaar hy, door de fchoonhcid of
ooze trecken van zekere Tetta oïTietburg bekoord
, zig met haar, in een gantsch bngelyk
Huwelyk, begaf. Zy was de ' Dogtcr van
zekeren Gozewyn: die, uit Friesland, dat is
vVestfriesland, te Kastrichcm was komen woonen.
Dit Huwelyk vermeerderde de oneenigaeid
tusfchen Sikko.cn zynen Broeder, dien
ly het bewind van 't Vaderlyk Graaffchap
uisgünde. Zo hoog liep de twecdragt, dat
• Graaf
(7) Vita. MEINVVERCI Epifc. Paderbr. C.-rP. XGIIÏ. h Q

VI. BOEK. H I S T O R I E . 151
Graaf Dirk op zyns Broeders lceven toelei. DIRK III.
Eindelyk werdt hem, by verdrag, het bewind
over Kennemerland en Westfriesland, onder
zynen Broeder, afgeltaan O). Hy liet twee
Zoonen na, Dirk, den eerfren Heer van Brederode
en Zevenbergen, en Godefrid, Heer
van Luxemburg f». Graaf Dirk de III. hieldt,
na Sikkos dood, 't bewind over Kennemerland
en Westfriesland wederom aan zig (w~).
De rust, die hy, na 't eindigen van den XXIII.
Graaf
Utrechtfchen kryg en na de dood zyns Broe­
Dirk de
ders, genoot, gaf hem gelegenheid tot het III. trekt
onderneemen eener Pelgrimaadje naar Palesti­ naar 't
Heilige
na , van waar hy, het Graf des Heeren en de
Land.
andere Heilige plaatfen Godsdienstiglyk beOorzogt hebbende, na verlóóp van eenigen tyd, fprong
behouden te rug kwam. Hy was de eerfte der der Pelgrimaad
Hollandfche Graaven, die deezen togt onderjendernam (V). Doch 't was, al federt eenige eeuwaards.wen , by klein en groot, gebruikelyk geweest,
niét fiepts uit Griekenland en Italië; maar zelfs
uit de afgelegenfte deelen der Christen - weereld,
het Heilige Graf te Jeruzalem, in Pelgrimaadje,
te gaan bezoeken. De Kalifen, opvolgers
van Mahomet, Palestina bemagtigd
hebbende, gaven den Christenen hier doorgaans
vryheid toe : en de Kalif, Adron,
hadt zelfs, ten teken deezer vryheid , de
neutels van 't Heilige Graf aan Karei den
Grooten toegezonden (3?). Somtyds Werdt
dee-
('*) LEON MONACII. p- 144 J Ï5°'
O') ld. Ibid. . . . . ' ;
>w) ld. ibid.
(x) M. ST;IKE in Dirk III. bl- 23.
{y) geiNHART. Annal. ad ann. 801.
K 4

DIRK III.
deeze vryheid wel eens wederom befnoeid.
Ook liepen de Pelgrims, nu en dun, gevaar
van door de Arabii'ehc Struikroovcrs geplonderd
te worden. Doch hun yver overwon
deeze zwaarigheden. In de elfde eeuwe, fchynen
de Pelgrimaadjen naar Jeruzalem toegenomen
te zyn, naar maate dat de Pelgrimaadjen
naar Rome, om de Graven der Apostelen
te bezoeken, gevaarlyker werden, en daar
floor in minder agting raakten. Rome was,
federt veele jaaren, een tooncel van allerlei
jngebondenhcden geweest. De Paufen, die 't
vwaad, door hun gezag en voorbeeld, behoorlen
geduit te hebben, waren 'er voorgangers
n (z). De offerhanden der Pelgrims werden
jewcldiglyk geroofd: de mannen onder hen
i
varen dikwils huns lyfs, de vrouwen haarer
< :ere niet zeker (a); al het welke oorzaak was,
( iat Rome, minder dan voorheen, uit Gods->-
( iienstigheid, bezogt werdt. Daarentegen,,
del 'er, in den aanvang der elfde eeuwe, iet
'•oor, 't welk veele voornaame luiden dentogc
ïaar 't Heilige Land deedt onderneemen. De
1
ioudaan van Babilonie hadt, in of omtrenthet
aar 1009, de Kerk van 't Heilige Graf doen om-
j r
erwerpen: aangehitst, zo geloofd werdt, door
lejooden van Órleans, die hem diets gemaakt
i
laddcn, dat de Christenen, onder den fchyn
1 r
an het Heilige Graf te bezoeken-, toelcidenop
iet bemagtigen van zyn Ryk. Doch vyf jaareq
—•<
}
152 V A D E R L A N D S C H E VI. Bom
f«5 LtUTPRANDI Hifb Liir. VI. Cap. 6.
(.a) WILLELM. MALWESU. Lil'7. 11. Öapi 2;=
laa-'

VL BOEK. H I S T O R I E . 153
laater , werdt de Kerk, door zyne eigene DIRK IV,
Moeder, Maria, dieChristens was,wederom
herhouwd. En toen zag men,jaaren agter een,
menigten van Pelgrims, onder welken veele
Vorften, Bisfchoppen en andere Grooten waren,
den togt naar Jeruzalem onderneemen,
om de nieuwe Kerk te bezien en te begiftigen
Q). Met dit byzonder oogmerk, heeft Graai
Dirk de III., waarfchynlyk, ook de Pelgrimaadje
naar 't Heilige Land gedaan. Van zyne
bedryven, na zyne terugkomst, vindt men
niet byzonders aangetekend. Hy overleedt Dood
op den zevenentwintigften van Bloeimaand van Dirk
den lil.
des jaars eenduizend negenendertig, nalaa-
1039.
tende, by zyne Gemaalin, Othilde of IFitb'üde,
Dogter van Otto, Hertog der Saxers.
twee Zoonen, Dirk en Floris (

PlRK IV.
' 3
XXV.
Oor- ^
fprong
der twee- .
dragt ais- -i
154 VADEPvLA NDSCHE VI. BOEK.
zynen Zoon Mcnrik, en verderen Hofftoet,
aldaar het Pinkderfeest te vieren, overleedt
'er, niet lang na Graaf Dirk den III., op den
vierden van Zomermaand (

VI. BOEK. H I S T O R I E . IfS
£ e in den aanvang der elfde eeuwe, in oorlok
mee Arnoud, Graave van Valenchyn die
zvn Graaffchap van den Keizer, toen Henrik
den II , ter Leen hielde. Boudewyn bemagngde
de StadValcnchyn, die, federt, door Keizer
Henrik, als Leenheer van Graave Arnoud,
belegerd werdt. Doch de Graaf van Vlaanderen,
met Krygsvolk van Robert, Koning van
Frankryk, gederkt, noodzaakte den Keizer t
beleg op te brceken. Dit gebeurde, in fc jaar
1006 a). In 't volgende jaar, doeg de Keizer
't beleg voor 't Slot van Gend, welk hy inkreeg.
Graaf Boudewyn neigde toen tot een
verdrag: welk voordeelig genoeg voor hem
uitviel; alzo de Keizer hem aan zig verbinden
wilde, om, door zyn moed en vermogen,
de Neder - Lotharingers, die zeer tot opiland
neigden, in toom te houden. Hy het hem dan
Vafenchyn, mids hy 't van h Ryk ter Leen
hieldt: en'droeg hem zelfs, niet lang daar
na, Walcheren (/), en za fommigen ichryven,
nog andere ZceuwfchC Eilanden op ( »
Vlaanderen zou zig zelfs, oudtyds, tot aan
het Zeeuwsch Eiland Schouwen toe, hebben
d a t a n t s c h
uit*edrekt (»); zo g Zeeland Bewesten-Schelde
tot Vlaanderen zou behoora
hebben. ,
De Hollandfche Graaven beweerden ouacr
re"t op de Zeeuwfche Eilanden Bevvcter-
Schelde te hebben; doch op wat grond£ is
bezwaarlyk aan te wyzen. De Vlaamfche Kro-
I nyk*
rt^i Ctpiro # GEMntAC. ad annum 1006.
C?5D!5MAKS. VI. P- 38> IPER» Chron. S. B«u=.&,.
SXXIV. SIGEH. GEMBI. ad annum 1007.
V»0 MEVB-t. ad amu i«>7 • . „. . I
[UJ OLIVES. VRt.>. Siiül. Comit. FIjKJdr. p. 34«
DIRK IV,
fclien
Holland
sri Vlaanderen.
Onderzoek
van
het Regr.
der Hol­
landfche
Graaven

DIRK IV. nykfchryvers willen, dat zy zig beriepen, op
op Zee­
de Gifte van Keizer Lodewyk van 't Woud
land Be-
.fvesten Wasda, waar voor men dan Walcheren
Schelde. neemt, in den jaare 868, gedaan (V). Anders
zou men mogen gisfen, dat zy hun regt
vestigden, op.laater Giftbrieven, by welken
hun Graaffchap, Zuidwaards tot aan Fortrapa
wordt bepaald: welk Fortrapa, met de meeste
fchynbaarheid , in Zuidbeveland gezogt
wordt(ƒ>). Doch wat hier ook van zy, Zeeland
Bewesten-Schelde is lang een twistappel
geweest, tusfchen de Graaven van Holland
211 yan Vlaanderen. De tweedragt, hieruit
1045. j>n titaan, was, agt ik, oorzaak van den inval in
Friesland, in 't jaar eenduizend vyfenveertig,
< loor Boudewyn den V., Graave van Vlaan-
1 leren, ondernomen: van welken ons de Kro-
1 lykfchryvers niets anders melden, dan dat hy
yne vyanden verflaagen heeft, en zonder
1 chade geieeden. te hebben , zegepraalend
1 'huiswaards gekeerd is (q).
XXVI. .
Nieuwe c
onlust
tusfchen *
Holland c
en 2
Utrecht. £
156" V A D E R L A N D S C H E VI. BOEK.
Men mag, niet zonder reden, vermoeden,
at deeze, nederlaag, den Hollandfchen Graae
toegebragt, den Utrechtfchen Bisfchop weerom
aanleiding zal hebben gegeven, omKeier
Henrik den 111., tot eenen Kryg tegen Dirk
en IV. op. te hitfen; fchoon ons hiervan,
É een duidelyk blyk, in de oude Gedenkfchri£
ti m, is voorgekomen. De Bisfchoppen Adel-
b old en Bernulf zagen, dit weet men, Graaf
r hrk ongaarne , in 't bezit der Landen omtrent
d
2 Merwe en Ryn. Adelbold wist, van Kei'zer
CO MEYERTTS uhi fvprc.
OO Zie hier voor bl. ioS.
C?) MEYERUS ad annum 1045.

VI. BOEK. H I S T O R I É . *57
zer Koenraad den II., al in den jaare 1027,:
het Graaffchap in Teisterbant te verkrygen,
met zo volkomen regt van gebieden,
dat 'er niemant, naderhand, iet over te zeggen
mogt hebben f>> Vermoedelyk wordt
hiermede een Graaffchap gemeend, welk
thans, gedeeltelyk ten minsten, in Dirks geweld
was, en dan kan 't geen ander zyn, dan
't gene omtrent Dordrecht gelegen was. Immers
men weet, van elders, dat zowel Keizer
Koenraad, als Henrik de II., en Henrik
de HL, veel moeite aangewend hebben, om
de Utrechtfche Kerke wederom in 't bezit te
dellen van de goederen, omtrent de Merwe,
de Waal, den Ryn en elders gelegen, en
haar, zo men voorgaf, door Graave Dirk den
Iü., en zyne twee Zoonen, geweldiglyk ont­
roofd ( O-
W a t
Henrik de II. hier toegedaan
hebbe, is te vooren verhaald. Zo Koenraad
meer dan de gemelde Gift in 't werk gedeld
heeft, om de Utrechtfche Kerk in haar regt
te handhaaven, hebben de oude Schryvers,
die tot onze kennis gekomen zyn, verzuimd
zulks aan te tekenen. Doch van de verrigtinsren
des tegenwoordigen Keizers, Henrik den
III., ten behoeve der Utrechtfche Kerke, zullen
wy net, uit de egtfle berigten, verilagdoen.
Met den aanvang des jaars eenduizend zesenveertig
, hadt de Keizer eene tamelyke
Vloot Schepen en een aanzienlyk getal van
o-ewapenden byeen verzameld. De Schepen
fchynen op de Maaze te water gebragt te
zyn;
Cr~) Diplom. Connuli II. apud HEDAM p. H4-
CO Diuloma Henrid IV.

3ÖJRK IV.
Hord- h
recht J
wordt .
3 tl
ingeno­
men.
I
1
]
1
1
2
i
c
j
z
t$8 VADERLANDSCHE VI. Bost;
zyn; «doch de Keizer en andere Grooten begaven,
zig, om het Paaschfeest te vieren,naar
Utrecht, welke Stad, de Schryver, die hier
van gewaagt, en deezen tyd beleefde, nog
eene Stad van Friesland noemt (t). Onder
de Bondgenooten of Leenmannen des Keizers,
die hem, op deezen togt, verzelden, worden
Lambert de II, Graaf van Leuven, en Wazoy Bisfchop van Luik, met naame gemeld (u\
Doch de laatfte was zo onbcdreeven in den
Wapenhandel, dat hy zig, niet dan fchoorvoetende
en vol vreeze, op den togt begaf.
3ok hieldt hy zig, geduurende den dryd, aloos
in de agterhoede, 't welk hy, naderïand,
met driehonderd ponden zilvers, ten
>ehoeve der Keizerlyke Schatkist, boeten
noest (V).
; Na 't vieren van 't Paaschfeest, begaven
ig de Keizer en de andere Legerhoofden
iaar de Vloote; die vast den droom afzakte,
n wel haast Dordrecht bereikt hadt. De Plaats
rerdt terdond bedooten door 't Keizerlyk Leer,
cn zo hevig bedormd, dat men 't, eertng,
opgeeven moest. De Keizer, Dorrecht
van bezetting voorzien hebbende, zak-
: met de Vloot af naar Vlaardingen, alwaar
g Graaf Dirk toen bevondt f»- De oudde
d -T Schryveren, uit welken wy 't verhaal van
d =ezen togt ontleend hebben, noemt Graaf Dirk,
by
c,
CO HERMANN. CONTRACT, ad annum IOJÖ.
( ti) Magn Chron. Belg. p. 114.
(vj ANSELMUS in Wazone. Cap. CVII. Cesta V.phc. LeoA
%. 003.
P & D ü R A N D
- Veter. Monum. "«2
>) Magn. Chrono Belg. p. 114.

VI. BOEK. H I S T O R I E . 159
by deeze gelegenheid, MARKGRAAF VAN]
VLAARDINGEN (tf), verdaande, waarfchynlyk,
door Vlaardingen, niet alleen de
Stede van dien naam, maar ook de gantfche
Landfrreek daaromtrent, die, aan den mond
der Maaze, digt aan Zee, gelegen, als de uiterfte
grensfcheiding des Ryks, aan deezen
kant, werdt aangemerkt: waarom ook den
Graaf de naam van Mark- of Grens graaf
gegeven werdt. Dezelfde Schryver noemt
den mond der Maaze, voor Vlaardingen, de
Vlaardinger engte [Fretum Phladirtingum~];
waaruit veelligt af te neemen is, dat de geweldige
wyde mond der Maaze, van welken
oude Schryvers (y) gewaagen, door den tyd,
reeds merkelyk enger geworden was.
Graaf Dirk werdt, eer hy 't wist, te Vlaardingen
verrast, door de Keizerlyke Vloote,
weshalve hy de Plaats ruimde, die, terdond;
door de Keizerfchen, bezet werdt. Keenen-
bnrg, eene derkte, aan het water de Keen in.
Delfland gelegen, werdt, insgelyks, door
hen, bemagtigd (2); en dus de gantfche Landftreek,
die de Hollandfche Graaven der
Utrechtfche Kerke, zo men voorgaf, onregtvaardiglyk
ontweldigd hadden, hun wederom
afhandig gemaakt (

160 VADERLAND SC ME VI. BOEK':
DIRK IV; den Keizer op te liaan Gozilo, Broe-
van Loder en opvolger van Godefrid, Hertog van
tharin Lotharingen * overleeden zynde, hadt twee
gen.
Zoonen nagelaaten , Gozilo en Godefrid.
Voor zyn overlyden, hadt hy, met 's Keizers
bewilliging, Gozilo, fchoon onbekwaam tot
de Regeeringe, tot zynen opvolger in Opper-
Mharingéto-gmSkx (c). Godefrid,wienNeier
- Lotharingen, te vooren reeds, toegelegd
was, hier over te onvrede, vatte de wapenen
op tegen den Keizer, en poogde zig, ook van
Opper - Lotharingen, met geweld, meester te
maaken. Het gantfche land, tot aan den Ryn
toe, werdt, door hem, afgeloopen; en Hertog
(llbrecht, dien de Keizer, in Gozilo's plaats, 't
rebied over Opper-Lotharingen opgedraagen
a'adt, in eenen veldflag, overwonnen en gedood.
Dit gebeurde, in 'tjaar 1044CW). Godefridzig,*
laderhand, op den raad zyner vrienden, aan
:
de genade des Keizers hebbende overgegeven,
werdt eenigen tyd gevangen gehouden; doch
eerlang wederom op vrye voeten gefield (e).
Boen, ziende dat hem zyne onderwerping
niets gebaat hadt, dreef hem de flegte Haat
syner zaaken andermaal tot eenen opfhmd.
Dit befluit nam hy juist op dien tyd, als de
Mollandfche Graaf een diergelyk genomen
hadt. Hertog Godefrid en Graaf Dirk maakten
dan terflond een verbond famen, om den
Keizer alle afbreuk te doen, en zig in 't vertooren
of ontnomen bewind te herftellen.
D«
{\b 3 HERMANN. CONTR. ad annum 1046.
tel HERMANN. CONTR. ad annum 1044. SIGEB. CamL.
ld annum 104a.
(dj LAMB. SCHAFNABÜRQ. ad annum 1044. SIGEDERT. GS-VJ*
ILAC. ad annum I0481
(O LAMüKii.T. SCIIAFNAE. ad aimos 1044, 1045.

Yi. BOEK. H I S T O R I É . i6t
De Hertog Relde zig terftond in {laat, om: DiffK IV.
zyn woord naar te komen. En behalven ande­ t Paleis
eNieuwre
nadeelen, die hy den Ryke toebragt, ge-' negen
lukte het hem, de Stad Nieuwmcgcn tc be-, ,'erbrand,
magtigen, en het Vorftelyk Paleis, aldaar
door Karei den Grooten geftigt, door den
brand, te vernielen Cf). Graaf Dirk zat ook
niet ftil, maar een vliegend Leger byeen gerukt
hebbende, liep hy het platte land der
naaste Bisdommen, waarfchynlyk Utrecht en
Luik, alomme af, ysfclyke verwoestingen aanregtende
(g).
"Het gros van *t Keizerlyk Leger was, na "t XXVII.
wel gelukken van den aanflag op Dordrecht Scheeps-
!tryd
en Vlaardingen, wederom te rug gekeerd, en
coor
de Keizer, midlerwyl met andere zaaken onVlaardinledig , vierde het Pinkfterfeest des volgenden gen,tus­ jaars te Spicrs, toen hy van de vyandeiykhefchen de
den van Hertog Godefrid en Graave Dirk tyCcizerchen en
ding kreeg. De Hertog fchikte hem, kort ilollan-
daar op, een gezantfehap toe, en wist zynen. iers.
opiïand zo. listiglyk te verfchoonen, dat de 1047.
Keizer befloot zyne magt, voor eerst, alleen'
tegen Graave Dirk te wenden (Jt). Tegen den
Herfst dan, werdt 'er wederom eene Vloot
toegerust, die, eerst langs den Ryn, cn vervolgens
langs de Waale en Maaze, tot voor
Vlaardingen afzakte. Een oud Schryver, die
van deezen togt gewaagt, zegt, dat de Keizer
zig toen van Rynsburg en Vlaardingen,
twee zeer fterke Steden in Friesland, meester
maak.
(f) LAMB. SCHAFNAB. ad annum 1046".
CgJ HERMANN. CONTRACT, ad annum 1047.
(A) HERMANN. CONTRACT, ad annum 1047.
II. DEEL. L

Dia* IV.
T64 VADERLAND5CIIE VI. BOEK;
maakte (f). Doch wy hebben gezien, dat
Vlaardingen, te vooren reeds, door hem, bemagtigd
was. 't Kan zyn, dat hy nu een gedeelte
zyner benden ontfcheept heeft, om
Ilynsburg in te neemen. Doch 't is bedenkelyk,
of men voor Ryr.sburg of Rinesburg, gelyk
'er eigenlyk ftaat, geen Kecnenburg moet
leezen, welk ook reeds te vooren overmeellerd
was. Dit wordt te waarfchynlyker, om
dat ouder Schryvers getuigen, dat de Keizer,
op deezen tweeden togt, "weinig uitregtte (&).
't Jaargetyde was te ver verloopen, en de
grond reeds, op veele plaatlèn, zo week geworden,
dat het ontfcheepte Leger weinig
fpoed maaken kon. Ook waren twee van de
grootde Schepen, met de ebbe, in den flyk
vast geraakt. Hier kwam nog by, dat de
Maasdyk, door eenen opgekomen hoogen
vloed, zo veel te lyden hadt, dat hy bezweek:
waardoor de Legerplaats des Keizers
alomme onderliep, en de Keizer zelf in gevaar
van verdrinken raakte. Toen gaf hy bevel,
om af te trekken en fcheep te gaan.
Graaf Dirk, die zig, by tyds, van een goed
getal van ligtgewapende vaartuigen voorzien
hadt, was, ondertusfchen, op de'flegt beman?
de en ten deele in 't flyk belemmerde Keizerlyke
Schepen aangevallen, van welken hy
zig, fchier zonder dag of ftoot, meester gemaakt
hadt; des de Keizer, geene kans ziende
, om zyner Vloote wederom magtig te worden,
CO LAMBERT. SCHAFNAE. ai annum 1047. Conf. Cl-romc
Heiveld, ad annum 1047. Ld. Schardii Tom. IKI ... . T
(k ~) HERÜANN. CONTRACT, ad annum 104-7,

VI. BOEK. H I S T O R I E . 163
den, den weg naar Utrecht infloeg. Graaf
Dirk, met weinige manfchap te lande geflapt,
vervolgde den wykenden vyand een fluk
wegs, en bragt hem, in zyne agterhoede ,
merkelyke fchade toe. Keizer Henrik kwam,
met het overfchot zyns Legers, ter naauwer
nood, behouden te Utrecht; en Graaf Dirk,
te rug gekeerd, trok, regt toe regt aan, op
Dordrecht, van welke Stad, hy zig, met
weinige moeite, meester maakte (7). Ook
viel hem, federt, wederom alles in handen,
dat hem te vooren ontweldigd was.
Doch hy genoot de vrugten zyner over- XXVIII.
winninge niet lang. In 't volgende jaar, te Luik, Doodvart
Dirk den
op een fteekfpel, verzogt zynde, hadt hy 't
IV.
ongeluk van den Broeder van Herman, Aarts- 1048.
bisfchop van Keulen, zo zwaar met eene fpeer
te kwetfen, dat hy 't beflierf: 't welk zo hoog
genomen werdt, dat de Bisfchoppelyken terllond
de Hollanders op 't Lyf vielen (111), en
onder anderen, twee Bastaardbroeders des
Graaven van Holland dood floegen («). Graaf
Dirk bergde zig, ter naauwer nood, met de
vlugt; doch was zo verfloord over 't bedryf
der Bisfchoppelyken, dat hy,te Dordrecht gekomen,
de Keulfche en Luikfche Koopvaardyfchepen,
die aldaar lagen, in den brand
deedt fleeken, en den Koopluiden deezer twee
Bisdommen, die zig in de Stad bevonden,
hunne waaren, niet dan na 't betaalen van eene
zwaare geldboete, volgen liet. Ook verboodt
CO HERMANN. CONTR ai annum 1047.
(«O tnltUi Tempor, by SCRIVERIUS Graaven, bi. 68.
£*0 Chron. vet. by SCRIVER. Graaven, bl 71.
L 2
hy
DIRK IV.

DIRK IV,
164 VADERLAND SC HE VI. BOBES
hy hun den handel in zyn Graaffchap (o). Dis
alles verbitterde de Bisfchoppen ten hoogden,
des zy, zig met de Bisfchoppen van Utrecht
en van Mets, en met Egbert, Markgraave
van Brandenburg, verbonden hebbende, een
aanzienlyk Leger byeen bragten, en tegen
den winter, als de wegen hard geworden, en
de wateren toegevrooren waren, naar Dordrecht
trokken Qö). Zy hielden heimelyk verftand
met eenige Hollandfche Edelen, die aldaar
Woonden, en zig niet ontzagen, hun de
Stad in handen te leveren: uit welke zy, federt,
het platte land alomme afliepen. Graaf
Dirk, die ondertusfchen ook een tamelyk Leger
byeen gerukt hadt, begaf zig, heimelyk,
naar Dordrecht, en geraakte 'er, op zekeren
nagt, door hulp van Ileere Gerard van
Vutten, ongemerkt, binnen. Zyne benden,
langs de ftraaten, in flagorde gefchaard hebbende,
viel hy den verraaderen en vyanden
20 onzagt op 't lyf, dat 'er eenige honderden
fneuvelden, en de overigen, nevens de Bisfchoppen
en den Markgraaf, genoodzaakt
werden, de Stad te ruimen. Doch Graaf Dirk ,
't daags na 't gevegt, zig, van weinigen verzeld,
langs de wallen, met wandelen vermaakende,
werdt, toen hy 'er minst op verdagt
was, door zekeren onbekenden Keulenaar,
die zig verfleken hadt, met een vergiftigen
pyl, in de dye gekwetst, zo gevaarlyk, dat
hy 't, binnen drie dagen, op den veertienden
van
(e) Rlanufcr. vet. interpol, by SCRIVER. Graaven bU -8»
Magnum Chron. Belg. Edit. 1 isturii p. iaC>. [114.]
(j>) IIKRMAINN. CONTRACT, *d tinium 1049.

VI. BOEK. H I S T O R I E . 165
van Louwmaand des jaars 1049, bedierf (/;).
Men toont te Dordrecht nog een Huis, Holland
genoemd, welk geloofd wordt, in de
plaats van het Huis, uit het welk de fchoot
gefchiedde, gebouwd te zyn. Ook draagt de
itraat, in welke den Graave dit ongeluk trof,
nog den naam van Graavenftraat.
Graaf Dirk de IV. was ongehuwd geftorven
, en werdt, door zynen Broeder,
FLORIS DEN I. opgevolgd (V) ; doch
daar fchynt eenige tyd verloopen geweest
te zyn, eer hy in 't gerust bezit zyns Graafsfchaps
geraaken kon. Want na de ongelukkige
dood van Graave Dirk, waren, zo
't fchynt, zyne geweeken vyanden teruggekeerd;
hadden zig van'het Land omtrent Dordrecht
meester gemaakt, cn het zelve den
Keizer onderworpen. Doch 't leedt niet lang,
of Hertog Godefrid van Lotharingen herwon
het zelve (0= 't Z
FLORIS I.
1049.
XXIX.
Floïis de
I. wordt
Graaf van
Holland.
v o o r z i
Y g zeiven, of ten
behoeve van Graave Floris, met wiens Broeder
hy zo naauw verbonden geweest was :
welk laatde waarfchynlyker is, om dat men
niet vindt, dat Graaf Floris eenige moeite hebbe
aangewend, om het Land omtrent Dordrecht,
by de oude Schryvers, Phladirtinga
of Vlaardingen genoemd, wederom magtig te
worden; doch wel, dat hy, niet lang na zyns
Broeders dood, in 't bezit van het zelve, geweest
Ca) Florar. Temp. & Manufcr. vet. by SCRIVER. Graaven bl.
€9, 70 TIIEOD. A LEYDIS & LEON. MONACII. iirevic. p. 144.
251.
(r) MEMS STOKF. in Flor. I. bl. 29.
(j) HERMANN. CONTRACT, ad annum 1049.
L 3

FLORIS I
XXX.
Toebereid
fels
van Bisfchop
Willem,
1675 VADERLANDSCHE VI. BOEK.
. vveest is (t). Hertog Godefrid, die niet ophieldt,
zig tegen den Keizer te kanten, werdt,
eerlang in een gevegt tegen de verbonden'
Bisfchoppen van Luik, Utrecht en Mets, geflaagen,
en op de vlugt gejaagd f». In 't jaar
1050, liet de Keizer zig, door tusfehenfpraak
van Paus Fiktor den II. en eenige andere Grooten,
met hem verzoenen (V)/Sedert behieldt
hy 's Keizers gunst, tot zynen dood toe, die
in 't jaar 1070 voorviel. Zyn Zoon, ook Godefrid
geheeten, en om zyne gebrekkeiyke
Lighaamsgedalte , de Bultenaar bygenaamd,
was zyn opvolger f». Hy zal ons, haast, in
't vervolg deezer Historie, ontmoeten.
Graaf Floris de I. bleef, midJerwyl, in 't
bezit van 't Land omtrent Dordrecht, en voer
voort met aldaar, gelyk zyne voorzaaten gedaan
hadden, tollen te heffen van de Koopwaaren,
die de droomen langs gevoerd werden
(ar). Men hieldt hem, te Utrecht, wel
voor eenen onregtvaardigen bezitter van dit
Land (j); doch 't Ieedt eenige jaaren, eer 'er
beflooten werdt, wederom de wapenen tegen
hem op te vatten.
De Bisfchoppelyke Stoel van Utrecht werdt
thans bekleed door WILLEM, Broeder v,n
WICHARD DEN III., Voogd van Gelder,
Hy was Bisfchop Bernulf, in 't jaar 1054, opgevolgd
O), en wordt ons, als een grootmoe-
CO Diplom. Henr. IV. apud IIEDAM p. 120.
(uj HERMANN. CONTR. ad annum 10 9.
OO LAMBGRT. SCHAFNAB. ad annum 1050.
(w) LAMMERT. SCHAFNAB. ad annum 1050.
(_X) Diplom. Henr. IV. apud HEDAM p. 130.
C.v) r:dc Diplom. Henr. IV. apud HEBAM p. i 2*.
(z) HE DA in Bemulpbo, p. n8. *

VI. BOEK. H I S T O R I E . 167
moedig en oorlogszugtig man, befchrceven
O). Zonderling wel ftondt hy ten Keizerlyken
hove; alwaar de dood van Henrik den III.,
die op den vyfden van Wynmaand des jaars 1056
voorviel, merkelyke verandering maakte. Zyn
Zoon, HENRIK DE IV, die nog geene vyf
jaaren bereikte, volgde hem op; terwyl Agnes,
de Keizerinne Weduwe, het Ryksbeftier
in handen hadt (F). Onder zulk eene Regeering
, behoefde het den Bisfchop niet veel
moeite te kosten, het Hof te beweegen, om
eene Heirvaart, tegen den Graave van Holland,
te doen beichryven, gelyk, omtrent
den aanvang des jaars 1058, gefchiedde. Bisfchop
Willem hieidt zig zelv' buiten den flryd
(F) ; 't welk naauvlyks met de dapperheid, die
men hem toefchryft, over een te brengen is.
Doch in zyne plaats, fchynt hy zynen Broeder,
Wichard, Voogd van Gelder, bewoogen
te hebben, om zig, ten zynen behoeve,
in deezen twist te mengen. De benden van
deezen, vereenigd met die van Anno, Aartsbitfehop
van Keulen, Thsoduin, Bisfchop van
Luik, Lambert den II., Graave van Leuven,
lierman, Graave of Heere van Knik
en Egbert, Markgraave van Brandenburg,
vêrfcheénen by tyds in Holland (V). Graaf
Floris, zulk eene aanzienlyke magt tegen zig
vereenigd ziende, bevondt zig in geene kleine
verlegenheid. De Manfchap, die hy, in
al-
(

i6§ V A D E R L A N D S C H E VI. BOEK,
FLORIS I, alleryl, hadt konnen byeen rukken, was te
gering in getal, om 'ereenen openbaaren veldflag
mede te waagen. Ook was het den Bondgenooten
reeds gelukt, eenige Sloten te bemagtigen.
De Schryver, die dit verhaalt, en
in den aanvang der volgende eeuwe overleedt,
zegt niet, welken deeze Sloten geweest zyn;
maar alleenlyk, dat zy dn Friesland gelegen
waren. Hy voegt 'er by, dat deeze overmce-
[fering eeniger Friefche Sloten den opfland der
Friezen^gedempt heeft (e). En mogelyk heefc
i 3raaf Floris, voor eenen tyd, geveinsd, de
vapenen te willen afleggen, om den vyand
Krygslist i e ligter eene kans af te zien. Doch 't ieedt
van Graaf liet lang, of hy ftelde zig in ftaat, om de
Floris,die ieizerfchen, niet door geweld, maar door
hem de j
ist, te overmeesteren. Hy wist dat het hun
overwin- >
ning doet i neest om Dordrecht en het omgelegen Land
behaalen. ^ e doen was, en verwagtte derhalve hier den
' i 'elflen aanfloot. Ook hadt hy zig hier geleerd.
Doch niet onkundig van zyne geringe
\
nagt, in vergelyking van de raagt zyner vy-
\
mden, hadthy, of in het naaste flagveld, of
3 angsalle de toegangen derwaards, diepe kui-
] en doen graaven, die met ligte horden, bo­
> en met dunne aarden zooden belegd, looslyk
i oegedekt werden (f): een Krygslist, van
i velken ons de Gefehiedenisfen deezer tyden
\ 'erfcheiden' voorbeelden uitleveren (g). Het
] -eger trok vast op Dordrecht aan; doch
;antsch en al onbewust van de laage, die hun,
door
CO SIGJJB. GEMBLAC. ad annum 1058.
ff) JOANN. A LEYDH Libr. XI. Cap. 6.
(g ) « * RECIN, ad annum SU?. & BUCHEL ad HEDAM p t

VI. BOEK. H I S T O R I E . 169
door de Hollanders, gelegd was, ftortte het
Paardenvolk , onverhoeds , in de looze putten,,
daar de agterden de voorden verpletterden.
De verwarring, die, hierdoor, in 't
gantfche Leger, veroorzaakt werdt, gaf Graave
Floris gelegenheid, om, met zyne geregelde
benden, op den bedremmelden vyand
aan te vallen, en 'er eene geweldige flagting
onder te wege te brengen. Kortom, de overwinning
verklaarde zig volkomenlyk voor
hem. De Voogd van Gelder en de Graaf van
Leuven vielen hem leevende in handen, en
werden, niet dan na het betaalen van een aanzienlyk
Losgeld, geflaakt (Jt). Graaf Floris
fchynt, na deezen dag, de verlooren'Sloten ook
wederom herwonnen te hebben ; alzo men
aangetekend vindt, dat hy zyne vyanden alomme
dermaate onder bedwang bragt, dat
zig niemant hunner veilig waande, in de fterke°
Plaatfen, die door hen bezet waren (/).
Weinige jaaren verliepen 'er egter, of men XXXI.
zag de Aartsbisfchop van Keulen, de Mark Graaf
Fjoris
graaf van Brandenburg, de Graaf van Kuik
tvordtjby
en eenige anderen wederom tegen den Graave [lemen,
van Holland te velde trekken. Graaf Floris overval­
hadt zig nu beter in daar van tegenweer gelen en
jedood.
deld, en een talryk Leger byeen gebragt. Om
IOÓI.
den kryg, zo ver als 't hem mogelyk was, van
de grenzen te houdeu, trok hy het vyandelyk
Leger tegen: 't welk vast, de Maaze langs,
herwaards kwam. De wederzydfche Legers
ontmoetten eikanderen tusfchen de Maaze
' f/») foAW», A T.F.vms Libr. XI. Cap. 6
MELIS STOKK i:t Floris I. 01. 2y,
L 5
en
FLORIS I.

170 V A D E R L A N D S C H E VI. BOEK.
'FLORIS I. en de Waal, niet verre van het Dorp Hemen,
thans ook, in onderfcheiding van Op-Hemen
in den Tielervvaard, Neder - Hemen genoemd.
Hier viel een bloedige fiag voor, in welken
Graaf Floris, andermaal de overwinning behaalende,
den vyand op de vlugt dreef. Vermoeid
van den ftryd, begaf hy zig, met zyn
volk, niet verre van 't flagveld, onder 't geboomte
, tot rusten. Doch hier werdt hy van
den Heere van Kuik, die zyne verftrooide
benden wederom byeen verzameld hadt, in
den flaap overvallen, en, nevens een goed
getal der zynen, gedood (T). Dit viel voer,
op den agttienden van Zomermaand des jaars
ÏOÖI (7). Graaf Fioris liet, by zyne Gemaa-
Vrouw lin, GEERTRUID, Dogter van Hertog HerGeerman
van Saxen, twee Dogters na, Bertha en
truidbeiriert het Magteld, en eenen minderjaarigen Zoon ,
Land, DIRK genoemd, die, onder 't opzigt zyner
voor Vloeder, Vrouwe Geertruid, hem, in 't Graaf-
haaren
yk bewind over Holland, opvolgde.
onmondigen
Zoon. De ontydige dood van Graave Floris heeft,
Dirk. ruiten twyfel, merkelyken fchrik onder zyne
>enden veroorzaakt; doch 't blykt niet, dat
1 er zyne vyanden meer voordcels uitgotroken,
of 't gros zyns Legers geflaagen hebben,
1 /ermoedelyk is 't, dat de Holiandfche benen,
in orde aftrekkende, 's Graaven Lyk
c ebben medegevoerd, 't welk te Egrnond bc-
1 jraaven werdt (jn).
{
XXXII. De minderjaarigheid van Dirk den V. en
Toeleg t
ran Bis-
le zwakheid der Vrouwelyke Regeeringe gaf
den
CO Msus STOKE in Floris I. 30.
CO Ha DA Bernulpho. p. 125.
il£.us STOK in Flor. I. bl. 30.

VI. BOEK. H I S T O R I E . ïjtf
den Bisfchop van Utrecht wel haast gelegen­ DIRK V.
heid, om zyne eifchen op de Landen des Hol* ie'nop
Willem ,
landfchen Graafs te vernieuwen. Vooraf vondt om de be­
hy geraaden, zig met Keizerlyke brieven te twiste
fterken, die thans, voor hem, niet moeflyfe Landen
te bekomen waren. De Keizerinne Weduwe, magdg te
worden.
zig by eenigen verdagt gemaakt hebbende yan
onbetaamlyke gemeenzaamheid met Henrik,
Bisfchop van Augsburg, die 't Ryksbeftier in
handen hadt, werdt, in 'tjaar 106a, afgezet
van de Regeeringe; die, federt, door eenige
Bisfchoppen en andere Grooten, op den naam
des Keizers, aanvaard werdt («)• Anno, Aartsbisfchop
van Keulen, boezemvriend van Bisfchop
Willem van Utrecht, hadt de voornaamde
hand in dit werk gehad, en den jongen
Keizer, die te Utrecht het Paaschfeesi
hadt gevierd listiglyk, in zyne magt weeten
te krygen. Sedert viel hem een voornaan
gedeelte van 't Ryksbedier in handen. En vari
toen afzag men, naar 't getuigenis der oudftc
Schryveren, hen, die aan 't roer zaten, Landen
by Landen aan hunne Gundelingen weg
fchenken, bedienende zy zig hier toe van 'i
Vorden naam, die, door kinderlyke toegee
vendheid, alles deedt, wat hem bevolen, al
les tekende, wat hem voorgelegd werdt O)
In deezen daat der zaaken, verkreeg Bis
• Giftbrie­
fchop Willem, door tusfchenfpraak van Anven
ten
no, Aartsbisfchop van Keulen, en van eenige zynen
andere Grooten, by twee Giftbrieven, dooi rbehoeve
Henrik den IV., den dertigden van Gras- door
maant Henrik
l
O') LAMB. SCHAFNAB. ai annum 10S2.
O) HBRM. CONTR. ad annum luÓ2.
QO LAMÜERT. SCHAFNAB. ad annum 1063.

Ï3JIRK V. maand en den tweeden van Bloeimaand des
den IV.
getekend jaars 1064. gedagtekend „ het gantfche
„ Graaffchap, in Westfiinge en omtrent den
„ Ryn gelegen, welk Graaf Dirk bezeten
„ hadt, benevens de Abtdy van Egrnond ,
„ daar toe behoorende Hier werden
bygevoegd de goederen, die Graaf Dirk de
Hl. en zyne twee Zoonen, Dirk de IV., en
Floris de I. der Utrechtfche Kerke, onregtvaardiglyk,
dus luidt de Giftbrief, ontweldigd
hadden: betraande in „ vier Wooningen in
„ Krimpen, van den mond van het water Al-
„ bias af, tot in de Merwede: van daar tot
„ Menkesdrecht, de helft der gantfche Land-
„ llrcek, met derzelver Regtsgebied: voorts
„ van Riede, langs de Merwede, tot Sly
„ drecht: als mede langs de Merwede naar
„ Thuredrecht of Dordrecht, en van daar door
, Duble, Duvelhare, langs de Waal en Mer-
, wede, wederom tot in Thuredrecht, met
, de Kapel, aldaar nieuwlings gebouwd. Wy-
! , ders, van Thuredrecht, Oostwaards, tot
5 , aan Godekins Hoffiad, by Wcrkenemiinde: ze-
I > ven wooningen in Holtrcka [veelligt, Hout-
5 , ryk]: zestien Landhoeven en drie woonin-
5 , gen in Valkenburg: benevens eenige Bos-
* Groter- , , fchen in Valkenburg, en nog * eene andebenekes-
, , re plaats, tot aan Lithe [misfehien Lisfe]
tegron. , toe: nog een hoeve in Heemdede , de
>
5
t?a V A D E R L A N D S C H E VI. BOK;
, Kerken in Viaardinge , in Kerkwerve
[in Schouwen], in Voorhout, in Nortgo
r [Noordwyk, of Noordgoawe in Schouwen],
y. in Petten , in Ouddorp , met de Ka­
3 pellen. Voorts ook het geheele GRAAFy.
J -i _. . „ S C H A B
Cf J Diplom. Henr. IV. r.pud HEDAM p. 128.

VI. BOEK. H I S T O R I É . 173
5, SCHAP IN H O L L A N D , met al wat tot de DIRK
„ Koningklyke Schatkist behoort: cn daaren-
„ boven nog het Leengoed, weik Graaf
„ Wirich van Bisfchop Adelbold plag te hou-
„ den: en na hem door Godizo, en vervolgens
„ door Dirk, Zoon van Bavo, bezeten was
„ geweest: welke laatfle, door Graave Dirk
„ [ den III. ] verdreeven was. Dit Leengoed
„ itrekte zig van Sigeldrecht tot aan Rinesmu-
„ then, en boven, van de westzyde des Ryn-
„ drooms, tot in Bodegrave (V)."
Wy hebben den inhoud deezer Giftbrieven. Aanmer­
die, in veelerlei opzigten, duister zyn, een kingen
over dee­
weinig omftandiger ter neder gefield, omdat
zeGift­ wy 'er te bekwaamer eenige aanmerkingen brieven-.
over zouden konnen maaken. 1. Zy vertoonen
ons de oudheid van verfcheiden' Plaatfer
onzes Lands, die nog in wezen zyn, gelyk
Dordrecht, Vlaardingen, Heemllede, Bodegrave
en anderen. 2. Ook ontmoet ons, ir
den laatften Giftbrief, voor de eerlle reize
de naam van H O L L A N D , die my, in geer t
ouder^Gedenkfchrift, is voorgekomen, en ns 1
deezen tyd eerst gemeen geworden is: 't well
de gisfing der zulken onwaarfchynlyk maakt
die agten, dat deeze naam den Lande van di
Deenen gegeven is: alzo men dan vroege :
gewag van den zeiven moest gemaakt vinden
3. Wy zien, dat de Landen, die de Hollan
ders der Utrechtfche Kerke, zo men voorgaf
ontweldigd hadden, meest omtrent Dordrecht
>
in het eigenlyk Zuidholland, gelegen warer
In Rynland en in Kennemerland, werdt de U
trechtfche Kerk alleenlyk in 't bejit herdel i
va: 1
CO Diplom. Heer, IV. apud HEDAM p. iag.

174 VADERLANDS CUE Vf. BOF
TJIRK V. yan eenige Kerken, welken de Graaven, zo
'c fchynt, van zig afhangkelyk gemaakc hadden.
4. Eindelyk, blykt, uit deeze Giftbrieven,
dat Bisfchop Willem zig niet vergenoegd
heeft, met de herdelling in 't bezit dier Landen
en Kerken, welken onze Graaven der S.
Maartens Kerke afhandig hadden gemaakt.
Hy wist ook de Graaffchappen, dat is, het
Kegt tot het Graadyk bewind te verkrygen;
't welk de Hollandfche Graaven, eerst van
iveege de Frankifche Vorden, en naderhand,
loor eene onafgebroken' opvolging, bezeten
] ïadden. Het Graaffchap in Westrlinge, dat is,
westen V Vlie, fchynt geen ander geweest te
:yn dan het Klooster-Graaffchap der Egmond-
i che Abtdye; 't welk, door Karei den Eenvou-
( ligen, in den jaare yo.3, aan Dirk den I. was op-
;edraagen. Het Graaflchap in Holland is, ver-
r loedelyk, het Graaffchap geweest, welk Graaf
( ïerolf reeds, en zyne Nakomelingen na hem,
< imtrent Bodegrave, bezeten hadden: ten ware
r len 'er, liever, het Graaflyk bewind van 't
I .and om Dordrecht voor neemen wilde.
Doch 't viel Bisfchop Willem ligter, op
cl eeze Graaffchappen en goederen, door Kei-
| z ;riyke brieven, regt te verkrygen, dan zig,
n tet der daad, meester van dezelven te maa-
k en. In Holland, was zulk eene merkwaardi-
O e verandering voorgevallen, dat zyne oog-
fc
lerken, voor eerst, geheellyk te leur gedeld
B
V derden.
XXX11L Het Graaffchap van Vlaanderen werdt nog
Afkomst o- :regeerd, door Boudewyn den V., wiens
enKrygs-^
lagt en aanzien, door den tyd, zo hoog ge-
togten '
vaullo- « ïegen was, dat hem de Regeering van Frankryk,

VI. BOEK. H I S T O R I E . 175
ryk, geduurende de minderjaarigheid van Ko­ DIRK V.
bert,
ning Filips den I. was opgedraagen. Hy hadt
Zoon
ook, door tusfchenfpraak van Paus Viktor van Bou­
den II. en van Henrik den /., Koning van dewyn
Frankryk, Vader van Filips, by verdrag, in den V.
Graave
't jaar 1057 getroffen, van Keizer Henrik van
den IV., weeten te verkrygen de bevestiging Vlaande­
in het Regt op het Land tusfchen de Schelde ren.
en de Dender, op het Land van Aalst en de
vier Ambagten, op het Kasteel van Gend en
eindclyk ook op de vyf Zeeuwfche Eilander
: w e l k t
O), Bevvester-Schelde gelegen (0
Landen geagt werden tot het Keizerryk te be
hooren, en welken hy nu beloofde van dei I
Keizer ter Leen te zullen houden. Twei
Zoonen hadt deeze Boudewyn, van weikei l
de oudlte, ook Boudewyn genoemd, hem
volgens Landsgebruik, in 't Graaflyk be
wind over Vlaanderen moest opvolgen. Ro
bert, de jongfte, vondt zig, derhalve, ge
noodzaakt, om van allen eisch op Vlaandere l
af te zien. Doch alzo hy van eenen oorlog;
zugtigen aart was, hadt zyn Vader, zo di a
hy in ftaat gekeurd werdt, om de wapenen 1 e
konnen voeren, eene Vloot Schepen ond< :r
zyn bevel gefield, met welke hy onderaan
eenen inval in Gallicie te doen, op hoop vï n
de Saraceenen, ten minflen uit een gedeel :e
deezer Landftreeke, te verdryven, en zig, a: .n
d< :n
O) MELIS STOKE bl. cg. J. TPBR.II Chron. S. Bertin. C, :p.
XXXVII.P.II. apud.Hl\Kt. & DURAND lnet. lom. lil. c. 5; !•
(" 1 ) Deezen waren, ten dien tyde, Walcheren, Zn d-
bevdand, Noordbeveland, Wolfaartsdyk en Borlelen. 2 ie
onze Kaart in dit Deel, eu dg «jfö Kaart vat? Zstland,
SMALLEGiNO E.
>

i?6 VADERLANDSCHE VI. BOEK.
SlRK V. den Zeekant aldaar, een nieuw Ryk te frieten.
Zo grootsch eene onderneeming mislukte
egter, zo wel als eene of twee anderen, in
welken Robert, federt, de hand hadt fVY Hy
befloot toen van alle zeetogten af te zien, en
begaf zig, zo fommigen vernaaien, öog by 't
Hy komt eeven van Graave Floris den L, naa? Hol­
in Holland («). Iher werdt hy niet ongunftig ontland.vangen.
Het ongenoegen, welk 'er,'tusfchen
rem cn zynen Vader, federt het mislukken
ïyner onderneemingen, was ontdaan, was
i wrzaak, dat men hem nu minder mistrouw-
< !e , dan men anders den Zoon eens Vlaam­
f sen Graafs gedaan zou hebben. Doch na de
i lood yan Graave Floris, poogde hy zig, met
t ;eweld van de Regeeringe meester te maa-
Zoekt de \ en. Hy wist, waarfchynlyk in Vlaanderen,
Regeering
met enig Ivrygsvolk byeen te rukken, en viel,
geweld c aarmede, in Friesland, daar het, gelyk de
magtig te £ chryver, uit wien wy dit verhaal ontleenen,
worden, g
etuigt, aan Vlaanderen Grensde. De Hollan­
d ds delden zig, tegen'deeze geweldcnaarv,
ir et zo veel kloekmoedigheid, te weer, dat
R obert, in twee gevegten , de nederlaag
ki eeg, en op de vlugt gejaagd werdt. Geduu

VI. BOEK. H I S T O R I E . 177
onder de hand, begunfligde f», aan de eene ROBERT
zyde, en de zwakheid der vrouwelyke Regee­ DE FRIES.
ringe aan de andere, behoorlyk in aanmerking
genomen zynde, waren oorzaak, dat men
naar voorflagen van een Huwclyk, tusfchen Trouwt
Vrouwe Geertruid en Robert, begon te ImmetVrouweGeeriteren (V). In 't jaar 1063, kwam men, te
truid , en
Oudenaarden, over de voorwaarden overeen. wordt
Sommigen verhaalen, dat Robert, tot Graaf Graaf of
van Holland en Friesland, werdt aangenomen Voogd
van Hol­
(31); doch anderen, dat hy alleenlyk den
land.
naam van Voogd over Holland en over de Kin­ 1063.
deren van Graave Floris den I. gevoerd heeft.
Het Graaffchap Aalst, de vier Ambagten, en
de vyf Zeeuwfche Eilanden, Bewesten-Schelde,
werden hem, ter gelegenheid van zyn Huwelyk
met Vrouwe Geertruid, afgeftaan. Hei
werdt, terftond hierna, voltrokken (z). Robert
is, na dit zyn Huwelyk, en het aanvaarden
van 't bewind over Holland, de naam var ;
ROBERT DE FRIES bygebleeven (V).
Holland kreeg aan hem zulk eenen dapperen
befchermer, dat Bisfchop Willem, vooi
eenen tyd, van zyne eifchen afzag, en in der 't Heilige
Herfst des jaars 1064, in 't gezelfchap var Land.
veele Bisfchoppen en andere Grooten, en var 1064.
een grooten hoop gemeen volk, eene Pelgrimaadje
naar 't Heilige Land ondernam. Doel l
deez<
(w) MELIS STOKE, bl. 33
\\x) Clnon. Heiveld, ad annum 1071.
(jO HERMANN. CONTRACT, ad annum io53.
£iQ GUIUEI.M. GEMMETIC. Hiil:. Normarm. Libr. VHI. Cap
XIV. p. 299 MEYERUS ad annum 1063.
(aj MELIS STOKE HI Robb. den Fries, bl. 33.
II, DEEL. M
Bisfchop
Willem
trekt naar

S.OELRT
SE FRIES.
Veranderingen
ir»t
Vlaanderen.
1
I0Ö7. '
178 VADERLANDSCHE VI. BOE*,
deeze togt viel ongelukkig uit. De Pelgrims
werden van eene bende Arabifche Roovers
overvallen, beroofd, en deerlyk mishandeld
Bisfchop Willem zelf werdt naakt uitgefchud,
en zodanig geteisterd, dat hy, voor dood,
onder de gefneuvelden, leggen bleef. Men
redde hem egter nog (b~), en van de zevenduizend
Pelgrims, die op deezen togt gegaan
varen, kwamen 'er, in 't volgende jaar, niet
neer dan tweeduizend te rug (c), onder
velken zig ook de Utrechtfche Bisfchop ber
ondt.
Boudewyn de V., Graaf van Vlaanderen,
werleedt in 't jaar 1067, en werdt, door zyen
oudflen Zoon, Boudewyn den VI., opge»
'olgd. Robert de Fries hieldt zig ondertuschen
in Holland op. Doch 't leedt niet lang,
< f zyn Broeder, oordeelende, dat Robert,
t ?n onregte, in 't bezit geileld was van de
/laamfche en Zeeuwfche Landen, hem, ter
r ;elegenheid van zyn Huwelyk, afgedaan,
t reep de wapenen tegen hem op, en nood-
z aakte hem, om zig, ten fpoedigflen, in
li aat van tegenweer te Hellen. Boudewyn
rj eedt eenen inval in Holland; doch de nette
F laats wordt niet gemeld. Robert trok hem
r
v el tegen; doch leverde hem geen' flag, dan
n i dat hy eerst, op 't ernfligst, om vrede hadt
fa aten aanhouden. Toen hem deeze geweigerd
w as, werdt 'er fel, van weerskanten, gevog-
« n. Boudewyn, zig te veel bloot geevende,
fchoQt*
"*) LAMB. SCHAFNAB. n,! anngs IQ6A, IOÖC.
[O WARJAN. SCOT. «d annum IO6J.

VL BOEK* H I S T O R I E . 179
fchoot 'cr 't lecven by in (d). Dit viel voor, tlOBF.RÏ "
op den zestienden van Hooimaand des jaars DF. FRIES,
1070 Ce). Het Vlaamfche Leger werdt t'eenemaal
geflaagen en op de vlugt gejaagd. Robert
bekwam, federt, het Graaffchap van Vlaanderen
; onaangezien de tegenkanting van Richilde,
Weduwe van Graave Boudewyn, die haaren
IO-Q.
Zoon, Arnoud, in 'tvaderlyk bewind, poogde
te Hellen Cf), en Filips, Koning van Frankryk,
bewoogen hadt, om haar regt, met de
wapenen, te onderfleunen. Maar Robert, het
Leger des Konings, by Kasfel, geflaagen heb
bende, noodzaakte hem tot een verdrag, by
welk by zig verpligtte, de zyde van Richilde
te veriaaten, en Roberts regt op Vlaanderen
1071.
voor te ftaan (g).. De Vrede tusfchen Koning
Filips en Graave Robert was zo opregt, dat
de Koning zig, niet lang hierna, met Berta,
Dogter van Roberts Gemaalin, Vrouwe Geertruid,
en van Floris den I, Graave van Holland,
in Huwelyk begaf. Een oud Schryver,
van dit Huwelyk gewaagende, noemt Floris
Markgraaf der Friezen. Elders geeft hy hem
den naam van Hertog (h).
Richilde, zig nu van alle hoop op FranAanflagen
tegen
fche hulp verdeken ziende, gaf egter den moed,
Robert
om denFrieSk
(dj LAMBERT. SCHAFNAB. cd annum K71.
CO Breve Chron. Elnon. S. Amand. ad antfum 1070.
ff) BALD. DE AVEMUS Gerieal. Hainon. apud D'ACHERY
Spicil. Tom. 111. p. 2;!;.
CO Genen]. Comit. Flandns apud MAKTEN. & DURAND.
fhef. Tom. UI. p. 382, 3«3, 384, 385- ,., „ „ •
( O O ROERIG. VIT AL. Libr. IV. p. 526, 52;. Lit.r. \ U. p.
M 9

i8o VADERLANDSCIIE VI. BOEK.
RoiïERT om Robert merkelyke afbreuk te doen, nog
DE FRIES •niet vcrlooren. Zy vervoegde zig te Luik,
alwaar Keizer Henrik de IV. de Ryksvorden
befchreeven hadt, en bragt te weeg, dat 'er
beflooten werdt, haar met kragt te onderhennen,
en Graave Robert, aan twee oorden tevens,
in Vlaanderen en in Holland, te overvallen.
De onderneeming op Vlaanderen
mislukte, overmids Robert, hier by der hand
zynde, den Vyand, niet verre van Bergen in
Henegouwen, dag leverde en geheellyk overwon
(i).
XXXIV. Beter daagde de togt op Holland. Deeze was
Ondcr- toevertrouwd aan GODEFRID, Hertog van
nceming
van Godefrid
,
I lertog
Lotharingen , en aan Willem, Bisfchop van Utrecht,
welken zig beide op den Landdag te Luik
bevonden hadden (£). De Bisfchop was ver­
van Lo heugd, dat hem zo gundige gelegenheid voortharinkwam
, om, onder den fchyn van Richilde te
gen, om
helpen, zyn regt op Holland te doen gelden.
Holland
tebemag- Ook liet zig de Hertog gaarne tot deezen togt
ligen. beweegen, doordien hem de Bisfchop het
Graaffchap van Holland, welk hy waande
hem geheel toe te behooren, ter leen opgedraagen
hadt (7). 't Kwam dus alleen op het
bemagtigen van dit Graaffchap aan: dat met
reden te ligter gefield werdt, om het afzyn
van Graave Robert, dien men, in Vlaanderen
, de handen vol werks dagt te geeven. 't
Voor-
(i^, B. DE AVENNIS Geneal. Hainon. p. 287. MEYERUS at
ytnnum 1072.
(_k) Vidt Diplom. Henr. IV. op. VlNGHANT. Annal. 03
Ccnntd d'Kaynaut p. 191.
CO JOANN. A LRYBIS UW. XIV. Cap. 1.

. VI. BOEK. H I S T O R I E . 181
Voornaamde beleid van den togt was Hertoge Gor>E-
Godefrid aanbevolen, een' wakker' Krygsman, FIUD.
die, terwyl hem zyne mismaakte Lighaamsgeflalte
fcheen veragtelyk te maaken, om zyn
kloek verdand, bedaardheid, voorzigtigheid
en welfpreekendheid, by veelen, in hooge
agtinge was (rn). Godefrid dan, een Leger
van uitgelezen Manfchap byeen gebragt
hebbende, en Holland zynde ingetrokken,
overmeesterde verfcheiden' Plaatfen, en trof
de Landzaaten met zo diep een' fchrik, dat
zy zig, van wyd en zyd, aan hem kwamen
onderwerpen («)• Hy was reeds, tot aan Leiden
toe, doorgedrongen, eer Robert de
Fries, uit Vlaanderen, herwaards komen kon.
Digt by de gemelde Stad, ontmoetten de twee Hy ver­
Legers eikanderen: tusfchen welken, een jaagtRobert den
bloedig gevegt, ten nadeele van Graave Ro­
Fries, en
bert, voorviel. Hy werdt niet alieen geflaa- gedraagt
gen (o); maar eerlang genoodzaakt, met zig als
zyne Gemaalin en Kinderen, het Land te Graaf
van
ruimen, en naar Vlaanderen te wyken (ƒ>).
Holland.
De Hertog, zyn voordeel vervolgende, begaf
zig naar Westfriesland, alwaar hy het
Land adiep, en grooten buit bekwam. Doch
zich binnen Alkmaar begeven hebbende, werdt
hy, aldaar, van de Westfriezen, negen weeken
agtereen, belegerd. En 't was nu fchier
op 't uiterde gekomen, toen Bisfchop Willem,
op
C»0 T-AMB. SCHAFNAB. ad anmtm \c-o,.loy$, 1076.
(rij JOANN. A LRIYDIS Libr- XIV. Cap. 1.
(0) SICEB. GEMBI.AC. ad annum 1071.
• (pj MELIS STOKE bl. 35. JOANN. A LEYDIS Libr. XIV.
tep. 1.
M 3

GODE­
FRID.
*»74>
Hertog
Godeirid
wordt
omgobragt.
i8a V A D E R L A N D S C H E VI. BOEK*
op zyn verzoek, hem regt tydig kwam ontzetten.
De Stigtfchen vielen den Belegeraaren
zo onzagt op 't lyf, dat 'er, fchryft men,
wel agtduizend fneuvelden. Sedert, moest
Westfriesland, zo wel als het overig gedeelte
van Holland, bukken voor de overwinnende
wapenen van Hertoge Godefrid, die zig,
van toen af, als wettigen Graave van Holland
gedroeg (). Ook hadt hy, volgens
fommige Kronyken, niet lang te vooren,
tusfchen Ryswyk en Overfchie, een fterk Slot
geltigt, en by het zelve eene Stad aangelegd,
die Delft genoemd wordt (Y), en thans nog de
derde in rang is, onder de Hemmende HoU
landfche Steden.
Hertog Godefrid meende zig nu van 't
Graaflyk bewind over Holland genoeg verzekerd
te hebben; toen hy 'er, door een' onty

VITÏOEK. H I S T O R I E . 183
't Lighaam geileken, dat hy 't bedierf (v).
Onze Kronyken dellen zyn' dood, die, waarfchynlyk
, door Robert den Fries, bedeld was
(V), op den vyfentwintigden van Sprokkelmaand
des jaars 1076 Qx).
Bisfchop Willem, zig, terdond na Gode­
frids dood, van Holland poogende te verzekeren,
begon een derk Slot te Ysfelmonde te
itigten; 't zy tot befcherminge der Landen,
die hem, hieromtrent, waren afgedaan, of
om de vaart langs den Ysfel te dekken. Doch
hy voltooide het niet; alzo hy, in Bloeimaand
des jaars 1076, overleedt. KOENRAAD, zyn
opvolger, voltrok het federt, en lei 'er e ent
tamelyke bezetting in (y).
Keizer Henrik de IV. verloor aan Bisfchop
Willem eenen yverigen voordander van zyne
belangen, tegen Paus Gregorius den VIL die.
in 't jaar 1073, op den Roomfchen doel verheeven
zynde, zig zo hevig tegen eenige misbruiken
en gewoonten des Keizers en derGees
telyken in 't Duitfche Ryk gekant hadt, dal
'er eene duurzaame fcheuring, in de Kerk er
in den Staat, uit ontdondt. De Paus yondt het,
onder anderen, vreemd, dat de Keizer de Bisfchoppelyke
waardigheid genoegzaam te koop
hieldt. Ook liep het gehuwd en ontugtig
leeven der kerkelyken zeer by hem in 't oog,
De Duitfche Bisfchoppen, bedugt voor den
Paus-
t[vj BEHTHOLD. CONSTANT. Chronic. ad annum 1076»
(«O Chronic. Herveld. ad annum
(z~) MEUS STOK 1
? W. 37.
^yj HEDA in Conrado. j>. 137.
M 4.
GöDE-
I076.
XXXV.
De Bis­
fchoppen
Willem
en Koen­
raadftigten een
Slot te
Ysfel­
monde.
Gefchil
tusfchen
Keizer
Henrik
den IV.
en Paus
Gregorius
dea
VII.

GoDE-
ÏK.1D.
184 VADERLANDSCHE VI. BOES.
Pausfelyken Ban, rieden Keizer Henrik, dat
hy de verkiezing van Gregoor, als buiten
zyne toedemming gefchied, van onwaarde
houden (z), en tot eene nieuwe verkiezing last
geeven zou. 't Liep egter aan, tot in den
aanvang des jaars 107(5, eer hier mede werdt
voortgevaaren. Tegen den drie - entwintigften
van Louwmaand deezes jaars, werdt 'er
eene Byeenkomst van Kerkelyken en Weereldlyken,
te Worms, befchreeven. Hier werdt
de Paus, door den Kardinaal Hugo, dien hy,
kort te vooren, in den ban gedaan hadt, van
veerlei euveldaaden befchuldigd. De meesten
oordeelden dat Hildebrand, zo heette de
Paus voor zyne verheffing, geen Paus mogt
zyn. De Bisfchoppen Adelbert, van VVurtsburg,
en Herman, van Mets, een weinig aarzelende,
werden, door onzen Bisfchop Willem,
die hier 'thooge woord voerde, overgehaald,
om, zo wel als de overigen, de
veroordeeling van den Paus te ondertekenen,
indien zy, fprak hy, de trouw, die zy den Keizer
gezwooren hadden, niet fchenden wilden
(V). De Paus bleef den Keizer niet fchuldig;
maar deedt hem, op zyne beurt, in den ban,
verboodt hem de Regeering van het Duitfche
Ryk en van Italië, en ontfloeg alle Christenen
van den eed, dien zy hem gedaan hadden,
of nog mogten doen. Dit viel voor, in
eene Kerkelyke Byeenkomst, die, te Rome,
in
CO LAMB. SCHAFNAB. ad annum 1073. *. IQI. ed annum
JC74. p. 213. J ,
C«5 LAMB. SCHAFNAB. ad annum 1076. p. MA. BRI'NÜ S&.
xon. «ell. Hift. p. 122. ML fkberi.

VI. BOEK. H I S T O R I E . 185
Iri de eerde week van den Vasten des jaars 1076.
FRID.
gehouden werdt (b). De ongehoorde (tap van
den Paus ftelde 't gantfche Ryk in rep en
roer. Hy hadt, ten zelfden tyde, verfcheiden
Bisfchoppen in den ban gedaan, en onder
deezen ook Bisfchop Willem van Utrecht,
die zo zeer tegen hem ingenomen was, dai
hy, voor den Keizer, die het volgende Paaschfeest
te Utrecht kwam vieren, predikende,
fchier op eiken Feestdag, den doel deedt daveren
van de fcheldnaamen , die hy Gregoor
naar 't hoofd wierp; hem noemende eedbreeker
, ov erf peeier, en valf'chen Apostel, ét
verklaarende, dat hy, zo door hem als dooi
de andere Bisfchoppen, als den Roomfchei
doel onwaardig, dikwils in den ban gedaai I
was. Men wil egter, dat Bisfchop Willem »
nof voor zynen dood, die kort hier na voo
Viel, den Paus ontfchuldigd en zig zelve 1
zwaarlyk befchuldigd zou hebben. Zelfs voet ;t
men 'erby, dathy, geheel wanhoopig, zon
der de laatde Kerkgeregten ontvangen te hel
ben, overleeden is (f). De fcheuring in Ker t
en Staat duurde nog veele jaaren. Men wier P
Keizer tegen Keizer op, Paus tegen Paus. L ii
zo veel als ons de oude Gedenkfchriften toe
lichten, hebben de Bisfchoppen van Utrecl it
en de Kerkelyken deezer Landen altoos tl e
zyde van Keizer Henrik gehouden: terwyl c e
Hollandfche Graaven, Dirk de V. en Flor: s
de II, daarentegen gebeeten op deezen Vorsi ,
(&•) LAMB. SCHAFNAB. ai armos 1076. p. 234»
(_c) Idem p. 2jj, 235.
M 5

86 V A D E R L A N D S C H E VI. BOEK.
DIRK V, de zyde der Paufen, die, tegenwoordig, in.
't algemeen, voor de regten gehouden worden,
fchynen te hebben aangekleefd, 't Vervolg
deezer Historie zal dit nog nader doen
zien.
De dood van Hertog Godefrid deedt, ondertusfchen,
de Graavin Richilde luisteren
naar de voorflagen van Vrede, die haar,
van wege Graave Robert, werden gedaan: en
men was zo dra niet overeengekomen, of
Graaf Robert kreeg de banden ruim genoeg ;
omze te (laan aan de herftelling van zynen
ftiefzoon, Dirk den V
XXXVI.
Herftelling
van
Dirk dén
y.
-
, in 't Graaffchap van
Holland.
De Hollanders waren Graave Dirk genegen;
en droegen ongaarne het juk des Utrechtfchen
Bisfchops, die hen, door zyn Slot te Ysfelmonde,
onder bedwang bieldt. Men oordeelde dan,
met grond, in Vlaanderen, dat het herwinnen
van 't gantfche Graaffchap van 't bemagtigen
van dit Slot afhing. Men befloot tot
het verzamelen eener bekwaame Vloote, die,
wel bemand, den mond der Maaze inzeilen,
sn een deel volk aan land zetten zou, om
het beleg der Sterkte te onderneemen: 'tvvelk,
door de Vloote, gedekt zou worden. Robert
de Fries, *t zy om dat hy geen genoegzaam
lantal van Schepen by der hand hadt, of
om dat hy zyne onderneeming, door een aanzienlyk
Bondgenootfchap, te ontzaglyker wilde
maaken, verzogt den Koning van Engeand,
om eenige Schepen (_d).
CO Ongenoemde Klerk. lil. 54.
WH-

VI. BOEK. H I S T O R I E . 187
Willem, Hertog van Normandye, bekend byi
den naam van Willem den Overwinnaar, zat
thans op den Engelfchen Troon. Engeland
was, na de invallen der Saxers O), w zeven
Koningkryken verdeeld geweest, die , in den
aanvang der negende eeuwe, onder één hooid,
Koning Egbert, vereenigd werden. 4 en zynen
tyde, vielen de Deenen in Engeland, en
maakten zig, in den aanvang der elfde eeuwe,
van 't gantfche Ryk meester. Doch Eduard
de Belyder beklom, in 't jaar 104a, den voorouderlyken
Troon weder, en liet dien, in t
jaar 1066 zonder kinderen dervende, by mterften
wil, zo men voorgaf, aan Willem, Hertod
van Normandye, die terdond naar Engeland
overdak, en Harald, die zig ondertusfchen
tot Koning hadt doen uitroepen, verdaagden
hebbende, het Ryk, door de wapenen,
verkreeg. Hiervan bleef hem de naam van
Overwinnaar by.
Hy was, nog maar Hertog van Normandye
zynde, getrouwd met Magteld, Dogter van
Boudewyn den V, Graave van Vlaanderen,
en Zuster van Robert den Fries C/> En deeze
namaaagfchap fchynt hem bewoogen te hebben,
om, op het verzoek zyns Zwaagers,
eenige Schepen herwaards te zenden; die zig,
-in Vlaanderen, met Graave Roberts Vloote vereenigden.
Graaf Dirk de V. zeilde toen naat
de Maaze of Merwe; gelyk onze Kronyken
fpree-
&^viï:Z'&> cap. xxxv. *M nu
)IRK V.

DiRK V.
Scheepsiïryd
op
de'Merwe.
"*t Slotte
Ysfelvnonde
belegerd
en ingenomen.
188 V A D E R L A N D S C H E VI. BOE*.
fpreeken (g), brandende van begeerte, om
zig, m 't bezit van 't Vaderiyk Graaffchap,
herfteld te zien (h). Doch in den mond der
Riviere, Jagen de Utrechtfche Schepen gereed,
om hem den doortogt naar Ysfelmonde te betwisten.
Haast raakten de wederzydfche
Vlooten aan eikanderen, en daar werdt lang en
hevig gevogten, niet zonder zwaar verlies van
wederzyde, tot dat zig de overwinning, eindelyk,
voor Graave Dirk verklaarde. Onder
de gefneuvelden van naame aan de zyde des
Bisfchops, wordt GEER LAK, Graaf van
Zutfen, gerekend. De Bisfchoppelyke Schepen
vernield, genomen of verjaagd zynde,
ontfcheepte Graaf Dirk een gedeelte zyner
benden, om 't Slot te Ysfelmonde te belegeren
Hier binnen bevondt zig Bisfchop Koenraad,'
benevens eene talryke bezetting. Ook was het
Slot, met Toorens en een' Voorburgt, naar
't gebruik dier tyden , bchooriyk verfterkt.
Doch het werdt van de Hollanders, die zig by
Graave Dirk gevoegd hadden, zo hevig betormd,
dat de voorburgt, eerlang, t'eenenaal
omverre raakte. Van gelyken, wierpen
I
le Belegeraars zo zwaare fteenen, uit hunne
31yden, tegen de Toorens van 't Slot, dat de
:en na den anderen vernield of zwaar bechadigd
werdt. Weinig konden ondertuschen
de Bisfchoppelyken uitregten. De Burgtlaaten
vertoonden zig zo dra niet boven de
:
CO MELIS STOKE in Dirk V, w. 80
(O'MELIS STUKE in Dirk V. bl. 39.
borst-

VI. BOEK. H I S T O R I E . 189
borstweeringen van 't Slot, of zy werden, DIRK. V».
door de Vlaaraingen, zonderling bedreeven
in 'c handelen der Booge, doorfchooten of
naar binnen gejaagd. Eindelyk fchooten de
Belegeraars den brand in 'cSloc, waar toe men
zig, al van ouds (T), en waarfchynlyk nog ten
deezen tyde, van brandende fpietfen bediende.
De vlam woedde zo hevig, dat 'er geen blusfchen
aan was, 't welk die van binnen in de
uiterdc benaauwdheid bragt (&> Zedien dagen
hadt toen het beleg geduurd (7) > wan
neer Bisfchop Koenraad, geenen kans ziende,
om 't langer uit te houden, bedoot het Slot
op te geeven, onder voorwaarde , dat hem
en den Burgzaaten de vrye uittogt naar Utrecht
vergund worden zou O). Graaf DW
bedong, van zynen kant, dat de Bisfchop belooven
zou, hem in 't vredig bezit van '1
Graaffchap Holland te laaten. Na dat deezf
belofte gedaan, en 't Slot ontruimd was, lie
hy hem en de zynen ongemoeid t'huiswaard
keeren. Het Slot werdt, federt, geheellyl
geflegt O). Men wil, dat de grond, daar ' t
gedaan heeft, nog den naam van Stormpoldc
draagt, om het geweldig fiormen, aldaar ge
fchied, in 't geheugen te bewaaren. D
inhuldiging van Graave Dirk den V , di
hie r
CD Zit XL Boek, bl. 154.
(*) Chron. Belg. ad annum 10-6.
i.
CO Chron. van CLAAS GOEIE by VAN LOON II. veel, 1
5 57*
Ciw) Ongenoemde Klerk, bl. 55> 5 6
«
i n
C'0 BtKA Conrado. f. 4?..

i$>6 VA DE RL. HIST. VL BOE*.
Ï*M v. hier op volgde (o), is zulk een merkwaardig
punt in de Historie deezer tyden, dat
wy, daar by, bekwaamlyk, die Boek konnen
afbreeken.
(e) HE&A iu Coniado 137.

VADERLANDSCHE
HISTO R I E.
Z E V E N D E BOEK.
I N H O U D .
I. Huwelyk van Dirk den V. De Bisfchop van
Utrecht bekomt eenige Graaffchappen in
Friesland. II. Dirk de V. fierft. Zyn Giftbrief
ten behoeve der Egmondfche Abtdyè. llL
FLORIS DE TWEEDE wordt Graaf. IV.
Kruisvaarten naar V Heilige Land. V. Floris
trouwt Petronelle van Saxen. Reden voor
de Huwelyken der Hollandfche Graaven met
Dogters van Saxen. VI. Verdrag tusfchen
Keizer Henrik den V. en Graaf'Floris, wegens
Zeeland Bewesten-Schelde. VII. Kettery
van Tanchelyn. VIII. Dood van Floris den11.
Voorval van den Fries Galama. Vrouw PE­
TRONELLE beftiert Holland. Oostergouwe
en Westergouwe aan Holland gehegt. IX. Petronelle
fiaat naar Vlaanderen. X.UIRK DE
ZESDE aanvaart de Graaflyke Regeering.
Twist met Floris den Zwarten. XI. Inval in
Westfriesland, Verdrag tusfchen Dirk en Floris
Xll. Floris fierft.Oost er gouwe en Westergouwe
wederom aan de Utrechtfche Kerke ge •
'geven. XIII. Stigtfche Oorlog. Onlusten tusfchen
'tStigt en Groningen. XIV. Dirk de VI.
'belegert Utrecht. Trekt naar't Heilige Land.
Eenige Ingezetenen deezer Landen jlaan zig
aan de Elve neder. XV. Twist over eenen
nieu-

192 V A D E R L A N D S C H E VIL BOEK.
nieuwen Bisfchop te Utrecht. Inval der Dreg*
ter Friezen. XVI. Dirk de VI. fierft. FLSn
I s DE DERDE volgt hem op. Geervlietfche
Tol. Floris trouwt Ada van Schotland. XViï.
Nieuwe onlusten tusfchen den Bisfchop van Utrecht
en Groningen. Verdrag wegens Friesland.
XVId. Byzonder Verdrag tot voorkoming
van de overjtroomingen des Ryns. XIX
Vlaamfche Oorlog. Graaf Floris gevangen'
Nadeelïge Vrede. XX. Kryg tusfchen dekennemers
en ÏVestfriezen. XXI. Watervloeden.
Gcfchülen tusfchen den Bisfchop van Utrecht
en de Heeren van Amfiel. Opkomst van Amfier
dam. XXII. Boudewyn van Holland wordt
Bisfchop van Utrecht. Westfriefche Oorlog.
XXIII. Onlusten tusfchen Utrecht, Brabant
en Gelder. Staat van de Veluwe cn Zutfen.
XXIV. Togt naar V Heilige Land, op welken
Graaf Floris fierft. XXV. DIRK DE ZE­
VENDE wordt Graaf. Poogt zig van de
Leenroerigheid aan Vlaanderen, jegens
Zeeland Bewesten - Schelde , te ontfiaan.
r£n
e v l g e t w i s t
Mfrhen Graave Dirk en
Willem zyn' Broeder. Wordt bvgelegd.
XX VII. Willem wordt Graaf van Friesland,
iwist om den Bisfchoppelyken ftoel van U-
, trecht. XXVII/. Graaf Willem wordt gevangen.
Ontvlugt. XXIX. Onlusten inDren-
iv IJ F
rl U W e ^oopen. XXX. Bisfchop
Dirk de II. zoekt geld in Friesland te Vmen.
Utrecht belegerd. XXX». Graaf Dirk bemflgttgt
s llertogenbosch. XXXII. Hy fluit eene
nadeelïge Vrede met Hertog Henrik van
Lotharingen. Dordrecht wordt een Leen van
Brabant. Dirk de tIL fierft.
Graaf

VII. BOEK. H I S T O R I E . 193
Graaf DIRK DE V. fchynt rtaauwlyks in
't gerust bezit van 't Graaffchap van
Holland bevestigd geweest te zyn, toen hy
zig met Othilde, Dogter van Hertog Her-,
man oïFredrik van Saxen, in Huwelyk begaf.
Onze oudfte en beste Kronykfchryvers getui­ 3f hy tegen,
dat hy 't Land, vyftien jaaren, dat is : ;en de
tot zynen dood toe, in volle vrede, beregt friezen
;
heeft f». Doch laater Schryvers gewaagen jeoosten
le'Zui-
omltandig van zyne Oorlogen tegen de Frielerzeezen, en van zynen togt over de Zuiderzee, reoor-
om Staveren te belegeren, welke Stad hy, na oogd
verloop van drie weeken, overmeesterd zou liebbe.
hebben (F). Al het welke wy hun niet na
vertellen, om dat ons, met fommige naauwkeurige
onderzoekers onzer Vaderlandfche
Gefchiedenisfen, onwaarfchynlyk dunkt, dat
de Hollandfche Graaven, ten dien tyde, of
zelfs langen tyd na deezen, eenigen voet in
Friesland beoosten de Zuiderzee gehad hebben
(c).
Doch daar was, omtrent deezen tyd, iet
anders in Friesland voorgevallen; 't welk veel- :
ligt gelegenheid gegeven heeft, om onzen,
Graave Oorlogen toe te fchryven, welken hy
niet gevoerd heeft. Egbert de II., Zoon en 1
opvolger van Egbert, Markgraave van Bran- 1
De Bis»,
'chop
'rm
Jtrecht
•rorkrygc
ie Graafchappen
denburg, dien wy, een en andermaal, te- )oster-
J
;ouwe,
gen de Hollandfche Graaven, hebben zieni Vesterte
velde trekken, was, in zyne vroege s ;ouwe
jeugd' uz.
Ca) MELIS STOKE, hl. 39.
f bj Apud DOIISAM Pair. Libr. VI. p. 144- DOLSAM Filium
1'ibT. X. p. 48. L'BB. ËMMIUM Libr. VI. p, ïjjl.
(_cj Vide BÜCHEI.. ad UEDAM p. 13C.
U. Dztu N
DIRK V.
I.
Dirk de
ryfde
rouwt.

DIRK V.
194 VADERLAND SC HE .VII. Bot»;
jeugd (V), tegen Keizer Henrik den IV. opgellaan,
en hadt, aan 't hoofd der Saxers,
de wapenen opgevat, met dien ongelukkiger!
uitflag, dat de Keizer, den Markgraaf in verlegenheid
gebragt hebbende, zyne goederen
aanfloeg en wegfchonk (e). Onder deeze goederen,
waren ook eenige Graaffchappen in
Friesland, hem door den Keizer ter leen opgedraagen
(ƒ). Egbert wordt, in egte Gedenkschriften
deezer Eeuwe, als Graaf van
Oostergouwe, Westergouwe (g), lslegouwc
(h) en(i) Staveren (T) erkend. En nademaal
de Utrechtfche Bisfchoppen, federt eenigen
tyd, ten Keizerlyken Hove, zonderling wel
gezien waren, werdt Bisfchop Koenraad, op
verfcheiden' tyden, met deeze Friefche Graaffchappen
begiftigd. In 't jaar 1077, bekwam
hy het Graaffchap van Staveren. De Giftbrief
is nog voorhanden (k*), en op den dertigften van
Wynmaand des gemelden jaars, te Worm-s
gedagtekend. Naderhand verkreeg hy het
Graaffchap van Oostergouwe en Westergouwe,
lat is Oostergo en Westergo, by een'Giftarief,
te Weimar in Turingen, op den ze-
ven-
(dj Dipl. HENR. IV. apud HEDAM p. 139. Apolog. HENR».
[V apud FREHEU. Germ. Script. Tom. I. p. 216.
C«) DODECHIN. ad annum 1089.
Cf) Diplom. HEMJI. IV. apud HEDAM p. 140.
CP) Dipl. HENR. IV. apud HEDAM p. 13Q.
C»5 Dipl. HENR. IV. apud ECCARD. Hift. Geneal. Princ.
üaxon. fuper. ƒ>• 307.
Cij Dipl. HENR. IV. apud HEDAM p. 139.
C&) Apud 1-lBDAM p. 139.
(1) Sommigen meerien, dat het Graaffchap Staverefó
het zelfde is, als het Graaffchap Islegouwe. ALTCICV
Germ. irfer. P. II, p. 103.

VïL BOEK. HISTORIE. io£
venden van Sprokkelmaand des jaars 1086,
getekend (0, en eindelyk ook hei Graaffchap
hlegmwe, by een' Giftbrief, te Regensburg
getekend, op den derden van Grasmaand des
gemelden jaars (ni). Doch in 't volgende
jaar, verzoende zig Egbert met den Keizer
c n
00 >
t o e n
werden alle deeze Giften wederom
ingetrokken , niet zonder merkelylc
ongenoegen des Utrechtfchen Bisfchops (0),
die zig reeds veel voordecis van deeze nieuwe
uitbreiding zyns gebieds beloofd hadt. 't
Leedt egter niet lang, of de Markgraaf ondernam
nieuwe vyandelykheden tegen den
Keizer Sommige Schryvers verhaalcn^
dat hy zig van gantsch Friesland tusfchen 't
VIie en de Lauwers meester maakte (cf). En
fchoon ons hiervan, in de oudlle Gedenkfchriften,
geen bewys voorgekomen is, behoeft
men 't geenszins vreemd te" vinden, dat
Egbert zig onaf httngkelyk heeft zoeken te maaken
in eene Landltreek, over een gedeelte
van welke, hem het Graaflyk bewind opgedraagen
was. De Keizer, een aanzienlyk
Leger byeen gebragt hebbende , rukte daar
mede, in de Lente des jaars 10S9, in Turin­
1089.
gen (V), alwaar de voornaamfte goederen des -
Markgraafs gelegen waren. Egbert was hier
ook by der hand, en noodzaakte den Keizer,
het beleg van zeker Slot, welk tot laat in
't na«
(Ij Apud HEDAM p. 139.
([111 j Apud ECCARD. Hilt, Gencsl. Princ. Saxon. Super, p,
397-
Qn) Annal. Saxo. ad annum 1087.
(0) Vide BUCHEL. ad HEDAM. p. 140.
(pj Annal. Saxo. ad annos 1085, 1087.
(q) UBB. EMM. Rer. Frific. Libr. VI. p, 252,
£»•) PODECHIN. ad annum 1089.
Na •
DIRK V,
iooó.

DIRKV.
tt)$ V A D E R L A N D S C H E VII.BOER
't najaar geduurd hadt, op te breekcn, en
hals over hoofd, met agterlaating der Keizerlyke
eertekenen, naar Bamberg te vlugten
(j). Egbert trok egter weinig voordeel
van deeze overwinning, Hy werdt, kort
hierna, door befte! van Aleid, Abtdis van
Qjtlecflinbufg en Zuster des Keizers, verraadelyk
omgebragt (7). De Bisfchop van Utrecht
werdt, nog in 't zelfde jaar 1089, wederom
in 't bezit gefield der Graaffchappen Oostergouwe,
Westergouwe, Isiegouwe en Staveren
fV), allen welken, zo wel als de andere
goederen des Markgraafs, op nieuws, aan
't Ryk vervallen verklaard waren. De Utrechtfche
Bisfchoppen hebben, federt, op deeze
Giften, het regt gegrond, welk zy op Friesland
voorgaven te bezitten.
TI. Graaf Dirk de V. overleedt, niet lang hier
Dirk de na, op den zeventienden van ZomermaandQv)
V. fterft
des jaars 1091 (V)- Men heeft nog eenen
ioyi.
. Giftbrief van hem, ten behoeve der Abtdye
7.yc\ GiFi -van Egrnond, op den zesentwintigflen van
brief tei 'Hooimaand des jaars 1083, te Vlaardingen,
behoeve
getekend. Sommigen hebben denzelvcn voor
der Egmond
verdigt gehouden: doch, onzes oordeels,
liehe Abi - zonder genoegzaamen grond. Andere ge­
dye. loofwaardige Schryvers getuigen, dat zy den
oorfprongkelyken Brief zelf gezien hebben Cv).
Steven, Abt van Egrnond, hadt Graave Dirk
de
( O BERTIIOLD. ml annum 1089.
CO Contin. LAMB. SCHAFNAB. ad annrnn 1089. Apolog.
HENR. IV. p. 218.
(a~) Diploma HENR. IV. apud MATTILEUM ad Anonym. de
P.eo. Ultraj. p. 86.
( O LEON. MONACH. Brevic. p, 152.
(*) MELIS STOKE in Dirk V. bl. 40.
Q*j HSOA in VoUmaro. p. 91. ibid. Nou BUCHEI.

VIL BOEK. H I S T O R I E .
de Giftbrieven vertoond, weleer door Dirk, DIREV.
Walgers Broeder, Dirk den II., zynen Zoon,
benevens derzelver Vrouwen, Geva en Hildegard:
voorts door Egbert, Aartsbisfchop
van Trier, Zoon van Dirk den H. cn door
Graaf Arnoud, benevens deszeïven Vrouwe
Luitgard; als mede door Dirk den lil., Arnouds
Zoon, met zyne Gemaalin Othildc;
door Sifrid , bygenaamd Sikko , tweeden
Zoon van Graave Arnoud, en door Floris
den I., met deszeïven Gemaalinne, Geertruid,
ten behoeve der Egmondfche Abtdye
verleend. Graaf Dirk de V. bevestigde alle
deeze Giftbrieven. Hy noemt zig, in 't
hoofd van den zynen, DIRK, DOOR GODS
GENADE (2), GRAAF DER HOLLANDE­
REN. Voorts geeft hy den Abt regt, „om,
„ zelf, of door zynen Advokaat, Regtdagen te
„ houden, in alle de Landen, der Abtdye
'„ toebehoorende, en verklaart, de onder-
„ hoorigen der Abtdye door de gantfche
„ uit-
(2) Met deeze woorden, _ door Gods Genad». die,
veelligt, oudtyds, Godsdienstiglyk en zedigheickshalve
gebruikt zyn, gif men egter, ai vroeg, te verftaan,
dat men van nieroant dan van den Opperheer van afl.39
afhing'. De Voriten hebben, hierom , fomtyds, hun
nen Leenmannen verbooden, zig van deeze fpreekwyze
te bedienen. Somtyds hebben ze 't hun ook vergund,
mids dat zy verklaarden, hierdoor, geene inbreuk
te willen doen, op het regt van opperste magt,
-hunnen Leenheereu toekomende Foyez DANIËL. Hhtoire
da France Tom VI. p- 190, 356. Edit. de Paris
1729. 'tSchynt, dat de Hollandfche Graaven, als Leenmannen
des Duitfebeft Ryks, zig van deeze fpreefcwys,
in den uitjtbreidften zin, niet hebben konnen
bedienen,
N 3

fLOR-lS
II»
198 V A D E R L A N D S C H E VII.BOEK;
„ uitgeftrektheid zyns Graaffchaps, tolvry."
Sommigen melden, dat Graaf Dirk het Schoutfchap
van Alkmaar ook aan de Abtdye van
Egrnond gefchonken heeft (y). Doch hier
van maakt de Giftbrief geen gewag. Ook
zyn 'er nog andere redenen, om 'er aan te
twyfelen (V). Onder de getuigen, die den
Giftbrief bevestigd hebben, worden de Burggraaf
Ada/ium, waarfchynlyk (3) Alewyn,
Burggraaf van Leiden (a), Dodo van Ryswyk,
Thigard Blankart en verfcheiden' anderen met
naatné genoemd (tb).
III. Dirk de' V. liet eenen Zoon na, FLORIS
Floris de
genoemd, en in onze Kronyken, by den naam
II. of de
. Vette van Floris den Feiten (4), bekend. Hy volg­
wordt de zynen Vader op in 't Graaflyk bewind over
Graaf. Holland. Sommigen willen, dat hy, nog jong
van jaaren zynde , door Keizer Henrik den
IV., onder de Voogdye gefteld werdt, eerst
van Koenraad, Graave van Werla, daar na
van Fleurik, Graave van Northeim, den eer-
Hen een' vollen, den tweeden een halven
Broe-
00 MT.US STOKE in Dirk V. bl. 40.
(z) Zie S. EiKELEtiBBRps Alkmaar, U. 37.
Ca) P'ide JOANN. A LSYDIS libr. XV. Cap. 8.
OJ PiP.lpm. Vide Apud DOUSA.K Fil. Ann.il. Libr. X *
487. & MlruRUM CödiC. Donat. Piar. Cap. LXI. p. n, Tom'
I. Opw. Diplom.
(?) In een oud Hand&hrift van deezen Giftbrief,
weleer den IJeere van Mierop, Rekenmeester van Holland,
hebbende toebehoord, leest men ook geen Ada-
Uum, maar Adalvyn. Ik heb een Affchrift van ditHandfchrift
gezien.
(4) Een zyner Tydjer^ooten befchryft hem, als geweicig
vet, gravisfem/i pingzeditte. Vide RODULPIU
S. Trudettis Libr. X. p. 692, Tom. II. Spetft,
u. t> ACHERV, •

VII. BOEK. H I S T O R I E . 199
Broeder van de Gravinne Othilde (Y). Doch
hiervan is ons geen blyk voorgekomen. Men
vindt wel dat Koenraad, Graaf van Werla, *
door zekere onbekende foorc van Friezen, in
den jaare 109a, is omgebragt (d"). Doch
niet dat hem eenig bewind over Holland of
Graave Floris was toevertrouwd. Van Henrik
den Dikken, Graave van Saxen, Zoon
van Otto, Graave van Northeim, leest men,
dat hem het Markgraaf fc hap van Friesland,
door Keizer Henrik den IV., ter leen opgedraagen
werdt, en dat hy, bezit van zyn leen
willende neemen, eerst door het Krygsvolk
des Utrechtfchen Bisfchops, daar na door het
Friefche graauw, tegengeflaan en belaagd
werdt; tot dat hy, gedwongen zynde de vlugt
. naar den zeekant te neemen, door het Bootsvolk,
van 't leeven werdt beroofd; 't welk,
volgens fommige oude Schryvers, in 't jaar
1101 (V), volgens anderen (ƒ), in 't jaar
1103, gebeurd zou zyn. Doch dat ook deeze
Henrik Voogd van Graave Floris zou zyn
geweest, is, onzes weetens, van geen' oud'
Schryver getuigd.
In den aanvang der Regeeringe van Graa­ IV.
ve Floris, werdt de Kruisvaart naar 't Heilige < )or-
Land, in verfcheiden' deelen van Europa, ge- ' ?rong
er
predikt. De Pelgrimaadjen naar 't Oosten j
.ruis-
waren langs hoe gemeener geworden, onder v aarten,
de Christenen vgn\ Europa. Robert de Fries," aar her.
Graaf van Vlaanderen en geweezen Voogd j leilige
>and.
van
( O VAN LOON Al. HoU. Hift. II. Deel, bl. 355.
(_d~) Annal. Snxo. ad anti. 1092.
Annal. Saxo. ad ann. 1082, Iiot & 1103.
%J~) Chron. regja S. Pantalcon. ad ann. 1.03,
N 4
FLORIS
II.
* èFrefowbus
qui
iicuntur
Morfe­
men.

Ut
1095.
200 V A D E R L A N D S C H E VIL BOEK.
van Graave Dirk den V. hadt, voor zynen dood,
die in 't jaar 1093 voorviel, ook deezen togt
ondernomen, en gelukkiglyk voltrokken (g).
De Pelgrims, te rug keerende, hadden alomme
den mond vol van de verdrukkingen, die
de Christenen, te Jeruzalem, en elders in 't
Oosten, leeden, en van de fchande, die 't
voor de Europifche Christenen was, dat de
Heilige Plaatfen langer in de handen van ongeloovigen
bleeven. Paus Gregoor de VII.
hadt, al iri 't jaar 1074,een ontwerp gefmeed,
om de Europifche Vorden, tot het beoorloogen
der Mahometaanen en het herwinnen van
't Heilige Land op te wekken (Ji): doch de
fcheuring in Kerk en Staat hadt de uitvoering
gedremd. Urbaan de II., een zyner opvolgeren,
doeg, in den jaare 1095, eindelyk
de hand zo yverig aan dit werk , dat verfcheiden'
aanzienlyke Vorden zig to; den
Kruistogt beweegen lieten (7). Van het gemeen,
vloeide eene ontelbaare menigte, uit
alle oorden, famen. Een Kluizenaar uit het
Bisdom Amiens , bekend by den naam van
Petrus den Heremiet, die zelf van Jeruzalem
te rug gekomen was, doorliep Landen en
Steden, alomme de Kruisvaart predikende.
Ook hadt de Paus bevolen , dat de Bisfchoppen,
elk in zyn Stigt, 't Gemeen , door
allerlei redenen, tot den togt naar 't Heilige
Land moesten opwekken (k). De Giiekfche
Kci-
CtO J. IPERH Chron. S. Bert. Cap. XXXIX. P. I. & IV.
Cel 58a

VII. BOEK. H I S T O R I E . aoi
Keizer, Alexls Comnencs, fchreef eenen be-] 'LORIS.
weeglyken Brief aan Robert , Graave van
Vlaanderen, Zoon van Robert den Fries, hem
vermaanende, „den Oosterfchen Christenen,
„ met alle zyne magt,.te hulp te komen, en
„ het Graf des Heeren den ongeloovigen te
„ ontweldigen (f)." Men kan niettwyfelen,
of de Kruisvaart is, hier te Lande, ook gepredikt
geweest. Eene oude Kronyk van
"Westfriesland f » noemt zelfs veele Friefche
Edelen by naame, die, by deeze gelegenheid,
zig, gelyk gebruikelyk was, een rood, of wit,
of ander gekleurd Kruis op den regter fchouder
lieten hegten, en het geleide van den
Franfchen Kluizenaar volgden : onder welken
de Fortemans, Galamas en Botnias de bekend- yeele
ften waren. Ook getuigen de Zeeuwfche Edele»
Kronyken dat eenige Zeeuwfche Edelen,
deezer
Landen
met naame die van Borsfelcn, naar 't Heilige neemen
Land optrokken. Een Schryver der vyftien 'er deel
de eeuwe zegt, dat men geloofde, dat Dirk in.
Zoon des Heeren van Brederode,e.nja?i, Hea
van Arkcl, uit de Hollandfche Edelen, zig ooi
op den Kruistogt, onder 't Geleide van Graave
Robert van Vlaanderen, halven fïroeder vat l
Moeders zyde van Graave Dirk den V-, be
geven hebben. De Heer van Arkcl zou, it
l
't Heilige Land, geltorven zyn (o). Elkfchcei
1
bezeten van een' Herken drift, die oud ei
t
jong, ryk en arm op de been hielp. DeE lc
(O Epïff. h-nc vïit apiid MARTEL, T DVRAND. Thcfau
Anecd. Tom. I. c 2C7.
O) Apud UniiON.' EMM. Rerum Erific. Lief. VI. p. 25W.
( 11 j REIOERS3. Chron. van Zeeland II. Oecl, IX. Cöj
V- '32.
' C,oj JOANN. A LEÏDIS £/J^XV. Cup. 9.
ï

(
O ORDERIC. VITAL. Libr. IX p. 700. BERTIIOLD. CON-
STA NT. ad annum 1096.
qj GLJILL. TÏR. Libr. II. Cap. 21,
taf * II, 12.
22, 23. Libr. III.
c O UBH. EMMIUS Libr. VI. p. 258, 050.
p Oesta Tancredi. Cap. XV. XXIX. mThefaur. MARTEN,
ET*
I'URAND Tom. I. c. 121 & 131.
N
'
O OUILL. TYR. Libr. V. Cap. 21, 22. Libr. VI. Cap,
c
30.
202 VADERLANDSCHE VII.BOEK.
frouis len verpandden hunne Sloten en landeryen,
m of verkogtenze om half geld. 'Men ontzag
zig niet, Vrouwen, Kinderen, Ouders en al
wat men dierbaars bezat te verlaaten, om eetien
togt te onderneemen, die als een proef
van Godsdienftigheid geroemd werdt. Ondertusfchen
voegden zig,by den grooten hoop,
)ok veel liegt Volk en Vrouwluiden in mans
rewaad; 't welk oorzaak van veele ongere­
i mdheden onder de Kruisvaarders was (p). Vier
i ;roote benden lloegen, in de Lente des jaars
3 096, op weg: een van welken,omtrentveer-
t igduizend menfchen iïerk, door Pieter den
I :iuizenaar,_ geleid werdt. In de Lente des
V olgenden jaars, kwamen zy te Konfkmtinoel;
trokken, federt, over den Hellespont,
e 1 vereenigden zig, in klein Azie. Nicea in
E ythinie was de eerfle ftad , die, op den
t\ vintigilen van Zomermaand des jaars 1097,
b f verdrag, ingenomen werdt, na eene be-
k gering van ruim vyf weeken (?), in welke,
VI :rfcheiden' Friefche Edelen hunne dapper-
h< iid getoond, en Tjepko Forteman het leeven
V£ rlooren hadt(r). Ook hadt Robert, Graaf
va n Vlaanderen, hier wonderen gedaan (Y).
In 't volgende jaar, werdt Antiochie ingenom
;nf>), en eindelyk Jeruzalem, op den
vy ftienden van Hooimaand des jaars 1099,
na

VIL BOEK. H I S T O R I E . 203
m een beleg van vyf weeken (ft). Godefrid van
Bouillon, Hertog van Lotharingen, Zusters
Zoon van Godefrid den Bultenaar, werdt,
kort hierna, ttft Koning van Jeruzalem verhecven(v).
Hy regeerde naauwlyks een jaar:
doch het nieuw Koningkryk, door hem geltigt,
is, onder verfcheiden' Koningen, agtentagtig
jaaren in (tand gebleevcn. Zulk een gevolg
hadden de eerite Kruistogten naar 't Heilige
Lanfi. Wy zulien hier na zien, wat deel
de Ingezetenen deezer Landen meer gehad
hebben, in het gene, vervolgens, inhetOosten,
ondernomen werdt. Doch 't zal hier
niet te onpas komen, het oogmerk en den
eindelyken uitilag deezer Kruistogten, die zo
merkelyken invloed op den Geestelyken er
weereldlyken Staat des Christenryks en onzes
Vaderlands in 't byzonder gehad hebben, beknoptelyk,
aan tc wyzen.
De Paufen, de eerfte en voornaamfte aandryvers
der Kruistogten, gaven voor, met
dezelven, geen ander oogmerk te hebben,
dan de herllelling en voortplanting van den
waaren Godsdienst, onder de ongeloovigen.
Doch men zag, wel haast, dat, onder dee
zen dekmantel, een andere toeleg verborgen
was. Zy zogten hun Geestelyk Regtsgebied
uit te breiden" in 't Oosten, en de Patriarch*
fchappen van Antiochie en van Jeruzalem,
Zelfs, ware 't mogelyk, dat van Konllantinopel
van zig af hangkelyk te maaken. Zy beweerden,
daarenboven, regt te hebben, op alle
de Landen, die door de Kruisvaarders gewon*
: 1) Göitl. TYR. Libr. Vilt. Cap. 5, iti, 19. &c.
^y) GUILL. TÏR. Libr. IX. Cup. 1.
FLORIS
II.
Schets
van het
oogmei
en den
uitflag
derzelven.

204 VADERLANDS CUE VIL BOEK,
FLORIS
IL
wonnen werden. Ook was het hun te doen,
om de vermeerdering van hun gezag, over
de Vorften en Volkeren van 't Westen, die
zy eerst vervulden, met eenen bygclovigen
eerbied voor Palestina, daar de voetftappen
Honden van den Zaligmaaker en van de Apostelen;
op dat zy hen, te ligter, zouden beweegen
tot het onderneemen van herhaalde
Kruisvaarten , en ondertusfchen een nieuw
Pausfelyk regt, uit deeze Kruisvaarterf gefprooten,
in alle Landen invoeren. Vorften, Edelen,
Koopluiden, Burgers, Boeren, Slaavcn
zeiven beloofden zig eer en voordeel uit de
togten naar 't Heilige Land. Op 't woord
der Leeraaren, zag men ze, in 't algemeen,
aan als een verdienitelyk werk ; waardoor elk,
t zy hy 'er in ftaagde of omkwam , de
weg naar den Hemel gebaand werdt. De
Paufen gaven ook aan ieder, die 't Kruis
aannam, aflaat van zonden : 't welk veelen,
die zig aan flrafbaare euvcldaaden fchuldig
kenden, bewoog, tot het onderneemen van
eenen Kryg, die hen, voor's Hemels ongenade,
cn te gelyk voor de ftraffe des weerekilyken
Regters bevrydde f». Mier kwam nog
by, dat de Slaavcn, die't Kruis aangenomen
hadden, vry verklaard werden, alzo 't hunnen
Heeren niet geoorloofd was, hen den togt
te doen ftaaken. Zulken ook, die met fchul.
den bezwaard waren, mogten, zo dra zv zig
met het kruis hadden laaten tekenen , * nergens,
door hunne fchuldcifchers, bekommerd
'w) BnocAro. Deler. Palestina, p, ui. & r.ptïÈ CANKIVM
of

VII. BOEK. H I S T O R I E . aoj
of vervolgd worden f» Ook moesten de;
twisten van Heeren en Vorden onderling
worden geftaakt, wanneer flegts een der
twistende partyèn het kruis aanvaard hadt: 't
welk men een * Bejiand Gods hebben noem * Trettire
de. 't Beoorloogen van een Volk , welks Heer Dei.
op den Kruistogt was , werdt ook by den
Paus voor heiligfehennis gehouden. Door al
het welke, grooten en kleinen, in merkelyken
getale, werden aangezet, om zig te hiaten
tekenen: terwyl 'er, te gelyk, de gemecne
regten, alomme, naar een nieuw Pausfelyk
regt, door verplooid en hervormd werden.
°'t Welk niet nalaaten kon 's Paufen
eezag hooger op te vyzelen, onder volken,
die reeds waren ingenomen, met de diepfte
iioogagting voor den Heiligen Stoel. Verfcheiden'
veranderingen in het Burgerlyke
regt en verfcheiden' misbruiken in den Godsdienst
zyn hunnen oorfprong verfchuldigt 1
aan de Pausfelyke wetten, tot aanmoediging
der Kruisvaarten gemaakt: met naame, he
ophouden van den Staat van dienstbaarheic i
onder de boeren, aan veele oorden : alz< •
de verhaten' Landen, by mangel van Slaa
ven , aan vryen om te bebouwen moestei i
worden verhuurd: ook het verheffen van bui
gers of boeren tot den Itand van Edelen, i i
de plaats der menigvuldige Edelen, die o; i
de Kruistogten omkwamen: waarvan ons on
ze Vaderlandfche Gefchiedenisfen ook voor
beelden uitleveren. liet verpanden van Leen
p-oederen is, na de Kruisvaarten, insgolyks, i
(r) Outtt. TÏMUS Ifbr, i, cp. ik
'tge
?LORIS
II.
i

tcó VADER LAND SCHE VILBÖÈKÏ
FLORIS 't gebruik gebleeven. En om ook iets van
EL 't Godsdienftige te zeggen, de Bisfchoppen
* Jn par- in naam* over Stigten, die in de magt der
li bus hifi- ongeloovigen waren , de Geestelyke Stededelium.houders,
die noodig werden, als de Kerkvoogden
uitlandig waren, en de Geestelyke
Ridderorden zyn hunnen oorfprong verfchuldigd,
aan Pausfelyke inftellingen, ter gelegenheid
der Kruisvaarten. Zelfs meent men,
dat het houden van 't Avondmaal onder de
gedaante van brood alleen, eerst op de Kruistogten
en in Palestina, in gebruik geraakt
is (5), zynde hier, voor zo veel volks, zeiden
wyns genoeg te bekomen. Ondertusfchen
zyn de meeste Kruisvaarten, die hier
zo. veel invloed op de gemeene zaaken had- <
ien, in 't Oosten ongelukkig uitgevallen. Zy
rebben veelen Vorften en een onnoemelyk
^
r
etal van Edelen en gemeenen het leeven getost:
veele Ryken en Staaten zyn 'er door ver,
:wakt en verarmd, en Palestina en 't gantfche
;ebied der Griekfche Keizeren is, eindeiyk,
1
I
>nder de heerfchappye der Mahometaanen,
i vervallen. Doch't zal in 't vervolg te pas ko­
1 nen nog iets, wegens den uitilag van twee of
( Irie Kruisvaarten, aan te tekenen. Wy hernatten
den afgebroken draad van ons verhaal.
V. Graaf Floris de II. begaf zig, zo 't fchynt,
Floris de j
ia dat hy zelfs 't bewind over 't Graaffchap
tweede r
trouwt ' an Holland in handen genomen hadt, 'twelk
Petronel-
. , in
Z i e
CS) de Disfert. de jut, itmov. per cxpedit. fa-
< ram, Prarfidiê LH. BOEHMERr> verdedigd, in 't jaar
i 740; waar in Yvooruaamfte, welk wy hier byeens*
li aald hebben,, te vinden is.

VII. BOEK. H I S T O R I E . 207
in den aanvang der twaalfde eeuwe gefchiedde,
in Huwelyk met Petronelle, Dogter van
Dirk, Hertog van Saxen (j), dien anderen^)
Hertog Dirk van den PVesterlande, en wederom
anderen (#) Gevehard, Graaf van Supplenburg
en Querfurt noemen; en halve Zuster
van Hertog Lotharius, die naderhand Keizer
werdt (6). Floris was nu de vierde der Hollandfche
Graaven, die zig, door 't Huwelyk,
met den Huize van Saxen vermaagfchapt hadden.
Van het Huwelyk van Dirk den III.
met
O) WILH. PROCURAT. ad annum 1091. MELIS STOKE ih
FLORIS 11. bl. 44-
(2) Chronic. Lnneburg. Apud ECCARD. Tom. I. Col. 1369.
Qaj Aputt DITMAR. Disfétt. Academ. p. 493.
(6) Wy' noemen deeze Graavin Petronelle', in navolging
der oude en laatere Hollandfche Schryverèn; doch
men heeft onlangs in bedenking gebragt, of zy ook
Geertruid geheeten hebbe. Vide D 1T1111A R I Disfert.
& Exercit. Academ, p. 495. Zo wordt zy genoemd,
in *de Lunenburgfche Kronyk. „ Aldar [in Holland J
Jiaat 'er ,, was en Vrouwe, die was gehetenGertrud,
„ Suster Hertogen Luderes." Chrontcon Luneburg., in
Coll. J. G. FCCARDI Tom. I. c. 1369. En op eene andere
plaats (col. 1372.) „ De erfte [Dogter] namGrave
„ Florentius van Holland, de het Gertrud." Doch't is
te vermoeden, dat deeze Kronykfchryvers en eenige
anderen de Vrouw van Floris den V, die Geertruid heette
, met de Vroiiw van Floris den II. verward zullen
hebben; gelyk reeds door SCRIVERIUS is aangevveezen,
dat in de Saxenfche Chronyk, in 't jaar 1492., te
Mentz gedrukt, gefchied is. Zie Levens der Graaven,
in Floris II. bl. 119. Een ander oud Schryver
drukt zig voorzigtiger uit, zeggende, dat de Zuster van
Hertog Lotharius Geertruid of Petronella genoemd was.
Soror Liuderi Ducis, Gertrudis Jive Petronella. Vide
Annal. Saxon. ad annum 1123. Den laatsten naam
houd ik voor den regten. Hy wordt, zelfs in egte(lukken
der twaalfde eeuwe, gefpeld, by BOXHORN,
Jbeatr. Urb. FM. p. 220, 80.
FLORIS
II.
le van
Saxen.
Reden
van de
Huwelyken
der
Hollandfche
Graaven
met Dogters
van
Saxen,

ÜO8 V A D E R L A N D S C H E VII. ROEK,
Fi-ORIS met (Xhilde van Saxen, van Floris den T.,mec
II. Geertruid van Saxen, en van Dirk den V.,
met eene andere Othilde van Saxen, hebben
wy, op zyne plaats, gewag gemaakt. En
die eenigermaate in de Gefchiedenisfen deezer
tyden bedrceven is, zal zig geenszins
over de vermaagfchapping onzer Graaven met
den Huize van Saxen verwonderen. De Hertogen
van Saxen waren, zo zeer als de Hollandfche
Graaven, op de Keizers, die ten
deezen tyde regeerden, gebeeten, boven al
op Henrik den IV., met wien zy lang en dikwils
geoorloogd hebben. De Huwelyken der
Hollandfche Graaven met Dogters uit den
Huize van Saxen dienden dan, om de Party,
die beide de Saxers cn de Hollanders voor-
Honden, tedyven, en de maatregels der Keizeren,
met verecnigde magt, te leur te Hellen.
VI. Doch toen Henrik de IV., op den zevèn-
Geleger
heid va ~den van Oogstmaand des jaars noó, overleeeen
Ve: Lden, en zyn Zoon, HENRIK DE V., die,
boud nu -al by 't Leeven zyns Vaders, tegen hem was
fchen
opgedaan , in zyne plaats verkooren was;
Floris
den II. fcheen deeze verandering Graave Floris aan-
enKeizc r leiding gegeven te hebben, tot het aangaan
Henrik van een Verbond met den nieuwen Keizer,
denV.
wegens van 't welk de Vlaamfche Kronyken alleen­
Walche lyk met een woord in 't voorbygaan gewag
ren en ai i-maaken. Henrik de V. fcheen, in den aan.
dere
vang zyner Regeeringe, eenen gantsch andeZeeuwfcheEiren
voet te willen volgen, dan zyn Vader
landen, gedaan hadt. Hy ei kende Pasckaal den II.
ii 06. voor wettigen Paus, buiten wiens gemeen-
- fchap, zyn Vader gedorven was, Dus maakte

Vil. BOEK. H I S T O R I E . 209
te hy een einde van de fcheuring, die omtrent
dertig jaaren geduurd hadt: en fchoon
hy haast van gedrag veranderde, gaf dit gunftig
begin, in 't oog der Hollanderen, waarfchynlyk
aanleiding, tot het Verbond, van
welk wy fpreeken. Het betrof Vlaanderen,
Walcheren, en de Zeeuwfche Eilanden Bewesten
- Schelde. De Keizer oordeelde regt
te hebben op Vlaanderen, federt dat Robert
de Fries zig van dit Graaffchap meester gemaakt,
en het Leger, door Henrik den IV.,
Richilde, wiens Zoon Arnoud hy voor wettigen
Graave hieldt, ter hulpe toe gefchikt,
geflaagen hadt. De dood van Robert den Fries
en 't gerugt van den optogt van Robert, zynen
Zoon, naar 't Heilige Land, hadt Henrik
den IV. ook, al in den jaare 1096, doen befluiten,
om een Leger by een te rukken, en
zig van 't Land van Aalst, dé vier Ambagten^
het Gendsch Kasteel en de Zeeuwfche Eilanden
Bewesten-Schelde, met geweld, meester
te maaken. Doch Graaf Robert, fchoon op
zyn vertrek ftaande, hadt zig zo wél weeten
te verllerken, dat het Keizerlyk Leger, geene
kans ziende, om de Grensplaatfen te bemagtigen,
zonder iets uit te regten * by hoopen,
afgedroopen was (£). Henrik de V.
vondtnu goed, deeze mislukte onderneeming
te hervatten. De Hollanders hadden een oud
waar of gewaand Regt op de gemelde Zeeuwfche
Eilanden: weshalve Graaf Floris zig,
zo 't fchynt, ligtelyk beweegen liet tot een
Verbond, dat, kort voor of in het jaar uo8,
£b~) MEYÈRUS ad annutn 10Ó9.
II. DEEL. O
ge-
FLORIS
II.

FLORIS
II.
aio V A D E R L A N D S CHE VII. BOEK;
geflooten werdt. De voorwaarden kwamen,
zo veel men kan naargaan, hier op uit: „ dat
„ men, met vereenigde magt, Vlaanderen
„ en Zeeland Bewesten - Schelde zou poogen
„ te winnen, waarna Aalst en de vier Ambag-
„ ten aan den Keizer; het overig gedeelte van
„ Vlaanderen aan Boudewyn den UI. Graave
„ van Henegouwen, kleinzoon van Richilde-,.
„ en de Zeeuwfche Eilanden Bewesten - Schel-
„ de, aan Graave Floris, zouden gelaaten
,, worden." Wat 'er, uit hoofde van dit
Verbond, door de Hollanders, verrigt zy,
vind ik nergens aangetekend. Alleenlyk
fchynt de Keizer, in 't jaar no3, eenig
Krygsvolk tegen den Vlaamfchen Graave te
velde gebragt; doch even weinig, als zyn
Vader eertyds, uitgeregt te hebben. Op
Kersttyd, werdt de Vrede tusfchen Keizer Henrik
den V. en Graave Robert te Mentz ge- .
troffen (Y); doch volgens de aantekening van
eenen Schryver, die, drie jaaren na deezen
tyd, gedorven is, van wederzyde, met meer
geveinsdheid dan opregte meening (d). 't Is
ondertusfchen te vermoeden, dat Graaf Floris,
in deeze zogenaamde Vrede, zal begreepen
geweest zyn. Waarfchynlyk, is hem,
by dezelve, Zeeland Bewesten - Schelde en 't
Land van Waas, door Graave Robert, ter
Leen afgedaan; alzo wy, vyftig of zestig jaaren
na deezen tyd, zyn' kleinzoon Floris den
III., als Leenman des Graafs van Vlaanderen
, in 'c bezit deezer Landen , zien zullen.
Cf) MEYBRUS ad annum 110R.
SICEB. GEMBLAC. ad annum iio$.
Om

VIL BOEK. H I S T O R I E . 211
Omtrent deezen tyd of weinige jaaren laater,
predikte Tanchelyn, fchoon hy een Leek
was, te Antwerpen, te Brugge, en ook in 't
Ce) Zie BOXUORN op REICERSB. )I. /%,!, hl. 34,
Cf) ROB. ÜE MONTE ai annum 1124.
O 2
FLORIS
II.
VII.
Bisdom van Utrecht, met naame in Zee­ Kettery
van Tanland
(V), eene Leer, die, in 't algemeen, voor
chelyn ,
Kettersch uitgemaakt werdt, en 't voordaan in Zee­
van welke hem eindelyk het leeven kostte. land en
Men verhaalt van hem, dat hy, in pragtige elders
ver-
kleederen, met opgeilrikt hair, voor den dag
fpreid.
kwam, en doorgaans van eenen hoop van
omtrent drieduizend gewapenden verzeld was,
die zig niet ontzagen, zulken, die hem tegenftonden,
aan te vallen en van het leeven
te berooven. 't Volk hieldt hem in hooge
agting, en dronk, zegt men, het water, in
welk hy zig gebaad hadt. Men befchuldigt
hem van zulk eene vergaande ontugtigheid,
dat hy onderneemen durfde, de vrouwen,,
in de tegenwoordigheid haarer mannen, en
de dogters, in 't byzyn haarer moederen,
te fchenden (ƒ). Meer fnoode dingen worden
hem te last gelegd, die zo onwaarfchynlyk
voorkomen, dat zy, of veel te breed ukgemeeten,
of veelligt t'eenemaal verdigt zullen
zyn, uit haat tegen zyne Leere, welke hier
op uitkwam : „ dat de Kerkendienaars, cn
„ de Ampten van Priester en Bisfchop zel-
v e n
n geene byzondere agting verdienden,
„ en dat het ontvangen van het Lighaam en
„ bloed des Heeren in 't Avondmaal niemant /
„ ter zaligheid vorderlyk was." Wyders beweerde
hy, dat men der Geestelykheid geene

FLORIS
II.
VIII.
Dood
v.mFlori
den II.
I 122.
2i2 V A D E R L A N D S C H E VIL BOEK;
ne tienden behoefde te geeven (g): al het
welke hem zo gehaat maakte by de Kerkelyken,
dat hy, eindelyk, onverzeld fcheep gegaan
zynde, door zekeren -Priester, die hem
een' zwaaren flag op 't hoofd gaf, van 't leeven
beroofd werdt (Yz). Zyne Leer hadt egter,
hier en daar, en vooral te Antwerpen,
zo diepe Wortelen gefchooten, dat Norbert,
Infteller van de Orde der Premonflreiten,
na verloop van eenige jaaren, werks genoeg
vondt, aan het te keer gaan en uitrooijen
derzelve. Men heeft nog eenen Brief van
Hildolf, Proost der Abtdye van S. Michiel
te Antwerpen, in den jaare 1124, gegeven,
in welken van Norberts yver, tegen de Ketteryen
van Tanchelyn , met lof gewaagd
wordt (T). Uit deeze Abtdye van S. Michiel,
werden, omtrent deezen tyd, door last van
Godebald, Bisfchop van Utrecht, eenigeNorbertyner
Monniken, naar het Klooster der
Regulieren , te Middelburg in Zeeland, overgebragt,
na dat de Kloosterlingen, die het
tot nu toe bewoond hadden, om hun ongeregeld
gedrag, en veelligt ook, om dat zy
de Leer van Tanchelyn aanhingen, van daar
verdreeven waren (&).
Graaf Floris de II. overleedt, omtrent dee­
len tyd, op den tweeden van Lentemaand
des jaars U22 (/). Weinige jaaren te vooren
(gj Vila NORBERTI Cap. XHi, n. 79. ibid. Not. PAPEBROCII.
(_k ) ROBERT DE MONTÈ ad annum 1124.
(i) Apud MIRTEUM Cod. Bonat. piartim Cap. LXXVI. Toml
1. Oper. Dipl. p. «5. Vide & Cap. LXXXVII. p. 87.
C *) BEKA in Godebnld p. 45. IIEDA in eod. p. 147.
CO MELIS STOKE in Floris. II. bl. 41. THEOD. A LEYDIJ
& LEON, MOWACH. Brevici p, 145, ij^,

VII. BOEK. H I S T O R I E . £13
ren (7), hadt hy de Burgers van Alkmaar
ontheeven van een Regt op 'tbegraaven, welk
hun, door de Abten van Egrnond, naar 't
fchynt, plag afgevorderd te worden; mids
dat zy egter de tienden van hunne Veldvrugten;
en van hun Vee, zo veel billyk was,
bleeven opbrengen: eene ftreek (8) alleenlyk
uitgezonderd, uit welke zy, met den twintigften
fchoof, konden voldaan. Het Privilegie,
hier van verleend, het oudfte, my bekend,
welk aan eenige Hollandfche of Westfriefche
Stad is gegeven, is"nog voor handen (m).
Floris de II. overtrof, naar 't getuigenis
onzer Kronyken , zyne voorzaaten ver- •
re |in magt en aanzien , ook in treffelyke 1
hoedanigheden van geest en lighaam. Doch
zyne uitmuntendheid verhinderde niet, dat (
de Edelen deezer Landen hunne vryheden,;
tegen het Graaflyk geweld, dat met den aan-<
was van 's Graaven magt, meer dan te voo- 1
FLORIS
II.
Voorval
ran een'
"riesch
ïdelman
Galama,
lie zyn
legt met
le wape-
;en teren,
gevoeld werdt, moediglyk verdedigen\ ;en den
ïraave
durfden. Een merkwaardig voorbeeld zag -'erde
•
men hier van, onder de Regeering vanGraa-< ligt.
ve Floris. 't Geval wordt van fommigen voor
verdigt gehouden (n): doch alzo het van
andere Kronykfchryvers te boek gefield en
niet buiten waarfchynlykheid is, ichroomen
wy niet, hun verhaal hierin te lasfen. 'tWas
ge-
J^mj Zis het in S. EIKELENBURG Alkmaar, Bylag. bl. 112. *
SCIIRIVERIUS Oud Batav. bl. 130.
(7) Den zestienden van Hooimaand des jaars 1116,
OÓ In Cacba, anders in Eathe.
O 3

FLORIS
II.
ci4 VADER LANDS CHE VII. BOEK.
gebeurd, dat.de Graaf, in 't Bosch van,
Kreil (o) jaagende, den Friefchen Edelman
GALAMA drie Jagthonden hadt doen ontneemen.
Galama kreeg hier zo dra geene kennis
van, of hy doof op van gramfchap, en ,
zeide hy „ zo ik den Graaf ontmoet, en hy
„ myne fchade weigert te boeten, zal ik
„ geen' Fryen Fries meer heeten, indien ik
„ hem den hoon, my aangedaan, niet be-
„ taald zette." 't Leedt niet lang of Graaf
Floris en Galama ontmoeten eikanderen op
de Jagt. Toen fpreekt de Fries Graave Floris
onbezuisd genoeg om fchadebetering aan.
En naaowlyks hadt de Graaf begonnen te zeggen,
dat men zynen Landsheer beleefder behoorde
te bejegenen, of Galama hadt het geweer
reeds uit de fchedc, en trof 'er den
Graaf mede in den arm. 's Graaven Knegten
fchooten terdond toe, en vielen zo fel op
Galama aan, dat hy, binnen kort, van 't leeven
beroofd werdt. Dit zou, in 't jaar 1112,
(9) Sommigen, die deeze Vertelling verwerpen, willen
, dat 'er nimmer een Bosch te Kreil geweest zy: of
dat men hetflegts voor een Rietbosch ie houden hcbbe.
S. EIKF.LENRURGGedaante van JFeitfricslandhX. 5. Doch
in de oude Kaart van Holland van MERCATOR, vindt
men eene Plaats, Kriel genaamd, in de Zuiderzee, niet
verre yan Staveren, getekend. Uit het Oktroi tot de
bedvkinge derWieringerwaard, in 't >ar 1597 gegeven,
blykt ook, dat 'er toen eene Plaats, Kreil geheeten,
geweest is, niet verre van Koihorn. Groot Plakaathoek
II Deel, Kol. 1692. Waarom zou dit Kreil, oudtyds,
geen Bosch konnen geweest 2yn, daar men blyk heeft,
dat 'er, nog in de vyftiende eeuwe, een groot Bosch,
ten noorden van Texel, geweest is? ZieluNii/.'
Cap. XIII. p. 295, «gts,
i
of

TSSS^S. Jjt'Lyeri/iy Tan _DAMIATJ$.
7Z.2W,

VII. BOEK. H I S T O R I E . 215
of hater, gebeurd zyn(o). Het ombrengen van FI.ORTS
Galama heeft, veelligt, gelegenheid gegeven, lï.
tot eenen Kryg, tusfchen de Hollanders en
de Westfriezen. Laatere Kronykfchryvers gewaagen
van eenen (lag, die, op den eerften
van Bloeimaand des jaars 1114, by Vroon en
voorgevallen, en in welken Jonkheer Derwoud
van Egrnondgefneuveld zou zyn (ƒ>). Doch by
de oudilen vindt men hier geene melding van.
Een ander voorval, welk minder bekend,
en in 't jaar 1108 gebeurd is, doet ons zien,
dat Graaf Floris, hoe ryk ook, ongaarne
dienst deedt, zonder 'er zig wel voor te haten
betaalen. Koenraad, Bisfchop van Utrecht,
hadt zig meester gemaakt van eene Kerk te
Alburg, op welke de Abt van S. Truyen, in
't Bisdom van Luik, oordeelde alleen regt te
hebben. Graaf Floris was * Voorilander dee­ ' Advozer
Abtdye, en bragt te wege, dat Burchard,
Opvolger van Koenraad, de Kerk wederom afftondt.
Doch door welke middelen hy tot
het doen van deezen dienst werdt overgehaald,
zullen wy, met de eigen' woorden van Ru
dolf, Abt van S. Truyen, te boek Hellen:
„ Hoe veel arbeid, zorg en kosten, zegt hy,
„ ik, drie weeken agter een, beileed heb,
„ om deeze zaak ten einde te brengen, zou
„ te lang vallen, om te vernaaien. Ik moest
„ den zeer ryken en zwaarlyvigen Graaf,
„ [Florens, onzen Advokaat], met zilveren
„ koorden, uit Holland naar Utrecht trek-
„ ken; en 's Bisfchops harden nek, met ee-
„ nen-
Co) OCKO SCARL. Chron. van Vriesland, II. Boak, f. 2T.
C/O Annal. Egrnond. Apud BOCKENBERG Dynast. Egjnoni
p. 17.
O 4

ai6 VADERLANDSCIIE VII. BOEK,
DIRK VI.
Vrouw
Petronellcbefliert
bet
Graaffchap,voorhaarcn
Zoon
Dirk.
:
1123.
1
1
„ nen hamer van 't zelfde metaal,
„ waards neigen enz."
te my-
Graaf Floris hadt, by Vrouwe PETRO-
N E L L E , drie Zoons, Dirk, Floris, Simon, en
eene Dogter Hadewig gewonnen. De oudde
Zoon, Dirk, werdt tot zynen Opvolger gefchikt;
doch alzo hy nog te jong was, om \
Graafiyk bewind te aanvaarden, hieldt Vrouw
Petronelle het zelve, geduurende zyne minlerjaarigheid,
in handen. Zy was eene Vrouw
ran mannelyken moed, en heeft het Graafchap,
eenige jaaren, loflyk bercgt Haar
Broeder, Lotharius, was thans Hertog van
Saxen, en lag geduuriglyk met Keizer Hen-
'ik den V. overhoop. Vrouw Petronelle
ïieldt zyne zyde. Een oud Schryver getuigt,
lat zy, in 't jaar 1123, dat is, kort na de
lood van Graave Floris, tegen den Keizer
jpftondt ( r }. 't Zy dan dat zy geweigerd
ïebbe, het Leen van Holland, voor haa-
•en Zoon, Dirk den VI., van 't Ryk te
/erheffen; 't zy dat zy de party haars Broelers
eenigen merkelyken onderdand het>be
/erfchaft; men leest, dat haar bedryf den
1124. • keizer noodzaakte, om, in 't volgende jaar,
net een Leger in Holland te komen: alwaar
t hem, niet dan met veel moeite, gelukte,
v'rouw Petronelle naar zyne hand te zetten
'.?), haar noodzaakende zig van den Ryke af-
1
langkelyk te erkennen (/)•
Cq) UoDUi.PHii Chron. S. Tnuionis Libr. X. p. C92. inCaL- .
eet. E. O'AcHERt Tom. II.
(r) Ann. USPERG. ad annum 1123.
Qs) Ann. USIHRG. ad annum 1124. Annal. Saxo. ai annum
124-
(f) ALB. CRANTZ. Saxoma Libr. V. Cap. 44.
De

VIL BOEK. H I S T O R I E . 217
De moed der Hollandfche Gravinne, ver­ DIRK VI.
drukt voor eenen tyd, rees hooger dan tc Keizer
vooren, toen haar Broeder, LOTHARIUS, Lotharius
de
na de dood van Henrik den V. die in 't jaar
II. hegt
1125. te Utrecht, voorviel, tot de KeizerlyOosterke Waardigheid verheeven werdt (u). De gouwe
Vyandfchap tusfchen de Keizers en de Hollan­ en Westergouders
, die meer dan eene eeuw geduurd hadt,
we aan
veranderde nu, eensflags, in naauwe Vriend- Holland.
fchap. En gelyk de Utrechtfche Bisfchoppen
zig van de gunst der Keizeren hadden weeten
te bedienen, om hun weëreldlyk gebied uit
te breiden; zo bediende Vrouw Petronelle
zig nu, met dit zelfde oogmerk, van de
vriendfchap haars Broeders. De Graaffchappen
Oostergo en Westergo, weleer aan de
Utrechtfche Bisfchoppen gefchonken, werden
nu der Kerke, door Lotharius , wederom
ontnomen, en gehegt aan het Graaffchap van
Holland (V). Doch fommigen hebben aangemerkt,
dat de Hollanders, zo weinig als de
Utrechtfchen, door deeze Keizerlyke Giften,
zyn bevoordeeld geworden (V).
Vrouw Petronelle zag vast naar alle kanten IX.
uit, om het gebied haars jongen Zoons te Vrouw
yergrooten. Karei de Goede, Graaf van VlaanPetronelle tragt
deren, die Boudewyn den FII, in 't jaar 1119, het
opgevolgd was, na dat deeze Graave Robert Graaf­
den II., in 't jaar 1111, was opgevolgd, was, fchap
in 't jaar 1127, op den tweeden van Lente­ van
Vlaandemaand,
te Brugge, ongelukkiglyk omgeren
voor
bragt; haaren
Zoon te
OO DODECIIIN ad ami. 1155.
fyj BEKA 7B Dödebala. p. 46.
bekomen/
J UB». EMMIUS Libr. VI. p. 209,
Q 5

ai8 V A D E R L A N D SC HE VII. BOEK
DIRK VI. bragt; zonder Kinderen na te laatenfV). Terdond,
deeden zig verfcheiden' mededingers
naar het Graaffchap van Vlaanderen op; en onder
deezen Vrouw Petronelïe , voor haaren
Zoon, Dirk den VI. De Hollanders fcheenen
eenige aanfpraak op Vlaanderen te hebben,
federt het Huwelyk van Vrouwe Geertruid met
Robert den Fries. Doch 't was niet. meer dan
fchyn, alzo Dirk de V., wiens Kleinzoon
Dirk de VI. was, geen Zoon van Robert den
Fries, maar een Voorzoon van Vrouwe Geertruid
geweest was". Ook hadt deeze Robert,
haar' Zoon, by Robert den Fries gewonnen,
reeds in 't Graaflyk bewind van Vlaanderen gezien.
Men mag dan, veel eer, vermoeden,
dat het aanzien der Hollanderen, en de Staat?
sugt yan Vrouwe Petronelle, meer dan eenig
gegrond Regt, haar naar het Graaffchap wan
Vlaanderen hebbe doen dingen. Veele
Waamfche Edelen en een groot deel der Bur
r j erye hadden zig genegen tot den Hollandchen
Graave betoond. Ook zou, met zyne
•erheffing tot de Graaflyke bediening van
Vlaanderen, het oud gefchil over Walcheren,
usfchen de Vlaamingen en Hollanders, be­
1127. j legt zyn geweest. Vrouw Petronelle dan,
:eunende op de gunst der Vlaamingen, trok,
an haaren Zoon en een aanzienlyk gevolg
erzeld, terdond naar Brugge, alwaar zy,
r iet meer dan veertien dagen na het omko-
n ïen van Graave Karei, op den zestienden
i an Lentemaand, aankwam. Zy liet geene
n riddèlen onbezogt, en fpiide veel gelds, om
(.r) MEVERUS ad annum mi.
«
d e

VII. BOEK. H I S T O R I E . 210
gunst der Vlaamfche Heeren te. winnen. Doch DIRK VI.
fommigen, den Hollanderen ongenegen, ver.
fpreidden looslyk , dat de Koning van Frankryk,
thans Lodewyk de VI., de Dikke, bygenaamd
, die Vlaanderen als een Leen zyns
Koningkryks aanmerkte, het Graaffchap aan
Willem, Heere van Iperen, opgedraagen hadt.
Dit gerugt bragt de begunftigers des Hollandfchen
Graafs in geene kleine verlegenheid,
Zy beflooten wel, nimmer te gcdoogen, dat
Heer Willem , dien men verdagt hieldt van
de hand in den ongelukkigen* dood van Graa-
• ve Karei gehad te hebben , tot de Graaflyke
waardigheid verheeven werdt: doch dugtende
voor de magt van Frankryk, durfden
zy ook niet flerk ten voordeele des Graafs
van Holland werken (v). Verfcheiden' andere
mededingers deedcn zig midlerwyl op;
behalve de twee gemelden. De uitflag van
deezen handel was, dat niet Willem van Iperen
, gelyk men verfpreid hadt; maar- Willem
van Normandye, Zusters Zoon van Graave
Karei, door bewerking of volgens last des
Konings van Frankryk, tot Graave van Vlaanderen,
werdt verheeven. Dit gebeurde op
den drie en twintigften van Lentemaand (2).
Vrouw Petronelle "en Graaf Dirk waren genoodzaakt
, onverrigter zaake, wederom t'huiswaards
te keeren.
DIRK DE ZESDE mogt nu, naar gisfmg, X.
omtrent agttien of twintig jaaren bereikt heb­ Twist
ben , en bevondt zig volkomen in ftaat, om
het
jrty ) GAIBERT. BRUG. DC Vita & Martyr.- Caroli by Scuai-
VEP.'irs Graaven, bl. 132.
Qz) MEÏER, ad ann. 1126 & 1127.
tusfchen
Graaf
Dirk den

DIRK VI. het Graaflyk bewind te aanvaarden. Zyn
VI. en oudile Broeder Floris, in onze Kronyken, by
zynen
Broeder
Floris.
den naam van Floris den Zwarten, bekend,
hadt zig, by veclen, door zyne goede hoedanigheden
, federt eenigen tyd, bemind weeten
te maaken. Edel en onedel, Geestelyken
en weereldlyken betoonden hem, om
llryd, agting en genegenheid. Hy was
heusch en welfpreekend ; doch te gelyk
ftaatzugtig van aart (>). Des zag hy de
aanltaande verheffing zyns Broeders met afgunftige
oogen aan. Graaf Dirk wist wel,
welk een hert hem zyn Broeder toedroeg:
en nu en dan was 'er, tusfchen de Broeders,
zo groot een ongenoegen gereezen , dat
Vrouw Petronelle werks genoeg fcheen te
hebben, om het te dillen (b~). Of veelligt zag
de ilaatzugtige Graavin de onlust, tusfchen
haare Zoonen, met zo veel fmert niet, als
't fcheen, alzo zy hoop fcheppen kon, om,
tervvyl dezelve duurde , in 't bewind van
't Graaffchap te bly ven; 't welk zy zo lang in
handen hieldt, als eenigszins mögelyk was.
Doch de vyandelykheden der Westfriezen garen,
omtrent deezen tyd, gelegenheid aan
i Uraave Dirk, om te toonen, dat hy reeds
nans genoeg was, om zyn Graaffchap, met
i
220 VADERLANDSCHE VII. BOK.'
le wapenen, te befchermen; en aan Floris,
:ynen Brosder, om zyne Ilaatzugtige begeer-
:e te voldoen.
Graaf
Sommigen willen, dat de Gift van Ooster-
Dirk de r
VI. dost' o en Westergo, door Keizer Lotharius den
eenen in­ I., aan den Graave van Holland gedaan, geval
in
leWestre
MELIS STOKF. in Dirk VI. bl. 43.
friesland. (b) JOAN.N. A LEYMS Libr, XVU. Cap. 8, Q.

VII. BOEK. H I S T O R I E . aai 1
legenheid tot den ophand der Westfriezen gegeven
hebbe (V). En 't is niet onwaarfchyn-
Jyk, dat de Friezen beoosten de Zuiderzee
hunne Landsluiden j van de overzyde, als
naast aan Holland gelegen, tegen den Hollandfchen
Graave, hebben opgeftookt. Anderen
vermoeden, dat de Bisfchop van Utrecht,
te onvrede 'over de Gift van Lotharius, de
hand in dit werk gehad hebbe (d). Men kan
'er by voegen, dat Floris de Zwarte, veelligt,
onder de hand, de Westfriezen tot den ophand
hebbe aangezet, om dus zyne eigen
grootheid te vestigen op de verminderde magt
zyns Broeders. Immers, 't vervolg deezer Gefchiedenis
maakt dit niet onwaarfchynlyk.
Doch wat 'er van de oorzaak der Westfriefche
Vyandelykheden zyn moge, die ons,
door oude Schryvers, niet te boek gefield is;
Graaf Dirk, hoe jong nog, hadt geen hert,
om dezelven ongewrooken te haten. Wy hebben
reeds, by eene andere gelegenheid, aangemerkt,
dat Westfriesland, doorbroken van
veele Meeren, die allen met de Zee gemeen
lagen, niet wel anders dan in drooge Zomers,
in harde Winters, of te fchepe kon b:oorlogd
worden. De Winter van 't jaar 1132
was fel boven maate. De wegen waren hard,
de wateren digt gevrooren, en 't ys fterk genoeg
om een Leger te draagen. Deeze gelegenheid
nam Graaf Dirk waar, en zyn heir
by een gerukt hebbende, .trekt hy van Alkmaar
af, over 't Ys, naar Westfriesland. De
Westfriezen, die hier gelegerd waren, geene
CO UBB. EMMIUS Libr. VI. p. 266, 267,
(_d) S. EIKELENBURG Alkmaar, tl. 39,
kans
DIRK VI.
1132.

222 VADERLANDSCÏfE VIT.BOEK.
DIRK VI. kans ziende, om het tegen den Graave uit te
houden, vlooden Landwaards in, en lieten
de naaste Dorpen en Buurten bloot leggen,
voor de plondering der Hollanderen, die 't
Land plat gebrand hebbende, met een' ryken
buit van Kleederen, Koeyen en Paarden, naar.
Alkmaar te rug keerden. Ook bragten zy
een goed getal van gevangenen de'rwaards.
XI. 's Graaven Broeder, Floris, 't zy dat hy
De West-
de hand reeds in dit werk gehadt hadt of niet,
friezen,
met Flo­ werdt kort hier na van de Westfriezen aangeris
den zogt, om 't bewind over Westfriesland te
Zwarten
aan 't
hoofd,
verdedi­
aanvaarden,. en het, tegen de overmagt zyns
Broeders, te verdedigen. Een deel der West-
Eriefche Edelen was zeer tot hem genegen.
genhun­ Vlaar boven al ftondt hy diep in de gunst der
nevry­ rantfche Gemeente, die, veranderlyk uit der
heid. ,
lart, ook uit begeerte naar grooter Vryheid+
ïieuwigheid zogt (e). Floris dan, in West-
i riesland gekomen, aanvaardde terfiond het
1 ;ebied over de Westfriezen. Sedert deedt
1 iy, een geheel jaar lang, zynen Broeder al-
] e mogelyke afbreuk. Alkmaar werdt over-
\ •allen en geplonderd. De Kerk en de Markt,
\ vaar door ik de Huizen op de Markt verilaa,
verden aan kooien gelegd.
De Ken- De Kennemers, die zig in grooten getale
nemers 1 )innen Alkmaar bevonden, hadden, tot nu
voegen
zig by
beo,
i oe, den Hollandfchen Graave zwaare fchat-
,
j
ingen moeten opbrengen. Nu deedt de geukkige
uitflagder onderneemingen van 's Graa -
r
en Broeder hen waanen, dat hun de kans
i choon ftondt, om, gelyk een oud Kronykfchry-
(O M. STOKE in Dirk VI. 4/. 43, 44,

VIL BOEK. H I S T O R I E . 223
fchryver het uitdrukt, zig vry te vegten. Zy 3IRK ; VI.
verbinden zig dan met Graave Floris, dien zy,
als hunnen lleere, hulde doen. Het ftroopen
en pionderen der Landen van Graave
Dirk was toen dagelyksch werk. De Westfriezen,
vereenigd met de Kennemers, Haken
den brand in de Sloten of Lusthuizen,
door de voorige Hollandfche Graaven , in
Kennemerland, en onder anderen te Haarlem
gefligt. (ƒ). De togten deezer Volkeren duurden
doorgaans, gelyk van ouds, maar éénen
dag. Immers de Westfriezen waren gewoon,
met het vallen van den avond, t'huiswaards
te keeren, en na dat elk de nagtrust, in zyn
eigen huis, genooten hadt, des morgens,
wederom op te trekken. By de Kennemers,
fchynt deeze gewoonte niet geweest te zyn.
En men leest, dat Graaf Dirk, zig, t'eenigen
tyde, bediend heeft van den aftogt der
Westfriezen, die Graaf Floris aan 't hoofd
hadden, om de Kennemers, afzonderlyk, op
't lyf te vallen (g), met zulk een' gewenschten
uitflag, dat de Kennemers zig, in grooten
getale, aan hem onderwierpen (h).
Twee jaaren omtrent fchynen deeze ver­ Verdrag
warringen geduurd te hebben, toen Keizer usfchen
Lotharius, dien de twist tusfchen zyne twee Graaf
Dirk den
Neeven zeer tegen de borst was, eenen Her VI. en
tog hervvaards zondt, die, van 's Keizers we -Floris.
ge, bedreigingen by beloften voegende , de
verbitterde Broeders eerlang tot een Verdrag
bewoog, by 't welk, zo ver men uit de oude
(f) MELIS STOKE , bl 44.
Cg~) MELIS STOKE in Dirk VI. bl- 43.
VVIIH. PKOCURAT. ad annum. n.ja.

224 VADERLANDSCHE VILBOEK»
DIRK VI. de Gedenkfchriften kan afneemen, bedongen
werdt, „ dac de wederzyds gepleeg-
XII.
„ de vyandelykheden vergeven worden zou-
„ den , en elk behouden 't gene hy reeds be-
„ zat (>')•"
Floris de Zwarte bleef egter niet lang in 't
Dood- bewind over Westfriesland. Arnoud, Heer
vanFlo­ van Rechem in 't Land van der Mark, overris
den
leeden zynde, liet zyne goederen eene eenige
Zwarten.
Dogter na, Heiwig of Hadewig genaamd. Zy
ftondt onder de Voogdye van haaren Oom
Herman , Heere van Arendsberg. De Leenmannen
des overleeden Heeren van Rechem,
zo 't fchynt t' onvrede over deeze Voogdye,
zagen uit naar een' bekwaamen Egtgenoot
/oor haare Vrouwe : en 't oog hebbende
[aaten vallen op Graave Floris, vonden zy
rem gereed, om Hadewig ten Huwelyk te
.
verzoeken, mids dat zy beloofden, hem, als
lunnen wettigen Heere te zullen huldigen;
;elyk zy deeden. De Keizer, die zynen
3
Sfeef gaarne grooter zag, gaf gereedelyk zy-
j
l
ïe Item-tot dit Huwelyk. Niemant was 'er
i neer tegen dan Heer Herman, die zig, noch
< loor Floris, noch door de Leenmannen beveegen
liet, om zyne toeitemming tot het
3
Iuvvelyk zyner Nigte te geeven. Graaf
'loris, fteunende op de gunst der Leenmannen
j 3
an Rechem, en vooral op de bloedverwant-
\
chap des Keizers, poogde zig toen, door de
1
vapenen, in 't bezit van de Heerlykheid Re-
}
hem en van Hadewig te Rellen. De landen
I * es
I
Heeren van Arendsberg werden zeer
'door
(O MELIS STOKJSJ bi. 45.

VII. BOEK. H I S T O R I E . 225
door hem befchadigd: ook die van deszelfs
Broeder, Godefrid, Heere van Kuik, die 't
met Heere Herman hieldt. Zelfs leedt her,
Stigt van Utrecht last; 't welk thans onder
bewind ftondt van Bisfchop Andries van Knik,
Broeder of Neef van Heere Godefrid (k ).
Floris bediende zig van de Stad Utrecht, als
van eene Wapenplaats, werwaards hy, van
eenen uittogt te rug keerende, geduuriglyk
de wyk nam. En fchoon de Bisfchop zeer op
hem gebeeten was, ftondt hy zo wel by de
Burgerye, dat deeze hem den toegang tot de
Stad, ten allen tyde, open hieldr. Omtrent
deezen tyd, werdt het Slot te Leksmonde, in
welk de Utrcchcfche Bisfchop bezetting hadt,
bemagtigd en in kooien gelegd. Eerlang
dwong Graaf Floris den Bisfchop, de Stad te
ruimen, in welke hy, federt, zyn gev/oon
verblyf hieldt. De Heeren van Arendsberg en
van Kuik, geene kans ziende, om Graaf Floris
met geweld te overmeefteren, namen hunne
toevlugt tot de list; overvielen hem, onverhoeds,
terwyl hy, van weinigen verzeld,
op de Jagt uitreedt, en beroofden hem, dien,
door 't ftruikelen zyns Paards, het ontvlugten
belet werdt, ongelukkiglyk, van't leeven(7).
De plaats, daar dit voorviel, heet Abt (lede,
gelegen tusfchen de Tohleeg en Witte Vrouwen-Poort,
te Utrecht. Keizer Lotharius
kreeg zo dra geene kennis van het ongeval,
zynenNeeve Floris overgekomen, of hy deedt
( i ) HEDA in Andrea. 156.
CO M . STOKB in Dirk VI. 'JU 45, 46. Annal. Saxo. ai an*
fium 1133.
IL DEEL. P
de
DIRK VI.

226 VADERLANDSCIIE VIL BOEK.
DIRK VI. de Heeren van Arendsberg cn van Kuik in
den Rykiban, en verklaarde hen van het Regt
op hunne Heerlykheden vervallen. Graaf
Dirk leende de hand tot 'het verdryven der
tweeLIeeren(fö), die zig, eerst na de dood van
Keizer Lotharius, welke, in 't jaar 1137,
•\
voorviel , wederom met hem verzoenden, onder
beding, dat* zy hunne Landen, voortaan,
van hem ter leen zouden houden
Keizer KOENRAAD DE III. werdt, na de dood
Koen­ van Lotharius, tot de Keizerlyke waardigheid
raad de
verheeven, tegen den zin der Saxeis, en veel­
111. her-
Helt de ligt ook tot merkelyk ongenoegen der HolUtrechtlanderen.
Men leest, dat de Aartsbisschopfchepen
van Keulen en van Tricr de hand in
Kerk, in
deeze verheffing gehad hebben (0). Bisfchop
het
Graaf­ Andries van Utrecht, als bchoorende onder
fchap den Artsbisschop van Keulen, heeft 'er dan
Ooster­ ook, veeliigt,' toe medegewerkt, en zal
gouwe dit de reden geweest zyn , waarom Kei*
en Westergo
u-
zcx Koenraad de Utrechtfche Kerk, terdond
Wc. na zyne verkiezing, in 't bezit herllelde
ran het Friesch Graaffchap Oostergouwe, 'r.
ïvelk, zegt de Giftbrief, dier Kerke onregt-
'aardiglyk ontnomen was. De Briefis te Keuen
op den negenden van Grasmaand des
aars 1138 getekend. Onder de getuigen,
1138. .
die denzelven bevestigd hebben, wordt Êen-
*ikt Graaf van Zurfen, genoemd (ƒ>). De
] •Ceizer bevestigde deeze Gift, nog eens, in
Cm~) WILH. Pr.ociT.AT. ad annum 1132.
O) M. STOKE in Di;!; VI. bl. 4(1, 47.
(u'j OTTO PEKING. Chron; Libr. :V1I. Cc». XXII. p. 1*7.
Wit. ( rflptt. ' *"
Q0 P'Plotn. Conradi 111. apud HEDAM. p. 157.
't

VIT. BOEK. H I S T O R I E . ? 227
't jaar 1145, wanneer hy zig te Utrecht bevondt.
In den Giftbrief, die op den agtticnden
van Wynmaand des gemelden jaars getekend
is, wordt niet alleen Oostergouwe,
gelyk in den voorigen; maar ook Westergouwe
uitdrukkelyk genoemd. Ook delt de
Keizer, op het verkorten deezer Gifte, eene
boete van duizend ponden louter gouds, de
helft ten behoeve der Keizerlyke Schatkist,
en de andere helft ten behoeve der Utrechtfche
Kerke te verbeuren
Ondertusfchen was Graaf Dirk de VI. op
middelen bedagt geweest, om den Utrechtfchen
Bisfchop eenen feilen kryg aan te doen.
De oorzaaken, die hem hier toe bewoogen,
worden niet aangetekend. Doch de verfche
Gift van Oostergo en Westergo, een Graaffchap
, dat door Keizer Lotharius, aan Holland
gehegt was, mag wel voor de voornaamde
gehouden worden. Graaf Dirk zogt
voornaame Luiden aan zyn belang te verbinden,
en den Oorlog met kragt door te zetten.
Hy was, al voor eenige jaaren, in 't
Huwelyk.getreden, met Sofia, Dogter van
Otto, Paltsgraave op den -Ryn. Haar Broeder,
insgelyks Otto genoemd; was Burggraaf
van Benthem. Met deezen, verbindt zig
Graaf Dirk, en beweegt hem, om eenen in­
val in Drente te doen.
DRENTE was, van ouds, een Graaffchap
, over welk, in den jaare 945, EVER­
ARD, en in den jaare 1006, BALDRIK
het bewind hadt. Een weinig laater daat
TEM-
(?) Diplom. Conradi III. tspecl HEDAM p. 166.
P a.
DIRK VI.
XIII.
Oorlog
tusfchen
de Hollanders
en
Utrechtfchen,
Staat van
net
Graaffchap
Drente,

2*2? V A D E R L A N D S C H E VÏÏ.Boifc
D'IKKVL TE MM o, als Graaf van Drente, in onde'
Gedenkfchriften bekend. De Keizers Otto'
de I: Henrik de II. en Koenraad de If. hadden
den Utrechtfchen Bisfchoppen de vrye
jagt in dit Graaffchap gefchonkert (V), Dóch-
Henrik de lil. voegde 'er eenige Landeryen,
onder het Steedje Groningen en elders gelegen,
by, gelyk wy, by eene andere gelegenheid,reeds
hebben aangetekend (Y). En of dit nog
niet genoeg ware, het gantfche Graaffchap'
Drente werdt, door hem, aan Bisfchop Bernold
en zyne Opvolgers, na 't overlyden van
Hertog GOZELVN-, die 'er toen 'r bewind
over hadt, uitdrukkelyk toegezeid, by eenen
Giftbrief, te Aken, op den tweeëntwintigden
van Bloeimaand des jaars 1046, getekend (ƒ).
Na dien tyd, begoriden de Utrechtfche Bisfchoppen
vry wat gezags, in Drente, te oefenen
, met naame ook in Groningen, dat toenonder
Drente gerekend werdt ; alwaar zy gewoon
waren, in eigener perfoon, regt te komen
doen, of zulks hunnen eigen' Stee voogd
toe te vertrouwen (7). Doch de Groningers,
Onlusten
tusfchen ongeneigd, om zig door deeze Kerkvoogden
de Gro­ te laaten bedwingen, namen, omtrent deiï
ningers jaare 1138, terwyl Bisfchop Herben, dieAn-
en den dries, kort te vooren, was opgevolgd, op
Bisfchop
Tan reis naar Rome was, de gelegenheid waar,
Utrecht. om de S. Walburgs Kerk, een overoud er*
groot gebouw, te verderken, met oogmerk,
om zig, daaruit, tegen de magt des Bis-
O) Diplom, apud HEDAM p. 34, I01, 114.
O) Zie VI. Boek, bl. 154.
(.ƒ) Diplom. Henr. III. apud HEDAM. p, 124.
£f) BEKA in Heriberto p. 40.
fchoö»

V& Bom. HISTORI E. -29
•fchops,, te verdedigen. Zy werden -onder- DWÏL
-fteund door Rudolf, die 't Slot te Koeverden^
•uit naame des Bisfchops, bewaarde. Doch
Herbert, te rug gekeerd, en meteen Leger
m Groningen gerukt zynde, beftormde de
Kerk zo hevig, dat men ze eerlang opgaf,
Hy noodzaakte toen de Groningers hem, als
hunnen wettigen Heere , hulde te doen, en
plegtiglyk te zweeren „ dat zy de Kerk nim-
„ mer tót eene Vesting maaken, noch zelfs
g, de Stad, zonder zyn verlof, met muuren,
„ poorten of toorens Herken zouden." Daarenboven
moesten ze hem eene goede geldboete
opbrengen De Bisfchop vertrok,
na dat hy op alles behoorlyke orde gefield
hadt. En federt droeg hy het Burggraaffchap
van Groningen en de Slotvoogdy van Koeverden
aan Lefferd en Ludojf, zyne twee
Broeders, op (i>).
De onlusten in Drente waren dus, ten ui- < jraaf
terlyken aanzien, gedist; doch heimelyk ! 3tto van
3enthem
morden de meesten over de Bisfchoppelyke y alt in
Regeeringe. In deezen dand der zaaken, ] )rentc
fcheen Graave Dirk de kans fchoon te daan,
om den Bisfchop hier merkelyke afbreuk te
doen. • Zyn Zwaager Otto bragt een' hoop
Krygsvolk by een, viel onverhoeds in Drente,
en verwoestte een groot deel der Landftreeke,
eer de Bisfchop tyd hadt, om tegen
hem te velde te trekken. Hy bragt egter-,
zo fpoedig als 't moglyk was, een klein getal
van uitgelezen' Ruiters by een, die, onder
f'0 Anonvm. de Reb. Ultraj. Cap. II. p. 2. EGG. BENINGHA '
.flfft van Oostfr. Boek I. Cap. I.XX'vIlI J>. 102.
(v~) BEKA i» Ileriberto p. 4y. Uuis. Kim. Libr.VI. p. 270,271.
P 3

DIRK VI.
Wordt
gevangen.
XIV.
Utrecht
door
Graave
Dirk den
VI. bele­
230 V A D E R L A N D S C H E Vil. BOER
der 't geleide van den dapperen IJitgo de Boter,
Zoon Of Broeder van jan den IJL, Heere
van Ark el, op den Vyand los gingen. By
Hensheim of Omersheim, viel een bloedig gevegt
voor, in welk de Bisfchoppelyken de
overhand hielden. Otto's Leger fneuvelde
ten deele, en werdt ten deele op de vlugt gejaagd.
Hy zelf werdt gevangen genomen, en
naar Utrecht gevoerd (V).
Graaf Dirk vernam de nederlaag èn gevangenis
zyns Zwaagêrs zo dra niet, of hy floeg
't beleg voor Utrecht, de Stad van alle zy-
den inlluitende. De Stormgevaarten waren
reeds opgeregt, en alles tot den aanval ge­
gerd.reed, toen de Bisfchop, geene kans ziende,
om zig, door weereldlyke wapenen, te verdedigen,
zyne toevlugt tot de geestelyken
nam. Hy trekt, van zyne Geestelykheid verzeld
, in plegtig gewaad, ter Poorte uit,
De Bisfchop
doet,
door 't
houdende een boek in de hand, uit welk hy
den Graave den geestelyken Ban wilde voorhouden,
zo deeze de Belegering niet opbrak.
De Hollanders, die vast naar den ftorm jookten,
Honden verbaasd, op dit vreemd gezigt.
Graaf Dirk zelf vreesde den Kerkelyken blikfem,
met; welken hy gedreigd werdt, zo zeer,
dat hy den aanval ftaaken deedt. En 't was, in
deeze eeuwe, niet vreemd, mannen, die den
Vyand onverzaagd afwagten, of zelfs te ge-
dreigen moet treeden durfden, op 't enkel dreigen
met den
eens Bisfchops met den Ban, te zien bezwy-
Ban, 't
beleg opkcn. Zo ging het Graave Dirk; cn de Bisbreeken.fchop
wist zig van zynen bygeloovigen fchroom
zo
O ) BEKA ih Hferit». *• 49, 50. IIBDA f. 162.

53* V A D E R L A N D S C H E VII.BOB*.
BlRK VI. en uit hun Land, omtrent de Elve gelegen,
verdreeven hebbende, zonden Adolf, Graave
van Holflein, en eenige anderen herwaards
af, om eenige Brabanders en Vlaamingen
niet alleen; maar ook Hollanders, Zeeuwen,
Stigtfchen en Friezen te nodigen, tot het
bewoonen en bebouwen van de verlaaten'
Landen der Obodriten. Zy booden zulke
voordeelige voorwaarden aan: dat 'veele Huisgezinnen
zig beweegen lieten. De Hollanders
werden in de Utinenfer, de Friefen in
ie Susler Landftreeke geplaatst. De eerften
j lebben zig, federt, langs de Zuidzyde der
ïlve, nedergeflaagen, van de Stad Salefeld
tf. Ook bewoonden zy Balfemerland en Mar-
j cïemerland, twee llreeken, die zig tot aan
j iet Boheemer Woud uitfirekten. Zy geneerc
!en zig hier met de Weiderye, die hun zo
,\ eel voordeels aanbragt, dat zy, eerlang,
< mder de rykfte Landluiden, gerekend wcr-
c en (F).
Graaf De Vrede met Utrecht gaf Graave Dirk
Dirk de -
VI. trekt
lidlerwyl gelegenheid, tot het onderneemen
. v
raar t an eenen togt naar 't Heilige Land, dien
Heilige e enige Kronyken in 't jaar j 140 plaatfen (V);
Land. rj och van welken, in egte ftukken, reeds op
et jaar 1139 gewaagd wordt (d). Op de
h eenreize, bezogt hy Rome, en verwierf van
F aus Innocentius den IL vryheid voor de
K loosters van Egrnond en Rynsburg; die, tót
C>") HrctMOtD. PRESRYT. Chron. Slavor. Libr. I Cap.lXW.
& LXXXVIII. in Cült. I.EIRNIT. Tom. II. p. 586, 612. ABs
STAD. ad annum n6j. MEYERUS ad annum 1160.
CO M. STOKE bl. 47.
Apud BOXHOIIN, Thcarr. Urb. 11)11. p. 220,
nu

VIL BOEK. HISTORIE. 2 3 3
nu toe onder den Bisfchop van Utrecht geftaan
hebbende, voortaan alleen van den Paus
af hangkclyk verklaard werden (V); doch de Ab •
ten van Egrnond moesten voor hunne vryheid
een jaarlyks regt van vier Schellingen Friefche
„munt aan dePausfelykc Schatkist betaalen (ƒ).
Dit onttrekken der Kloosteren van de Regtfpraak
der Bisfchoppen, in welker Stigt zy gelegen
waren, begon, federt eenigen tyd,lterk
jn zwang te gaan. De Paufen bedienden zig
van dit middel, om zulke Grooten, die Stigters
of Befchermers van Kloosters waren, en
om de Kloosterlingen zeiven naauwer aan zig
te verbinden. Zy beoogden den aanwas van
hun eigen gezag, ten koste van dat der Bisfchoppen.
Doch het middel, van welk zy
zig bedienden, is, federt, eene oorzaak van
veel onrust in de Kerk, en van veele ongeregeldheid
in de Kloosters geworden. Het
Klooster te Rynsburg, van welk wyfpreeken,
was, door Vrouwe Petronelle, volgens fommigen,
geftigt; doch, volgens anderen, herlteld,
en merkelyk begiftigt (g), voor Nonnen
der Benediktyner orde, die, 't welk in
deezen tyd niet zeer gemeen was, en daarom
tot haaren lof aangetekend wordt, kezen
en zingen konden Vrouw Petronelle
overleedt, in 't jaar 1144, en werdt te
Rynsburg begraaven.
Herbert, Bisfchop van Utrecht, in 't jaar
1150/
Ce , WIT.H. PROCURAT. ad annum m8. TOANN. A EEYOIS
Libr. XVII. Cap. 16,
(f) JOANN. A LÉYDTS Annal. Rpriurid. Cap. XXIV. p. 27.
Zie lver voer VI. Huik, bl. 115, i;6.
ME1.1S STOKE in Floris V. bi. fitf.
P 5
DIRK VT.
1144.
XV.
"wist
wer de^

DIRK VI.
verkiezing
van
C34 VADERLANDSCHE VIL BOEK.
1 T
5 0
i geftorven zynde, ontftondt 'er mcrke-
lyk gefchil over de verkiezing van eenen opvolger.
De voornaamfte Leenmannen der
Utrechtfche Kerke, onder welken Dirk, Graaf
een' Bisfchop
van Holland, HENRIK, Graaf van Gelder,
van en Dirk, Graaf van Kleeve, met naame ge»
Utrecht.
1150. meld worden, Honden 'er fïerk op, dat Herman
vanFIoome, Proost van S. Jeroen by Keulen
, tot Bisfchop verheeven werdr. De Utrechtfche
en Deventerfche Burgerye, daarentegen,
(temde voor Fredrik (f), Zoon van GraaveAdolf.
* InveslititraRe-
Graaf Dirk en zyn aanhang wisten * de bevestigaliuni.ging
in 't weereldlyk gebied voor Herman,
van Keizer Koenraad, te verkrygen. Doch
de andere party bewoog den Vorst, federt,
om de zaak der verkiezinge onbeflisi te houten,
tot dat hy 'er zelf, te Nieuwmegen,
wer zou komen oordeelen. Dit gebeurde,
! net lang hier na. De Keizer werdt der-
1 vaards verzeld van eenige Bisfchoppen , en
< >nder_anderen van Otto, Bisfchop van Freifn:-
;en, in Beijeren, uit wien wy dit verhaal ont­
i kenen. De Gemeente te Utrecht hadt Her-
r nan van Hoorne ter Stad uitgejaagd, en Fre -
( irik, met groote pragt, ingehaald, 't welk
i !e Keizer euvel opnam. De Utrechtfchen
\ ry geleide verworven hebbende, kwamen,
t e fchepe, langs den Ryn en Waal, te Nieuw-
r ncgen, om hun gedrag tc verdedigen. De
1 Leizer zogt hen, met goede woorden, tot
v reedzaanrc gedagten te brengen; doch fprak,
€ indelyk, vonnis uit, ten hunnen nadeele:
V /aar na zy verdoord vertrokken, bewecrende
(.0 BEKA /* IIcr:nanri. p. 52.

VII. BOEK. H I S T O R I E . 235
de, dat hun gefchil, niet door eenige wee- DIRK VI.
reldlyke Regtbank; maar alleen door den Pauskon
geoordeeld worden. Keizer Koenraad
was zo t'onvrede op de Utrechtfchen, dat hy
de Stad met eenen inval dreigde, en op 't
punt ftondt van het vry geleide te breeken,
welk den Utrechtfchen gegeven was (£).
Graaf Dirk, zig nu door den Keizer ge­ De Holdekt
ziende, trok met Herman van Hoorne, landers
gewapenderhand, naar Utrecht, en plaatste verzorgenHer­
hem in den Bisfchoppelyken zetel, dien hy, feman
van
dert, alzo hem de Utrechtfche Edelen toevie­ Hoorne
len, inhieldt. Ook bevestigde Keizer Koen­ den Bisraad,
en een Pausfelyk Gezant zelf, die de fchops
Stoel van
partyen te Luik gedagvaard hadt, de verkie­
Utrecht.
zing van Bisfchop Lierman ; waarmede de
fcheuring, die twee jaaren geduurd hadt,een
einde nam (l). FREDRIK DE I., die, na
Koenraads dood, in 't jaar 1152, tot de Keizerlyke
waardigheid verheeven werdt, noodzaakte
egter de Utrechtfchen tot het opbrengen
eener geldboete, als eene ftraf hunner
wederfpannigheid, tegen zynen Oom en Voorzaat
(V.7).
't Is niet onwaarfchynlyk, dat de twist over De Dreg-
het Utrechtsch Bisdom, in welken Graaf Dirk cerFrie­ zig zo diep geileken hadt, de Westfriezen zenvallen in
aanleiding gegeven zal hebben, om tegen den
Kenne-
Graave op te ilaan. 't Zy dat zy hier toe, iiierland.
door den verkooren Bisfchop Fredrik, zyn op-
g e
-
(£-) OTTO FRISING. de Gcstis Fridcr. I. Libr. I. Cap. LXH.
f. 44ö-
(7) OTTO FRISING. de Geft. Frider. I. Libr. I. Cap. LXIII.
446, BEKA in Herm. p. 52.
OO OTTO FRISING. dc GeM. Frid. I. Libr. II Cap. IV,
P> 44^.

..FLORIS
Hl.
"55-
xvr.
Dirk de
Vl.tterft.
1157.
Floris
óe IJl.
wordt
Graaf.
1 CO THEOD. A LEVDIS & LEON. MONACH, Brevic. p. 145,
I
236 VADERLANDSCHE VII. BOEK.
geftöok geworden, of zeiven gedagt hebben,
dat de kans hun fchoon ftondt, om, terwyl
de Graaf elders onledig was, een' inval in
zyn Land te doen. In 't jaar 1155, werdt
hun toeleg eerst werkheilig gemaakt. Een
tamelvke hoop Drcgter- Friezen viel in Kennemerland
, plonderende en brandende aan
alle kanten. Doch de Poorters van Haarlem
en de Gebuuren van Osdorp vielen de Friezen,
met vereenigde kragten, zo onzagt op 't lyf,
dat zy genoodzaakt werden, 't Land te ruimen.
Men vindt aangetekend, dat 'er ne­
genhonderd Friezen in de vluet werden cedood
O).
6 fa
Graaf Dirk overleedt op den vyfden van
e n we
Oogstmaand (0) des jaars 1157, rdt van
zynen oudften Zoon, FLORIS OEN III,
opgevolgd. Hy liet 'er nog ten minden drie
anderen na, Pelgrim, Robert en Otto (p). Van
den laaiden hebben wy reeds gewaagd. Van
den eerden, zullen wy terdond ook iets aantekenen.
Dirk dondt, in zynen tyd, beter
ten Keizerlyken Move, dan verfcheiden' zyner
^oorzaaten, gelyk uit het voorgevallene, in
Je verkiezinge des-Utrechtfchen Bisfchops,
s af te neemen. Ook wordt hy, in eenen
>pen' Brief, door Keizer Fredrik den I., op
len veertienden van Zomermaand des jaars
l
53-> gegeven, geteld, onder de Ryksyor-
i len, die, omtrent Pinkderen des gemelden
O) MELIS S roi;E in Dirk VI. bl. 48.
.U. Utoj! 0
6 9
^' ie'." '
M a t t i :
- e
a d
jaars,
Anonym. de

Vil. BOÉK. H I S T O R I E . 237
jaars, op den Ryksdag, te Worms, vericheenen.
(7/).
Floris de HL ftondt, zo wei als zyn Vader,
diep in de gunst des Keizers. Wy ontmoeten
hem niet alleen, dikwils, als getuige van
wc-
(_q) Diplom. Vide apud SCHANNAT. Vintlem. Liter. Tom.
II. p. 115-
(/) Vide UGHELLI ItaL Sacr. Tom. V. col. 66. Du MOKT.
Corps Diplom. Tom. I, P. I. p. 94, 108. LEHMANNI Chron.
Spirenf. Libr. V. Cap. LXIV. p. 466.
r s) Vids GOLDASTI Conftit. Iinper. Tom. III. p, 334. Supplem
au Corps Diplom. Tom. I. P. I. p. 43.
(t) Vide GOIDAST. Conl't. Impcr. Tom. III. p. 358. 359,
Qu MONT Corps Diplom. Tom. h P. I. p. 100, 102.
FLORIS.
III.
Hy heft
een'nieuwen
Tol
te Geer-
open' Brieven, door den Keizer gegeven (V) 5
vlieu
maar hy is ook, zo wel als de Bisfchop van
Utrecht, indien anders het Huk, waarin dit gefield
wordt, egt is, onder de Leden des Ryks,
op de algemeene Vergadering, in den jaare
1158, te Roncaille, in Italië, tusfchen Plaifance
en Kremone, verfcheenen (7). Ook heeft hy
het Bedand, door den Keizer, in den jaare
1177, met Sicilië gemaakt, en de Vrede, die
daar op gevolgd is, als Ryksvorst, beëedigd
en ondertekend (7). Hy noemt zig daar FLO-
RENTIUS COMESHOLLANDIJE, Florena
Graaf van Holland. Men kan hieruit afneemen,
dat hy by Fredrik den I. als een Lid
des Ryks erkend werdt. Doch de Keizer
droeg hem ook zonderlinge gunst toe. Hy
heeft hem, niet lang, zo 't fchynt, na de dood
van Graave Dirk, verlof gegeven om, te Geervliet
aan de Maaze, eenen Tol te heffen, van
alle de voorbygevoerde Schepen, en goederen.
Men verneemt dit, uit den open' Brief van
Keizer Henrik den VI. ten behoeve van
Graave Dirk den VIL, in den jaare 1195,

FLORIS
m.
i
ft$S V A D E R L A N D S C H E VII. BOEK.
wegens den zelfden tol, verleend («). Al
van ouds, hadden de Graaven van Holland
eenen tol te Dordrecht; gelyk wy, meer dan
eens, hebben aangemerkt. Doch alzo zy, tot
het opregten van deezen tol, geen "hoog
Vorfielyk verlof verzogt hadden; 't welk
men, toen nu het heffen van tollen, door
byzondere Heeren, ltcrk in gebruik geraakt
was, eenige jaaren laater, in de derde Lateraanfche
Kerkvergadering, volftrekt noodzaakelyk
oordeelde (v): vondt Graaf Floris ten
deezen tyde goed, zig met een' Keizerlyken
Verlofbrief tc dekken. Men mag met reden
vraagen, waarom hy eenen tol, tc Geervliet,
zo wel als Dordrecht aan de Maaze, die voor
Dordrecht de Merwe heet, gelegen, heeft
willen opregten. De oude Schryvers hebben
ons hier van geene reden gegeven. Alleenlyk
melden de Vlaamfche Kronyken, dat de
Vlaamingen, merkelyk, door deezen tol, bezwaard
werden O). Geervliet lag in het
Land van Putten, welk, door Bornisfe, oud-
.tyds een wyd vaarwater, van het Land van
Voorne, gefcheiden werdt. Door dit water,
werdt Holland ook van Zeeland gefcheiden
(V); zo dat het Land van Voorne of als
ecnelleerlykheid op zig zelve, of als tot Zeeland
behoorende, werdt aangemerkt. Pelgrim,
jonger Zoon van Dirk den VI., die
voor
(B) Diplom. Henr. VI. apud MARTEN. & DURAND. Thef.
Anerd. '1'um. I. cul. 661.
(y) LABBE Conc. 2*0». X. p. 1507. Can. XXI. ÖA.FIEURY.
!iilt. Eccl. Tom. XV. p. .112.
(H') MEYEHUS ad annum H57.
Qx)1 MELIS STOKE in jan den II. bl. 231. Privileg. van den
Ifiel N, XXV. bl. 13.

VIL BOES. H I S T O R I E . 239
voor den eerften Heer van Voorne gerekend FLORIS
wordt (v), was, door zynen Vader, tot III»
Burggraaf van Zeeland, aangelleld: en alzo
hy en de volgende Burggraaven zig gemeenlyk
in 't Land van Voorne ophielden, werdt
dit Land, dikwils, het Barggraaffchap van
Zeeland genoemd (£), Doch of Heer Pelgrim
ook genot van den Tol te Geervliet gehad
hebbe, blykt niet. 't Schynt, dat de Vlaamingen,
langs Bornisfe, voorby Geervliet,
naar Holland vaarende (V/), ^en Dordrechtfchen
tol ontweeken hebben; en dat het hun,
hierom, zeer in den krop geileken heeft,
toen 'er een nieuwe tol te Geervliet werdt opgeheld.
De Graaflyke tollen in Holland bragten,
ondertusfchen, langs hoe meer op, door
den aanwas des Koophandels, die thans in
Vlaanderen flerk begon te bloeijen: weshalve
de Graaven zeer, op de behoudenis en vermeerdering
hunner tollen, gefield waren.
Vlaanderen werdt thans geregeerd, door Onge­
Dirk van derElfas, die egter, naar 't Heilige noegen
Land vertrekkende, al 't bewind des Graaf- der Vla
mingen
fchaps zynen Zoon, Filips, in handen gefield hicrove
hadt (F). Filips was in den bloei zyner jaaren,
dapper en cerzugtig van aart. Des werden
hem zo dra geene klagten gedaan, over
het heffen der Geervlietfche tollen , die, volgens
getuigenis der Vlaamfche Koopluiden,
boven de maate verzwaard werden, of hy
be-
Cy~) ROXIIOEN op REIGERSB. IT. Bed, hl. 37.
(z) ÜOXHORN op REIGERSC. I. Deel, 11. 71.
C«J Zië. \ Oktroi van Kerel V. op *t Stapelr. Art, XII. by
BAI.EN bl. 45.;.
O) METER. ccd annum 1157,

FLQRI!!
III.
Graaf
Floris
maakt
Vrede
met de
V/estfri
zen.
1161.
2 4o V A D E R L A N D S C H E VIL BOEK,"
befloot Graave Floris, te lande en te water,
den oorlog aan te doen. De Hollanders fchynen
toen reeds eenige Scheepsmagt gehad te
hebben. Men vindt getuigd, dat zy de zee,
ten deezen tyde, zeer onveilig maakten, en
den Vlaamfchen Koopluiden merkelyke afbreuk
deeden (c). Doch Filips rustte eene
Vloot uit, bekwaam om der Hollandfche 't
hoofd te bieden; terwyl hy met een Leger
in 't Land van Waas viel. De Hollanders
waren, ten deezen tyde, meester van dit Land ;
doch fchynen 'er weinig Krygsvolk gehad te
hebben. Dirk van Beveren, die 't Slot te
Beveren, voor Graave Floris, bewaarde,
werdt, door de Vlaamingen , verjaagd: de
Vesting, terdond daarna, in kooien gelegd,
en 't gantfche Land afgeloopen: waarna de
Vlaamingen, die op deezen togt veel buits
en gevangenen gekreegen hadden, zonder
tegenftand van belang ontmoet te hebben, wederom
naar huis trokken (d).
Graaf Floris, die, zo 't fchynt, deezen inval
niet verwagt hadt, moest zig, in het verlies
van 't Land van Waas troosten; doch
zag met verlangen uit naar gelegenheid, om
e-zig op de Vlaamingen te wreeken. Om hier
toe te beter in daat te zyn, doot hy, in 't
_jaar 1161, een verdrag met de Dregter- Friezen,
volgens welk, zy hem hulde deeden.
De overige Westfriezen traden ook in dit
verbond (e), welk egter maar weinige jaaren
in dand bleef.
Ee-
C O PIEIIRE D'OUDECHERST Chron. tic Flandres, Ch.LXXVi.
fiil. lil. verf.
Cd) MEYERÜS ad annum 1157,
(_e) MELIS STOKE « Flor. UI. bl. 49.

VH. BÓEK. H I S T O R I E ; M t
Eenige tyd verliep 'er, federt, eer Graaf
Floris zig in daat bevondt, om den kryg tegen
de Vlaamingen, met hoope van eenen
goeden uitflag, te onderneemen. Midlerwyl
verbondt hy zig, in 't jaar n6a^ in de Egt,
met Ada, Dogter van Prins Henrik, een'
Zoon van David den L, Koning van Schodand.
De Bruid werdt; met eene talryke vloot
Schepen, afgehaald, en in den mond der
Maaze aan land gezet (ƒ).
Deeze Vloot kon dienen, oth dë Vlaamingen
ter Zee te befchadigen; en was, veelligt,
wel met dit heimelyk oogmerk uitgerust
, fchoon het afhaalen der Graadyke Bruic
de dekmantel van dit oogmerk zal geweesï
zyn. Doch de Graaf Werdt; omtrent deezen
tyd, in eene andere moeijelykheid betrokken.
die hem den Vlaamfchen kryg nog moesi
doen uitdeden. Lefferd, Broeder van Her-
bert, Bisfchop van Utrecht, die door hen
1
tot Steêvoogd van Groningen aangedeld was
overleeden zynde zonder kinderen na te laaten,
oordeelden zyne Kleinzoonen; Rudolf.
l
Menfo en Herhert, uit zyne eenige Dogter.
by Godfckalk van Sepperoth (g), eenen Westfaalfehen
Edelman, verwekt, dat het Regi
der Stee voogdye aan hun vervallen was; Dt
Krfgenaamen van Ludolf (i), LefFerds Broeder,
die Slotvoogd van Koeverden geweesi
Kas, beweerden, daarentegen * dat zy de naaster
III,
Graaf
Floris
trouwt
Ada vari
Schot­
land.
1162.
XVII.
Nieuwe
onlusteri
tU'fcheri
de GfrV
ningers
en den
Bhfcho'jl
van Utrecht,
( f) MELIS STOKE, bil 40. ,
tg) Anori'yrn. dii Reb'. L'ItrSj. Cap. lil. p. 3.
( ï ) Sommige oude Schryvers noemen deezen Luddlf :
%atnberts van. Pedge bygenacimd. Vide 4mn

242 V A D E R L A N D S C H E VILBOEK,
FLORIS ten waren tot de Steévoogdy van Gronin­
III. gen. Doch Godefrid, die thans den Bisfchoppelyken
zetel van Utrecht bekleedde, hieldt
llaande, dat die Steévoogdy, als van de Utrechtfche
Bisfchoppen herkomftig, aan niemant
dan aan de Utrechtfche Bisfchoppen vervallen
kon. LefFerds Kleinzoonen, die binnen
Groningen waren, namen 'c bewind aan
zig, en lieten den Bisfchop vermaanen en
Henrik, dreigen, zonder zig des te bekreunen. Doch
a Graaf va toen de Bisfchop zig tegen hen ten fhyde be-
Gelder,
hemagti
?tgon toe te rusten, begaven zy zig onder de
3
Gronin­ befcherminge van Henrik , Graave van
gen. Gelder, van wien zy voortaan de Steévoogdy
ter leen wilden houden, zo hy hen, tegen
den Bisfchop, befchermen wilde. Doch
rerwyl de Graaf zig hier toe bereidde, hadc
Bisfchop Godefrid zig reeds van Groningen
meester gemaakt. Henrik floeg eerlang 't
beleg voor Groningen, en noodzaakte den
Bisfchop eerst de wyk op eenen Tooren te
neemen, en daar na heimlyk uit de Stad te
ontvlugten, waarna Graaf Henrik dezelve
meester werdt.
Graaf De Bisfchop bevondt zig toen in de uiterffe
Floris or
"verlegenheid, en wist geenen beteren raad,
derfteum
Bisfchof dan zig in de armen te werpen van Floris den
Godefrk .111., Graave van Holland, die hem toezeg
ging van hulpe deedt (7z).
De Schryvers hebben niet aangetekend,
welke redenen Godefrid gebruikte, om den
Hollandfchen Graaf hiertoe te beweegen.
Som-
('O Ongenoemde Klerk, 11. n, L T
BS. EJUHUS Uit. VIJ,
j>. 290,

VIT. BÖEK. H I S T O R I E. 243
Sommigen geeven te kennen, dat Floris, als FLORIS
Leenman der Utrechtfche Kerke, niet meer Ht
deedt, dan hy gehouden was te doen (f).
Doch 't is waarfchynlyk, dat de Bisfchop den
Graave eenige voordeelige beloften zal gedaan
hebben: misfchien wel met opzigt op Oostergo
en Westergo, waarover wy zien zullen,
dat zy, niet lang hierna, in onderhandeling
traden.
Graaf Floris, eene aanzienlyke magt by De Gro­
een gebragt hebbende, trok, van den Bisningersbevredifchop verzeld, naar Groningen, en doeg 't gen zig
beleg Voor de Stad, die, door den Graave met den
van Gelder, en. door Dirk, Heere van Ba­ Bisfchop,
tenburg, zo dapperlyk verdedigd werdt, dat
de Belegeraars, geene kans ziende, om de Stad
te bemagtigen, naar een verdrag begonden
te luisteren: 't welk, eindelyk, door bemiddeling
van Reinold, Aartsbisfchop van Keulen,
dien Keizer Fredrik, ten deezen einde, herwaards
gezonden hadt, getroffen werdt. De
Bisfchop moest de Steévoogdy van Groningen
aan LefferdsKleinzoonen behouden laaten,
mids dat hem driehonderd marken zilvers betaald
wierden (T).
De Hollandfche Graaf begon nu zynen Overeen­
eisch op Oostergouwe en Westergouwe, of komst
tusfchen
op het Graaffchap der Friezen, gelyk zy ook Holland
genoemd worden, te vernieuwen. De ver- en het
fche hulp, die hy den Bisfchop beweezen Stigt, wegens
hadt, en veelligt eenige voorafgaande ver-
Friesland.
bindtenis van 's Bisfchops zyde fchynen hier
toe
(O BEKA in Godcfridn. p. 53.
£i} BEKA in Godei'rido. p.
Q »

Ff.OR.IS
m.
1165.
244 V A D E R L A N D S C H E VIL BOEK.
toe aanleiding gegeven te hebben. De Graaf
hadt beflooten, zig van het geheele Friefche
Graaffchap meester te maakcn. De Bisfchop
hadt 'er gaarne, ten minden, een deel van behouden
; doch verneemende dat Graaf Floris
zig ten dryde toerustte , nam hy zyne toevlugt
tot Keizer Fredrik, die, in den jaare 1165,
" herwaards gekomen, de partyeri te Utrecht
bevredigde (7), op den volgenden voet: „De
„ inkomften van 't Friefche Graaffchap zou-
,, den, gelykelyk, tusfchen den Bisfchop en
„ den Graaf, verdeeld worden. Een Graaf,
„ door beide gekooren, moest het Regt, om
,, zyn Ampt te oefenen, van den Keizer ko-
„ men ontvangen, eer het hem zou toegelaa-
,, ten zyn, het Friefche Graaffchap te bereg-
„ ten: 'twelk, op den eed,gefchieden moest,
„ zonder één' van de Heeren, boven den an-
,, deren, te bevoordeelen. De Bisfchop en
„ de Graaf zouden elk een' Advokaat mogen
„ aandeden, om hunne byzondere belangen,
,, in Friesland, gade te daan. Tegen den
„ Regtdag, die in Bloeimaand gehouden
moest worden, zouden de Bisfchop en de
„ Graaf te gelyk in Friesland moeten komen,
„ elk van dertig mannen verzeld , of van
„ meerder of minder getal, ter hunner ei-
„ gene byzondere fchade of baate. In de
„ eerde agt weeken, moest de Graaf de wee-
„ reldlyke Regtzaaken afdoen: de Kerkely-
„ ken moesten, door den Bisfchop, in de
„ volgende agt weeken, afgedaan worden."
Wyders verbondt zig Graaf Floris, den Bisfchop
(O BEKA ht Godefrido p. 54.;

VII. BOEK. H I S T O R I E . 245
fchop behulpzaam te zullen zyn, tot het her­ FLORK
winnen van het Slot te Benthem , welk III.
Graaf Otto der Utrechtfche Kerke hadt opgedraagen,
gelyk wy, ter zyner plaatfe (w),
gemeld hebben. De Bisfchop beloofde, van
zynen kant, het Slot, indien het gewonnen
werdt, Graave Floris ter leen te zullen geeven.
Doch hiervan is niets gekomen. Eindelyk,
verbonden zig de Bisfchop en de Graaf
beide, tot eene boete voor het fchenden van
dit Verdrag, vyfhonderd marken zilvers aan
de Keizerlyke Schatkist te zullen betaalen.
„ Zo een van beide over inbreuk op het Ver-
„ drag klaagde, en de breuk, binnen twaalf
„ weeken na de gedaane klagte, niet geheeld
„ werdt, zou de Graaf, die van hunnent we-
„ ge 't bewind in Friesland hadt, van zes
„ geloofwaardige mannen verzeld, voor den
„ Keizer, onder eede, verklaaren moeten,
,, wie van beide 't Verdrag gefchonden hadt.
„ Indien de zeven mannen verfchilden, zou
„ men de meefte demmen volgen, en den
„ fchuldigen terftond veroordeelen, om de
„ gellelde uoete, binnen twintig weeken, te
„ betaalen (V),"
Wy hebben den inhoud van dit Verdrag
een weinig omftandiger ter neder gefield, om
dat 'er de wyze van onderhandelen en de Regeeringsvorm
deezer tyden, niet donkerlyk, uit
af te neemen is. Voor 't overige blykt niet,
dat deeze overeenkomst wegens Friesland,
voor eerst, van eenig gevolg is geweest (0).
Om-
(m~) Hoven, bl. ÏJI.
O) Paft. Concord. 11de apud TIEDAM p. 171,
(0) Vide UIIB. EMM. Libr. VU. p. 295.
Q 3

a 46" VADERLANDSCHE VII. BOM.
FLORIS
III.
ByzonderVerdra;;
-
Omtrent deezen zelfden tyd, werdt 'er r insgelyks
door bemiddeling van Keizer Fredrik,
eene overeenkomst getroffen, tusfchen Godefrid,
Bisfchop van Utrecht, Floris, Graaf
van Holland, Henrik, Graaf van Gelder, en
tusfchen
Dirk, Graaf van Kleeve, ftrekkende tot voor-
Utrecht, komingc der rampen, die men, hier te Lan­
Holland, de, door de overftroominge der Rivieren,
Gelder
geduuriglyk, onderhevig was. Het verfchil-
en Kleef,
over het lend belang van kleine nabuuiige Landflree-
beletten ken, en zelfs van enkele Steden heeft het,
van de ten allen tyde, moeijelyk gemaakt, hier tegen,
overftroomin
naar behooren te- voorzien. Daar de een een'
gén des dyk of dam wilde leggen, wilde de ander het
Ryns. water zynen vrycn loop laaten behouden. Het
Verdrag, welk nu gemaakt werdt, liep op
deeze drie punten: i. Men zou eene waterloozing
graaven ,door den Akker, de i\W^ of
Nieeja genoemd, en gelegen tusfchen den Ryn
en de Zuider-Zee, een weinig boven Reenen,
aan de Gelderfche grenzen 00 > om zig, door
dezelve, van het overtollige Ryn water, waar
van
( 2 ) Deeze Noda of Noode, nog by den naam Neude of
/Vry bekend, was de Grensfehekling van hetNederftigt
ten Oosten, gelyk Ihdcgrave het Nederftigt, Westwaards,
san de Hollandfche grenzen, bepaalde. Hier van daan,
de fpreekwys, tusfchen de Noode en Bodegrave , zo gemeen
in oude Schriften, om de uiterfte grenzen van 't
Nederftigt aan te wyzen. Zie verfcheiden' Brieven, by
[VJATTH/I'US "Antïf. Tom. V. p. 578, 530. De Jure Glalii,
Cap. XV. p. 2Ó7. Cap. XXV. p. 425. De Nobili-
'ate, p. 320. ad Anonyin, de Reb. Uitrei], p. 121. en
Dy IIEDA p. 198. Lees ook, tusfchen der Noode ende
vóaegraven, in een' Brief van 't jaar 1356, by Box-
IORN i op VELDENAAR , Z>/. 179 , alwaarverkeerdelykltaat,
usfcbeH der noede ende bede graven.
, i

Vil. BOEK. H I S T O R I E . 247
van het Stigt veel overlast hadt, in Zee te
ontlasten, 't Welk te ligter gefchieden kon,
doordien deeze Akker digt aan zee lag. 2. De
Dam in den Ryn, by Wyk te Duurftede, in
overoude tyden, gelegd, mogt nimmer wederom
weggenomen; maar moest daarentegen
altoos, in denzelfden ftaat, onderhouden worden.
3. Doch de Dam, door Graaf Floris, in
den Ryn, by Stekede of Swadcburg gelegd,
naar welken het Dorp Zwadenburgerdam of
Zwammerdam nog den naam heeft, gelyk de
naam van Stekede, in den Steekter Polder, bewaard
wordt, moest, daarentegen, op uitdrukkelyken
Keizerlyken last, wederom weggenomen
worden. De Graaf werdt zelfs,
fcherp genoeg, over het leggen van deezen
dam, doorgehaald. Men noemde dit zyn
bedryf geweld en onregtvaardigheid, en verweet
hem, dat zyn Dam oorzaak van veelvuldige
overftroomingen in 't Stigt, en van de
dood van een ontelbaar getal van menfchen
geweest was. Onder de menigvuldige getuigen,
die over dit Verdrag geftaan hebben,
worden met naame genoemd Willem van
Schalkwyk, Lubbert van Odyk, Egbert van Amflel,
Herman van Woerden, zyn Broeder Godfchalk,
en Dirk van Jutfaas, alle Stigtfche
Edelen, benevens Gerard, Schout van Uitrecht
(/>.). Ondertusfchen is, uit dit Verdrag,
af te neemen, dat de uitloop des Ryns
by Katwyk, ten deezen tyde, byna of geheeliyk,
gedopt geweest is. De dam te Zwadenburg
fchynt gelegd geweest te zyn, om Holland
Q~) Diplom. Fridcr. I. apud HEDAM p. 181.
Q. 4
IIL

KLORIS
' III.
XIX.
Kryg var
Holland
tegen
Vlaande-
* 48 VADERLANDSCHE VII.BOEE;
land te bevryden voor de overdroominge van
t Rynwater, welk geenen, of geenen behoorlyken
uitloop meer hadt. Doch nademaal
t Stigt, hier dóór, met het water belemmerd
werdt; befioot men de Noda te doorgraaven,
en ondertusfchen den dam te Zwadenburg té
doen wegnemen. De dam by Wyk te Duurllede
diende, waarfchynlyk, om 't Rynwater
naar de Lek af te'leiden. De Noda is, federt,
ingevolge van het Verdrag, doorgraaven,
en de Vaart, door dezelve gemaakt, heeft
den naam van Grebbe gekreegen. Doch over
de uitvoering der andere deelen des Verdrags:
is, naderhand, meermaalen gefchil geweest.
Na 't duiten van dit Verdrag, ondernam
Graaf Floris den kryg tegen de Vlaamingen.
Het'verlies van 't Land van Waas dondt hem
met ongewroken te lyden. Ook willen fommigen,
dat hy Filips haatte, federt dat deeze
Ehzabet, Dogter van Rudolf, Graave vanVcrmandois,
ter Vrouwe hadt bekomen, naar
welk Huwelyk, Graaf Floris, eer hy de Schotfche
Pnnfes trouwde, ook rredaan hadt. Hy
verbondt zig met de Graaven van Kleeve,
Gelder en Berge, die,met twaalfduizend man,"
m de Elfas, een Graaffchap des Vlaamfchen'
Graais, rukken moesten (q). Ook hadt hy
eene aanzienlyke Vloot 'in Zee, die op de
Vlaamfche Koopvaarders pasfen moest. ' Na
i verklaaren van den Oorlog, 't welk.door
Graal Floris gefchiedde, begonden de Vyandelykheden,
zo te water, als in de Elfas. Ter
Zee, fcheen Floris, vooj eenen tydi'volkomen
CO Chtou. FWdr. M. S. h y s CWVJWli G r M v e n > i K ^

VIL BOEK. HISTORIE. 249
men meester (r). Doch tc lande, viel zyne
onderneeming zo gelukkig niet uit. Hy hadt
zig, in perfoon, naar de Elfas begeven, en
zyne magt met die van zyne Bondgenooten
vereenigd. De Vlaamfche Graaf, niet verjdagt,
zo 't fchynt, op deezen inval, hadt
hier geen ander Krygsvolk dan 't gene in eenige
Vestingen lag. Graaf Floris en de zynen
verwoestten dan niet alleen het platte land;
maar floegen 't beleg ook voor de Stad Amerfiein,
die 't niet lang zou hebben konnen houden,
indien Filips niet, met een fterk Leger,
over welk hy en zyn Broeder, Mattheus,
Graaf van Boulogne, 't bevel hadden, regt
tydig was aangekomen , en 't beleg opgeilaagen
hadt.. De weêrzydfche Legers raakten
tpen in een hevig gevegt, welk omtrent
zeven uuren duurde. Graaf Floris, van zy­
ne Bondgenooten verlaaten, en zwaarlyk gewond
zynde, werdt , nevens vierhonderd
Edelen, gevangen genomen, en naar Brug­
ge gevoerd. De Hollanders en derzelver
Bondgenooten verlooren veel Volks, in dee­
zen ilag. Men wil dat 'er, aan hunne zyde,
vyfduizend fneuvelden, en tweeduizend
zwaarlyk gekwetst werden ó).
Twee of drie jaaren, zat Graaf Floris gevangen,
terwyl de Oorlog, van wederzyde,
hu flaauwer dan heviger, werdt voortgezet.
Filips, Graaf Floris, Voor Leenmannen van
Vlaanderen, hebbende doen te regt nellen,
Verklaarde alles verbeurd, wat hy van hem ter
leen'
(r) MEYERUS ad annum 1165.
£Ó Chron. Flandr. M. S. «W fupra,
9 ?
FLORIS
III
Zwaar
verlies
der IIoIlanderen»
Graaf
Floris
wordt gevangen.
Nadeelige
Vrede
van Holland
met
Vlaande-
•en.
116S.

FLORIS
hi.
253 V A D E R L A N D S CUE VIL BOEK.
leen hielde,, waaronder ook Zeeland Bewesten-Schelde
begreepen was. Men handelde,
midlerwyl, wel over een Verdrag; doch Fi-
Iips, die zynen Vyand in zyne magt zag,
eischte zulke harde voorwaarden, dat Graaf
Floris Jiiet befluiten kon, om 'er zyne toeftemming
toe te geeven. Geduurende deeze
onderhandelingen, leede Brugge veel,
door eene fchielyke doorbraak der Zeedyken.
De Bisfchoppen van Keulen en Luik
bedienden zig, ter bede van Graave Floris,
van deezen tyd van treurigheid, om een
Verdrag te bewerken O); .welk, eindelyk,
binnen Brugge, op Dingsdag den zevenentwintigften
van Sprokkelmaand des jaars 1167»
[dat is, naar den tegenwoordigen ftyl, 116b]'
getekend werdt. Graaf Floris werdt toen,
terdond, op vrye voeteri, en wederom in
bezit van 't verbeurd verklaarde Leen ge-,
ileld (V). Wat, voorts, het Verdrag aangaat;
wy hebben het hier,' /
om zyne oudheid,
vertaald, willen invoegen. Het oorfprongkelyk
Latyn is, voor omtrent dertig jaaren,
uit de Verzameling der oudfle Hukken
van den Huize van Avenncs, in 't licht gege-"
ven (V). De Styl en inhoud van dit Verdrag
toonen klaarlyk, hoe zeer Graaf Floris, ten
deezen tyde, in 't naauw was: en uit de naamen
der Getuigen van 's Graaven zyde, ziet
men, welke Hollandfche Edelen 'er thans, onder
anderen,, waren.
. 4 flHv Mw.'l^ödWJ! èltkZtaJjfa
CO Chrm'. Flaridr. M. S by SCRIVER. Graaven, bl. 155,
C«) MEYKRUS ad annum 1167.
00 Vide Thcf. Anecd. MAJITENJ & DURAND. Tom. I. col',

VII. BOEK. H I S T O R I E . 251
„ FILIPS, Graaf van Vlaanderen, FLO- FLORIS
„ RIS, Graaf van Holland, aan allen tegen- III.
„ woordigen en toekomenden, voor altoos.
„ Door 'fchuld van Floris, Graaf van Hol-
„ land, is 'er tweedragt ontilaan, tusfchen
„ mij en hem-, die zo hoog geloopen is,
„ dat al het Land, welk hy van my ter Leen
„ hieldt, hem by Vonnis van myne Ba-
„ roenen, zyns gelyken, ontzeid is. Doch
„ door tusfchenfpraak en bemiddeling van
„ mynen Vader, Graave Dirk, van mynen
„ Broeder, Mattheus, Graave van Boulogne,
„ en van de Graaven van Gelder en van Klee-
„ ve, is de zaak zo ver gebragt, dat de Graaf
„ van Holland met my verzoend geworden
„ is, op de volgende voorwaarden: die wy
„ waardig geoordeeld hebben, in her tegen-
„ woordig Gefchrift, ter neder te dellen, op
„ dat zy voor de vergetelheid bewaard mo-
„ genblyven. De voorwaarden nu zyn deezen;
„ L De Gyzslaars, uit de Landen tusfchen
de Schelde en (3) Hedinezie, [dat is Zeeland,
„ Be-
(3) Hedinezie, Hcdeneze, Ilendeneze, Hediueze,
Heidenzee, Heydiinszcc, Heydene zee .of Hedenesfe,
(want, op zo veele verfchillende wyzen, vind ik
deezen naam, in oude Schriften, gefpeld) is zulk eene
beroemde Grensfcheiding, dat zy wel wat duidelykcr
verdient te worden aangeweezen, dan, toe hier
toe, door onze Schryvers, gefchied is, ALTING,
die, naar 't fchynt, deezen naam by niemant dan by,
STOKE {in Willem den I. bl. 77.) gelezen hadt, en
daarom niet denken kon, om een' Scheidpaal van Ze

JTl.OIUS
ui.
25a V A D E R L A N D S C H E VIL BOEK.
„ Bewesten-Schelde], zullen te Brugge in
„ bewaaringe des Graaven van Vlaanderen
„ blyven. En nieman; hunner zal, zelfs niet
„ on-
Zeeland fcheidde. G. v. LOON Aloud. Holl. Hl/7. I.
Deel, Pier», bl. ****** 2. en 't Werk bl. 151. Zy vinden'er,
te regt, eene Grensfcheiding van Zeeland in;
doch de waare niet. Ten opzigte van Zeeland, vindt
men tweeerlei Paalfcheiding aangeweezen. Eene, in de
üvereenkomften, tusfchen de Graaven van Vlaanderen en
van Holland, tusfchen Hedeneze en de Schelde (Vide
E. M A R I E N . & U. DURAND Tbef. Anccdot..Tom.
1. c. 1035, 1074, 1075, 1076.) en ééne, in open' ew
andere Brieven der Hollandfche Graaven, Zeeland betreffende,
tusfchen Bornesfe, Burnesfe, Bornisfe of Bernisje
en Hedenesfe of Heydiinszee, {Zie Chora Flor. Tutor.
en BOXHORN op REIGERSB. I. Deel, bl. 69,
i 23,
,L 36
1 -
1 D E E L
'
B L
59, 62. Privileg. van den
BnelN. XXV. bl. 13.) En ik meen, met verzekering,
te mogen zeggen, dat de eerlte Paalfcheiding, Zeeland
Bewesten-Schelde, ende tweede gantsch Zeeland, Beoosten-
zo wel als Bewesten-Schelde,aanduidt. Bornisfe
is thans een fmal; doch was, oudtyds, een wyd water,
fcheidende de Landen van Voorne en Putten van malkanderen.
MELISSTOKE plaatst het, daar het nog is,
voor Geervliet, aan de Maaze. in Jan den II. bl. 231.
In een' Brief van den jaare 1253, wordt Bornisfe, te
regt, Maasmunde verklaard. By BOXHORN op
REIGERSB. I. Deel, bl. 135, 136. Hier hebben wy
dan ééne uiterlte Paalfcheiding van Zeeland. Maar uit
de gelegenheid van deeze, aan de Maaze, volgt middagklaar,
dat men de andere interne Paalfcheiding niet
aan de Maaze zoeken moet. De Schelde, eene tweede
Paalfcheiding van Zeeland, is bekend. Elk weet,
dat zy de Zeeuwfche Eilanden in twee deelen fcheidt,
die Beoosten- en Bewesten-Schelde genoemd worden.
Hier uit volgt niet min klaar, dat, tusfchen Hedeneze en
de Schelde,Zeeland Beoosten Scheldenietaanwyzenkan;
Want dit deel van Zeeland zou men tusfchen de Schelde
en Bornisfe moeten noemen. Ook voegde het den
Vlaamfchen Graaven; in welker Brieven, wy deeze
bepaahng, tusfchen Hedeneze cn de Schelde, "vinden,
geens-

VII. BOEK. H I S T O R I E . &||
„ onder borgtogt, aan den Graave van Hol-
„ land, wederom overgeleverd konnen wor-
„ den, buiten toeftemming des Graaven van'
„ Vlaanderen." Graaf Floris fchynt Filips
dee-
geenszins, van Zeeland Beoosten-Schelde te fpreeken,
öp welk zy, volgens de duidclyke Verklaaring van
MELIS STOKE (/» Jan den II. bl. 243.) nimmer eenig
Regt hebben voorgewend. Zy zien derhalven op
Zeeland Bewesten-Schelde, van welk dus Hedeneze de
niterfte Grcnsfcheïdirig, Zuidwaards, zyn moet. Dit
wordt bevestigd door een' Brief van Graave Jan den II,
gegeven in den jaare 1303, te vinden inde Privileg,
van den Briel en Voorne N. XXV. bl. 13: alwaar hei
Regtsgebied van den Burggraave van Zeeland, welk zig
over gantsch Zeeland uitftrekte, bepaald wordt, tusfchen
Bornesfe en Heydene zee, en onderfcheiden, in an dit
Oestfide van der Scelt , en an die Westjide van dei
Scclt. Met één woord, Hedenesfe is het Scheid tusfchen
Zeeland en Vlaanderen, welk tegenwoordig, korter.
de Honte of Hond en Wcster- Schelde genoemd wordt,
De Honte fchynt oudtyds Hontenisfe geheeten te heb.
ben, van welken naam men nog een Dorp en Poldei
vindt, in Hulfter Ambagt, aan de Honte. Want 't was.
hier te Lande, en zelfs in Zeeland,niet ongebruikelyk.
de Stroomen naar de naaste Plaatfen te noemen. Zonnemaar,
een Dorp, en oudtyds een Eilandje. (Zie
de Oude Kaart by SMALLEGANGE); doch federt aan
Schouwen gedykt, heeft zynen naam medegedeeld, aar
den naasten Stroom, waarom men by MELIS STOKE
O» Jan den II. bl. 232) leest;
35at men toer in Sonnamnrc.
Veelligt, heeft het Dorp en het Land Hontenisfe
ook zynen naam gegeven aan het Water, welk Vlaanderen
van Zeeland fcheidt; welke naam, docrr de oude
Uitfchryvers, op veelerlei wyze, bedorven zynde,
egter nog best bewaard is, door zulken, die Hedenesfe
en Hendeneze gefchreeven hebben. Vide Diplomata
by BOXHORN op REIGERSBERG. I. Deel, bl. 133.
en by M A R T E M E en DURAND /hefaur. Anecdot.
Tom. I. c. 1075. Om dee^e lange Aamekenjng; te be-
flllJ-
FLORIS
III.

FLORIS
Ul.
254 V A D E R L A N D S C H E VII. Eoss.
deeze Gyzelaars, tot waarborgen voor de onderhouding
van 't Verdrag, te hebben moeten
leveren.
„ II. De Ingezetenen deezer Landen zullen
„ nergens tweegevegtcn mogen houden dan
„ te Brugge." Men hieldt zulke tweegevegtcn,
oudtyds, met toeftemming van den Regter,
tot beilegting van moeijelyke gefchillen
(V).
„ III. De Inkomften aldaar zullen, onder de
„ twee Graaven, gelykelyk, gedeeld worden,
„ IV. Indien iemant, uit hoofde van ze-
„ kere misdaad, zyne erfenis of land ver-
„ beurt, zal het zelve ook onder de Graaven
„ verdeeld, of tot weêrzyds voordeel, door
„ beide, verpagt moeten worden.
„ V. De Graaf van Holland, en alle de Int,
wooners zyns Lands zullen ook een vaste
„ en volkomen Vrede met alle de Inwooners
„ van Vlaanderen moeten onderhouden, zon-
„ der arg of list.
,, VI. Iemant der Vlaamingen, in Hol-
, land, van 't zyne beroofd geworden zynde,
, zullen de Ingezetenen der Plaatfe gehou-
, den zyn, de fchade te vergoeden, en den
, Roover ten lande uit te bannen. Of zo
, ze hem niet bannen, zullen zy volkomeni
, lyk boeten moeten het kwaad en de fcha-
„ de
(«O Vide Du CANGE Glosfar. voce DUELLUM.
1 luiten, merk ik alleen nog aan, dat men , ten onregte,
•an Hen'dênéze of Hendênesfe, eene Zee heeft willen
naaken, alzo men, nergens, in oude Schriften, de Hei-
',euc zee of lledine zee leest, gelyk men zou moeten
foen; maar, zonder voorzetfel, Heydene zee, Her
'iinszee enz.

VIL BOEK. H I S T O R I E . 25$
„ de, die hy naderhand veroorzaaken mogt.
„ VIL En die zulk een'balling ontvangt,
„ zal, insgelyks, de fchade,die hy mogt ver-
„ oorzaaken, boeten moeten.
• „ VIII. Of zo de Ingezetenen eener Plaatfe
„ hier toe onwillig mogten zyn, zal de Graaf
„ van Holland voor hun moeten betaalen.
,, IX. Zo iemant, van roof befchuldigd, de
„ misdaad ontkent, zal de beflegting van 't
„ gefchil aan de Graaven flaan; en indien
„ deezen 't niet eens konnen worden, zullen
,, ze ieder zes 'vroome en waarheidlievende
„ mannen verkiezen, die, de zaak onder-
„ zogt hebbende, beflisfende uitfpraak zullen
„ doen. Verfchillen ze onderling, dan zal
,, een van de twee Graaven, alleenlyk, in
„ waarheid, behoeven te verklaaren, dat de
„ Roof begaan is, en op zyne verklaaring, zal
„ de fchade, zonder tegenfpraak, gebeterd
„ moeten worden.
„ X. De Tollen, door den Hollandfchen
„ Graave, tot nu toe, geheeven, zal hy,
„ voortaan, van de Vlaamfche handelaars, op
„ geenerlei wyze, vorderen mogen, noch ge-
„ doogen, dat dezelven, door iemant, in
„ zyn geheele Graaffchap, van hun gevor-
„ dcrd worden.
„ XI. Al wat hun, voor deezen, afgcno-
„ men is, 't zy by wyze van fchatting, be-
„ lasting, tol, bede, of ter kaap zal de Graaf
„ van Holland vergoeden moeten.
„ XII. Byzonderlyk wordt ook vastgefleld,
„ dat geen van de twee Graaven, in de meer-
„ gemelde Landen, eenige Sterkte zal mogen
5, opregten, koopen, noch voor altoos behou-
55 den.
FLORIS
UL.

FAORIS
III.
|54 VADERLANDSCHE VIL BOER;
„ den. Ook zullen zy niemant hunner Leen-
„ mannen mogen toelaaten, om aldaar eené
„ Sterkte te ftigten: noch ook van iemant
„ der Ingezetenen eenig vry eigen goed ont-
„ vangen, om het hem, naderhand, weder-
4, om ter leen op te draagen.
„ XIII. Zo, wyders, een Vlaamsch Koop-
„ man, in 't reizen door Holland, van ie-
„ mant,wegens fchuld, aangefprooken wordt,
„ zal hy, de fchuld loochenende, zig met een
„ eed, terwyl hy nog fcheep is, mogen zui-
„ veren, zonder dat hy, in zyne reis, zai
„ mogen belet worden. Doch indien zyn
„ fchuldeifcher hier mede niet voldaan is, moet
* Oppi- i,, hy den Koopman volgen, tot in de * Stad,
éum. „ of f het Dorp, alwaar hy woont: en hier
t Villa.
„ moet de zaak, by Schepenen - vonnis, afge-
„ daan worden., Zo ondertusfchen de Koop-
„ man, door den fchuldeisfcher, tot zyne
„ fchade, lang opgehouden wordt, zal de
„ Graaf van Holland de gantfche fchade boe-
„ ten moeten, of doen boeten.
„ XIV. De Graaf van Holland heeft den
„ Graave van Vlaanderen, by eede, en ori-
„ der 't aanraaken der Heilige overblyffelen,
„ beloofd i dat hy de gemelde voorwaarden
„ zal naarkomen. De Opvolgers des Graaven
„ van Holland zullen den Opvolgeren des
„ Graaven van Vlaanderen gelyke belofte moe-
„ ten doen, indien zy hun Leen van dezel-
„ ven ontvangen willen. De Graaf van Hol-
„ land zal den Graaf van Vlaanderen ook bor-
., gen leveren, naar deszeïven verkiezing, diei
„ al het gezeide, met eede, zullen moeten
s, bevestigen,
d XY>

VII. BOEK. H I S T O R I E . 257
„ XV. Indien de Graaf van Holland de
„ gefielde voorwaarden breekt, en, des ver-
,, "maand zynde, na verloop van zes weeken^
„ herflelling Aveigcrt, zonder waare en wet-
„ tige reden van belet, als, by voorbeeld,
„ ziekte, kwaad weder, of den dienst des Kei-
„ zers te konnen -inbrengen; of zo hy, na
„ dat alle diergelyke oorzaaken van belet
t„ weggenomen zyn, nog nalaat , zig in
„ Vlaanderen te komen verantwoorden; zal
„ al het Land, welk hy van den Graave van
„ Vlaanderen ter Leen houdt, met de Sterk-
„ ten, daar in leggende, en zo als het hem,
„ voor het maaken van dit Verdrag, toege-
,, weezen is, wederom, in vryen eigendom,
„ aan den Graave van Vlaanderen, verval-
„ len zyn.
„ XVI. Ook zullen, in dit geval, de
„ Leenmannen des Graaven van Holland zig
„ van zynen dienst ontflaan, en aan het ge-
„ bied en den .dienst des Graaven van Vlaan-
„ deren onderwerpen moeten, niet anders,
dan of zy alles, wat zy bezitten, van hem
., hielden, -tot zo lang hun Graaf den Graa-
„ ve van Vlaanderen, in alles, voldoening
„ gegeven heeft. En zo hy dit blyft weige-
„ ren, zullen de Leenmannen des Graaven
van Holland, die dit Verdrag beëedigd
„ hebben, den Graave van Vlaanderen dui-
„ zend marken zilvers moeten opbrengen, tot
„ welker voldoening, zy zig, mids deezen,
5, ook, byeede, verpligten.
„ XVII. Zo dikwils als de Heer Graaf van
3, Vlaanderen goed vinden zal, dit Verdrag te
\, doen vernieuwen, zal de meergemelde
II. DEEX, - R „ Graaf
FlORW
Uk

FroR»
ill.
^58 VAD ER LAND SC HE VIL BOEK;
„ Graaf van Holland, met zo veele van zyne
„ Leenmannen, als de Graaf van Vlaanderen
„ begeert, komen moeten, om het zelve op
„ nieuws te beëedigen. En indien de Graaf
„ van Holland alle de Leenmannen, die de
„ Graaf van Vlaanderen opgeëischt hadt,
„ niet kon medebrengen, zal de Graaf van
„ Vlaanderen een' Gezant, onder geleide des
„ Hollandfchen Graafs, naar Holland zenden,
„ voor wien de Leenmannen den eed zullen
„ moeten doen, dien zy anders, voor den
,, Graaf van Vlaanderen zei ven, zouden ge-
„ daan hebben.
„ XVIIL Op dat dit Verdrag voor altoos
„ beftendig en ongefchonden blyve, hebben
„ wy het met onze Zegels bekragtigd, en
„ door bekwaame getuigen, die tegenwoor-
„ dig geweest zyn , doen onderfchryven:
,, Deezen zyn hunne naamen (4): Mattheus,
,, Graaf van Boulogne, Wouter van Aine,
„ Eudatius, Kameraar van VJaanderen, Ra-
„ zo van Gavere, Kono, Slotvoogd van
„Brugge, Rogier, Slotvoogd van Kortryk,
„ Wouter van Lokeren, Siger van Sumevin-
„ ghem, Henrik van Morfella, Boudewyn van
„ Praat, Wouter Gonela, Gübert van Brug-
„ ge, Herbert van Veurne, Eudatius van
„ Mechelen, Gilbert vanNivelle, Willem de
„ Domo, Boudewyn de Vieta , Gozewyn
„ Craucas, Olivier van Mechelen, Wouter
„ van Rolinghem, Reinoud van Aire.
„ De volgenden zyn Borgen des Graaven
„ van
(4) Sommigen van deeze naamen fchynen, door de
uitfchryvers, bedorven te zyn,

VIL BOEK. H I S T O R I E . 259
„ van Holland, en getuigen van het verhan-
„ delde:
„ Dirk van Altena, Floris van Voorne, Ts-
„ brand van Haarlem, Gerard van Haarlem,
„ Simon Galo, Dirk Perfyn, Albert Ban]aard,
„ Schout, Wiggert van R.yswyk, Hugovati
•„ Voorne, Castyn van fVicela, Willem van Wi-
„ cela, Berwold van Egrnond,Elmand, Slot-
„ voogd van Lerchem [Leerdam], Chriftam
„ de * Drosfaard, Ernst do Schenker, PFil- \ Dapftem
Guls, Xaio//,Knaape, Daniël vanRoo-, "er.
„ denrys, Reinier de Oude, Mauritius van
•„ Monster, Volpert van de Lek, Bertolfvan
„ Pendrecht, Jacob van Dusna.
„ Gedaan te Brugge, op Dingsdag na den
Zondag van Reminiscere, in 't Huis van
„ den Proost van Brugge, in 't jaar van des
„ Heeren Menschwordinge MCXLVII (5)
? 1 gelukkiglyk." Ter-
(5) In dit jaartal, 1147, is ongetwyfeld een misdag
begaan. Floris was toen nog geen Graaf. En Filips hadt
nog niets in Vlaanderen te gebieden. Vide MEYERI Annal.
ad annum 1157» Sommigen fchynen Affchriften
Van het Verdrag gezien te hebben, in welken 1157 gelezen
werdt. MEYERUS ad annum 1167. En op dit jaar
1157, wil SCRIVERIUS dit Verdrag liefst plaatfen. Levens
der Graaven in Floris UI. bl. 152. Doch ik twyfelniet,
of men moet, in plaats van MCXLVII, met
eene geringe verandering, MCLXVIIleezen: op welk
jaar, het verdrag niet alleen by MEYERUS geplaatst wordt,
maar ook by PIERRE D'OUDEGHERST Chron. & Annal.
de Flandres Chap. LXXVII. f. 134, Foiez ausp Du
MONT, Corps Diplomat. Tom. I. Part. I. p. 87. En zo
heeft MIERIS ook gelezen in een Handfchriftuitde Leenof'Charterkamer
van Holland', alwaar dit Verdrag, insgelyks,
geboektis. Zie Charterb.l. Deel, bl. 113. Wy
hebben reeds gezeid, dat dit jaar 1107 naar den tegenwoordigen
gemeenen ftyl, volgens welken, liet jaar
set Louwmaaad begint, rr68 is.
R 3
FLORIS
111.

Fi-ORIS
111.
XX.
De Haarlemmers
en ande­
renverwoesten Schagen.
De Westfriezen
benragti-
gen Alk
niaar.
a6o V A D E R L A N D S C H E VIL BOE».
Terwyl Graaf Floris nog te Brugge gevangen
zat, konden 's Lands zaaken niet in die
orde gehouden worden, of daar vielen, nu
cn dan, eenige ongeregeldheden voor. De
Ingezetenen van Haarlem, 'eenig ongenoegen
opgevat hebbende tegen de Buuren van Schagen
in Westfriesland, maakten een Verbond
met andere Kennemers, en waarfchynlyk ook
met die van Alkmaar, en vielen, in den Winter
des jaars ï ióö, in het Dorp Schagen, dat
deerlyk uitgeplonderd en plat gebrand werdt.
Ook werdt 'er eene menigte van Ingezetenen,
ten deele omgebragt, ten deele gevangkelyk
medegevoerd, en alleszins wreedelyk mishandeld
(.r). De Friezen, door deezen handel
getergd, vereenigden hunne kragten; en trokken
, niet lang hierna, over het Wed Ottervoort,
vermocdelyk, gelegen, omtrent het
Dorp Oterleek, tusfchen de Schermer en de
Heer Huigen waard, naar Alkmaar, 't Steedje
werdt terdond belegerd. Eenige Buuren
.der Alkmaarderen, waarfchynlyk Kennemers,
fchopten wel toe, om de benaauwde Stedelingen
te ontzetten', doch zy verdooven, op't
gezigc van de geweldige magt der Friezen,
en lieten hunne Buuren in den nood. Toen was
'er geen houden meer aan. «Alkmaar werdt,
binnen kort, overmeesterd, geplonderd en
verbrand. Tagtig Alkmaarders, waarfchynlyk,
al de weerbaare manfehap, die zig, ten
deezen tyde, in 't Steedje bevondt (y), delden
zig te weer, en vogten, als wanhoopende
O) WILHELM. PROC-RAT. "ad annum uffli.
ty) Zie S. EiKEi-EKiivii-os Alkmaar, IC 4?'

VII. BOEK. H I S T O R I E . 261
tegen de plonderende Friezen, tot dat Zy allen
op de plaats dood bleeven («). Van den
brand, dien de Friezen in Alkmaar ontflakeri,
bleef de Kerk alleen onbefchadigd, wordende
dezelve, volgens eenpaarig befluit der Frie­
zen , verfchoond.
Doch Graaf Floris was zo dra niet uit zyne
gevangenis ontflaagen, cn in Holland te rug
gekeerd, of hy befloot, wraak van de Friezen
te neemen. Zyne voornaamfte Leenman­
Graaf
Hor is
trekt op
tegen der
Wekftfft.
nen en derzelver onderhoorige manie hip dan zen.
opontboóden, en eene aanzienlyke magtfamen
gebragt hebbende, trekt hy, door Kennemerland,
°en (laat zig te Schoort, in 't gezigt van
Westfriesland, ter neder, in den winter des
jaars 1168. Hier hieldt hy raad met de Hollandfche
Edelen, over 't bcleiden van dea
voorgenomen togt. En 't zy, dat 'er goede
raad duur was, of dat de Graaf, ten onregte,
wat te lang marde, eenige jonge en moedige
Edelen, jookerig naar den ftryd, oordeelden,
dat men den tyd, vergeefs, met toeven fleer.
Zy rennen dan, tegen den zin des Graaven,
voor uit, en vallen in Schagen; dat zig, naauwlyks,
van-de laatile verwoesting een weinig
hadt begonnen te herftellcn, of het werdt, op
nieuws, plat gebrand. De Friezen, midler-
Moet
wyl op hunne luimen leggende, overvielen met vep-
den verfpreiden hoop der Hollanderen, te ies te
zeer verlekkerd op pionderen en blaakea, en rug kee-
i'needen hun den pas, naar 't gros des Legers, ren.
af. Toen werdt 'er fel gevogten. Eenige
Hollandfche Edelen floegen door den Vyand,
(JM MEUS STOKB m Flor* III. U. 5°*-
R 3
ea
Ut.

Ft.ORTS
in.
1169.
1 X
s6a VADERLANDSCHE VII.BOEK.
en kwamen, behouden, te Schoorl te rug.
Doch de meesten fneuvelden. En onder deezen,
werden geteld Simon van Antwerpen,
Willem van Voorhout, Baldran of Boudewyn
van Haarlem, Gerard de Droslaard, Floris,
Roest, Allard van Egrnond, Bruin van Kastrichem,
de jonge Gerard van Monjïer en Everard
van Noordwyk (V), De Lyken der gefneuvelden,
zo veel als men 'er bekomen kon, werden
te Egrnond begraaven. De nederlaag, van welke
wy fpreeken, viel voor op den tweeëntwintigtren
van Louwmaand. De oude Schryvers
hebben verzuimd aan te tekenen, wat Graaf
Floris, na 't verneemen van deezen ramp der
zynen, verrigt hebbe. Vermoedclyk is hy
van Schoorl opgebroken, en zonder iets meer
uit te voeren, naar huis gekeerd. De Friezen,
dus tot verdere vyandelykheden aangemoedigd,
hielden de Kennemers in geduurige
onrust. Alkmaar werdt, in den volgenden
Zomer, van hun overvallen, en in brandg'cfteken.
Doch de Buuren der Plaatfe, van eenige
Edelen voorgegaan, deeden eenen uitval,
en verjaagden de Friezen; die dertig van hun-:
ne ftrydbaarfie mannen in den loop lieten.
Men wil, dat 'er kans geweest zou zyn, om
de Friezen gehecllyk te liaan, indien men zig
tyd gegeven hadt, om de Vlaamfche Boogfchutrers,
die vast in merkelyken getale herwaards
kwamen, in te wagten 't welk
niet gefchied was. Schoon men zig dus voor
Graave Floris tegen de Friezen te weer Helde,
f>) Wn.H. PROCDRAT. ad annum 1168. M. STOIUS U, 51,
TJEKA in Gorfefr- p. r$4» " ' '
O J MELIS STOKE 'in Floris UI. 51.

VII. BOEK. H I S T O R I E . a*3
de, blykt het egter niet, dat hy, zo lang hy
leefde, in ftaat geweest is, om hen volkomenlyk
te beteugelen.
De Watervloeden, met welken deeze Landen,
dikwils, en byzonderlyk omtrent deezen
tyd, te kampen hadden, hebben ook, waarfchynlyk,
veel toegebragt, om te verhinderen,
dat het, tusfchen de Hollanders en de
Friezen, tot een bedisfend gevegt, komen
kon. Uit het verfchillend verhaal der oude
Schryvcren hieromtrent, kan men opmaaken,
dat Holland, zo wel als Friesland, ten Oosten
en ten Westen de Zuiderzee, en het Stigt van
Utrecht, in en omtrent den jaare 1170, veel,
door zwaare dormen en geweldige Zeevloeden
, geleeden heeft. Op eenen heeten
Zomer des gemelden jaars, volgde, in den
Herfst, een geweldige dorm, die 't Zeewater
hoog over alle Landen joeg. Friesland omtrent
Staveren werdt geheel overdroomd (Y).
De vloed overviel de Kennemers zo onverwagt,
dat 'er veel vee's verdronk, en de
menfehen zig, ter naauwer nood, op de daken
der Huizen bergden, alwaarze egter van
ongemak zouden hebben moeten vergaan, zo
die van Diernen, met kleine fchepen af en
aan vaarende, hunne ongelukkige Nabuuren
niet uit den nood gered hadden (W). Zo hoog
ftondt het Zeewater in 't Stigt van Utrecht,
dat men den Zeevisch, Bolk of Wyting genoemd,
omtrent de Stads muuren, met groote
Vischnotten, vangen kon (V). Men leest
fc) GODEFRID MONACH. ad annum JI'O.
(iO WitH. 1'ROCURAT. qd annum u;o.
O) 13EI;A in Godci'r. p. 54.
R 4
van
FEC*II i
Ut
XXI.
Watervloeden
in deeze
Landen.

FLORIS
UI.
Oorfprong
der gefcölfien
tusfchen
de Bisfchoppen
van Utrecht
en
de Heeren
van
Amstfel.
264 V A D E R L A N D SCHE VIL BÓM»
van andere hooge vloeden, omtrent deezea
tyd voorgevallen, die den Ingezetenen deezer
Landen ongetwyt'eld veel fchade hebben toegebragt;
doch dat 'er de Zuiderzee door zou
veroorzaakt geweest zyn, gelyk laatere Schryvers
gegist hebben, Itrydt met de oudfte berigten,
die van ons Land in wezen zyn. Waarfchynlyk,
zyn 'er de Zeegaten alleenlyk door
verwyderd; gelyk men agt, dat, door de geweldige
Vloeden, die ruim twee eeuwen laater
voorvielen, ook gefchied is.
Godefrid, Bisfchop van Utrecht,overleedt,
volgens fommigen, op den zevenentwintigften
van Bloeimaand des jaars 1177 (ƒ'). My
was van eenen dapperen en grootmoedigen
aart, en zo zeer gezet op de tjevestiging en
uitbreiding zyns weereldlyken gebieds, dat hy
zig, in eenen zyner Brieven, beroemt ,, dat
„ hy geen gevaar ontzag, en zelfs niet fchroom-
„ de ten ftryde te trekken, ter verdediging
„ der Heilige Kerke Met deezen naam,
werdt thans het befchermen der tydelyke inkomften
eens Bisdoms verglimpt. De Stigtfche
Edelen , goederen bezittende , welken
de Bisfchop oordeelde der Kerke toe te behooren,
lagen geduuriglyk met hem overhoop.
Egbert van Amstel, een der voornaamlte Stigtfche
Edelen, hadt, boven anderen, al met
Bisfchop Herbert gefchil gehad; 't welk wederom
bygelegd was. Doch met Godefrid op
nieuws in moeite geraakt zynde, moest Filips,
Aartsbisfchop van Keulen, tusfchen beide komen
,
f O 3»KA in Godefr. p. 55.
{£) Apwl BUCHEL. ai HEDAM fl. 1-75.

VII. BOEK. H I S T O R I E . stig
•men, om den twist by te leggen. De Bis­ FLORIS
fchop befchuldigde Heere Egbert, dat;hy al­ «I.
le ueinkomden, die der Utrechtfche kerke,
uit Amstel en het omleggende Land, toekwamen,
aan zig getrokken hadt. Hier over was
hy, eerst, door den Bisfchop, gedagvaard:
doch niet verfchynende, ten Keizerlyken hovc
aangeklaagd. Sedert werdt hy in den Ryksbar
gedaan. De Aartsbisfchop van Keulen be
werkte , eindelyk, een nadcelig Verdrag
tusfchen hem en den Utrechtfchen Bisfchop >
van welk nog een gebrekkelyk affchrift voor
handen is (6), waaruit wy deeze byzon
derheden ontleend hebben. „ De Heer val I
„ Amstel, by eede afdand hebbende gedaai 1
„ van al wat hy te vooren, in Amstel ei 1
„ daar omtrent, ter leen bezeten hadt, be
„ loofde het zelve, voortaan, als Stedehoude r
„ des Bisfchops, te zullen houden, onder di
„ voorwaarden, dat alleen eert zyner Zoonen »
„ Gysbrecht genoemd, het zelfde Ampt, n a
„ zyneii dood, van de hand des Bisfchops ,
„ zou konnen verkrygen, mids dat hy de
a
„ H. Maarten, dat is, het Bisdom van Utreen
,
„ getrouw zou blyven dienen. Egbert moe:
,t
„ wyders de Moeras Bendelmerbroek, federt
•>
„ agt ik , de Bylemermeer genoemd, met he
t
„ gene 'er toe behoorde, en de helft van d
e
„ tienden in JVeesp, die hy in zyn bezit gene
1-
„ men hadt, geheellyk en voor altoos, aa
n
„ de Utrechtfche Kerke afdaan.". Men we<
niet !J
(

III.
Onderzoek
of
Amfter.
dam
thans
reeds in
wezen
was.
1
*66 V A D E R L A N D S C H E VII.BOEK.
niet, wanneer dit Verdrag getroffen werdt;
doch indien Bisfchop Godefrid, in Bloeimaand
des jaars 1177, overleeden is, moet het voor
dien tyd geplaatst worden. Men ziet 'er den
grond in der hevige gefchillen, die, in laater'
tyd, tusfchen de Heeren van Amstel en de
Bisfchoppen van Utrecht, ontfhan zyn. De
Nakomelingen van Egbert hebben ook zo veel
deel gehad, in de zaaken van Holland, dat
wy hierom te liever een weinig uitvoeriger
van hem gefproken hebben, dan zelfs, in
de Befchryvingen van Amstelland, gefchiedt.
Hy worde, in 't gemeen, voor den eerflen
Heere van Amstel gehouden, van welken men,
In oude Schrifcen, gewag vindtgemaakt. Doch
in eenen Brief van den jaare 1 iaö , vind ik ook
eenen JVolfgard van Amstel gemeld (k). Of
Amflerdam, van ouds Amflelredam genoemd,
ten deezen tyde reeds in weezen was, mag
met reden in twyfel getrokken worden. Dat
'er thans eene Plaats of Land was, Amflelgenoemd,
blykt uit het aangehaalde Verdrag van
Bisfchop Godefrid en Heere Egbert. Doch
ivelk van beide het geweest zy, is onzeker. De
gantfche Heerlykheid of het geheele Land
ran Egbert droeg den naam van Amflel. Doch
)f 'er thans een Dorp of gehugt van dien naam
vare, weet men niet.
De Bis­ Eer wy van Bisfchop Godefrid affcheiden,
fchop i noeten wy nog aanmerken, dat hy, om
van U- ,
:ig, te beter, tegen de Stigtfche Edelen cn
trecht
ftigt vier' ndere uitheemfche Heeren, te konnen be-
Sloten 1 chermen, vier iterke Sloten heeft doen ftig-
'1 en, het Slot ter Horst, aan de Veluwe, tegen
(70 A
pud BUCI:EL. aJ HEDAM p. 155.
de

VII. BOEK. H I S T O R I E . 267
de Gelderfchen, het Slot te Montfoort, tegen ï'r.oRis
de Hollanders, het Slot te Woerden, tegen de III.
Stigtfchen en het Slot te Vollenhove, in Overysfel,
tegen de Friezen. Alle deeze Sloten werden
der Utrechtfche Kerke opgedraagen (?').
De brief, by welken zulks, wegens het Slot
ter Horst gefchiedde, is, in 't jaar 1178, getekend
(70, waar uit volgen zou, dat fommige
Schryvers Godefrids dood, ten onregte, op het
jaar 1177 gedeld hebben. Ook dellen anderen
dien, duidelyk, op het jaar 1178 (7>
BOUDEWYN VAN HOLLAND, Broe­ XXII.
der van Graave Floris, volgde Godefrid op Boude­
in de Bisfchoppelyke waardigheid, die hy agtwyn van
Holland
tien jaaren bekleed heeft (m). Graaf Floris wordt
zal, waarfchynlyk, de hand in zyne verhef­ Bisfchop
fing gehad hebben, en dit de reden geweest van
zyn, dat de Stigtfchen en Hollanders, geduu- Utrecht.
rende zyne Bisfchoppelyke Regeeringe, Vrede
hebben gehad.
Zelfs maakten de twee Broeders , Boude­ Ondeiv
wyn en Floris, een onderling Verbond, uit neemingen
def
kragt van welk, zy, in den jaare 1179, geHollanlykerhand,
eenen togt ondernamen tegen de deren
Friezen, die egter kwalyk daagde (n~). De tegen dö
Hollandfche Schryvers zwygen van deezen Friezen.
togt, zo dat wy 'er geene verdere omftandigheden
van melden konnen. Doch in 't volgende
CO BEKA tn Godefr. p. 55. Anonym. de Reb. Ultraj. Cap.
II. p. 2.
(*) BÜCHEL. ad HEDAM p. 17C. GODEFR. MONACH. md
annum 1178.
'CO Chron. de Traject, p. 331. ( a MATTH. AnsltA. Tain.
y. HEDA p. 174. Anonym. de Reb. Ultraj". Cap. III. ».
O ) KEKA p. 56. HEDA p. 176. r
Qn) GODEFRID. MONACII. ad annum 1179.

FlORiS
III.
Winkel
en
Kieuw-
i
268 VADERLANDSCHE VIÏ.BOEK.
gende jaar, viel Graaf Floris, met een grooten
hoop Volk, in Westfriesland, en verbrandde
Winkel• en Nieuwdorp. De Friezen, daar
en tegen, vielen, in't jaar n8a, \\\ 'Aker-
floot, een der voornaamfte Dorpen van Ken­
dorpvernemerland; doch werden, van de Kennebrand.
1183. mers, zo wel ontvangen, datzy, met groot
verlies, te rug wyken moesten (0). Graaf
Texel en Floris, omtrent tvree jaaren laater, wederWierinom
eenen inval in Friesland gedaan hebbengengebranade,
ftak over naar Texel en Wieringen (p) :
fchnt. welke Eilanden beide zig aan hem onder­
1184. wierpen, en hem, volgens het eenpaarig ge*
:uigenis onzer oudite Schryveren, eene brand­
1 schatting van vierduizend Mark zilvers moes-
t en opbrengen (0): eene ongelooflyke fomr
1e naar den tyd, en de omfhndigheden
c eezer gewesten, die, onlangs, zo veel van
: Zeewater geleeden hadden : waarom men
\ eelligt^ agten moet, dat de oudite Schryvers
en' misdag, in 't begrooten der zelve,
;aan hebben.
be-
XXIII.
Onlusten [
tusfchen
'Utrecht,
Brabant (
Boudewyn, Bisfchop van Utrecht , bedreef,
omtrent deezen tyd, alle de Leenmannen
en hooge Amptenaars des Bisdoms,
>m hunne Leenen van hem te komen ver­
erf Gel- 1 effen, en in hunne Ampren bevestigd te
fcer. v
/orden. In eene oude Chronyk van U-
t •echt (V), vindt men eene Lyst deezer Lcen-
n ïannen en Amptcnaaren, in welken, onder
an-.
STOKE Floris hl. 53.
C • 1 Ongenoemde Klerk, hl. 75.
(?) WILII. PROCURAT. ad a:i:ut::t 1184.
(jj
si
Chron. de T.ajcci. a-pud .MATTH. Anale*. Tom. V. p>

yü. BOEK. H I S T O R I E . Ü6
anderen, de Hertog van Brabant, de Graa- FLOR»
ven van Holland'en van Gelder, de Heeren UK
van Heusden, van Arkel, van Altena, van
Amflel, van Woerden, van Groningen, er
van Koeverden worden opgeteld. Alle deeze
Heeren verfcheenen voor den Bisfchop. De
Hertog van Brabant, of liever van Lotharin
gen, want dus noemde zig Hemïk de L nog,
was de eenigite, die agter bleef. Inhield
het GRAAFSCHAP VAN DE VELÜWI
ter Leen van de Utrechtfche Kerke. Eer
Graaf, Rotgar genoemd, hadt, reeds in dei 1
jaare 838, een goed deel zyner goederen
gelegen in de Landftreek de .Veluwe, aan d
Utrechtfche Kerke gefchonken (j). Keizt r
Henrik de IV. hadt hier, in den jaare 107; '•>
een ft uk Lands, Broek genoemd, ook in c e
Landftreek de Veluwe, in het Graaffcha
P
van zekeren Graave Dirk, j gelegen, byg > m
voegd (f). Sedert, beweerden de Bisfcho] )-
pen^van Utrecht, op wat grond is my ni ?t
genoeg gebleeken, dat hun het gantfcl ve
Graaffchap van de Veluwe, door de Keizei
%
was afgedaan (11). Zy hadden 't wedero
m
aan de Hertogen van -Lotharingen ter Le
m
gegeven: en Godefrid van Bouillon, Hem
van Lotharingen, hadt het, zo fommigen w il-
len, als eene Bruidfchat met zyne Dogte r,
aan HENRIK VAN-NASSAU, Graave v an
Gelder, opgedraagen (v). Anderen voeg en
'er by , dat Godefrid, naar het Heili ge
La id
.(*"> HEDA in Alphrico, p- 51.
VtJ Diplom. Hem-. IV. apud HEDAM. p- J37?
(u) Diplom. Bei». IV. apud HEDAM p. 1;?'
li. AQUitn Cbr. C-eln». p. 15.
• Staat van
het
Graaffchap
, van de
2 Veluwe»

270 VADERLANDSCHÈ VILBOEK,'
FLPRIS Land vertrekkende, de Veluwe, reeds te
lil. vooren, aan OTTO VAN NASSAU, Graave
van Gelder, verpand hadt (w). Hoe *i zy •
GERARD DE II., Graaf van Gelder, was
nog onlangs in 't bezit van de Veluwe, en
Hertog Henrik'fchynt zig zo weinig aan een
Graaffchap, welk hy, alleenlyk ter leen houdende,
wederom ter leen afgedaan hadt, te
hebben laaien gelegen zyn, dat hy niet goedvondt,
het zelve, op zynen tyd, van den Bisfchop
te konnen verheffen.
Euvel werdt dit van Boudewyn opgenomen.
Terdond verklaarde hy het Leen der Veluwe
verbeurd, ten behoeve der Utrechtfche Kerke.
Daar na viel hy, met een Leger, in het
Graaffchap, en verjoeg Graaf Gerard, die
eenig Krygsvolk by een gebragt hadt, om zig
m t bezit van de Veluwe te handhaaven. De
Graaf doeg, federt, het beleg voor Deventer
eene Stad in Overysfel, welker Heerykheid,
gedeeltelyk, door Koning ZwentibOid,
in den jaare 890 (V), en naderhand-,
?eheel, door Keizer Henrik den III., in den
aare 1046, aan de Utrechtfche Kerke, ge*
chonken was (y). Terwyl dit beleg duurde,
verdt 'er, door bemiddeling van Keizer Fret
'rik, een dildand van wapenen getroffen,
'oor eenen langen tyd. De wederzydfche
'yandelykheden namen een einde; doch Geard
van Gelder, in den jaare 1180, overleelen,
en door zynen Broeder, Otto den II,
'Pgèvolgd zynde, hervatte de Bisfchop den
togt
OO PONTAN. Filt. Gelr, I.ibr. VI. p. oö, 104.
O) Dipl. Zuentib. apud HEDAM p. 6Ï.
Cy) Dipl. Henr. 1X1. apud- HEDAM p, 125.

VII. BOEK. H I S T O R I E . 271
r
togt naar de Veluwe; doch werdt zo wel van ] i.oais
Graave Otto ontvangen, dat 'er een felle kryg
uit ontdondt. Men meende, dat de Keizer,
die, ten deezen tyde, met Filips, Aartsbisfchop
van Keulen, overhoop lag, de oneenigheid
onder de hand voedde, op dat de Keulenaars
geene hulp van den Bisfchop van Utrecht zouden
konnen krygen, en in hunnen handel en
Vaart langs den Ryn, benedenwaards, belemmerd
worden. In 't jaar 1187, was de Oor­ 1187.
log op zyn hevigst (2). De Bisfchop viel inde
Veluwe en 't Graaffchap Zutfen, alwaar
veele Dorpen in den brand gedeken, en veel
buits behaald werdt.
Het GRAAFSCHAP ZUTFEN, oudtyds, 5taat van
door byzondere Graaven beheerd, was, na 't jaar 't Graaffchap
1076, in 't welk Geerfak, Graaf van Zutfen,
Zutfen.
in den dag by Ysfelmonde, gefneuveld was,
gekomen aan Gerard, Zoon van Otto den I.,
Graave van Gelder, die Geerlak, zo wel als
hem, by twee byzondere Vrouwen, gewonnen
hadt 00. Sedert, zyn de Graaven van
Gelder altoos ook regeerende Graaven van
Zutfen geweest. En fommigen, die zig, na
deezen tyd, Graaven van Zutfen genoemd heb -
ben (¥), moeten als afdammelingen van het
oude huis van Zutfen, geenszins als regeerende
Graaven, aangemerkt worden. Het Graaffchap
Zutfen leedt, derhalve, veel in den
tagenwoordigen Oorlog. Boudewyn van Utrecht
hadt Dirk, Graaf van Kleef, en Floris,
Graaf van Holland, bcwoogen, om
hem
(_z) GODEFRID-. MONACH. ml annum 1187.
H. Ao.uii.11 Chron. Gelr. p> xa, 13.
Qi) Zie boven U. 226.

FLORIS
111.
1188.
Verdrag
wegens
de Velu
we.
&72 VADERLAND SC HE VII. BOEK:
hem by te Maan. Graaf Floris pionderde de
Veluwe, en voerde een' fchoonen buit van
Vee naar Deventer. Die ftelde deeze Stad
Moot, voor eene nieuwe belegering. Graaf
Otto, drieduizend Krygsknegten bezoldigd
hebbende, floeg 't beleg voor Deventer, waar
in toen agthonderd Stigtfche Ruiters lagen,
't Beleg duurde drie weeken: en de Graaven
van Holland en van Kleeve maakten zig reeds
gereed, om de Stad te ontzetten (c), wanneer,
in 't volgende jaar 1188, te Ments,
•door bemiddeling van Keizer Fredrik, een
Verdrag, getroffen werdt (d), volgens welk
Graaf Otto in 't bezit derVeluwe blyven moest,
tot dat daarover, by den Keizer, anders geoordeeld
werdt (e). Henrik de VI., Zoon van
Keizer Fredrik, deedt, daar na, op den zesden
van Lentemaand des jaars 1191, uitfpraak
wegens het gefchil over de Veluwe; welk
' Graaffchap Bisfchop Boudewyn nog al beweerde,
aan de Utrechtfche Kerke toe te behooren,
uit hoofde eener Keizerlyke Gifte; waar
tegen Henrik de L, Hertog van Lotharingen,
ilaande hieldt, dat hy de Veluwe van den Keizer
ter leen ontvangen hadt. De Veluwe
Werdt toen der Utrechtfche Kerke op nieuws
opgedraagen, onder voorwaarde, dat zy dit
Graaffchap, aan Hertog Henrik cn -ces zeiven
Erfgenaamen, ten leen afllaan zou (ƒ).
Otto de II, Graaf van Gelder, moet, federt,
het
CO r.EKA hl Baldev. II. p. 56.
C_a") GODEFRID. MONACH. ad annum u38. Aiionym, de Reb.
Ultraj. Cap. IV. p.

Vit. BOEK. HISTORIE. 273
het Leen der Veluwe van Hertoge Henrik;
hebben komen verheffen, alzo hy zig, in
twee Brieven (g), een Leenman des Hertogs
noemt.
Ondertusfchen was, al in 't jaar 1188, een
nieuwe togt naar 't Heilige Land ondernomen.
Veele Plaatfen, door de "Latynfehe Christenen
voorheen bemagtigd, waren, in 't voorgaande
jaar, Saladyn, Soudaan of Sultan van Egipte,
in handen gevallen; die, federt het
jaar l if t, 't bewind over Egipte gehad hebbende,
den Christenen in dit Land, en in Syrië
en Palestine, veel afbreuks gedaan hadt.
De Stad Jeruzalem zelve werdt, na een beleg
van veertien dagen, op den tweeden van
Wynmaand des jaars 1187 , ingenomen, na
dat zy agtentagtig jaaren in de handen der
Latynfehe Christenen geweest was. De Paus,
Klemens de III, drong federt zo fterk, op het
herwinnen van het Heilige Land, dat de voornaamffe
Vorften van Europa, in 't jaar 1188,
het Kruis aannamen. Keizer Fredrik zelf ver*
bondt zig, nevens agtenzestig der aanzienlyklte
Heeren, zo geestelyken als weereldlyken,
tot het doen van den Kruistogt, die, in
Grasmaand des aanftaanden jaars 1189, moest
aangevangen worden Graaf Floris van Graaf
Holland hadt, reeds in 't jaar 1184, het Floris
e n
woonc
Kruis aangenomen (*")> maakte zig nu denzel-
gereed, om den togt by te woonen. Otto de ven by.
f>) Apud MIE/EUM Donat. Belg. libr. II, Cap. LXXX1V.
& Libr. I. Cap. LXXXI. in Tom. I. Oper. Dipl. p. 5 Ö
5> 49*«
Qk ) GODEFE. MONACH. ad annos 1188, 1189.
CO MELIS STOKE in Floris. III. tl. 53. GOUBFR. MONACH,
lid annum 11 go.
II, DEEL. S
M.O*IS
III.
XXIV.
rogtnss
't Heilig*
Land.

DIKXVI]
1190.
Sterft tl
Antio"
ciüe.
XXV,
Dirk d :
Vil.
wordt
Graaf
van Hi
n 74 VADERLANDS CUE VIL BOEK.
. II. Graaf van Gelder, wilde den Keizer ook
verzeilen. Ten beftemden tyde dan, trokken
de Kruisvaarders op, den weg te lande neemende,
door Hongarye en Bulgarie. In de
Lente des jaars 1190, toog het Leger over
"denHellespont, en bemagtigde, in Bloeimaand
daar aan volgende, de Stad Kogni of Ikonïe. In
de volgende maand, was het Heir tot in Karamaniê
of Cilicie gevorderd; alwaar Keizer Fredrik,
zig, op Zondag den tienden van Zomermaand,
in zeker Riviertje, baadende, ongelukkiglyk
verdronk. Het gantfche Leger hadt
veel op deezen langen togt geleeden. Men
trok egter voort naar Antiochie in Syrië, al­
;
,1_
waar het Lyk des Keizers begraaven werdt.
Terwyl men hier vertoefde, werdt Graaf Floris
van eene zwaare ziekte bevangen, die hem,
in korten tyd, uit het leeven rukte. Hy
werdt, in de S. Pieters Kerke, te Antiochie,
niet verre van het Graf des Keizers, ter aarde
gebragt. Te Antiochie, fmolt het Leger fterk,
door eene algemeene ziekte, ontdaan uit een
onmaatig gebruik van fpyze en drank, waaraan
men lang gebrek gehad hadt (&).
Graaf Floris liet, by zyne Gemaalin Ada,
twee Zoonen na. De oudfte,D IRK genoemd,
werdt, na dat de tyding van zyn Vaders
overlyden hier te Lande gekomen was, ter-
ftond voor Graave van Hofland erkend. Willem
, de jongde, hadt Graave Floris op den
Kruistogt vcrzeld, en zig zo wel gekweeten,
dat Fredrik, Hertog van Swaben, Zoon van
Keizer Fredrik, hem by zig hieldt, ten minftes
) MSLIS STOKE in Floris UI. U. 5Ï (

VII. BOEK. H I S T O R I E . 275
den tot in 't volgende jaar, in welk hy de Stad DIRKVII.
Akre in Palestina hielp bemagtigen, na dat 1191.
zy, omtrent twee jaaren, belegerd geweest
was (/).
Filips, Graaf van Vlaanderen, die den Hy poogt
Kruistogt ook bygewoond hadt, was, geduu- zig van
de Leenrende
het beleg van Akre, overleeden. Hy roerig
liet geene Kinderen na; des rees 'er terdond heid aan
gefchil, over de opvolging in 't Graaffchap. Vlaande­
Filips, Koning van Frankryk, hieldt ftaande, renwegensZee­ dat het aan hem vervallen was. Doch Boude-land
13e-
•wyn, Graaf van Henegouwen, die met Marwestengareet, Zuster van Graave Filips, gehuwd was, Schelde
te ont­
Helde zig in 't bezit van het zelve. Dit ging flaan.
egter niet toe, zonder veel tegenftribbeling (jn~).
Dirk de VII, Graaf van Holland, bediende
zig van de verwarringen, die hier uit ontdonden,
om zig te ontflaan van de leenroerigheid,
die hy, volgens de overeenkomst, in
den jaare 1168, tusfchen de Graaven Filips
en Floris den III. getroffen, den Vlaamfchen
Graave fchuldig was. Hy vervoegde zig, ten
dien einde, by Keizer HENRIK DEN VI,
die zynen Vader, Fredrik den I, onlangs
was opgevolgd, begeerende, de Zeeuwfche
Eilanden Bewesten-Schelde voortaan alleen van
't Ryk ter leen te mogen houden. Doch de
Keizer weigerde hiertoe zyne dem te geeven.
Des zag Graaf Dirk zig, eerlang, genoodzaakt
, den gewoonen leen - eed (7) wegens
dit
(/) MELIS STOKE in Floris III. bl. 58.
(>u) MEYERUS ad annum nor.
(7) In eene Lyst der Leenmannen van Vlaanderen van
deezen tyd, by DUCHESNE (Rerum Normonmc. Script.
p. 1031.) wordt de Graaf van Holland \Conws de Ollandid]
uitdrvikkelyk genoernd.
S 2

i
2 7ö VADERLANDSCHE VIÏ.BOK;
DIRKVII.
H92.
1
XXVI.
Twist
tusfchen ,
Dirk den
VII. en
Willem,
zynen
Broeder. :
gedeelte van Zeeland, aan Boudewyn, aïa
Graave van Vlaanderen , te komen afleggen
(»). Boudewyn, ondertusfchen voor de
magt van Filips, Koning van Frankryk, bedugt,
vondt geraaden, zig van de hulpe des
Keizers te verzekeren, ten welken einde hy
zig, in 't jaar 1192, wegens de Landen van
Aalst en Waas, de vier Ambagten, het Land
omtrent de Schelde, Wakheren, Zuidbcveland,
Noordbeveland, Wolfaartsdyk en Borfelen,
een Leenman des Keizerryks erkende
f»
Zeeland Bewesten - Schelde werdt dus, ten
opzigte van Graave Dirk, een agterleen des
Keizerryks. Hy heeft 'er, zo lang hy leefde,
bewind over gehad. In 't jaar 1199^
fchonk hy aan de Abtdye te Rynsburg, voor
aet Land en Regtsgebied van Aalsmeer, eenluk
Lands in Walcheren, het zelve van alle
jraaflyke beden vry verklaarende (p).
vordt nog Rynsburg genoemd.
Het.
Willem, Broeder van Graave Dirk den VIfr nidlerwyl nog eenigen tyd na de verovering
/an Akre, in 't Heilige Land vertoefd hebsende,
keerde, eindelyk, naar Holland te
rug,alwaar hy, in 't eerst, vriendelyk ontvangen
werdt. Wel haast rees 'er egter oneenigleid
tusfchen de Broeders, en Willem, die
eeds eenige vrienden gemaakt hadt , begaf
tig, volgens de gewoonte van de misnoegde
3roeders der Graaven, naar Westfriesland,
1 Cu) MEYERUS ad annum 1191.
ai-
Co) MEYERUS ad annum 1192.
Cp) Diplom. Vide apud J. F. FOPPENS. Nova Diplom, Coll?
ifty, tX.XV. p. 302,

?ÏI. BOEK. H I S T O R I E . 277
.alwaar hy de Dregterlanders gereed vondt, DIRKVHom
hem hulpe te .bieden. Terdond werden
•de vyandelykheden, van Willems zyde, -begonnen
(q), die waarfchynlyk de Kennemers
getroffen zullen hebben, fchoon de oude Schryvers
zulks niet hebben aangetekend. Graaf De Vla*,
Dirk verzamelde vast een aanzienlyk leger; iningen
doch verdaan hebbende, dat de Vlaamingen vallen ia
Walche­
In Walcheren gevallen waren f>), was hy geren.noodzaakt zyne magt te verdeelen. De oorzaak
van deezen inval wordt niet naauwkeu-
.rig gemeld. Doch Graaf Dirk hadt, omtrent
deezen tyd, van Keizer Henrik den VI. de
bevestiging in de Geervlietfche tollen weeten
ce verkrygen. By den open brief, dié nog
voor handen, en, op den twintigden van Wynmaand
des jaars 1195, te Ments, getekend
-is, wordt hem vryheid gegeven, „ om eenen
„ Tol van vyf ten honderd, van alle voorbyvaarende
Schepen, die honderd of meer
„ marken waardig waren, te heffen. Ook
wordt allen Inwooneren des Dwtfchen Ryks,
met naame den Vlaamingen bevolen, dee-
„ zen toll te betaalen, op eene boete van der-
„ tig ponden Gouds, de helft ten behoeve
„ van de Ryksfchatkist; de andere helft ten
„ behoeve van hem, die 't ongelyk geleeden
„ heeft, te verbeuren (s)." De Viaamfche
Kronyken melden, dat deeze Tol niet alleen
een fcherpden werdt ingevorderd; maar dat
•men den Vlaamfchen Koopluiden, in plaats
van
MELTS STOKE in Dirk VJI. bl. 59.
f O JOANN. A LEYUJS Libr. X)X. Cap. 2.
CO üiplom. Henr. VI. apud WART. & DURAND. Thcf. Arecil.
%t)UU I. col, 661,
S 5

278 V A D E R L A N D S C H E VIL BOEK.
JDIRKVII. van vyf, dikwils tien ten honderd afperste (V).
Ondertusfchen, flreedt het heffen van eenigen
Tol van de Vlaamingen met het X Artikel
van het Verdrag van den jaare 1168 («>
't Is dan ten hoogfte waarfchynlyk, dat het
ongenoegen, hierover ontdaan, Graave Boudewyn
, tot den inval in Walcheren, zal bewoogen
hebben.
Vrouw Graaf Dirk dak, met een gedeelte zyns Le­
Aleid gers , naar Zeeland over. Het ander gedeelo
vet wint
:e delde hy onder 't bevel zyner Gemaalinne,
de Westfriezen.
Aleidy Dogter van Dirk, Graave van Kleef.
UPS- Zy was eene fchrandere en moedige Vrouw.
Des werdt haar de Kryg tegen 's Graaven
Broeder, Willem, en tegen de Westfriezen
:oevertrouwd; waartoe zy zig, veelligt, te
ïereeder getoond heeft, om dat men haar, als
ie voornaame oorzaak van Willems ongenoegen,
verdagt hieldt. DeGraavin, met de benlen
onder haar bevel daande opgetrokken
synde, doeg zig neder te Egrnond, op de grenzen
van Kennemerland en Westfriesland, niet
jonder der Abtdye veel overlast aan te doen;
ilzo zy zig van de Kloostergoederen onbechroomd
bediende, en onder den fchyn van
5> Albrecht te willen bezoeken, de Monnisen
op veele kosten joeg (v). Zy bleef te
Egrnond, van den tienden van Oogstmaand
:ot den agttienden van Slagtmaand des jaars
1x95, zonder dat blykt, dat 'er, in al
dien tyd, eenig gevegt tusfchen haar en de
Westfriezen voorgevallen is. Doch zy hadt
(t) MEYERUS ad annum 1195.
(«) Zie hier voor, bl. 255.
O) WILH. 1'ROCUAAT. ad annum. 1195. MELIS STOKE, bl. 59,

VII. BOEK. H I S T O R I E . 279
ondertusfchen de Nieuwdorpers en Winkelers,
door gefchenken, in haar belang weeten over
te haaien, terwyl dezelven nog fcheenen eene
lyn met de andere Westfriezen te trekken.
Zelfs vervoegden zy zig by Willems Leger,
welk zig, omtrent Alkmaar, ter neder doeg,
gereed om Vrouw Aleid, die terdond op het
zelve aantrok, af te wagten. Naauwlyks nam
de dryd eenen aanvang, of die van Winkel
en Nieuwdorp deinsden te rug. De andere
Westfriezen, geene kans ziende, om den
Hollanderen, die toen veel derker van getal
waren dan zy, het hoofd te bieden, volgden
hun voorbeeld. Willem alleen, van weinige
man fc hap verzeld, hieldt dand (w~). Doch
de Kennemers drongen zo derk op hem in,
dat hy genoodzaakt werdt, insgelyks, de wyk
te neemen. Hy ontkwam dus te naauwer
nood de gevangenis, -
en de zege verklaarde
zig, feenemaal, voor Vrouwe Aleid
De Zeeuwfche togt van Graave Dirk daag-:
de even gelukkig. In 't Eiland Walcheren, \
viel een hevig gevegt voor, tusfchen hem en,
Graaf Boudewyn. De Vlaamingen werden •
geflaagen, en genoodzaakt Zeeland te ruimen, j
Juist op den zelfden tyd, kreeg Graaf Dirk 1
de tyding der overwinnmge, door Vrouwe 1
Aleid behaald: des begaf hy zig, terdond,]
naar Holland, en naar Egrnond. Hier ver- 1
?e Holandersrerdryr
en de
iflaamin-
;'en uit
Vatcheen»
)e twist
Lisfchen
voegden zig, nog voor 't einde des jaars, Bou- ] ïnave
)irk en
dewyn, Bisfchop van Utrecht, Dirk, Dom- 2
ynen
proost van Utrecht, en Otto, Graaf van Ben- I Iroeder
them ' rordt
b y«esgd.
O} M. STOKE in Diik Vit. U. 59, Co.
Wltti. PROCURAT. ai annum 1195..
S 4
DIRKVU".

DJRKVII
280 VAD ER LAND SC HE VILBOT*.
them, alle drie Oomen des Graaven van Hol'
land, benevens zyne Moeder, Vrouwe Ada.
Zy kwamen om de Broeders te bevredigen;
waartoe Veel tyds gefpild werdt. Graaf Dirk
begaf zig ondertusfchen naar Haarlem, werwaards
hem de Bisfchop volgde. Willem
werdt eerlang, door den Domproost, bewoogen,
om ook naar Haarlem te gaan, alwaar,
op eenen vroegen morgen, voor 't bedde van
Graave Dirk, eene overeenkomst tusfchen de
Broeders getroffen werdt: volgens welke „ al-
„ le vyandelykheden moesten ophouden. Wil-
„ lem zou, jaarlyks, uit de Geervlietfche tol-
„ len, driehonderd ponden trekken, en al wat
„ Graaf Dirk, in het Graaffchap Oostergou-
„ we en Westergouwe, toen in 't gemeen
„ Oostfriesland genoemd , bezat, van hem
„ ter leen houden (y)."
Sommigen willen, dat Wesrfriesland, ten
deezen tyde, insgelyks, aan Willem ter leen
gegeven werdt (2). Doch hier van vind ik
geen gewag, by de oudfle Schryvers. Op
Oostfriesland nu, wanneer men 'er Oostergouwe
en Westergouwe door verfiaat, hadden
de Graaven van Holland zo veel regt, als hun,
by de jongde overeenkomst, met den Bisfchop
van Utrecht, ten overlTaan des Keizers, gemaakt,
gegeven of gelaaten was. Wy hebben
'er, ter zyner plaatfe (V), verflag van gedaan.
Zeer waarfchynlyk is 't, dat de Westfriezen,
in 't Verdrag tusfchen de twee Broeders,
niet
OO WII TT. PROCVRAT. ad annum 1195. MELIS STOKE ia
Dnk VIT. VI, Ho. .
O) ÖBB. EMM. 'libr. VII. p. 302.
( S
J Boven, bl. 244.

VIL BOEK. H I S T O R I E . a8i
niet begreepen zullen geweest zyn. Immers] )IRKVIÏ*
men leest, dat Graaf Dirk, in den Winter
des jaars 1198, in Dregterland gevallen zynde,
eene deeriyke verwoesting onder hen
heeft aangeregt (£).
Willem trok, midlerwyl, terllond na 't flui-: ?xvir.
ten van het Verdrag, naar Friesland beoosten Viilem
vordt
de Zuiderzee; alwaar hy tot Graaf werdt in­
Sraaf
gehuldigd. Ook wordt hy, in eenen Brief vixi
van Graaf Dirk van den jaare U98 i Graaf ["rics'
van Friesland genoemd (V). Niet zo ligt kon and. Ily
verjaagt
hy zig egter in 't Graafiyk bewind van Fries­ I lenrik
land "bevestigen. Den meesten tegenftand de Kraan.
leed hy van den Graave van de Kuinder (d),
den zelfden, zo ik agte, dien onze Latynfehe
Kronykfchryvers Flenricus Grus (e), en de Hollandfchen
Henrik de Kraan noemen (ƒ). Zyn
Slot van de Kuinder lag op de Friefche grenzen,
en de Friezen hadden 'er altoos veel over-
Sjftst van gehad. Graaf Willem wierp, om hem
te beteugelen, eene fterkte op by Oosterzee,
thans een groot Dorp in de Grietenye van de
Lemmer, niet verre van de Kuinder. Van
tyd tot tyd, vielen 'er gevegten voor tusfeheri
Willem en Henrik, tot dat Graaf Willem,
den Graave van de Kuinder vyf honderd man
afgeflaagen hebbende, het Slot tot de overgaave
dwong, ten gronde toe ilegten deedt,
en Henrik noodzaakte het Land te ruimen (g).
Hen
(b~) WILH. PROCURAT. ad ann. 1198. MELIS STORE in Dirl
VII. bl. 63.
Cc") Diplom. Theod. VU. apud BCJCHEL. ad HEDAM p. 21 r
C

DIRKVII.
£82 V A D E R L A N D S C H E VIÏ.BOES.
Henrik begaf zig toen naar Holland by Graare
Dirk, die hem zo wel ontving, dat hy
zig, met reden, in 'tvermoeden gebragt heeft,
van den Graave van de Kuinder, onder de
hand, tegen Graave Willem, geftyfd te hebben.
I
Twist om
de Ris- <
fchoppe- ;
lyke
waardig- c
Graaf Willem, zig, eenigermaate , in t
bezit zyns nieuwen Graaffchaps , bevestigd
hebbende, deedt een' keer naar Holland, om
Vrouwe Acfe, zyne Moeder, te bezoeken.
Ook hadt hy voorgenomen, Graave Dirk te
gaan zien, 't welk Vrouw Ada zeer afriedt,
hem voorfpellcnde, dat zyn Broeder hem zekerlyk
gevangen neemen zou. Hy bleef eger
by zyn voorneemen, zynen Broeder niets
irgs toevertrouwende Qi).
Graaf Dirk bevondt zig, ten deezen tyde,
>p 't Slot ter Horst, in 't Stigt van Utrecht,
'yn Oom, Bisfchop Boudewyn, in 't jaar 1196,
verleeden zynde, Monden Dirk, Domproo$£
heid van V an Utrecht, Broeder des overleeden Bisfchops,
Utrecht, e n Arnoud, Proost van Deventer, beide naar
l
*97- d
en Myter. De eerde werdt, door Graave
Hrk van Holland, de ander, door Graave Oit(
> van Gelder, onderdcund. Keizer Henrik
d ; VI. beval, om den twist te bcflegten, dat
E 'Irk en Arnoud beide naar Rome trekken,
e i hunne zaak voor den Paus, toen Cekftyn
dt •n III, bepleiten zouden, 't Weereldlyk" bc-
Vv ind van 't Bisdom ftelde hy, ondertusfchen,
ir handen van Graave Dirk van Holland; tot
m erkelyk ongenoegen
G
van den Graave van
elder, die zig van gantsch Overysfel, met
ge-
70 MELF STOKE « Dirk VII. U. 61, 6?.

VIL BOEK. H I S T O R I E . 283
geweld, meester maakte, terwyl de Stad en
het Kasteel van Utrecht en het gantfche Nederftigt
Graave Dirk onderdaanig was. De
twee Graaven deeden eikanderen veel fchade,
met pionderen en blaaken; doch Graaf
Otto, in een fel gevegt te Heimenberg by Reenen
geflaagen zynde, hieldt zig, federt, eenen
geruimen tyd (til. Ondertusfchen ftiérf
Arnoud, Proost van Deventer, te Rome, en
de Paus wees het Bisdom zynen Mededinger
DIRK toe (*')> die egter ook, op de te rug
reize, te Pavie, overleedt (&). De Geesteïykheid
van Utrecht verkoos toen DIRK VAN
DER AARE, Proost van Maastricht, tot Bh*
D e G r a a f v a n
l l a n d d i e n u
fchop (O- H° •> ' l
3nt!iVIL.
Dirk van
der Aare
Windt
Bisfchop
weereldlyk bewind van 't Bisdom den Bisfchop
wederom moest afgedaan hebben, hieldt het,
zegt de Schryver, dien wy hier volgen, egter
tegen regt, in handen (jii), en bleef, om
'er zig in te verfterken, op het Slot ter Horst
leggen.
Hier kwam hem zyn Broeder Willem be­ XXVIII.
zoeken: doch befpeurde wel haast, dat hy Graaf
Willem
de waarfchouwing zyner Moeder te los in den wordt ge-
wind geflaagen hadt. Henrik de Kraan, die van gen,
zig hier ook bevondt, deedt Willem, in 'r doch
onivlugt.
gezigt en vermoedelyk op last van Graave
Dirk, vatten, en in de gevangenis werpen,
't Leedt egter niet lang, of Willem vondt gelegenheid
om te ontvlugten. s Hy begaf zig
toen naar Gelderland, alwaar hy wel ontvanger
O) MEI.TS STOKE, VI. Si. BEKA in Thcod. I. p. 6u
C k~) GODEFRID. MONACH. ad annum ny7-
(l ) BEKA in Tbeoth jr. p. 62.
(«O MELIS S-IX-KE in Dirk VII. U. 6 , 63.

.DrRKVlI.
2S4 V A D E R L A N D S C H E VII. BOK.
Beginfels
van den |
Utrecht- ,
fchen \
Kryg. |
]
i
v
n
c
Z
XXTX.
s
Onlusten ' c
in Drente.
r
Dogter Akid ter Vrouwe, met welke hy naar
t nesland keerde f » Graaf Dirk, de party
zyns Broeders, door dit Huwelvk, zo Veer
gefterkt ziende, en met de Stigcfche zaaken
de handen vol werks hebbende, leende hVte-
|yk het oor naar een Verdrag, welk, kort
iiierna, tuslchen de twee Broeders en den
Graave yan Gelder, gedooten, en federt on-
•elchonden gehouden werdt (V).
D e
. , Graaven van Gelder en van Holland
cnynen, van toen af al, op middelen bedagt
geweest te zyn, om de Stigtfchen gelvkerïand
te beoorlogen. Graaf Dirk heeft"zimitcn
twyfel, in 't weereldlyk bewind van 't
Msdom willen handhaaven, 't welk de Stiet-
:hen niet zullen hebben willen gedoo-en •
waardoor het ongenoegen des Graaven ver*
ïeerderd zal zyn geworden. Graaf Otto hadt
ok reden, om op de Stigtfchen geftoord te
m. Doch deeze moet van wat hooier op-
Jhaald worden.
'
fi
tl
d
C
d<
d<
ft<
r
Omtrent den jaare 1195, en dus nog by
leeven van Bisfchop Boudewyn, hadt FlL
s van VorenUrch Q>>, die, van zynentege,
t Slot te Koeverden bewaarde, z'V
m haat des Bisfchops op den hals gehaald!
)or het verzwaaren der Tollen , waarover
tto, Graal van Benthem, Boudewyns Broeit,
dikwils geklaagd hadt. De Bisfchop
iedt lJoris wel in den ban;
)orde zig hier zo weinig aan,
doch deeze
dat Boude-
i '/.O MELIS STOKF, /« Dirk VII. U. 62.
«O WrtH. PUOCURAT. ad éirnuih 1107
i F) Anunym. dc Rcb. Ultraj. Cap. VI. p. r;

VII. BOEK. H I S T O R I E . 285*
Wyn genoodzaakt was, een Leger by een te
brengen, met welk hy 't beleg lloeg voor 't
Slot te Koeverden , dat zig eerlang overgaf,
en, nevens de Landvoogdy van Dren«
te, eerst aan Gizelbert PosteJtyn-, een' Hollandsen'
Edelman; doch na verloop van eenige
jaaren aan Graave Otto van Benthem,
ter bewaaringe, opgedraagen werdt.
Volhert, Stiefzoon van den geweezen Slotvoogd,
geduurende 't beleg, gevangen, oi
als Gyzelaar mede genomen , en federt geflaakt
zynde, wist, eerlang, een' grooter
aanhang in Drente te maaken, »dic zig , hei
melyk, tegen den Graave van Benthem * verbondt.
Men geloofde, in 't gemeen, dat Volkert
onder de hand geftyft werdt, door Ot
to, Graave van Gelder (r), die toen det
Huize van Holland zeer vyandig was. Oo!
is 't niet vreemd, dat hy zig met Drentfchi
zaaken moeide, alzo de Steévoogdy van Gro
ningen, reeds voor meer dan dertig jaaren
van de Geiderfche Graaven ter Leen gehou
den was 0). De Groningers waren ook di
eerften, die tegen den Graave van Benthen
opdonden. Zy bragten, in eenen oploop
hunnen Steêvoogd om't leeven, en bemuur
den hunne Stad tegen de belofte, die zy dei
Utrechtfchen Bisfchop, voorheen (O, ë e
DiRKYIÏ.
daan hadden. Volkert maakte zig meeste
van de Bisfchoppelyke inkomden in Twents
Het Dorp Koeverden en de Voorburgt van
f ?5 Aiionym. de Reb. Ultraj. Csp. VI. p. 5-
(r~) Auonym. de Rel). Ultraj. Qap. Vil. p> 7'
(s) Zie hier voor, bl. 244.
'(/) Zie hier voor, bl. 229.
Sh

B86 VADERLANDS C U E VIL ROEK.
Slot werden aan kooien gelegd. Bisfchop
Boudewyn en Graaf Otto van Benthem vielen,
niet magt van Volk, in Drente, welk
deerlyk verwoest werdt. Toen kwam Graaf
Otto van Gelder, 't zy hy te vooren reeds de
hand in 't fpel gehad hadt, of niet, tusfchen
beide, om een Verdrag te bewerken. Men
helde, by voorraad, ' vast, dat de Groningers
vier, en de Drenters twaalf Gyzelaars,
behalven nog drie wegens Koeverden
binnen Deventer leveren, en zo lang laaten
zouden, tot dat de Bisfchop voldoening zou
hebben ontvangen. De Graaf van Gelder
iwam hier op zelf met de GyzeJaars te Deventer,
alwaar zig toen de Bisfchop bevondt.
! Vlen tradt in onderhandeling ; doch Graaf
< Dtto van Gelder hieldt de zyde der Gionini
;ers en Drenters zo iterk, dat de Bisfchop,
i a toorn ontiteken , de Gvzelaars in di ge­
\ vangenis deedt fmyten. De Graaf van Gel­
c er trok toen verltoord ter Stad uit. De on-
c erhandeling werdt t'eenemaal afgebroken,
e n de vyandelykheden begonden op nieuws,
\ 'olkerc verraste het Slot te Koeverden,
f v elk, andermaal, door den Bisfchop, bele­
£ erd werdt. Filips, Aartsbisfchop van Keulen,
e i Koenraad, Aartsbisfchop van Ments, beerkten,
terwyi 't beleg nogdaurde, een Verd
•ag, volgens welk, Floris(s) in deSlotvoog-
dy
Anonym. de Reb. Ultraj. Cap, VII. p. 6.
(8) BEKA noemt Rudolf; doch meent waarfchynlvk
Fi mi. Zie UBB. E'MMIUS Libr. Vil. p. 305. Een
Sc hryvcr der dertiende eeuwe zegt egter ook, dat de
SI Jtvoogdy van Koeverden en 't bewind over Drente
aa
1 zekeren Rudolf opgedragen werdt, Anoryn. de
0. Ultraj. Cap. VUL p. 7.

VIL BOEK. H I S T O R I E . 287
dy van Koeverden, en in 't bewind over OIRRVH,
gantsch Drente herfteld zou worden, mids
hy den Bisfchop duizend marken zilvers voldeede.
Doch dit Verdrag werdt byna zo
dra gefchonden, als het gemaakt was. De
Graaf van Benthem vondt 'er zyne rekening
niet by. Des begon hy, 's daags na het
fluiten van het Verdrag, de vyandelykheden
op nieuws 00»
D e
Bisfchop zelf' werdt in
een hevig gevegt ingewikkeld. De Drenters
behaalden hier eene volkomen' overwin­
V a n
ning 00.
d e
Bisfchoppelyken fneuvelden
dertig man. Honderd Ridders omtrent ,. en
veele gemeene Schutters werden gevangen
genomen O) : r w e l k
'
w
? t e l i e v e r m e l
"
den, om dat 'er uit af te neemen is, dat de
Legers, in deezen tyd, hier te Lande, niet
zeer talryk konnen geweest zyn. Bisfchop
Boudewyn, het overfchot zyner magt by een
verzameld hebbende, trok, langs den Ysfel
naar de Veluwe, een Leen des Graaven van
Gelder, dien de Bisfchop de fchuld van zyn
ongeluk gaf. De Dorpen deezer Landftreeke De Vc
werden jammerlyk verwoest. Graaf Otto van
luwe
worde
Gelder zat ondertusfchen niet ftil. Geholpen ver-
van de Drenters, vernielde hy eenige fterkwoett,ten des Bisfchops in Overysfel, en floeg hei
beleg voor Deventer, welke Stad, elf dager
agter een, heviglyk beftormd werdt. Henrik
de L, Hertog van Lotharingen, Leen
man van den Bisfchop en Leenheer van dei l
Graave wegens de Veluwe, bewerkte we l
eet L
O) BEKA la Baldev. II. p. 58.
(w) GUDEF. MONACH. ad annum 1194
£z) Auonyin. de Reb. Ultraj. Cap. VIII. p. 7*

m VADERLANDSCHE VII. BOEK.
DIRKVII, een Verdrag; doch 't werdt kwalyfc gehouden.
Graat' Otto hadt Deventer verlaateO j
doch hy doeg, federt, de Bisichoplyke inkomften
m Drente aan (y), en bleef, zelfs na
Boudewyns dood, eenen tyd lang, meester in
't Overftigt. De wrok, dien hy, om 't verwoesten
van de Veluwe, tegen de Stigtfchen
iade opgevat, deedt hem nu met Graave
Dirk vari'Holland aanfpannen, om Bisfchop
i Dirk van der Aare den Oorlog aan te doen,
i >y de eerfte bekwaame gelegenheid, welke
;ig wel haast opdeedt.
XXX. Bisfchop Dirk vondt de Bisfchoplyke in-
Bisfchop ] tornden, door de oorlogen zyner Voorzaa-
Dirk de ,
li. on- . en, en veelligt ook door de beftiering des
derneemt jraaven van Holland, dermaate verminderd,
eene ^ n het Stigt, daarentegen, zo zwaar met
Geldlig- { :hulden bekaden, dat hy, niet lang na zyne
ting in a ankomst te Utrecht, befloot, in perfoon naar
Friesland T
'riesland te trekken, en daar, by wyze van
b ede of belasting, ware 't mogelyk, eenige
r enningen te heffen C» Volgens de over-
e
snkomst van den jaare 1165, moest de Bisf<
:hop de helft en de Graaf van Holland de
idere helft van de inkomften des Friefchen
a
ïraaffchaps trekken (a). Doch by dezelve
C
'as geenszins toegelaaten, dat de een, zon-
v
er de bewilliging des anderen, eenig geld in
d
riesland zou mogen ligten. De Bisfchop
F
ndernam het egter, zonder Graaf Willem,
o
ie nu ten minften zo veel regt op Friesland
d
idt, als de Graaven van Holland, volgens
h
do
Cr) BEKA in Baldev. n. 58, 5 g,
f...-) BEKA in Theod, II. p. 02'.
) Zie hier voor» bl. 244.

VII. BOEK. H I S T O R I E . 28c
de gemelde overeenkomst, vorderen konden, DIRKVII.
eenigszins gekend te hebben. Graaf Willem, wordt
hier over te onvrede, overviel den Bisfchop doof
gewapenderhand te Staveren in een Klooster, Graave
Willem
en voerde hem gevangkelyk naar Oosterzee. gevan-
Hy zat 'er egter niet lang. Eenige Friezen, geajdoch
bedugt, dat de gevangenis eens Bisfchops wederom
den Hemel tot wraak mogt tergen, verlos­ verlost.
ten hem met geweld (è). Ten hoogde gedoord
was Graaf Willem hier over: en te
meer nog, om dat 'er veele Friezen waren,
die 's Bisichops zyde hielden. Hy geeft dan
terdond zynen Schoonvader, Graave Otto
van Gelder, en Graave Dirk, zynen Broeder,
van den toedand zyner zaaken kennis. De
Graaven waren beide gereed, om zig var
deeze gelegenheid te bedienen, en den Bisfchop
den Oorlog aan te doen. Graaf Ottc Utrecht
viel in Overysfel, bemagtigde Deventer en door
wierp 'er bezetting in. Graaf Dirk, zig met Graave
een Leger by V Gein nedergeflaagen hebben­ Dirk belegerd.de
00, verwoestte, federt, het geheele Nederftigt,
en doeg het beleg voor Utrecht.
De Bisfchop bewoog, in deeze verlegenheid.
Henrik, Hertog van Lotharingen, om hem te
helpen. En Henrik, terwyl hy een Leget
byeen rukt, weet Otto van Gelder looslyk
te betrappen, en gevangen naar Brabant te
't Beleg
voeren: waardoor de zaak des Bisfchop; wordt
opgebro­
geen' ken.
O) rtEKA in Tbeodor. II. p. 6a.'
CO Auonym. de Reb. Ultraj. Cap. XIII. p. 10.
II. DEEL. T

DIRKVII,
xxxr.
De Hollandersbemagtigen
's
Hertogenbosch.
I202.
Graaf
Dirk
wordt gevangen.
290 V A D E R L A N D S C H E VII. BOEK.
geen' kleinen deun kreeg.
Utrecht genoot 'er de eerfte voordeelen van.
Graaf Dirk brak op van voor de Stad, trok
naar Brabant, om Graaf Otto te verlosfen,
en belegerde 'ï Hertogenbosch, eene nieuw
gefligte Stad van Hertoge Henrik, welke,
op den zevenden van Herfstmaand des jaars
1202, aan hem overging (d). Hy bekwam
hier veel buit en gevangenen, en onder deezen,
'sHertogen Broeder, Willem en Henrik,
Heere van Kuik. Doch de Hertog, die midlerwyl
zyne magt, met Keulfche en Luikfche
Knegten, en met de benden des Hertogen
van Limburg en des Graaven van Vlaande­
ren, verderkt hadt, viel de aftrekkende Hollanders,
by het Dorp Heusden, op het lyf,
met zulk een' gelukkigen uitdag, dat zy verflaagen
werden, en de Graaf zelf gevangen
genomen (e). Holland en Gelderland, beide
beroofd van de Graaflyke befcherming, werden
toen deerlyk afgeloopen van de Stigtfchen,
op welken de Hollandfche Ridders
ïgter fomtyds eenige voordeelen behaalden.
Onder anderen, werdt de Kerk van Woerden,
toen onder 't Stigt behoorende, door hen,
lan kooien gelegd (ƒ). Van de andere zyde,
werdt de Veluwe plat gebrand , Deventer
lerwonnen, en Zutfen, na een kort beleg,
ioor Bisfchop Dirk, bemagtigd.
R e k
(

VII. BOEK. H I S T O R I E . aoi
De twee gevangen' Graaven werden nog
binnen 't jaar geflaakt. Graaf Dirk moest
tweeduizend mark zilvers losgeld betaalen (g).
draaf Otto kwam ook niet zonder losgeld
vry. En fedtrt werden 'er verfcheiden' overcenkömften
getroffen, tusfchen den Bisfchop
van Utrecht en den Graave van Holland, en
tusfchen den Hertog van Lotharingen en de
-twee Graaven. De Bisfchop en Graaf Dirk
Booten eene vaste Vrede (A): van welke de gen.
voorwaarden onbekend zyn. Alleenlyk blykt.
van elders, dat Graaf Dirk zig, waarfchynlyli
na 't fluiten deezer Vrede, voor een' Leenman
des Utrechtfchen Bisfchops erkend heef
O). De Verdragen tusfchen den Hertog var
Lotharingen en de twee Graaven zyn nop
voor hafldek. Graaf Otto verbindt zig, in eet I
derzelven, „ den Hertoge van Lotharingen.
„ als zynen Leenheer, op verbeurte van zyr 1
„ Leen, in den kryg, ten dienfte te zullcr I
,, {taan (&)." Doch in een ander veel wyd
loopiger Verdrag , „ doet hy, ten behoe-
„ ve des Hertogs, afiïand van het regt
„ welk hy voorgaf, in Megcn en in Kempen-
„ land, te bezitten. Hy draagt den Hcrto
„ ge zyn vry eigen goed in Oosterbeeke op
en ontvangt het wederom van hem tei
„ Leer l
C g) WILH. PROCURAT. ai annum 120a.
(ft) BEKA in Theod. II. p. 63.
(.0 Corap. inter ïheodr. Traj. & Wilh. Holl. apud HMAJ
4. 188.
'(;S)MMI Dcnat. Belgic. Libr. H Cap. LXXXIV. Tom t
ji. Oper. Dipl. p. 565.
T *
DIRKVIL
XXXTIi
Hy fluit
een nadeelig
Verdrag
met Henrik
den li
Hertog
van Lotharin

aoa V A D E R L A N D S C H E VIL BOÉK,
DIRKVII „ Leen. Hy belooft den Brabantfchen Koop-
„ luiden tolvryheid op den Ryn, met naame
„ den Burgeren van den Bosch by Orten" dat
is, 's Hertogenbosch, voor welke Stad, de
Hertog, in den jaare 1196, van Keizer Henrik
den VI, reeds tolvryheid op den Ryn verworven
hadt (/). „ Voorts herhaalt Graaf Ot-
„ to de gedaane belofte van den Hertoge, in
„ den kryg, ten diende te zullen daan: de
,, Hertog verbindt zig'van zynen kant ook,
„ den Graave, met de wapenen, te zullen
„ befchermen. En indien dit Verdrag van 's-
„ Graaven zyde gefchonden wordt, belooft
„ deeze te zullen gedoogen, dat vyfentwintig
•\Minifte„
Gelderfche Edelen en even zo veele f
riaks. „ Amptluiden den Hertoge by daan, om den
„ Graaf, tot het naarkomen van dit Verdrag,
„ te dwingen." Het werdt, te Leuven, in
1203. ien jaare 1203, getroffen (m). Men befpeurt
'er ligtelyk uit, dat Graaf Otto in groote veregenheid
gebragt was. Doch dit blykt, ten
jpzigte van Graave Dirk, even duidelyk, in
iet Verdrag, welk, op den derden van Slagtnaand
deszelfden jaars, tusfchen hem en Herog
Henrik, geflooten werdt. Het betrof, voorïaamlyk
, eenige gefchillen over het Land
usfchen de Schelde en de Maaze, die tusfchen
de twee partyen, en tusfchen derzelver
Voor-
CO MIRJEI Dipl. Belg. Cap. LXXHI. Tom. I. Oper. DioL
I93« *
P
Cm) Voytz HUTKENS Trophê'es de Rwbant Prcuyet ».

VII. BOEK. H I S T O R I E . 393
Voorzaaten, al voor lang, gaande gehouden
waren. De oorzaak deezer gefchiilen is, nergens,
onzes weetens, aangetekend, 't Schynt
dat, na de verdeeling van Lotharingen, int
Opper- en Neder-Lotharingen, waarvan het
eerde deel ook het Hertogdom van der Moezel
of der Moezelaar en genoemd werdt 00»
de Hertogen van Neder-Lotharingen, die, federt,
Hertogen van Brabant genoemd zyn,
eenig regt hebben voorgewend, op de Landen
, omtrent de Maaze gelegen, behoorende
tot de oudfte grenzen van het Ryk van
Lotharingen (0). De Hollandfche Graaven
fchynen hun, na dat ook Neder - Lotharingen,
onder verfcheiden' Heeren , die allen onmiddelyk
onder 't Ryk donden, verdeeld
was, dit Regt betwist te hebben. Doch Her­
tog Henrik deedt het nu gelden. Graaf Dirk
ftondt, „ in plaats van het Land naar Zee
„ land drekkende, op welk de Hertog oor-
,, deelde gegrond regt te hebben, volkomen
„ lyk aan hem af de Stad Dordrecht, ter we-
„ derzyde van het water, Dordrechtswaarde,
„ Hereswaarde,. Dus/en, en het gantfche
,, Land tusfchen Stryen en IFdalwyk, tot aan
„ het Land des Hertogs toe. Doch al dit
„ Land ontvangt hy wederom ter Leen van
„ den Hertog, dien hy belooft, tegen alle
„ vyanden, behalve tegen het Keizerryk, te.
„ zul-
(u) Srr.FniRT. GBMBLAC. act enws icj3, 1044, 104C, W70-.
(e) Z-te hisr voor, bl. 61, 76.
T 3
DIRKVH,
Het oud-
(le gedeelte
van Holland
wordt
sen Leen
ran
Brabant.

194 VADERLANDSCHE VII.BOE*.
ÖIWIVII. „ zullen ten dienfte daan (9). Het Leen
„ deezer Landen zou, volgens het Brabantsch
„ Regt, op den naaden Erfgenaam verder-
„ ven. Voorts daat de Graaf al zyn Pvegt
, op Breda aan den Hertoge af. De Hertog
„ verbindt zig, daarentegen, den Graave
, te zullen befchermen, tegen alle zyne vy-
, anden , het Keizerryk alleen uitgenomen.
, De Ingezetenen van Brabant en van Hol-
, land zouden, over en weder, niet meer
, dan de gewoone tollen verpligt zyn te be-
, taaien. Ook zouden de wederzydfche Koop-
, luiden elkanders goederen, om fchuld , niet
, in beflag neemen mogen, dan na dat zy,
, den Schuldenaar, voor zynen gewoonlyken
, Regter, gedagvaard hebbende, geen Regc
, hadden konnen bekomen. Eindelyk werdt
, vastgedeld, dat dit Verdrag niet degts tus-
, fchen de twee handelende Partyen; maar
5
, ook tusfchen beider Erfgenaamen zou ftand
, grypcn." Het werdt, in de tegenwoor-
>
igheid van veele wederzydfche Getuigen,
C
l
ezegcld, en door 's Graaven mannen plegglyk
bezwooren: onder welken , met naame,
ii • :'. t:
enoemd worden Rogier van Meer hem., Hu-
(p) Merk hier aan, dat de Graaf van Holland, als
e :n 'Leenman des Keizerryks zynde, niet belooven
V il, den Hertog, tegen het Keizerryk, te diénen.
n n i t
X fy hebben 'er (hier boven 151. £257.) ' Verdrag
ÏT et Vlaanderen, nog een voorbeeld van gezien, en, ju
*t gevolg deezer Gefchiedcnis, zullen 'er ons meer voor­
k innen.
g°

VIL BOEK. H I S T O R I E . 295
go van Voorne, Dirk van Ah'ena, Gerard van DIRKVII.
Horst, Willem van Tellingen, Simon, Jan en
Tsbrand van Haarlem, Albert Bernardi [of
Banjaard], Wouter van Egrnond.. Floris van
Welde [of van Leede], Filips van Wasfenaau
Arnoud, Henrik en Jan van Ryswyk en Dirk
van Bockel (p). De inhoud van dit nadeelig
Verdrag, waar by de Graaf van Holland,
zelfs wegens het oudite Land, welk hy bezat,
een Leenman des Hertogs van Lotharingen
en Brabant werdt, doet duidelyk zien, van
hoe fchadelyke gevolgen de neerlaag by
Heusden en 's Graaven gevangenis geweest
zyn. 't Liep aan tot in het jaar 1283, eet
de Graaven van Holland van deeze Leenroerigheid
ontheeven werden, gelyk wy in '1
gevolg zien zullen. Graaf Dirk overleefde
zyn ongeluk niet lang. Te Dordrecht te Dood
van Dirk
rug gekeerd, ftortte hy in een zwaare ziek­
den VII.
te, die hem, na verloop van eenigen tyd,
uit het leeven nam De oudite Schry­
vers ftellen zynen dood op het jaar 1203 00'
Sommigen op den vierden van Slagtmaand (f).
Doch indien de tydtckening van het Verdrag
met Hertog Henrik egt is, moet hy,
na dien dag, overleeden zyn: alzo hy, eenigen
tyd na het fluiten van het zelve, te
ö J
Dor-
CO Foyez BUTMNS Tropli. de Brabant Preuv. p. 53. Corp!
Diplom. T. I. P. I- p. 130.
CO MELIS STOKE i:i Dirk Vit. bl. 64.
CO OODBFRID. MONACH. ed annum IBOJ.J». 274-
CO BEKA in Theod. II. p. 6> LEON. MONACH. Brcvic
t- 155-
T 4

296 VA DE RL. HIST. VIT. BOEK.
Dordrecht, ziek gelegen heeft. Hy liet geene
Zoonen na; maar eene eenige Dogter,
Ada genoemd. Zyn ontydige dood dompelde
Holland in verwarringen, welker uitkomst,
in 't volgende Boek, ftaat ontvouwd te worden.
V A-

VADER.LANDSCHE
HISTORIE.
A G T S T E BOEK,
I N H O U D .
I. ADA, door baare Moeder, Vrouwe Aleid,
- aan V Graaf yk bewind geholpen Zy trouwt
met LODEWYK, Graave van Loon. II.
WILLEM DE EERSTE, door eenige Edelen
, tot Graaf verheeven. Ada gevangkelyk
naar Texel, en van daar naar Engeland gevoerd.
III. Oorfprong van het gezag der Hollandfche
Edelen. IV. Oorlog tusfchen de
Graaven Willem en Lodewyk. Sterkten ten
Busfche en te Zw.adenburg. V. de Kennemers
vallen in Amflel. Ten Busfche gewon •
nen. VI. Zuidholland, Leiden en Kennemerland
onderwerpen zig Graave Lodewyk. Sant
Aagtendorp en Egrnond verbrand. VIL De
Vlaamingen in Walcheren. VIII. Lodewyk
iv int Leiden andermaal. Willem verjaagt
hem, uit Holland. IX. Verdrag van Lodewyk
en Willem, met Bisfchop Dirk. X. Willem en
Lodewyk maaken Vrede. XI. Onderhandelingen
van Graave Lodewyk met fan, Koning
yan Engeland. Ada keert uit Engeland en
fierft. XII. Veranderingen in V Keizerryk.
XIII. Graaf Willem in de Ryksleenen beves-
T 5 ' tigd.

sp8 V A D E R L A N D S C H E VIII.BOEK.
tigd. Hy verbindt zig met Engeland. XIV.
Helpt Vlaanderen, tegen Frankryk. Wordt
• gevangen. Ge/laakt. XV. Huwelyks verbindtenis
tusfchen Floris van Holland en Magteld
van Brabant. XVI. Graaf Willem in Engeland.
Laatfle poogingen van Graave Lodewyk,
om Flolland te bekomen. Hy fierft,
XVII. Graaf Willem gaat op een" Kruis togt.
Gelegenheid van Damiate, welk belegerd en
ingenomen wordt. XVIII. Of de Haarlemmers
Damiate, door middel van Zaagfchepen,
hebben helpen winnen. XIX. Graaf Willem
fierft. Keuren voor Middelburg. XX.
FLORIS DE VIERDE wordt Graaf. Onlusten
tusfchen V Stigt en Gelder. Vrede. XXI.
Overeenkomst, wegens de Sluizen, in den
Wendeldyk. XXII. Groninger en Drentfche
Onlusten. Nederlaag en dood van Bisfchop
Otto den II. XXIÜ. Wilbrand wordt Bisr
fchop. XXIV. Kettery der Stadingers. Oorfprong
der Inquifüie. Kruisvaart tegen de
Stadingers. XXV. Graaf Floris overwint
hen. Hy wordt, in een Steekfpel, gedood.
Keuren eeniger Zeeuwfche Steden. XXVI.
WILLEM DE TWEEDE wordt Graaf,
onder Voogdye. XXVII. Keizer Fredrik de
ft afgezet. XXVIII. Graaf Willem tot
Roomsch Koning-gekoren. XXIX. Hy bemagtigt
Werden en Aken. Nieuwmegen aan Gelder
gehegt. XXX. Koning Willem trouwt.
XXXl. Oorlog met Vlaanderen, fan van Avennes
trouwt Aleid van Holland. Hy bekom',
Henegouwen. XXXIL Gozewyn van Amflel
doet af/land van V Bisdom van Utrecht.
XXXIII. Opfland der Westfriezen. Kètiïng
Wil-

¥111. BOEK. H I S T O R I E . *99
Willem trekt tegen hen op, en fneuvelt in !<
Ts XXXIV. Voorregten, aan de Hollandfche
Steden, door hem,_ verleend, en Gebouwen,
doorhem, geftigt-
De ziekte van Graave Dirk den VII. hadt
lang genoeg geduurd, om hem gelegenheid
te geeven van orde te dellen op het
Lands bedier, na zyn overlyden. Ook hadt
hy, de dood voelende naderen, zig begeeng
getoond, om zynen Broeder, Willem, te
fpreeken. Met deezen wilde hy zig verzoenen,
en hem de Voogdy, over zyne Dogter,
ADA, opdraagen 00- ' H
AnA,
ï,
roeleg
/an
Vrouw
f\Ieid,on»
't Graafykbewind
in
handen te
y beoogde, zo 't krygen.
fchynt, het Graaffchap, op haaren naam, 1203.
door Graave Willem en 's Lands Edelen,
te doen beregten. Doch zyne Gemaalin,
Vrouw Aleid, verydelde, looslyk, deeze oogmerken
(by Zy beloofde zig, met reden,
weinig goeds van de Voogdyfchap van Graave
Willem, wien zy, voorheen, zo zwaar
eene neerlaag hadt toegebragt. Dés was zy
op middelen bedagt, om zelve, zo dra Graaf
Dirk overleeden zou zyn, den klem van 't bewind
in haare magt te krygen. Zy bedoor,
heimelyk , haare Dogter Ada aan LODE­
WYK, Graave van Loon, ten Huwelyk te
bedeeden, en wist Otto, Graave van Benthem,
Oom van Graave Dirk, fmaak in deezen
toeleg te doen krygen. Veelen van 's Lands
Edelen waren 't eens met de Gravinne (c).
En
• fa) LEON. MONACH. Brevic. />. 15.^.
Cb) WII.H. PROCURAT. ad annum 1203.
( 5 MELIS STOKE in Dhk Vit. bl. 64, 6%

ADA.
HuwelykhaarerDog­
ter Ada .
met Lo- '
dewyk,
Graave
van
Loon.
300 VADERLAND SC HE VIII. BOE*
En daar is nog een Brief voor handen, eenigen
tyd hier na, door haar zelve, aan Jan y
Koning van Engeland, gefchreeven, meldende,
dat Ada's Huwelyk met den Graave van
Loon, op den raad en met toeftemming van
veele Hollandfche Edelen en Dienstmannen,
beilooten was: onder welken, zy met naame
noemt Rogier van Meerhem, Hugo van Voorne,
Dirk van Altena, (1) Simon, Jan en
\sbrandvan Haarlem, Willem van Teilingen,
Volpert en Floris van Leede [of Leerto],
Arnoud en Henrik vanRyswvk en Woutervan
Egrnond(d). Alle welke Edelen, op
Volpert van Leede na, over het Verdrag met
Hertoge Henrik van Lotharingen geftaan hadden,
gelyk wy boven (*) gezien hebben.
Vrouw Aleids toeleg bleef egter zo geheim
met, of eenige andere Edelen, meer tot
braave Willem genegen, kreegen 'er de lugt
ran. Lihps van Wasfcnaar verklaarde, onier
anderen , „ dat men zig niet ontzien
„ moest, Graaf Willem, met geweld te hand-
„ haaven, in de Voogdye, die hem, van
„ i-egtswege, toekwam."
Vrouw Aleid, de zekere dood van Graave
Dirk te gemoet ziende, hadt Lodewyk van
Loon infrilte naar Holland doen komen, opdat
iy by der hand zyn zou, om het Huwelyk met
Ada
p d
l t ï
\¥ ' ADC
"'' C0
" LIT- ittle
- A 6 i
CO VII. Bock, 11. 294, 295.
- P a h U AN
2 !
' T
°'- I- P.
( 1) Simon van Haarlem, Willem vanTeilingen en Won-
t
er van Egrnond hebben Lodewyks zyde niet gehouden,
i aden aanvang deezer verdeeldheid. Wy zullen dit
t
Kftond, uit onze oudfte KroïrykfcliryVers, wonen, '

VÏILBOEK. H I S T O R I E . 301
Ada te voltrekken, zo dra haar Vader den
geest zou gegeven hebben. Hy hieldt zig eenigen
tyd op den Huize van Altena; alwaar
hy veilig vertoeven kon, mids Heer Dirk
van Altena, gelyk wy gezien hebben, volkomen
in zyne belangen was. Op de eerfte tyding
van 's Graaven dood, begaf hy zig ter-
Hond naar Dordrecht, alwaar hy, zondereenig
ukftel, met de jonge Ada, in de Egt verbonden
werdt. Men gunde zig geenen tyd,
om 's Graaven Lyk eerst ter aarde te heitellen.
Het bleef onbegraaven ilaan in 't zelfde
Huis, daar de Huwelyksplegtigheden verrigt
werden, en het Trouwfeest gevierd. Als alles
volbragt was, werdt het Graaflyk Lyk, te
fchepe, naar Egrnond gevoerd en aldaar be •
graaven (ƒ}.
Lodewyk van Loon was een Zoon van Gelegenheid
van
Gerard, Graave van Loon, en van Maria,
letGraaf-
Dogter van Henrik den lil., Graave van Gel­
"chap van
der Qr). Loon, ook Los en Loos genoemd, Loon.
was een oud Graaffchap in 't Ryk van Lotharingen,
en een Leen des Bisdoms van Luik.
Na Lodewyk, is het, onder 't bewind van
verfcheiden' andere Graaven geweest. Den
laatften van welken, zonder erfgenaamen,
overleeden zynde, is het Graaffchap van
Loon, in den jaare 1372, aan den Bisfchop
van Luik gekomen.
Graaf Willem, Broeder van Graave Dirk,
die zig in Friesland bevondt, kon zo ras geene
tyding van 's Graaven affterven krygen,
npch zig, op 't ontvangen der zelve, met
zo
(f) MELIS STOKE in DirK VU bl. 65.
Cf) MANTELII Hift. Losf. p. 302.

ADA.
ït
Eenige
Edelen
poogen
Willem
302 VADERLAND SC HE VIII. BOEK.'
zo veel fpoed herwaards begeeven, of 't Huwelyk
met Ada was eenige dagen voltrokken
geweest, eer hy in Holland kwam. In de Zy
pe, op de grenzen van Kennemerland, aangekomen,
vcrzogt hy Vrygeleide van Vrouwe
Aleid of van Graave Lodewyk, zonder
welk hy niet voorttrekken durfde. Hy gaf
voor, zyns Broeders Graf te Egrnond te willen
bezoeken. Doch 't Vrygeleide, hier toe noodig,
werdt hem zo plat geweigerd, dat hy^
zig in de Zype niet veilig waanende, fchielyk
naar een afgelegen oord van Friesland te rug
toog (70.
De misnoegde Edelen beloofden zig vast
weinig goeds van Graaf Lodewyks Regeering,
dien zy wisten, dat Vrouwe Aleid geheel
t naar de oogen zag, en niets, buiten haar goed­
Graaflyk vinden, doen of laaten zou. Zy voorza-
bewind gen dan, dat men hen buiten den Graaflyken
jnhande
te (tellen j raad en allen bewind zou houden, en nieuwe
wetten maaken, zonder hen te kennen. De
reeds gemelde Filips van Wasfenaar en Jan
van Ryswyk moeten voor de Hoofden der misnoegden
geteld worden. By deezen hadden
zig gevoegd Simon van Haarlem , Willem
van Teilingen, Wouter van Egrnond, Albert
Banjaard, en Jakob, Burggraaf van Leiden;
Men befloot Graaf Willem, heimelyk, in
Holland te ontbieden: en alzo de Zeeuwen
zeer tot hem genegen waren, vondt men
goed, hem in Zeeland het Graadyk bewind
op te draagen. Graaf Willem begaf zig wel
haast
(/J) WILH. PROCURAT. ad annum 1203. MELIS STO;;E.
Ada, bl. 67.

VIII. BOEK. H I S T O R I E . s°3
haast naar Wasjenaar, by Heere Filips, alwaar
hy zig een' korten tyd ophieldt; doch
zo bedekt, dat zelfs de Huis-bedienden hem
niet kenden. Twee vertrouwde Knegten
bragten hem , vermomd in een flordig gewaad,
en met den hoed of muts in de oogen
getrokken, van daar te fchepe naar
Vlaardingen. Hier lagen Zeeuwfche Schepen
van het Eiland Schouwen op hem te
wagten, in welken hy, met blydfchap,
ontvangen werdt. Men voerde hem, in aller
yl, naar Zierikzee, en riep hem daar ,
openlyk, voor wettigen Graave uit. De
Edelen en de Burgery verklaarden, by plegtigen
eede, den Graave van Loon vervaUer
van de Voogdye: en oud en jong liep t(
hoop, om zyne vreugde te betuigen, vooi
de verheffing van den wettigen Zoon van Graave
Floris, dien, met een"algemeen gejuich,
eere en vrede, en een lang leeven toegewenscht
werdt (j).
Terwyl dit, in Zeeland, voorviel, arbeidden
Wouter van Egrnond en Albert Banjaard,
in Holland, heimeïyk, om de Kennemers op
Willems zyde te winnen, en Vrouwe Aleid.
zo wel als het jonge Paar, te Egrnond, alwaai
zy verwagt werden, om den Maandelykfcher
Kerkdienst, voor den overleeden Graave, bj
tewoonen, te overvallen en gevangen te nee
men. Een andere Wouter *, die Lodewyks
zyde hieldt, en zig toen juist te Egrnond bevondt,
kreeg de lugt van deezen toeleg, er
gai
(O MELIS STOKE in Ad» 61. 67. WILH, PROCURAT. *A
pmum 1203.
WILLEM-'
I.
Vlugt
van
Vrouwe
Ada en
Graave
Lodewyk.
* Wake,
rus de
Raven.

304 VADERLANDSCHE VIII.BOEK;
WlI.T.EM gaf 'er terdond kennis van aan Vrouwe Aleid
en haare Kinderen, die, drie dagen voor den
u dertigden dag na 's Graaven dood, reeds te
Haarlem gekomen warén. Gysbrecht van Amflel
boodt het verlegen Huisgezin zynen dienst
aan, om het te fchepe naar Utrecht te voeren,
't welk hem, federt, duur genoeg te
daan kwam. Vrouw Aleid en Graaf Lodewyk
omhelsden deeze aanbieding, begaven
zig, in 't holst van den nagt, uit Haarlem,
en bragten 't, de Osdorpers en Aalsmeerders,
die op hen loerden, ter naauwer nood ontflipt
Ada zynde, behouden te Utrecht. De jonge Graa-
wordt op vin Ada, die maar agttien dagen gehuwd was
den Buret geweest (2), en nu haaren man, voor eenige jaa -
te Leiden
ren, verliet, vloodt, onder de befcherming var»
belegerd,
gevan- Rogier van Meerhem, Hugo van Voorne en
kelyit eenige anderen, op den Burgt, te Leiden, wel­
raar ke Stad de Edelen, die 't met Graave Lo­
Texel,
dewyk hielden, bemagtigd hadden , zo 'c
en v^n
daar naar fchynt, na dat de Burggraaf Jakob zig voor
Engeland G raave Willem verklaard hadt. Wouter van
gebragt. Egrnond en Albert Banjaard, gantsch Kennemerland
op de been gebragt hebbende, floegen
terdond het beleg voor den Leidfchen
Burgt. Filips van Wasfenaar toog ook met zyn
Volk
(2 ) Dit zegt Vrouw Aleid zelve, in den reeds aangehaalden
Brief aan Koning Jan, ap;:d RYMER Act.
Publ. Angl. T. I. P. I. p. 46. Doch zo Ada op den
zeverjentwintigllen das na het overlyden van Graave.
Dirk (Zie bl. 304. boven aan), agttien dagen gehuwd
WAS geweest, moet het Lyk ten minden negen dagen
aubegraaven gebleeven zyn, indien zy, gelyk onze Krojyken
verzekeren, terwyl hec boven, aarde Itondt,Bruilolt
heeft gehouden.

Vltl.BoEiT. H I S T O R I E . so'5
Volk derwaards. Jan van Ryswyk was kort
te vooren overleeden. Alle de Rynlandfche
Dorpen raakten in roere*, en trokken, ingroo*
ten getale, uit, om den Burgt te helpen winnen:
binnen welken, men haast zo groot een
gebrek aan mondkost hadt, dat men tot de
overgalve beflöot, zonder iets meer dan lyfsbehoudenis
te konnen bedingen. Rogier van
Meerhem, Hugo van Voorne en verfcheiden'
anderen werden gevangen gehouden, tot
bp de overkomst van Graave Willem, die, de
vereischte orde op zyne zaaken in Zeeland gefield
hebbende, naar Hólland overltak, en te
Egrnond van de Kennemers met open' armen
ontvangen, en voor Graave erkend werdt.
Vrouw Ada was, na 't overgaan van den
Leidfchen Burgt, Heere Willem van Tellingen
, haaren Bloedverwant, in -handen gedeldi
die haar heufchelyk bewaaren deedt (k). Doch
toen Graaf Willem in Holland gekomen wasj
deedt hy haar, volgens het verhaal van fommige
Kronyken, naar het Eiland Texel brengen,
alwaar zy eenigen tyd bewaard, en naar
haaren ftaat gehandeld werdt (0- Immers zö
fpreeken onze Kronyken. Doch Vrouw Aleid
getuigt, in den boven aangehaalden Brief,
dat de Friefche gevangenis haare Dogter ondraaglyk
Viel (tit). Ook fchynt zy niet lang
bp Texel gebleeven te zyn. Graaf Willem
deedt haar naar Engeland voeren (n): alwaar
zy,
(JO WtlH. PROCURAT. ad 'annum 1203.
(V) Ongenoemde Kier!:, bl. 93.
(m) Liter. Adfelh. Comit. later Ad. Publ. Ahgl. torn'. I. Pt
i. p. 46.
(rc) Vide Dipl, Honoï. III. apud MATTH^UM Aniü. IMl
ilt. P- 125.
II. DE EI* •
vVlIXEÜ
n

WILLEM
t.
306" V A D E R L A N D S C H E VIII-.Dons;
zy, eenige jaaren, opgehouden werdt. Wy
zullen in 't gevolg zien, hoe veel werks liet
Graave Lodewyk gekost hebbe, eer hy haar
wederom in zyne magt kreeg. Al het welk
onze opmerking te meer verdient, om dat 'er
onze Kronykfchryvers geheel geen gewag van
maaken.
III. Deftap, diende Hollandfche Edelen deeOorden,
in het bewerken deezer merkwaardige
fprong
van het verandering der Regeeringe, toont wel, hoe
gezag der hoog hun gezag thans gefteegen was. 't Zal
Holland­ hier dan niet te onpas komen, kortelyk, de
fche E.
hérkomst deezer Edelen na te fpooren, cn aan
delen.
te wyzen, langs welke trappen, zy tot het
gezag, welk wy hen hier zien oefenen, en
welk, federt, van tyd tot tyd, toegenomen
is, zyn opgefleegen.
Zo ver ons- de oudite Gedenkfchriftcn, wegens
den Staat deezer Landen , toelichten, zyn
derzelver Ingezetenen altoos in Edelen en Gemeente
onderfcheiden geweest 00* De Edelen
waren aanzienlyk , uit hoofde van de
Ampten, welken zy bekleedden; van de landgoederen,
welken zy bezaten, en van het
Geflagt, uit het welk zy gefprootcn waren.
Onder de aloude Batavieren en Friezen, moeten
Klaudius Civilis, Verritus en Malorix en
verfcheiden' anderen voor zulke Edelen gehouden
worden C/0- He Saxers van laater tyden
waren ook ouderfeheiden in Edlinghen of
Edelen, Frilingen of vryen, en Lasfen of dienstbaaren
C

VIII. BÓEK. H I S T O R I E . 307
halven alles vervatte, wat thans onder den
naam van Vereenigde Nederlanden begreepen
is, werden de Friezen, insgelyks, 'va Edelen,
Vryen en Lieten, of dienstbaaren verdeeld.
De oude Friefche Wetten, die men, waarfchynlyk,
tot de tyden van Karei den Grooten
brengen moet, maaken 'er duidelyk gewag
van (r). In de volgende eeuwen, tot op
den tyd, van welken wy thans handelen,
vindt men verfcheiden' blyken, dat deeze onderfeheiding
heeft blyven plaats houden. Doch
de dienstbaarheid begon, omtrent deezen tyd,
te verminderen, en verdween, op veele plaatfen,
geheellyk. Wy hebben, reeds by eene
andere gelegenheid, aangemerkt, dat de Kruisvaarten
hiertoe aanleiding gaven. De Slaaven
verlieten hunne Heeren (j), de dienstbaare
Landluiden den ploeg (f), om naar 't Heilige
Land op te trekken: 't welk oorzaak was*
dat men vrye luiden tot de gemeene dienden
huuren moest, en de Landeryen ook aan vrye
luiden verpagten, uit welke laaiden, meen
ik, de welgeboomen, ten platten Lande, ten
minden voor een gedeelte , ontdaan zyn.
De Edelen van deezen tyd, op dat wy tot hen
wederkeeren, waren, ten deele, door 's Lands
Gppervorden, of door eenige andere voornaame
Geestelyken of Weereldlyken, Ridders ge«
maakt, dat is, plegtiglyk bekwaam verklaard,
om de wapenen te mogen voeren : 't welk
met veel omflags en kosten plag te gefchie-
denj
(r) Leg. Frifion. Tit. I & It. ibid. Kot. S. SICCAMJE.
£s) B0T110N. Chron. Biunsv. pictur. apud LEIBNIT. To'jij
JtU. ft- 330.
Qf) DODECHINU, ad annum 1096
V 3
IVlLXEtf
I.

WILLEM
I.
308 VADERLAND SC HE VIII. BOEK
den; doch allengskens min plegtig werdt. Zy
waren verpligt „ dagelyks, de mis te hooren ;
„ het lyf te waagen, om het Geloof voor te
„ daan; Weduwen en Weezen te befcher-
„ men; tweegevegten aan te gaan; tot ver-
„ dediging der verdrukte onfchuld, den Kei-
„ zer onderdaanig te zyn; 't Gemeenebest in
„ dand te helpen houden; hunne Leengoe-
„ deren wel tc bedieren, en eindelyk, onbe-
„ draflyk, voor God en de menfchen, te lee-
„ ven." Alle welke pligten hun, by hunne
verheffing tot de Ridderlyke waardigheid, werden
voorgehouden (V). In eenigen derzelven,
ziet men, dat onze oude Ridders groote
overeenkomst hebben gehad, met de dooiende
Ridders, die ons, in de verzierde gefchiedenisfen
der volgende tyden, Romans genoemd,
worden afgebeeld. De Edelen, die
met de Ridderlyke waardigheid bekleed waren,
voerden den eernaam van Heer, voor
hunnen eigen naam. De overige Edelen heetten
Knaapen. De goederen, welken zy bezaten,
waren niet op eenerlei wyze bekomen.
Sommigen hadden dezelven, op eene gewoone
wyze, door Erfenis, Huwelyk of Aankoop
verkreegen. Aan anderen warenze, door 's
Lands Oppervorden, of ook wel door de Graaven,
toen deezen meer aanziens gekreegen
hadden, gefchonken (V): fomtyds tot belooning
van Krygsdienden, fomtyds om de Edelen
te vaster aan de belangen der fchenkeren
te verbinden, of om andere redenen. Na dat
het
• Cv.) Vtdé BEKAM in Otton. III. p, yr.
Cv) Diplom. Flor. IV. An. 1230. 'apud MATTH^UM ,d A'
ïonym. «Je Heb. Ultraj, p. 14.
F

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 309
het Leenregt ingevoerd was, hielden de Ede- 1
Jen deeze laatfle foort van goederen ter Leen
van 's Lands Graaven, die de Edelen, wanneer
ze hun hulde deeden en in den Kryg dienden,
befchcrmen moesten; doch by weigering
van trouwe of manfchap, de Leengoederen
verbeurd verklaaren konden. Dikwils gebeurde
het ook, dat de Edelen, om zig te meer
van de Graaflyke befcberming of gunst te verzekeren,
de eerde foort van goederen, 01e
hun in vollen en vryen eigendom toekwamen,
aan den Graave opdroegen, omze van hem
wederom ter Leen te ontvangen (3). De goederen
der Edelen beftonden, voornaamlyk,
in Landeryen, Bosfchen, Wateren en diergelyken.
De Edelen woonden, veeltyds, op
of omtrent deeze goederen, in een meer of
min fterk en aanzienlyk Slot, om welk te
mogen ftigten, de Graaven, hier te Lande,
verlof gaven (4). De Knegtcn en Dienstluiden
der Edelen woonden op en omtrent deeze
Sloten, en bouwden de Landen der Edelen
of
( 1 ") Zie hier van een voorbeeld, wegens Binkhorst,
ren tvde van Willem den III, by D E R I E M ER
Bercbr. van 's Gravenhage l. Deel bl. 61. wegens
ItoenrooJe, ten zelfden tyde, by M A T T H / E U S de
%lre Gladii Cap. XV. p. 265, en wegens den Burgt
van Viane, ten tyde van Hertoge Albrecht, in den
iaare 1372, by den zelfden M A T Ï H ^ U S , Fundat;
op pata Ecclef. p- 601.
CA.") ZO vindt men , dat Dirk de VII. zekeren Biggo,
in 't ïanr 1190, verlof gaf, om een Slot te ftigten,
OP een (tuk nieuw bedykt Land , door den Graave aan
hem verkogt, en zig (trekkende van Pendrecht tot Kattendrecht
by Yffelmoude. Zie BOXHORN op REIGERSB.
II. Deel, bl. 46.
V 3
VlLLEM'
I.

WILLEM
J.
310 VADERLANDSCHE VUL BOER,
of bevischten hunne Wateren. Dikwils ver*
voegden zig ook Vryen by deeze Dieristiuiden
metter woon, om voordeel te trekken, uit
de nog onbebouwde ftrceken Lands, of uit
de onbevischte wateren, en om nccring of
handel te dryven, onder de befcherming van
het Slot en van de Burgtzaaten, die 'er, veeltyds,
op gehouden werden. En dit voegen
van wooning by wooning, omtrent de adelyke
Sloten, is de opkomst van verfcheiden'
Dorpen, en zelfs van voornaame Steden, hier
te Lande, geween: over welke Dorpen en Steden
, de Heeren of Eigenaars der Sloten, met
kennis of bewilliging der Graaven, ook Regtsgebied
bekomen, en onder den naam van
Heerlykheid, geoefend hebben. Aan deeze
Dorpen of Steden, werdt dikwils dezelfde naam
als aan de Sloten gegeven: hoewelze fomtyds,
naar hunne gelegenheid, ook anders genoemd
werden. Nademaal nu veelen van deeze adelyke
goederen of Heerlykheden, hier te Lanie,
zekerlyk, in haaren oorfprong, uit den
boezem der Graaflykheid voortgekomen; veee
anderen, door de Edelen, eerst aan denGraaopgedraagen,
en toen wederom van hem
l er Leen ontvangen waren, en van veele an-
< leren de herkomst, door den tyd, onmoge-
] yk kon aangeweezen worden, zo heeft men,
j 1 de volgende eeuwen, alle de Hollandfche
] leerlykheden als Leenen der Graaflykheid
ï egonncn aan te merken, en zelfs als kwaade
l .eenen, die alleen op de Mannen verfterven
1 onden, indien het tegendeel, met geene c*-
1 befcheiden, bcweezen kon worden (J%
Tvvcc-
f*0 VAN Inoj» Aloud, ÉCpIL Ilift. II. D:d, li. 3 5 J.

VTÏÏ. BOEK. H I S T O R I E . 311
Tweederlci waren deeze Heerlykheden: hooge 1
c.f vrye en Ambagtsheerlykheden. De hooge en
vrye Heerlykheden oefenden hoog of ftraffend,
de Ambagtsheerlykheden alleen middelbaar
en laag Regtsgebied; wordende, in deeze
laatifen, het ftraffend Regtsgebied, door
den Graaf of zynen Baljuw, geoefend. Onder
de hooge Heerlykheden, zyn 'er, vermoedelyk,
verfcheiden' geweest, die niet uit den
boezem der Graaflykheid waren voortgekomen.
Doch de Ambagtsheerlykheden fchynen
allen , uit Graaflyke giften of verkoopingen,
herkomdig geweest te zyn.
Zodanig was de toedand der Edelen, Hun
gezag, in 't Lands bedier, is, naar maate
de Graaven hunnen bydand, in den oorlog,
meer behoefden, van tyd tot tyd, toegenomen.
Ten tyde der eerde Graaven,
fchynen de Edelen,-ieder in zyne Heerlykheid,
de burgerlyke Regeering waargenomen
te hebben, onder het opzigt des Graaven,
die aan de Frankifche of Duitfche
Vorden verantwoording fchuldig was. Het
algemeen Landbedier, dat voornaamlyk opzigt
hadt op het maaken van Vrede, het
voeren van Oorlog, en het vinden van- middelen
en manfehap hiertoe noodig, dondt
toen wel aan den Graave; doch 't is ten
hoogde waarfchynlyk, dat hy, al vroeg ,
een' Raad, uit 's Lands Edelen bedaande,
nevens zig zal gehad hebben : gelyk men, hier
van, in laater' tyden, duidelyke bewyzen
vindt 00a
N
d a t
de Hollandfche Graaven
zwaa-
O) Zie MET.IS STOKE in Willem II. bl. 87, in Floris V. bh
mt. in lan 1. bl. 146.
V 4
1.

V A D E R L A N D S C H E VIII.Bozr,,
WlT-LEM zwaare Oorlogen met de Stigtfchen, Vlaa­
' I. mingen en Brabanders hadden begonnen te
voeren, waartoe hun de raad en hulp hunner
Leenmannen zonderling te ftade kwam,
wies het aanzien van 's Lands Edelen, hand'
over hand. De Graaven vergolden hunne
diensten, met het fchenken van heerlyke goederen
, en met de vermeerdering hunner
Voorregten Naar maate, dat zy meer belang
by sLands behoudenis hadden, en meer
tot s Lands befcherming konden toebrengen,
bekommerden zy zig derker, over de Regeevmg,
en moesten 'er meer in gekend worden.
Zy hielpen den Oorlog beftemmen en uitvoeren.
z y ftonden over 't maaken van de
Vrede, beeedigden de Verbonden, en waren
er, gelyk men nu fpreeken zou, Guarandeurs
of Waarborgen van (y): ten bewyze,
dat uithccmfche Mogendheden zig meer op
het famengevoegd lighaam veeier Edelen ,
dan op den Graave alleen vertrouwden. Zulk
een aanzien hadden de Hollandfche Edelen
verkreegen toen zy ondernamen, het Graaflyk.
bewind over Holland en Zeeland, aan
Willem den I, op te draagen.
IV.
Kryg tus­ Doch hem in dit bewind te bevestigen,
fchen de hadt nog veel werks in. Tegen de Lente
Graaven
Willem
des volgenden jaars iao 4, hadt Graaf Lode­
en Lodewyk.
J204.
wyk een magtig Leger byeen gebragt. Hv
nadt door aanzienlyke gefchenken en groote
beiofien, verfcheiden' nabuurigen Heeren
bewoogen, om hem Krygsvolk by te zetten»
on-
Zk 0ndC
p.%l. ' a
" derCU h k r V001
' ' Y^ 1
- *-*» H> *5?, H6M

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 313
pnder welken, Hugo en Dirk, Bisfchoppen van 1
yiLXEM'
Luik en Utrecht, Henrik,, Hertog van Limburg, I.
en Filips, Markgraaf van Namen, de voornaamften,
waren. Aan Bisfchop Dirk van Utrecht,
werden tweeduizend mark zilvers toegezeid,
en hy hieldt Lodewyks Broeder te
gyzel voor deeze fomme. Sommigen voegen
'er by, dat de Graaf van Loon hem belooven
moest, Holland, in 't gevolg, van 't Stigt ter
Leen te willen houden (s). En daar is nog
een gedeelte van een Verdrag , • tusfchen den
Bisfchop en Graave Lodewyk, voor handen,
waaruit dit zou fchynen bevestigd te worden
00- Doch een Schryver, die deezen tyd
beleefd heeft, zegt „ da? de voorzigtige Bis-
„ fchop tweeduizend mark zilvers van den
„ Graave verkreeg, om dat hy hem zyne
hulp tegen Graave Willem toezeide, en
„ daarenboven beloofde, te zullen bezorgen,
dat hem het Graaffchap van Holland, dat,
?, raar Keizerlyken Regte, opengevallen was,
„ ter Leen, [door den Keizer, naamlyk, ]
„ werdt opgedraagen Q>~) ": 't welk veel beter
met het gevolg der Gefchiedenisfen overeenkomt.
Graaf Otto van Gelder, die Willems
Schoonvader was, werdt bewoogen, om onzydig
te zyn. Eenige Hollandfche Edelen, onder anderen
, Ysbrand en Gerard van Haarlem, Arnold
en Henrik van Ryswyk, en 'Jan Perfyn,
ziende Graave Lodewyk zo magtig, vielen
hem openlyk toe. Graaf Willem kon ondertusfchen
weinig volks by een brengen. Hy
be-
Czj BEKA in Theodr. II. p. 63.
(«5 Jp-'id HEDAM p. 187.
Q) Aüonyni. de Rebus Ultraj. Cap. XIV. p. H.
V 5

1.
Sterkten
ten Buslche
en t<
Zwaden-
burgopgeworpen. 314 V A D E R L A N D S C H E VIII.DOEK.
befloot, derhalve, naar Zeeland re wyken, en
de Regeering van Kennemerland Wouter van
Egrnond en Albert Banjaard; die van Rynlarjd
Willem vin Teilingen en Filips van Wasfenaar
In handen te nellen. Ten Busfche,
nu ten Bosch, aan de Vegt, of Boskoop,
aan de Gouwe, en te Zwadenburg, nu Zwam-
merdam, aan den Ryn, werden twee Sterkten
opgeworpen, en met breede Graften omringd,
om Holland, tegen de invallen der
Stigtfchen, te beveiligen. De eerde werdt den
Domproost, Floris, Broeder van Graave Willem,
de andere Graave Otto van Benthem in handen
gefield (c): waaruit volgt, dat deeze laat-
'le, die te vooren Lodewyks zyde gehouden
hadt, tot de zyde van Graave Willem moet overgegaan
zyn. 'tSchecn, uit deeze tocbereidfels,
dat men, van Willems zyde, verweerender wyze
wilde oorloogen; doch 't bleek haast anders.
V.
De Kennemers
vallen in
Amftel,
en ver- ;
De Kennemers, met Wouter van Egrnond
ïri Albert Banjaard aan 't hoofd, deeden eenen
:ogt te Schepe naar Amftel, eene Stigtfche
rleerlykheid, welker Heer, gtlyk wy boven
:agen, Graave Lodewyk cn Vrouwe Aleid,
branden \ iit Haarlem, hadt helpen ontvlugren. Eenige
het Slot <
Stigtfche Knegten en Amftel fche Opgezetenen,
fcldaar. j
>y tyds in de wapenen gebragt, om hun regen-
l tand te bieden, konden hen egter niet beletten,
c en dam of dyk, in of tegen den Amftel geleo-d,
c oor te fteeken, en 't laag omgelegen Land onder
rater te zetten. Toen werden de Amftellandƒ
:he Veenen plat gebrand en leeg geplonderd.
J let Slot van Heere Gysbrecht, een treflyk
iO G , : a
Ê
ThcoJ. II. p. 61.

VÏII. BOEK. H I S T O R I E . 315
gebouw, weidt ook aan kooien gelegd. Men
Spaarde zelfs de Ooftboomen niet, die by 't
Slot ftonden. Alles werdt aan 't vuur opgeófferd.
Van daar trokken de Kennemers naar
Muiden en Weesp, en verder langs den Vegt-
Itroom tot Breukelen toe. Al wat hun in den
weg lag werdt geplonderd en vernield, of gebrandfchat.
Zy keerden, met veel buit en
gyzelaars voor de bedongen brandfchatting,
fchier zonder verlies, t'huiswaards. Simon
van Haarlem hadt deezen togt ook bygewoond;
doch zig zo agterlyk gehoudendat
men een kwaad oog op hem kreeg. Ook ver^
klaarde hy zig, federt, openlyk genoeg voor
Graave Lodewyk (ei).
Bisfchop Dirk, midlerwyl zyne Krygsmagt
byeen gebragt hebbende, trok naar de Sterkte
ten Busfche, die den Domproost Floris
aanvertrouwd was. De Bisfchop wist de Kennemers,
door een loos gerugt, van het ontzet af
te fchrikken. Ook liepen de Hollandfche Knegten,
die binnen de Sterkte lagen, tot hem
over; zo dat het hem weinig werks kostte, de
zelve te bemagtigen. Floris zelf werdt gevangen
genomen, en naar 't Slot ter Horst
gebragt. De Bisfchop trok voort, tot Leiden
toe. En men merkt aan, dat hy de eerite der
Utrechtfche Bisfchoppen geweest is, die de
wapenen tot zo diep in Holland gevoerd
heeft (e).
iVlLLEM
I.
Dirk,Bi
(chop
van Utrechr,
wint de
Sterktu
ten Bas
fche.
Graaf Lodewyk voerde vast een aanzienlyk vr.
Leger van Ruiters en Voetknegten, langs de' Jraaf
' Bra-; iode-
'.•yk aa-
(V) Wn.n. PP.OCURAT. ad grmvm t;r>4. MEIIS STOKE i.i
Adn, W 68.
(O VVim. PROCURAT. ad annum 120.1 Ooaw. MONACH.
fd amrjm 1204.

3i6 V A D E R L A N D S C H E VIII.BOEIU
WILLEM
I.
denverpt
Zig Zuidhoilaud,
Leiden
en Kennemerland.
(
I
!
i
1
Sant Aag- ]
tendorp u
en 'tSlot ^
tc Eg- ,
mond
k
Brabantfche grenzen, naar Zuidholland. De
Verzamelplaats was te Dordrecht, alwaar de
voorraad van mondbehoeften te Schepe aangebragt
werdt. Graaf Willem hieldt zig midlerwyl
in Zeeland op,-en rigtte niet anders
uit, dan dat hy Graave Lodewyk twee Voorraadfehepen
afnam, die in Zeeland opgebragt
werden. Graaf Lodewyk, geenen tegenfhmd
ontmoetende, onderwierp zig, binnen
korten tyd, gantsch Zuidholland. Daarna
, tot Leiden, 't welk toen onder Noordholand
gerekend werdt, voortgetrokken zynde,
ontving hy Heer Simon van Haarlem in geiade,
vereenigde zig met het Stigtfche Leier,
en drong door, tot Haarlem toe. De
Cennemers onderwierpen zig, na een weinig
egenftands, ook aan Graave Lodewyk, die
ïun eene boete van vyf honderd marken zilr
ers oplei. De Graaf, den Bisfchop te Haarim
laatende, trok naar Sant Aagtendorp ,nu de
3everwyk, of Eechtrop, welk toen beheerd
verdt, door Albert Banjaard, die 'er ook een
>lot hadt. Dit Slot en het Dorp zelf werdt
verbrand.
I an kooien gelegd, 't Zelfde lot trof het Huis
\
an Heere Wouter van Egrnond. Doch het
J )orp en de Abtdy werden verfchoond. De
1 leeren hielden zig midlerwyl verhooien. Bis­
f hop Dirk, te Haarlem gebrek aan leeftogt
k rygende, en bedugt, dat hem de gelegen-
h eid tot den hertogt mogt afgefneeden worden,
k serde, na een kort verblyf, met zyn Volk
n lar 't Stigt te rug (ƒ). Sommigen fchryven,
dat
(O WILH, PROCURAT. ad annum 1204. MELIS STOKE ia
A ia, bl. 703 7;.

VIILBOEK. HISTORIE. gif
dat Graaf Lodewyk, oordeelende 's Bisfchops
hulp niet langer te behoeven, hem verzogt
hadt, Holland te ruimen (g).
Graaf Willem hadt niet lang rust in Zee­ VII.
land. Hy werdt 'er'beftookt, beide van de De Vlaamingen
Vlaamfche en de Hollandfche zyde. Boudewyn
vallen in
de IX. Graaf van Vlaanderen, in 't jaar 1203, Walche­
de Kruisvaart naar 't Heilige Land ondernomen ren, en
hebbende, hadt het bewind over zyn Graaf­ Hugo
van
fchap in handen gedeld van zynen Broeder,
Voorne
Filips, Graave van Namen. Met deezen, in Schou­
fluit Graaf Lodewyk een Verdrag, by welk wen.
bedongen werdt, dat Filips Graaf Willem uit
Zeeland zou helpen vcrdryven, waartegen
Lodewyk de Vlaamingen, eens voor al, van
de Geervlietfche tollen ontheiTen zou (h~). Ook
bevestigde by het Verdrag in den jaare 1168,
tusfchen Filips van Vlaanderen en Graave Floris
den III. geflooten (0- In gevolg van het
gemaakt Verbond, deedt Filips eenen togt op
Walcheren, en maakte 'er zig meester van,
Hugo van Voorne viel, ten zelfden tyde, in't
Eiland Schouwen, welk zig Graave Lodewyk
onderwerpen moest. Graaf Willem ontvloodt
ter naauwer nood de gevangenis, zig
bergende in een Visfchers Schuit, alwaar hy :
onder de natte netten bedommeld, van zyne
vervolgers gezogt; doch niet gevonden
werdt (k).
Hugo van Voorne nam toen 't bewind ovet
by-
(g~) BEKA in Theod. II. p. 64. Anonym. de Reb. Ultraj.
Cap. XV. p. 11.
(h~) MEYERUS ad annum 1203.
CO Vide Thelïmr. MARTEN. & DURANTJ. Tim. I. c. 1037^
t&) MELIS STOKE in Aria, ii. 71.
WILLEM
I.
Graaf
Willem
komt we­
derom in
Zeeland.

S 1
3?S V A D E R L A N D S C H E VIII.Bom;
WILLEM byna gantsch Zeeland in handen, doch ge­
I. droeg 'er zig zo kwalyk in, dat de Zeeuwen,
famen geraadpleegd hebbende, beflooten, hem
ten Lande uit te dry ven, en Willem, die zig
fehuil hieldt, wederom op te zoeken en in te
haaien: al het welke fchier zo ras uitgevoerd,
ds voorgenomen werdt. Graaf Willem gaf
'an deezen gelukkigen keer zyner zaaken
1 tennis aan Wouter van Egrnond, hem be-
J astende, zo veel volks byeen te brengen, al&
( loenlykware; zig, met hetzelve, te Leiden,
1 ieder te liaan; doch geenen flag, tegen Graa-
^ e Lodewyk, te waagen, voor dat hy zelf in
1 lolland en by 't Leger zou gekomen zyn. Dee-
2 e last werdt, ten deele, naargekomen. Wout
;r van Egrnond , Filips van Wasfenaar en
Willem van Teilingen arbeidden, elk om 'e
VUT.
Z eerst, om 't volk op de been en byeen te
fc rengen (/).
Graaf Lodewyk hadt zyn Leger, na den
Graaf & >gt op Sant Aagtendorp en Egrnond, te rug
Lode- a evoerd, en te Voorfchooten neêrgellaagen.
Wykflaat?
lier was eene groote Markt van allerlei mond-
de Kennemers
fc ehoeften en verfnaperingen voor 't Le^er,
en be- w •elk 'er den tyd met lusten fleet. Doch de ty-
magtigt j ingen van den afval der Zeeuwen en van den
Leiden.
ptogt der Kennemeren, die kort na eikanderen
o
ivamen, veroorzaakten geene geringe ontftel-
k
nis in 't Leger. De Kennemers hadden zig,
te n den Ryn by Leiden, verfterkt, om Graaf
at odewyk daar den doortogt te beletten, ter-
L yl Graaf Willem, dagelyks, uit Zeeland te
u 'moet gezien werdt, om hem, van den an-,
'O WILHELM. PROCL RAT. ai anniiat U04<
de-

VIII.BOEK. H I S T O R I E . 319
•deren kant, te overvallen. Men was hier
van, in 't Leger te Voorfchooten, niet onkundig:
weshalve beflooten werdt, zonder
uiüïel, en eer Graaf Willem in Holland zyn
kon, op de Kennemers aan te trekken. De
onderneeming gelukte, door de onvoorzigtigheid
der Kennemeren, die, ontydige uitvallen
doende, van het ervaaren Krygsvolk des
Graaven van Loon, geflaagen en verjaagd werden.
Toen de graft der Schanfe met puin en
koorenfchooven gedempt was, viel het den beleggeren
niet moeijelyk, daar door, en naar
binnen te geraaken. De Edelen, die 't werk
van binnen beftierd hadden, zagen toen om,
naar een goed heenkomen. De voornaamflen
bergden zig. Veelen werden in den Ryn,
die door Leiden loopt, gejaagd. Anderen,
zig, op eene houten brug over dien Stroom,
ter weer willende ftellen, Hortten, onverhoeds,
met de brug in 't water. Eenigen ontkwamen
't gevaar, te fchepe. Doch veelen werden
gedood of gevangen: en onder de laarften was
Willem van Tellingen. Het Leger van Graave
Lodewyk keerde, zegepraalend, naar Voorfchooten
te rug.
WILLEM
I.
Willem, op 't ontvangen der tyding dee­ Breekt T
zer nederlaage, ontveinsde het leed, dat hy op de
aankomst
'er over gevoelde, en fpoedde zig te meer, van Graa­
om Graaf Lodewyk in Holland op te zoeken. veWil­ Zyne Zeeuwfche benden over de Maaze gelem , van
voerd, en op den Holkmdfchen bodem ontVoorfchootenfcheept hebbende, trok hy naar Ryswyk, al­ op.
waar hy 'zig nederfloeg. In 't trekken,
was zyne magt merkelyk aangegroeid, overluids
hem veele Hollanders toegevallen waren

WILLEM
1.
Graaf
Willem
bemagtigt
bet
Slot te
Asperen.
De StigtfchenDordrecht.
Sao VADERLANDSCHE VULBOBK
ren. Ook hadt hy zig zo voordeelig en in zd
goede orde gelegerd, dat de Hertog van Limburg,
Lodewyks Bondgenoot, afgevaardigd
om 'er kennis van te neemen, zo verbaasd
was, over de talrykheid en gefchiktheid van
Willems benden, dat hy eerst van Vrede begon
te fpreeken, en toen die plat uit geweigerd
werdt, fchielyk te rug trok, den fchrik
in Lodewyks Leger bragt, en met de benden,
die onder hem itonden, zonder marren, aan
't vlugten iloeg. Toen was 'er geen houden
meer aan 't overig deel des Legers, 't Vlieden
werdt algemeen. Wapens, Tenten, Mond •
kost, Koopwaaren en Kostelykheden, alles
bleef in den loop. Graaf Willem, die digt*by
Voorfchooten gelegerd was, kreeg haast kennis
van deeze vlugt. Hy vervolgde de vlugtenden,
die den Ryn langs naar Utrecht trokken;
lloeg hun een goed-deel volks af, en
bekwam een' ongelooflyken buit. De Hollandfche
vrouwen zelve toonden haaren moed,
by deeze gelegenheid, en hadden herts genoeg,
om eenigen der vlugtenden, welken
zy agterhaalen konden, van 't leeven te berooven.
Doch Graaf Lodewyk en eenige anderen
waren te ver vooruit geraakt, om agterhaald
te konnen worden (nï).
De binnenlandfche Kryg werdt egter voortgezet.
Graaf Willem bemagtigde en vernielde
het Slot te Asperen, Volpert en Floris van Leerdam
toebehoorende. De Stigtfchen daarente­
gen overmeesterden Dordrecht, welk, te vooren
, Graave Willem in handen gevallen was,
en Haken den brand in de Stad, waardoor eerf
groo­
ts) WILH. PROCÜRAT. ad annum 1^04, MELIS STOKE

hlI.BosK. HISTORIE. 321
groote voorraad van Wyn en Graanen ver­ WlLLEM
teerd werdt.
i.
Het bemagtigen deezer Stad was van zo ïx.
veel gevolg, dat 'er een Verdrag, tusfchen Verdiig
den Bisfchop en den Graave, uit fproot, 't tusfchen
welk te Utrecht getroffen werdt. By het Graave
Willem
zelve, verklaart Graaf Willem zig „ een Leen- en Bis­
„ man des Bisfchops van Utrecht, gelyk zyn fchop
„ Broeder Dirk voorheen geweest wasf. De Dirk.
,, Dienstmannen des Bisfchops, in Holland
„ woonagtig, zouden, voortaan, voor man-
„ nen des Graaven; en de dienstmannen des
„ Graaven, in 't Stigt woonagtig, voor man-
„ nen des Bisfchops, gehouden worden; de
„ wederzydfche * Edelen en derzelver Kin- ~*MUtesi
„ deren alleenlyk uitgezonderd. De Graaf en
„ zyne Mannen beloofden, by eede, dat zy
„ nimmer, te Zwadenburg, noch elders, den
„ Ryn floppen zouden. Ook zou hy nooit
„ beletten, dat de Kooplieden Zout en ande-
„ reWaaren, naar't Stigt, voerden: gelyk
„ de Bisfchop, van zynen kant, ook beloofde,-
den handel in het Friesch Graaffchap Oos-
„ tergo en Westergo, op geenerlei wyze, tö
„ zuilen ftremmen. Omtrent dit Graaffchap,
j, werdt het Verdrag vernieuwd, Welk, in het
„ jaar 1165, tusfchen Bisfchop Godefrid en
„ Graave Floris den III, getroffen was. De
„ Munters, Tollenaars, Schouten, f Steê-
„ voogden, en alle andere Amptenaars moesten
hunne Anrpten, eerst van den Bisfchop,
„ daar na van den Graave, komen ontvangen,
en den eed aan beide doen. Wegens
het Geregt van Heeswyk, by Montfoort,
t, werdt vastgefteld, dat de Bisfchop, door
II. DfiE-i.. X * zy-

WILLEM
L
$ Nuntius.
Verdrag
tusfchei
Graave
Lodewyk
en
BuCchc
Dirk-,
%

Vllh BOEK. H I S T O R I E . 323
Graaven van Vlaanderen, tusfchen Bisfchop
Dirk en Graave Lodewyk, een verdrag getroffen,
genoegzaam van gelyken inhoud als
het gemelde. De Edelen, die, by eede, beloofden,
den Graaf, tot naarkoming van de
Voorwaarden deezes Verdrags, te zullen noodzaakcn,
waren Arnoud en Henrik van Ryswyk,
Wouter Spiering, JanPerfyn, de Broeders
Ysbrand en Gerard van Haarlem, Steven
van Zuilenen anderen (p). Doch het Verdrag
met Graaf Willem heeft dit kragteloos
moeten maaken. De wederzydfche Krygsgevangenen
werden, federt, gefluakt. Eenige
Edelen verzoenden zig met Graave Willem:
onder welken, Arnoud en Henrik van
Ryswyk, en Ysbrand van Haarlem genoemd
worden. Eenigen bleeven den Graave van
Loon getrouw. De Inkomften en goederen
deezer iaatften werden, door Graave Willem,
aangeflaagen, en aan zyne gunstelingen wcggefchonken.
Floris, de Domproost, kreeg
'er een goed deel van. Deeze ondernam, in
't najaar, eenen togt op 't Land van Voorne.
Hy verdreef Heer Jtiugo, en bemagtigde zyn •
Slot in Poortvliet, by Scharpenisfe (6), welk
hy flegten deedt (q).
De Graaf van Loon kon egter nog niet be- ;
fluiten, van zynen eisch op Holland en Zee- 1
t Slot
n
Poortrlietgedegt.
De Vlaaoingjen
loen ee- ,
land af- te zien. Hy trok dan, tegen 't vol- J ien inval
gende
f p~) Diplom. Vide apud BUCHEL. ad HEDAM p. 190.
O) MELIS STOKE 'in Ac'a, bl. 75.
(6) Scharpenisfe was, ten deezen tyde, een Eilandje
op zig zelf. Zie onze Kaart in die Deel, en de oude
Kaart van Zeeland, by SMALLEGANGE. Doch naderhand
is het aau Thooleu gedykt.
X 2
WILLEM
1,

I.
in Scfiou
wen.
1205.
324 V A D E R L A N D SC HE VIII. BOE*;
gende Voorjaar, wederom eenige benden, t

¥111. BOEK. H I S T O R I E . 3=5
weeten te bedingen; doch ook, volgens de
gewoonte der middelaaren, niet vergeten,
voor zig zeiven te zorgen. „ Het gantfche
„ Graaffchap van Holland werdt, by dit Ver-
„ drag, Graave Lodewyk toegeweezen, de
„ Bruidfchat der oude Graavinne Ada, We-
„ duwe van Graave Floris, alleenlyk uitgeno-
„ men, welke, na haar overiyden, op Wil-
„ lem, haaren Zoon, vervallen zou. Schar-
„ penisfe, Duiveland, (7) Stavenisfe, Drei-
„ fchor en het Land van Oost- en West-Voor-
„ ne werdt, insgelyks, Graave Lodewyk aan-
„ bedeeld. Heer Willem zou daarentegen be-
„ houden al wat ter andere zyde van de (8)
„ Mosfeikreek, naar Vlaanderen toe, gelegen
„ was, daar onder begreepen het gene den
„ Heere van Voorne, buiten Oost- en West-
„ Voorne, toegekomen hadt. Daarenboven
,, zou hy vier honderd ponden uit de Geer-
„ vlietfche tollen trekken, en daar toe zelf
„ eenen Ontvanger {lellen. Lodewyk en Wil-
^, lem moesten eikanderen, over en weder, tot
„ erfgenaam van het gene hun, by dit Ver-
„ drag, aanbedeeld was, verklaaren. De
„ Hollandfche Edelen, by 't fluiten van dit
„ Ver-
(7) Stavenisfe iag, nevens S. Maartensdyk,tendeegen
tyde, op een byzonder Eiland, zo wel als Dreifchor
en Scharpenisfe. Zie onze Kaart in dit Deel, en de
oude Kaart ven SMALLEGANGE.
( 8 •) Mofella ftaat 'er in 't Latyn van he: oorfprongkelyk
Verdrag. Ik verfta 'er de Mosfelkreek door; die eertyds
bewesten Reimerswaale,door Ztiicl-Beveland,liep.
ÏVlen weet, dat zy, in 't Neêrduitsch, ook Mofe/ee
olagt genoemd te worden. Zie een' Brief van den jaare
1321 by BOXHORN op REIGERSBERGEN, II,
ï)eel, bl. 139.'
• X 3
WILLEM
1.

326 VADERLANDSCHE VIILBOEK.
WILLEM „ Verdrag tegenwoordig, moesten, op last
I.
„ van Heere Willem, den Graave van Loon
„ en van Holland, terfbnd hulde doen. Wil-
„ lem verbondt zig, daarenboven, zyn Leen
„ den Bisfchop van Utrecht wederom te zul-
„ len opdraagen, en in perfoon naar Dordrecht,
* Har- „ Leiden, Haarlem, en nog * eene andere
diiigkm, ,, Plaats te zullen trekken, om alle delngezemisfchien
„ tenen dier Steden van den eed hem gedaan
Vlaar­ „ te ontheffen, en tot het inhuldigen van
dingen. „ Graave Lodewyk te vermaanen. GraafLo-
„ dewyk verbondt zig, Scharpenisfe, DuivefDril-
„ land, Stavenisfe, en f Drci/ckor, allen Bechire,
of „ oosten-Schelde gelegen, van Vlaanderen
in andere
„ ter Leen te zullen houden: als mede de
Affchriften
D ri­ „ Burgt van Leda," waar door ik niets beters
febic. dan Leiden weet te verftaan (9) „ met de Stad
4 Allo- „ en al het | eigen goed, hem, in dit Burgdium,
„ graaffchap, toekomende: al het welkhy,
§ Domi- „ aan 't § Oppergebied van Vlaanderen onnium.
„ derwierp. Als Borgen, voor de naarkoming
„ van dit Verdrag, Helden zig, van Willems
„ zyde, zyne mannen van Llolland en van
„ Schouwen. Van Lodewyks zyde, insgelyks,
„ zyne mannen van Holland en van de vier
„ bovengemelde Landen, benevens den Bis
„ fchop van Luik en den Hertog van Leuven
„ [dat is, van Brabant]. De Markgraaf van
„ Namen, Middelaar van 't Verdrag, was
„ Borg voor beide de partyen 0)-" °P deezen
voet, werdt de Vrede tusfchen Lodewyk
cn
CO Pacann Piit apud MATTH^UM Analeft. Tom. III.p.\if>.
{9) Meent iemant, dat hier, anders, op 't Slot ter
Leide en Leerdam gezien worde; 't Haat hem, onzentkalve,
vry.

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 327
en Willem getroffen. Doch uit de oude Gcfchiedenisfen
blykt niet, dat de Voorwaarden,
hier bepaald, ter uitvoeringe gebragt zyn. Onze
Kronyken melden alleenlyk, dat de Graaf
van Loon, met zyn Leger, van by Utrecht
opgebroken zynde, naar zyn Graaffchap van
Loon gekeerd is(i), en federt geen' voet wederom
in Holland gehad heeft 00,
tc
y l
Graaf Willem meester bleef van al 't Land tusfchen
de Honte en de Lauwers (v). Doch van
elders weet men nog, dat de Graaf van Loon ,
na 't fluiten van dit Verdrag, zyn en zyner Gemaalinne
eigen goed in Holland, uitgenomer
den Burgt en 't Burggraaffchap van Leda.
die aan Vlaanderen waren afgedaan, aan der i
Hertog van Brabant, opgedraagen, en he:
wederom van hem ter Leen ontvangen heeft
Her
(u) MELIS STOKE ia Ada, bl. 76.
(v) MELIS STOKE in Willem I. bl. 77.
(1) WILHELM. PROCURAT. ad annum 1205. Met d t
jaar, eindigde de eerfte Schryver der Latynfehe Egmor
der Kronyk, die wy, tot hier toe, op den naam va 1
Wilhelmus Procurator, hebben aangehaald, zynVerhaa
Wy konnen egter niet voorby, hier aan te merken, da c
alles, wat tot aan 't jaar 1206, in deeze Kronyk, gc
vonden wordt, door fommigen, aan zekeren MEERHOU r
wordt toegefchreeven. Dat het volgende alleen, doe r
Wilhelmus Procurator, is famengefteld, blykt uit d e
Kronyk zelve, ad annos 1324 & 1330. Doch wie d
Schryver. van het eerfte zy, is zo zeker niet. Ik vermoed
dat Meerhout niet de Schryver; maar, eertyds, bezitte r
van een der Affchriften van het eerfte gedeelte deeze r
Kronyke geweest is. Immers, dat Pieter Vekeman Men
hout, in de zestiende eeuwe, Lecraar in de Alkmaarfche
en daarna in de Amfterdamfche Latynfehe Schoole, is ge
* •
weest, en eene zeer oude Kronyk bezeten heeft, ka:
V
men, uit Tydgenooten, bevestigd vinden, by PAR
Naamrol, bl. 141, 349-
A 4
WILLE»
I.

I28 V A D E R L A N D 5 C H E VIILBoÉit,
WILLEM Hertog Henrik beloofde, daarentegen, Lo
I.
dewyk tegen Willem te zullen helpen , zo deeze
't geflooten Verdrag verbrak O). Ook
vindt men, dat Willem, ongezind om zig
aan 't gemaakt Verdrag te houden, den Paus
Innocent den III., over 'tongelyk, welk hem
daar in gefchied was, klagtig gevallen is. De
Paus verbleef 't gefchil aan den Aartsbisfchop
van Trier, naar wiens uitfpraak, Willem zig
niet voegen wilde, waar op hy in den ban gelaan
werdt. Toen vervoegde hy zig, by Hono-
'ius den III, Opvolger van Innocent, die Wil-
j ems zaak den Abt van S. Laurens in Oost­
i hoek by Utrecht aanbeval, na dat hy Willem
\ •an den ban ontheeven hadt (x). Doch wat
\ litflag deeze zaak verder gehad hebbe, is,
1 nyns weetens, nergens aangetekend, 't Blykt
ïleenlyk, dat Paus Honorius de III. het ver-
( Irag tusfchen Lodewyk en Willem, van 't
jcf-
\ velk wy fpreeken, in den jaare 1216 of 1217,
( 'oor open' brieven, bekragtigd heeft (3?).
Een punt was 'er in dit Verdrag, waar van,
poogin- \ vy nog geen gewag gemaakt hebben, en op
gen om ^ /elks naarkoming, van Lodewyks zyde, fterk
de Graavin
Acia t edrongen werdt. Het betrof de jonge Graa-
uit Enge- \ in Ada, die tot nog toe, door toedoen, zo
lïind her-' : fchynt, van Graave Willem, in Engeland
waards te ( ipgehouden werdt. Willem verbondt zig,
doen
brengen. J im haar, door Gezanten, of in eigener Peraon,
op te eisfehen, herwaards te brengen, en
< ïraave Lodewyk in handen te ftellen. Doch
1 y fchynt van dit deel des Verdrags zo weinig
C >0 Foyez BUTKENS Tropliées de Brab. Pr'uv. p 57. *
O) Vide Epilt. Honorii III. apud MATTIMSUM Analefl. Tom*
n \. f. 1-0.
Ly) I)ipr. vide tihi fuprap. 125.

VIII. BOE*. H I S T O R I E . 329
mg werks gemaakt te hebben, als van de WILLEM
overigen. In 't jaar 1207, fchreef Vrouw I.
Aleid eenen Brief aan jan, Koning van Engeland,
waar by zy verzoekt, dat haare Dogtèr,
1207.
na zulk eene lange ballingfchap, wederom
herwaards moge gezonden worden. Twee
omftandigheden worden 'er in deezen Brief
gemeld, uit welken men afneenen kan, waarom
de Engelfchen de jonge Ada zo lang in
hun Ryk hielden. Vrouw Aleid maakt, voor
eerst, haar werk, om te bewyzen, dat het
Huwelyk van den Graave van Loon met Ada,
wettiglyk en met toeftemming der Hollandfche
Edelen, voltrokken is geweest, waar toe zelfs
getuigfchriften van Graave Orto van Benthem
en van Bisfchop Dirk van Utrecht te berde
gebragt worden (z). Zy klaagt, ten anderen,
over eenige afgunstigen, die den Koning las-»
teringen in 'f oor bliezen; biddende dat hy
aan dezelven geen geloof flaan wil 00-
E R
^
uit vermoed ik, dat de aanhangers van Graave
Willem , of hy zelf den Koning in den
waan hebben gebragt, dat 'er geen wettig
Huwelyk, tusfchen Lodewyk en Ada , ge 7
flooten was; en dat 'er, om 't Land in rust en
de Regeering aan den wetdgen Graave te
brengen, geen beter middel was, dan Ada in
Engeland te houden. Doch nu deedt de Ko •
ning de Getuigenisfen voor de wettigheid
van het Huwelyk behoorlyk onderzoeken, en
vondt 'er niet op te zeggen.
De brief, van welken wy fpreeken, werdt, Verbond
ver- tusfchen
O) Liter. Tjffira. de Marit. Comit. Holland, intcr Acb Graave
Slibt. "Angl. Tom. I /'. I. p. 46.
Lodet
Ca) Liter. Adejh. ibid.
•wyk.
X 5

33° VA DE RL AND SC HE VIILBOES;
WILLEM vermoedelyk, medegenomen, door Wouter
I. Bertrand, dien Lodewyk naar Engeland ge'.
en Jan, zonden hadt, om, in zynen naam, een Ver­
Koning
van Enbondt
met Koning Jan te beëedigen, en waargeland.fchynlyk
ook, om Ada af te haaien. Het
Verbond behelsde eene belofte „ om den Ko-
„ ning, als zynen Heer, met de wapenen ten
„ dienst te ftaan, en daar toe zelf, op 's Ko-
„ nings bevel en kosten, naar Engeland over
„ te fteeken. Daar benevens verbondt zig de
tv Graaf, om Keizer Otto den IV., Neef van
„ Koning Jan, by te ftaan, zo lang deeze den
„ Koning getrouw blyven zou (£)." En dit
Verbond is het eerfte, door onze Graaven, met
ie Koningen van Engeland, geflooten, waarvan
my Affchriften zyn voorgekomen. Sommigen
:ekenen egter aan, dat Richard de I, al om­
i rent het jaar 1194, een Verbond van Verdediging,
met Dirk den VII, geflooten hadt
< V). Doch ik vind niet, dat het van eenig
i ;evolg geweest is. Koning Jan, die, omtrent
( ieezen tyd, met Frankryk in oorlog was, en
( laarenboven met zyne Onderdaanen overhoop
1 ig, heeft buiten twyfel in de onderwerping
V an Graave Lodewyk genoegen genomen, 'c
Ada S chynt, dat hy, kort hier na, Ada te rug
keert te ^
eeft laaten keeren. Zy is, niet voor het
rug en
fterft. V lar 1218, buiten Holland, overleeden (2),
e ï te Herkenrode begraaven (/)•
Om
Convent. Comit. de Los inter Acl. Publ. Angl. Tom. 1.
p. I. p. 46, 47-
£c) DANIËL Hifi. de France Tam. III. p. 449.
[d) Vide MANTEL. Ilift. LoiTcr.f. p. 155. MATTH. Anal.
Ti m. UI. p, 132.
(2) DeGraavin Ada heeft, in den Jaare 1213, haars
to eftemining gegeven, op zekeren Gunstbrief van Graave
Lo.

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 331
Om te begrypen, wat de Graaf van Loon,
ten opzigte van Keizer Otto, beloofde, moet
men de zaaken van wat hooger ophaalen. Keizer
Henrik de VI., in 't jaar 1197, overleeden
zynde, werdt, door zynen Zoon, Frednti,
in'tKoningkryk van Sicilië, opgevolgd. Dee
ze werdt egter niet tot Roomsch Koning verkooren,
alzo hy nog te jong van jaaren was.
De Ryksvorften waren 't niet eens, wegens
de Verkiezing. Eenigen verkooren Fthps,
Hertog van Zwaben, Broeder van den overleeden
Keizer, anderen Otto, Hertog van Saxen.
Onder de Kerkelyke en Weereldlyke
Ryksleden, die Otto verkooren hadden, waren
Adolf, Aartsbisfchop van Keulen, en
Henrik, Hertog van Lotharingen, die zig,
in de ondertekening van eenen Brief, wegens
deeze verkiezing, aan Paus Innocent den ill.
gefchreeven (e), ook Hertog van Brabant
noemt, welke naam, federt, eerst gemeen werdt.
Graaf Dirk de VII, die toen nog leefde, heeft
zig, veelligt, voor Filips verklaard. Immers
Bisfchop Dirk van Utrecht heeft het gedaan,
onaangezien de Aartsbisfchop var
Keulen, onder wien hy ftondt, voor Ottc
geftemd hadt. Dit blykt niet alleen uit hei
getuigenis van Tydgenooten (ƒ) ; maar 1
is ook klaarlyk af te neemen, uit eenen Gunst
brie
Ce) Ëpiffi. liane vide apud MIRJEUM Diplom. Belg. Libr. 1
CaA. LXXIV. p. 194. Tom. I. Oper- Dipl.
Cf) Anonym. de Reb. Uitray. Cap. XV. f.. 12.
Lodewyk. En uit eenen anderen Brief van dien Graa
1
ve, in den jaare 1218, gegeven, blykt, dat zy toei
1
nog in leeven was. In den zeiven, draagt zy den naar
van Ida. Vide MIR.ÏI Oper. Diplom. Tom. II."Cap. XL
p. 833 & Cap. LIX. p. 845.
IV1U.EM,
I.
XII.
?ilips
ïtm Z waien
en
Dtto van
Saxen tot
Keizer
verkooren.

33* VADERLANDSCHE VIIÏ.BOEK,
WlLLFM brief van Filips, op den agt en twintigften van
I.
Herfstmaand des jaars 1200, ten behoeve des
Utrechtfchen Bisfchops, verleend (g\ De
Paus en Fiüps den ff, Koning van Frankryk,
hielden ook de zyde van Filips van Zwaben.
Doch Richard de L en Jan, zyn Broederen Opvolger,
Koningen van Engeland, verklaarden
zig voor Otto van Saxen, die hun Neef was,
en zeer van hun begunstigd werdt. Koning
Jan maakte byzonderlyk zyn werk, om den
aanhang van Otto te vermeerderen. En de
Graaf van Loon, die, veelligt, te vooren,rre*
gk zyn Vriend, Bisfchop Dirk, de zyde van
Filips gehouden hadt, fchynt van party verwderd
te zyn, op dat hy den Koning van
-ngeland te ligter beweegen zou, om hem
ftda te laaten volgen. Graaf Willem hieldt,
laarentegen, de zyde van Filips, 't welk dee-
:en bewoogen hadt, om te belooveu, dat hy
i ïem verlyden zou met de Leenen, die zyn
/ader en Broeder van 't Ryk plagten te hou-
c en (h). Doch hier van fchynt niets gekomen
t 2 zyn.
taoS. Filips van Zwaben, op den twee en twin-
' t [giten van Zomermaand des jaars 120S, te
1 lamberg, ongelukkiglyk vermoord zynde (i),
i :heen Otto geenen mededinger meer te zul-
Fredrik ] ;n hebben. Doch, in 't jaar 1211, werdt Fre-
de II. D nk, Koning van Sicilië, door den Pausfelvken
Worat T
Keizer. •*• ,egaat Sifnd, Aarts - Bisfchop van Ments, en
1211. e enige anderen, te Bamberg, tot Keizer ver,
koo*
(f) Oiptan, FUe apud ÏTEDAM p. 186.
htl p? ° 6T Pmp
? cpud C u T i ; E N S
Tróphdes de Brat,,
CO GUDE.FR13. MONACH. cd siitetn 1208.

VTlLBoEK. H I S T O R I E . '33$
kooren (&). De Graaf van Loon, die zyne '
Gemaalin nu wederom by zig hadt, en weinig
nuts meer van zyn Verbond, met Engeland
zag te trekken, fchynt, zo wel als de Bisfchop :
van Luik (/), zyn Leenheer wegens het Graaffchap
van Loon, kort hier na, tot de zyde van
Fredrik overgegaan te zyn (tri).
Graaf Willem, die, na de dood van Filips, de
zyde van Otto gehouden, en zig hier door Engeland
te vriend gemaakt hadt, wist zig van deeze
gelegenheid tc bedienen, en van deezen
Keizer de bevestiging te verwerven, „ in al-
,, le de Leenen, die de edele mannen, Floris
„ en Dirk, goeder gedagtenisfe, Graaven van
„ Holland, van 't Ryk plagten te houden."
De Brief, hier van verleend, is nog voorhan­
e n t e
den 001 Nieuwmegen, op den dertienden
van Louwmaand des jaars 1213 [1214],
gedagtekend. Onder de getuigen, die over
den zeiven gellaan hebben, worden Hugo van
Voorne en Willem van Teilingen genoemd.
Graaf Willem, 9
I.
Uraaf
-.odewyk;
ïoudt zyne,Graaf
Willem
Otto's
zyne.
xiir.
Graaf
Willem
in de
Ryksleenenbevestigd.
zig dus door Keizerlyke brieven
in zyne bezittingen bevestigd ziende,floot, Verbind»
nog in 't zelfde jaar, op den negen en twin- zig met
tigtlen van Lentemaand, een Verbond met Engeland.
Jan, Koning van Engeland, die nu op den
Graave van Loon geftoord moet geweest zyn,
waar by de Graaf beloofde „ den Koning te
„ zullen komen helpen, indien hy, in zyn
„ Ryk, van zyne Vyanden aangetast werdt:
„ hem
(k~) GODEFR MONACH. ai annum 1211.
CO /EGID. DE AUR. VAIXO Cap. C.
Qu) Epilt. Joann. Reg. Angl. inter A

334 V A D E R L A N D S C H E VIII.BOEK.
WiLLEM „ hem, ten alle tyde, vyf en twintig (3) ge- li
„ wapende Mannen, op zyne begeerte, te zul-
„ len toezenden, die, in Engeland, op 's
„ Konings kosten, dienen zouden: hem vry-
„ heid te zullen geeven, om, in geval van
„ nood, vyf honderd, of duizend of meer
„ mannen, in Holland en Zeeland, te laaten
„ werven, voor welker trouw, de Graaf in-
„ ftondt. De Koning droeg, daarentegen,
„ den Graave en zynen Erfgenaamen, ter Leen
„ op vierhonderd mark zilvers in 't jaar,
„ die, op Paaschtyd, te Londen zouden kon-
„ nen ontvangen worden. En Graaf Willem
„ verklaart zig, wegens dit Leen, een Leen-
„ man des Konings" (V). Dit Verbond werdt,
gelyk gebruikelyk was, ten zelfden dage, openlyk
afgekondigd; doch van Willems zyde niet
lang onderhouden.
XIV. Jan, Koning van Engeland, in 't jaar 1211,
Graaf om eenig wangedrag, en vooral, om dat hy
Willem
fteekt zig peigerde den Kardinaal Steven Langton, tot
in den
Aarts-
Co) Conv. Wilhelmi Com. Holl. int. Ait. Publ Anél To-n
[. P. I. p. 54.
(3) Door een gewapend man , man van wapenen , of
J peer werdt, in de Gedenkfchriften van deeze en de vol­
1 gende tyden, een Edelman verftaan, geharnast en te paar-
( le, nevens zynen Moet, beftaande in een Schildknaap,
j 'aadje, Lyfknegt en eenige Schutters, zo te voet als
I e paarde, 't Getal deezer laatften was ongelyk; doch
i 1 de oudfte tyden grootst. Een man van wapenen be-
1 ondt toen, gemcenlyk, uit tien Ruiters bchalven de
'oetknegten. Foiez Du Ccos Hifi. de Louis XI. Tom.
I . p. 16. Zo dat de vyfentwintig mannen van wapenen,
i ie hier beloofd worden , waarfchynlyk twee honderd en
x yfüg Ruiters, en een bekwaam getal Voetkaegten zulh
:u hebben uitgemaakt, '
s

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 335
Aartsbisfchop van Kantorberri, te verheffen
(j>), door Paus Innocent den lil, in den ban
gedaan, en van zyn Ryk vervallen verklaard
zynde, wilde Filips de II, Koning van Frankryk,
deeze gelegenheid waarneemen, om zig
van Engeland meester te maaken. De grooten
des Ryks en de Leenmannen des Konings
itemden zyn voorneemen toe, behalve Ferdinand,
Graave van Vlaanderen, die, heimelyk,
door Koning Jan, gewonnen was. Toen
Filips, derhalven, in den jaare 1213, de wapenen
opvatte, leedt Vlaanderen den eerilen
aaniloot. De Koning beloofde zig veel hulp
van Henrik, Hertog van Brabant, met wien
hy zig verbonden hadt. Doch Ferdinand was
gefterkt, met de hulp van Keizer Otto der
IV. en van Graave Willem van Holland, die
hier toe, uit kragt van zyn Verbond met Engeland
, verpligt fcheen geagt te worden; hoewel
't anders vreemd mogt fchynen, de Hollanders
den Vlaamingen te zien byftaan. Willen
egter begaf zig niet naar Vlaanderen, dan na
dat Ferdinand, uit zyn Graaffchap verdreeven,
en in Walcheren geweeken zynde, onzen
Graave bewoogen hadt, om met hem naai
Vlaanderen te keeren. De Franfchen hadder
reeds een goed getal van Vlaamfche Steder
bemagtigd, onder anderen Rysfel, 't welk var
i
de Vlaamingen eerst vrugteloos belegerd, doel
daarna egter ingenomen werdt. Allard vat
I
Borfele, een Zeeuwsch Edelman, werdt hier, ir
eenen uitval der belegerden, gevangen geno
men Qf). Henrik, Hertog van Brabant, werdi
i
(_p~) Vovez RAPIN Hift. d'Anglet, Tom. IJ. P. 3'ï»
MSYSHUS ad aimm " ' J .
ooi
WILLEM
I.
Kryg tus­
fchen
Frankryk
en Vlaanderen.

WILLEM
I.
4
1214. 1
J
\
1
i
Wordt ^
gevan- {
gen;doch •
weder-
c
3:5 V A D E R L A N D S C H E VHlBcïfe
ook binnen Brosffj belegerd, door de Graaven'
van Vlaanderen en van Holland, en eerlans
toe het aangaan van een Verdrag genoodzaakt,waar
by hy beloofde de zvde van Frankryk
te zullen verhaten. Om rent deezen tyd
ook, fchynt Graaf Willem het Verdrag in
den jaare no'o", tusfchen Filips van Vlaanderen
en Floris den IR, geflooten, door byzondere
brieven, bevestigd te hebben (r\
Nog voor 't einde des jaars 1213, behaalden
f kngeirchejij, wier Vloot', gedeeltelyk, onder
bevel van Graave Willem ftondt, ter Zee -
zo merkelyke voordeelen op de Franfchen, dat
tjilips goedvondt Vlaanderen te ruimen; Douai
dleen, van alle de Steden, welken hy gewonien
hadt, inhoudende. Doch in 't vozend
aar, zyne benden wederom derwaards^ge-
'oerd hebbende, viel 'er, by de Brug van
iouvines, tusfchen Doornik en Rysfel, een
elle flag voor, op den zeven en twintigften
an Hooimaand. De Vlaamingen en hunne
•ondgenoocen kreegen hier de nederlaag. Eermand
zelf werdt gevangen: ook Willem,
ïraaf van Holland, die, met eenige Hollan'
om ge- C
ers en Friezen, in Vlaanderen gekomen
fiaaku d
v 'as (Y), en veele andere Grooten; zo dat'er de
ivangenisfen, op veele plaatfen in Frankryk
g
a ede vervuld raakten ( 4j. De meefte gevan-
tr men en ook Graaf Willem, werden, federt,.
b
om
l* \ V
T 1 C r Jfi i - . M R T E N
i - &
ntTRAND. Tom. J. c.
COAtó. Aqu.cmtf ad an». 12,3 WEVER, ad mn £ h
U) By Du CHE^E (Tom. V. p. «68), vindt men
ee n L,yst van veelen deezer gevangenen . en van derzei*-
* vc r gevangemsfim Doch Graaf Willem wordt, in deezeff
L; at, niet gemeld.

Vifl.BoEk. H I S T O R I E . 337
om groot Losgeld , en onder belofte van nim­ WlLLESl
mer wederom tegen den Koning van Frank­ I.
ryk te zullen dienen, geflaakt. Koning Jan
zig met den Paus verzoend hebbende, onder
de harde voorwaarde van zyn Ryk voortaan
van den Roomfehen Stoel ter Leen te zullen
houden; werdt 'er een BeiTand van vyf jaaren
tusfchen Frankryk en Engeland geflooten,
waardoor ook de rust in Vlaanderen herfteld
werdt 0).
Het Verdrag, met Henrik, Hertog van Brabant
, gemaakt, werdt , tegen 't einde des
jaars 1214, gevolgd van een ander, tusfchen
hem en Graave Willem in 't byzonder. De
Graaf hadt, by zyne Gemaalin, Aleid van
Gelder, op den vierentwintigften van Zomermaand
des jaars 1210, eenen Zoon gewonnen
, Floris genoemd. Tusfchen dit Kind en
Magteld, Dogter van Hertoge Henrik, werdt
een Huwelyk geflooten, van welk de voorwaarden
begreepen zyn, in een Verbond van onderlinge
befcherming tusfchen den Hertog cn
den Graave, op den vyfden van Siagtmaand
des jaars 1214, re Antwerpen getekend. Zy
kwamen kortelyk hierop uit: „ De Bruid
„ zou Graave Willem in handen gefield wor-
„ den, en onder zyne befcherming blyven,
„ tot dat Floris oud genoeg zou geworden zyn,
,, om het Huwelyk te voltrekken. De Hcr-
,, tog zou zyne Dogter, in de plaats van vaderlyk
en moederlyk goed, tweeduizend vyf-
„ honderd mark, Keulfche munt, ten Huwe-
„ lyk geeven, die, by gedeelten, jaarlyks,
„ be-
•CO Foiez DANIËL. Tom. Ui. p. $58, 561, %fo, 5-5.
it. DEEL. Y
XV.
Hüwelyksverbindteniü
tusfchen
Floris vaa
Holland
en ÏVTagteld
van
Brabant.

WILLEM
I.
xvr.
Graaf
Willem
verzelt
den Zoon
des Ko­
nings van
Frankryk
op eenen
togt naar
Engeland.
338 VADERLAND SC HE VIII.BOEK.
„ betaald zouden worden, na dat Floris twaalf
„ jaaren bereikt zou hebben. Graaf Willem
,, zou, daarenboven, aan Magteld eene Bruids-
„ gaave van vyf honderd marken Hollandfche
„ munt, jaarlyks, fchenken, te ontvangen
,, uit de Graaflyke inkomften in Brederweer-
„ de, in • t Hof van Haarlem en in Arleder-
„ venne; doch ook niet voordat het Huwe-
,, lyk voltrokken zou zyn. De Hollandfche
„ en Zeeuwfche Leenmannen moesten, voor
„ de onderhouding van dit deel des Verdrags,
„ inftaan, en plegtiglyk zweeren, dat zy de
„ Landen van Graave Willem, voor Floris
„ en Magteld en derzelver Erfgenaamen, hou-
„ den zouden («)." Of de byzondere deelen
deezes Verdrags allen naargekomen zyn, is
my niet gebleeken. Doch het Huwelyk is,
naderhand, voltrokken.
Het deel, welk Graaf Willen in den Vlaamfchen
Kryg genomen hadt, bewees, dat hy,
tot dien tyd toe, zyn Verbond met den Koning
van Engeland houden wilde. Doch zyn verblyf
in Frankryk, geduurende zyne gevangenis,
fchynt hem gelegenheid gegeven te heb­
ben, om het te breeken. Hy hadt, om zy­
ne vryheid te bekomen, reeds moeten belooven,
dat hy nimmer tegen den Koning van
Frankryk dienen zou. Het gevolg der gefchiedenisfe
maakt het, daarenboven, vermoedelyk,
dat men hem, in een byzonder Verbond met
Frankryk tegen Engeland, heeft ingewikkeld.
Want toen de Engeliche Adel, in 't jaar
00 VMe BÖTKENS Troph. de Brabant, Preuv. p. 64. Coips
Dfplomat. Tom, 1. L p, 152. BOXUUKN. op REIOÏIUB. Li.
Dul, U. Co 5.

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 339
1215, befloot, Koning Jan van 't Regt tot'
de Kroon vervallen te verklaaren, en dezelve
Lodewyk van Frankryk, Zoon van Koning
Filips, op te draagen; en toen men, daarop,
in Frankryk, goedvondt, het Be/tand te fchenden,
en den Prins, in 't volgende jaar, met eene
Vloot naar Engeland te doen overileeken ,'
was Graaf Willem een der Grooten, die hem,
met zesendertig man uit 's Lands Ridderfchap,
nevens derzelver ftoet 00» op deezen togt
verzelde 00- Doch deeze onderneeming
flaagde kwalyk. Lodewyk werdt wel tot Koning
van Engeland uitgeroepen; doch de Paus
kantte zig zo ernftig tegen deezen Prins,
hem en zyne medeftanders, met naame Graaf
Willem 00> m
VILLES*
I.
1216.
e n
^ kan doende, dat hy van
de Kroon aftlaan, en naar Frankryk te rug
keeren moest.
Koning Jan, ondertusfchen, niet weinig
geiloord over de onderneeming van Graave
Willem, was op middelen bedagt, om 'er'
wraak over te neemen. Lodewyk van Loon
wist zig van deeze gelegenheid te bedienen.
Hy liet den Koning van Engeland weeten, dat
hy gezind was, wederom tot de zyde van Otto
den IV, die hy verlaaten hadt, over te
gaan, indien die Keizer hem, door open' brieven,
in 't bezit van het Graaffchap van Holland
en van zyne andere goederen, die hem,
door Graave Willem, onthouden werden, hcrftellen
wilde; beloovende hy, hem deswege
de
(v~) Zie hier voor, hl. 334. Aant. (3).
Xyf) MEYERUS ad annum I2ifi.
(.r) Epilt. Honorii Ui. P. apud MATTILSUM Analecï. Tom.
m. p. 131,13a.
Y a
Lodewvfe
/an Loon.
:oekt zig,
door Keizer
Otto»
in't bezie
van Holland
te
Joen her-
Hellen.

WILLEM
I.
340 VADERLANDSCHE VIII.BOEK,
de vereischte hulde te willen doen. De Koning
liet zig gereedelyk in, om hierover aan
zynen Neeve Otto eerien Brief af te vaardigen
, die nog voorhanden is (y). Doeh 'e blykt
'niet, dat deeze onderhandeling van eenig gevolg
geweest is. Ook was Otto's gezag in 't
Ryk reeds zo zeer verzwakt, dat Graaf Willem
zig weinig aan zyne opene brieven zou
hebben laaten gelegen zyn. Lodewyk, Graaf
van Loon, is, omtrent twee jaaren na deezen
c
i n
yd 00> den jaare \i 18, overleeden {5).
XVII. Graaf Willem zag zig, nog by 't leeven
Staat van den Graave van Loon, reeds zo vast
van 't
bevestigd, in het Graaflyk bewind over HolGriekfcheKeiland
en Zeeland, dat hy geene zwaarigheid
zerryk. maakte, om, in 't jaar 1217, op de Kruis­
^ '-ƒ7vaart naar Egipte te gaan. De voortgang van
le wapenen der Kruïsvaarderen was, federt
len aanvang deezer eeuwe, merkelyk gefluit
i rewecst, door de Griekfche Keizers, die be-
t lugt waren, dat de magt van 't Westen, in
t Oosten overgevoerd, hun te fterk worden,
« :n den ondergang huns Ryks naar zig fleepen
mogt.
O) Epift. Joann. Angl. Re;. & Epift. Walt. Bert.h.terAft.
HM. Angl. torn. I. P. I. p. 71.
Cz) MANTEL. Ilift. Loll" p. 155.
(5) Men heeft eer.' Brief, door Lodewyk, Graave
^ an Loon en Renekeii, op den derden van Wintermaand
t es jaars 1225, getekend. Doch in dit jaartal moet
t en misllag begaan zyn, of deeze Lodewyk is een ander
i eweest, dan onze Graaf. Want uit eenen Brief van
2 yncn Broeder Arnold, in den Jaare 121K, gegeven»
t lykt, dat hy tüe'ri reeds dood was. Vide ÏWMJLI
4 )per. Piplnm. Tom. II. Cap. LXVI. p. 850. & Cap.
I
X, p. 846.

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 341
mogt. Ook hadt de uitkomst geleerd, dat deeze
vrees niet ongegrond geweest was. Boudewyn
de IX, Graaf van'Vlaanderen, in den
jaare 1202 , nevens een groot getal van Vlaamfche
en andere Edelen (at), onder welken, ik
IFillem, Graave van Blenden, gehuwd met
Christina van Br ederode, genoemd vindt (b~),
naar 't Oosten vertrokken zynde, en Konthmtinopel
hebbende helpen bemagugen, was,
op den zeventienden van Bloeimaand des jaars
1204, tot Keizer gekroond (c). Sedert heeft
men eenen tyd lang, Griekfche en Latynfehe
Keizers in 't Oosten gehad, die eikanderen
alle mogelyke afbreuk deeden. Palestina
was ook in geduurige onrust, door de verdeeldheden
der Christenen. En zo lang de
opvolgers van Saladyn meesters van Egipte
bleeven, was 'er weinig kans, voor de Westerfche
Mogendheden, om Jeruzalem wederom
te bemagtigen. De Paufen drongen, ondertusfchen,
van tyd tot tyd, op het onderneemen
van nieuwe Kruistogten. Honorius
de III, in de Lente des jaars 1217, tyding
gekreegen hebbende, dat de Latynfehe Keizer
van Konftantinopel, Biet er van Cour ten ai,
jan Colo?nna, PausfelykeGezant, en verfcheiden'
andere voornaame Luiden, door Theodorut'Comnenes,
Griekfchen Keizer, gevangen
genomen waren, yverde zo fïerk in het voortzetten
van de Kruisvaart, dat An'dries, Koning
. : van
(

WILLEM
I.
Graaf
Willem
gaat op
den
Kruis-
togt.
342 VADERLANDS CUE VIII. BOEK.
van Hongarye, veele Bisfchoppen en Graaven
, en eene ongelooflyke menigte volks terilond
zee koozen. Willem, Graaf van Holland,
en Otto de II, Bisfchop van Utrecht,
begaven zig ook op den togt. De Graaf ftak,
met twaalf Schepen (d), uit de Maaze, van
voor Vlaardingen, in zee, op den negenentwintigften
van Bloeimaand des jaars 1217,
Een groot getal van Ingezetenen deezer Landen
verzelde en volgde hem. De oude Schryvers
geeven hun nog den naam van Friezen
00 : en melden, dat zy meest de Zeekusten
bewoonden, en, omtrent drie jaaren geleeden
, door de prediking van Meester Oüvier,
Scholaster van Keulen, tot het aanneemen van
het Kruis, bewoogen geworden waren (/').
Zy hadden zig gefcheept, in een groot getal
van Vaartuigen, by de Latynfehe Schryvers
van deezen tyd, Coggones of Koggen genoemd.
Naar Engeland overgeifeken; vereenigde de
Hollandfche en Friefche Vloot zig met de
Engelfche, onder 't bevel van George, Graave
van Wight, aan wien, federt, het opperbevel
over de gantfche Vloote werdt opgedraa-?
iren. Graaf Willem zou onder hem gebieden.
De Engelfchen ftaken, met eenen gunstigen
wind, eerst in zee; doch werden, eerlang,
ran eenen geweldigen ftorm beloopen, die dé
j neeste fchepen tegen de klippen aan ftukken
i meet. Graaf Willem volgde hen, met het
( )verig deel der Vloote, welke, in vier dage"
r
(d) Comit. Holl. Expcd. in Syriam, in MATTH. Anal. iüs.
I. p. 26.
CO GDDF.FR. MONACH. ad annum 1217.
ff) EMONIS Chroma in MATIH. Anal. Tom. II. p. 16,

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 343
gen, behouden te S. Matheus, eene Haven, WlLLïM
I.
meen ik, in Neder-Bretagne,aankwam. Hier
werdt den Graave van Holland het opperbevel
over de Vloote opgedragen; die, wederom zee
kiezende, meteen klein voordewindje, in zes
dagen, de Haven van Phare in Gallicie, waar
voor ik het tegenwoordig Ferol neem, bereikte.
De Kruisvaarders, hier voet aan land
gezet hebbende, trokken, in Bedevaart, naai
S. Jakob te Korapoftelle. Negen dagen nog,
werden zy, te rug gekeerd zynde, door tegenwinden,
in de Haven van Phare, opgehouden:
waarna de Graaf van Holland , du
't op Lisbon gemunt hadt, vernomen hebben
de, dat de wind, die derwaards gunstig was
de Vloot niet uit de Haven brengen kon, be
floot naar de Britannifche Kusten te rug o
keeren Dit gefchiedde; en men ondernam >
federt,' van daar, de reis naar Portugal, die >
met buijig weder, in vier dagen, afgeleg 1
werdt. ï)e Kruisvaarders deeden hier eers t
eene Haven aan, welke de Schryver, diei 1
wy volgen, Silere noemt, en kwamen, na ce
nio- verblyf aldaar, te Lisbon Og) De Poi
rageezen hadden thans veel te lyden van de 1
Konino- van Marokko, die hun het Slot va
Alcazar ontweldigd hadt, en hen noodzaakte
»
hem, jaarlyks, honderd Christen -flaaverM
leveren (h). Zo dra hadden derhalve de Pe e
grims geen' voet aan land gezet, of zy we: l-
den, van de Bisfchoppen van Lisbon en y2 n
Evora, en van de Portugeefche Edelen geb<
re) Comit. Holl. Exped. p. 26. &c.
(Ji) GoDEFR. MONACH. ad annum 1217.
y 4
I,

WJÏ.T.EM
1.
344 V A D E R L A N D S C H E VJÏI. BOEK,
den, om hen tegen dit geweld te verdedigen ,
sm het beleg van Alcazar te onderneemen.
Men was 't, onder de Pelgrims, niet eens
aver deezen voorflag. De meeste Friezen begeerden,
dat men den togt naar 't Heilige
Land, zonder verzuim, voortzetten moest,
m vertrokken met meer dan tagtig Kogfche-
>en (i): doch, door tegenwind', aan de Kus-
1
t en van Spanje gedreeven, bemagtigden zy de
1 laven van S. Maria, en behaalden eenige
a ndere voordeelen op de Saraceenen in Spanje
( k). De anderen, die te Lisbon gebleeven wa-
r en,^ onder welken ook de Graaf yan Holland
/as (7), ondernamen het beleg van Alcazar, op
G cn dertigften van Hooimaand, h Wynmaand
d aar aan volgende, werdt de Vesting eerst
o vermeesterd. Willem, Graaf van Holland,
g
if er den Paus kennis van, in eenen Brief,
d e nog voor handen is, en in welken hy zig
K onftabd der Kruisvaarderen noemt. Hy
fc hryfc 'er, onder anderen, in, dat mendePel-
S' ïms gebeden hadt, den Winter niet fiegts,
m iar den gantfehen volgenden Zomer, inSpan-
je te willen blyven, om de Saraceenen,, die zig
da ar, federt eenige eeuwen, gevestigd hadden,
ee helpen beftryden; „ waarin , Heiligde Va­
33 der, vervolgt hy, ik, als een gehoorzaame
5» Zoon, bereid ben, uwe bevelen ftiptelyk
33 naar te komen" r». p a u s Honorius, on-
dei tusfehen kennis gekreegen hebbende, dat
C
r
b
0 GODF.FR MONACH. ad rjinum i-> 17.
0 Cmv.it. HoUaml. Expcd. p. ? 9.
Sa-
i m
a m Ü t C a p
1 Zb^"' ' ° ' '
CAR
C*
$• 4
V c o l U
' «°4»« fa Ce* Ec,
1>E?Ü\- llonor. f. II. £p, 818. apud FLECRÏ Tom. XVI,

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 345
Safadyn, Soudaan vanBabilonie, dat is,Egip- tViLLEJl''
te, door de aankomst van eene groote menigte
Kruisvaarders, te Akre in Palestina, endoor
de vrees voor de Friefche Vloot, die men
dagelyks te gemoetrzag, reeds in verlegenheid
gebragt was, drong, in zyn antwoord
op deezen brief, gedagtekend den twaalfden
van Louwmaand des jaars 1218, fterk op 1218.
het voortzetten van den togt Graaf
Willem en de zynen (0) ftaken, derhalve,
op den laatften van Lentemaand, van Lisbon
in zee (/>), en kwamen, kort na Paafchen
, te Akre of Akko aan. Ook verzamelde
zig hier de Vloot der andere Kruisvaarderen,
die, voor hen, van Lisbon vertrokken
was, egter niet zonder veel op de
reize geleeden te hebben. Vyftig Kogfchepcn
der Duitfchcrs en Friezen ankerden 'er
ilegts, daar de Friezen alleen, met meer dan
tagtig zulke Vaartuigen, te Lisbon gekomen
waren. Jeruzalem kon niet wel in den Zomer
belegerd worden, alzo de Belegeraars
dan gebrek aan water hadden. Men belloot,
derhalve, eerst eenen togt te fchepe naar
Egipte te doen. Dit Landfchap was thans
alleen van drie fterke Steden voorzien, Da-
Togt
miate, Bahilon of Kairo en Akxandrie: en naar Da-
wanneer men het bemagtigd hadt, oordeelmiate.de men, zonder veel moeite, Syrië en Palestina
te zullen konnen overmeesteren. Kort
O) Epiff, Honor. P. II. Ep. 739. & 820. apud onnd p. 424
425.
(c~) MATTH. PARIS, cd annum 1217. OLIVER. Ilift. Pamaat.
C.:p. IV. oli. 1401.
CpJ GCDEFR. MQ^ACH. ad annum 1218.
Y 5
ns

WILLEM
JU
Gelegen
lieid van
Damiate,
34^ VADERLANDSCHE VIII. BOEK,
na den Hemelvaartsdag dan, Rak de Vloot
der Kruisvaarderen in zee, met eenen gunstigen
Noorden-wind, die haar in drie dagen,
aan een Eiland bragt, welk, in den
mond des Nylftrooms, voor Damiate lagfV).
•Damiate was eene aanzienlyke Stad in Neder-Egipte,
gelegen aan eenen arm van den
Nyl, die dwars voorby de Stad ftroomde.
Zy was, met twee - endertig hooge en een
groot getal van kleine Toorens en met dubbele
muuren en graften , gefterkt. Daarenboven
was 'er, tusfchen de Stad en het Eiland,
van welk wy fpreeken, midden in den
Nyl, op eene rots of klein Eilandje, eenfterke
Tooren geftigt, aan den voet van welken,
twee zwaare yzeren Ketens vastgemaakt waren,
die, met het ander einde, aan den buitenmuur
der Stad gehegt zynde, den droom, voor alle
in- en uitvaarende Schepen, flooten. De Soudaan
van Egipte trok veel voordeels van het
verleenen van vryheid, om Speceryen, langs
den Nyl, naar Europa en elders heenen, te
voeren; en hy deedt den ftroom openen of
fluiten, naar zyn welgevallen (V).
De Friezen en andere Kruisvaarders landden
gclukkiglyk, op het Eiland voor Damiate.
De Tooren, die tusfchen de Stad en het Eiland
ftondt, werdt terftond beftormd. Men
slantte de Ladders, in de Kogfchepen, die
i :egen den Tooren werden aangevoerd (s).
Doch van binnen fchoot men zo hevig met
ftee-
Cq) JACOB. DF. V,T R T A C 0 E p ! f c_ A c c n n > g ; f t <
1 EN. & DURAND. Thef. Tom. III. c 289.
CO JACOI:. DE VITRIACO Hifi. Oriënt. Libr. I. Os. 6.
CO «ÏPVMU Ilüt. Dami.it. Cap. Vlii. col. 1402.

7%S£S. j) e 3f riesJ le f

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 347
fteenen, pylen en (6) Grieksch vuur, dat de WILLEST"
Ladders om ver raakten, en, met volk met al, in I.
den droom Hortten. De Edelften onder de belegeraars
begonden den moed reeds op te geeven,
toen Meester Olivier van Keulen, de
zelfde, die de Kruisvaart in Friesland gepredikt
hadt, eenige arme doch vroome Friezen
riedt, op twee Schepen, aan eikanderen vast
gemaakt, een ongezien flormtuig toe te Hellen,
beftaande in een'houten Kasteel, welk, op
eene brug ftaande, rondsom gedraaid kon worden.
Dit gevaarre werdt, onder 't hevig fchieten
en vuurwerpen der belegerden, tegen den
Tooren aangevoerd. Men vindt aangetekend,
dat de gantfche toeftel uit aalmoesfen geftigc
e n
was (O* tweeduizend mark gekost hadt.
Het gelukte den Beleggeren het ftormtuig,
niet zonder gevaar, zo na aan den Tooren te
brengen, dat zy 'er den brand in kreegen.
Toen bemagtigdcn zy den Tooren ligtelyk.
Een Luiksch Edelman beklom hem 't eerst.
Deezen volgde een jonge Fries, die, met eenen
dorschvlegel gewapend, eenen vyandelyken
Vendrig ter neder velde, en hem het Vendel
ontweldigde. De menigte der aanvalleren,
hier op toefchietende, werdt den Vyand te
D e
magtig 00- bezetting, die uit tweehonderd
CO GODF.FR.. MONACH. ad annum 1218.
lu) OLlVBft. Hlft. Damiat:. Cap. IX. col. 1404.
(6) 't Vuurwerk, van welk men zig, ten deezen
tyde, veel in 't Oosten bediende, en welk hierom
Grieksch Vuur genoemd werdt, hadt de hoedanigheid ,
dat het, ergens gevat hebbende, zeer vast hegtte, en
bezwaarlyk te blusfehen was. Men weet tegenwoordig
jiiet, hoe het gemaakt werdt. Zie DANIËL Hifi. de
fretiee, Tom. IV. p. 132, H3-

WILLEM
u
348 V A D E R L A N D S C H E VUL'BOEK'.
derdenvyftig man beftondt, fneuvelde grootendeels,
en moesr zig, ten deele, gevangen
geeven. De Tooren ging over, op den vierentwintigflen
van Oogstmaand, na dat hy.
drie maanden, belegerd geweest was. De
Kruisvaarders hadden hem zo dra niet bemagcigd,
of zy verbraken de Ketens, die den
droom ilooten j waar door de Scheepvaart en
de toevoer naar 't Leger open gefield werdt
Damiate
belegerd
en ingenomen.
\
1
<
(
i
i
i
r
r
r
1
<
J
£
C
t
V
c
L i e
P e t e r
g nog eenen geruimen tyd aam;
;er t beleg der Stad ondernomen werdt. De
Saraceenen hadden zo veele Schepen, in den
troom, die de Stad van '

VIIÏ. BOEK. H I S T O R I E . 349
Stad vervolgens zo hevig, dat zy, eindelyk,
op den vytden van Sla^tmaand des jaars 1219,
aan hun overging (x). Doch zy bleef, weinig
langer dan twee-entwintig maanden, in
hunne magt. Op den agtden van Herfstmaand
des jaars 1221, werdt zy wederom door de
Saraceenen overmeesterd (y). Naderhand is
zy, in 't jaar 1248, ook met hulp der Friezen,
door Lodewyk den IX, Koning van
Frankryk, herwonnen: doch, nog in 't zelfde
jaar, wederom aan de Saraceenen afgedaan,
die haar geheellyk hebben doen flegten (z).
Graaf Willem is, vermoedelyk, kort na de
eerde inneeming van Damiate, naar Holland
te rug gekeerd, fchoon de oude Schryvers
zulks niet hebben aangetekend. Men leest zynen
naam, onder eenen Giftbrief van Kekei
Fredrik den II, getekend te Frankfort, op
den negentienden van Grasmaand des jaars
1220 (7), by welken, de Utrechtfche Kerk bevestigd
wordt in de vryheid van Tollen te
Tiel, den Zeetol alleenlyk uitgenomen (

WZIXEM
li
XVIII.
Onder­
zoek, of
de Haarlemmers
S5o VADERLANDSCHE VIII.BOEK;
niet lang na 't bemagtigen van Damiate, in Egipte
gebleeven is. Van de verrigtingen des
Bisfchops van Utrecht, op den Kruistogt,
vindt men niet anders gemeld, dan dat hy
het Slot van Cefarea heeft helpen herftellen
(&), en omtrent den jaare 1222, naar zyn
Bisdom, te rug gekeerd is (V).
Wy hebben de eerfte inneeming van Da­
miate, uit Schryvers, die by dezelve tegen­
woordig geweest zyn, een weinig uitvoeriger
te boek gefteid, op dat men van den netten
Damiate,
tyd en omftandigheden deezer Gefchiedenis,
door
middel die, in onze Kronyken, doorgaans, duister en
van Zaag- verward verhaald wordt, met te meergrond,
fchepen, sou konnen oordeelen. De overlevering heeft
hebben
li elpen menige omftandigheden van 't geval bewaard,
innee- lie met geene egte getuigenisfen te bevestiinen.
i gen zyn; doch hierom allen niet als onwaarag-
i
ig behoeven aangemerkt te worden. Men
i gelooft, in 't gemeen, dat de Haarlemmers,
< mder Graave Willem, Damiate hebben hel­
1 den winnen: 't welk zeer wel zyn kan, fchoon
c le oudfte Schryvers alleen in 't algemeen van
r ] riezen, niet van Haarlemmers in 't byzon-
c er, gewaagen. Ook is 't nog geene twee eeuwen
geleeden, dat men, in Haarlem, jaar-
] yks, de gedagtenis deezer inneeming vierde
( cT). De Haarlemmer Karmeliet, Broeder
J in van Leiden, is, zo ver my bekend is,
d e eerfte, die gefchreeven heeft, dat de Haar-
II :mmers, in 't beleg van Damiate, geweest
zyn
ff) REINALD. ad annum 1218. num. 18.
(O JÏEKA in Otton. U. p. 69.
d) ju,\n üaiav. Cap. XVLi. p. 434.

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 351
zyn (e). Hy leefde op het einde der vyftien-' VlLLKM
de eeuwe (ƒ). Doch hy verhaalt ook, en I.
niemant, meen ik, voor hem, dat de ketens,
die den Nylftroom flooten, door middel van
Schepen, met zaagen voor den boeg, verbroken
werden: dat, met het verhaal, welk
wy, van het verbreeken deezer Ketenen, uit
Ooggetuigen , gegeven hebben, niet wel
fchynt overeen gebragt te konnen worden.
Volgens dit verhaal, zyn de Ketens verbroken,
na dat de Tooren, aan welken zy met
het één einde vast waren, reeds bemagtigd
was. Maar wat fchyn heeft het, dat men
zig, op dien tyd, van Zaagfchepen bediend
hebbe, om deeze Ketens te verbreeken, die
immers ligter losgemaakt of door gevyld konden
worden ? Uit het berigt van eenen Schryver
der veertiende eeuwe (g), blykt wel, dat
men zig toen bediende van zeilende Schepen,
om Bruggen, Paalwerk en Ketens, in de ftroo •
men, te verbreeken. Doch hy meldt niet, dar
deeze Schepen zaagen voor den boeg hadden.
Ondertusfchen ziet men nog tegenwoordig eene
foort van afbeelding der Zaagfchepen, te
Haarlem, in de groote Kerk hangen. Ook gelooft
men, dat de Haarlemmers, ter gelegenheid
der inneeminge van Damiate, het Zwaard
en het Kruis, in hun Wapen, bekomen hebben
(//).
Graaf Willem, van den togt naar Egipte
te
fO JOANN. A. LEYDIS Libr. XVIII. Cap. 20.
Xf> TRITHRM. de Scnpc. Eccl. ia Joh. G. de LeyrUs.
MARIN. SANUT. Secret. Fidel. Crucis Libr. II. P. IV,
Cup. Vli. p. n8.
£ii ) JÜAN.N. A LEYDIS Libr. XVIII. Cap. 20.

55a V A D E R L A N D S C H E VIII.BOBK
WJfcLEM te rug gekeerd zynde, vondc het Land in vre*
I. de (O, gelyk hy 't gelaaten hadt. Doch hy
XIX. beregtte het, naauwlyks twee jaaren na zvne
Graaf
Willem
' fterft.
1222.
te rugkomst, ftervende op den vierden van
Sprokkelmaand des jaars 122" (k) Graaf
Willem de 1. heeft de Stad Dordrecht Jan
Heirvaart en Beden vry verklaard (/); doch
de Brief, waarby zulks gefchiedde, is, myns
weetens, nergens voorhanden.
Keuren
De oudfïe my bekende Stads Vryheden of
doorhem
aan Mid­ Keuren deezer Landen zyn, ook door Graadelburgve
Willem den I, en door>w/^, Graavfn*
gegeven. nc van Vlaanderen, gehuwd met Graave Ferdinand,
in 't jaar 1217, gegeven. Zy betreflen
de Stad Middelburg, in Walcheren:
welk Eiland thans, door de Vlaamfche en
Hollandfche Graaven, te famen, beregt werdt
I » Ongetwyifeld,gefchieddde dit, ïn gevolge
van zeker Verdrag; hoewel wy zulks nergens
gemeld vinden. By het Verdrag, in den
aare 1206, tusfchen de Graaven Lodewvk en
Willem, ten overftaan van Filips, Voogd van
Vlaanderen, getroffen, was reeds een goed
t
ieel van Zeeland aan Willem afgedaan "t
i
Dverige bekwam hy federt. Doch hy fchynt
Zeeland Üewesren-Schelde van Vlaanderen ter
j .een gehouden te hebben. Men vindt, dat
1
ïy 't Verdrag, in den jaare 1168, door Fi-
]
ips van Vlaanderen, met Floris den III, ge­
1
naakt, waarby Zeeland Bewesten-Schelde,
als
f/) MEMS STOKE in Willem I. U 77
(/. •) BEHA in Ou. 11. R. 0 O.
ft&%?nrr
I
l
, r E N
T~' ''>' '"- Dordrecht bi, 4,0.
m
H \m%?^T
Mtt
'
a
* :a U
1
> Tbétt,

VÏILBOEK. H I S T O R I E . 353
als een Leen van Vlaanderen, wordt aangemerkt,
bevestigd heeft. (ji). Doch wanneer
zulks gefchied zy, blykt niet. Veelligt omtrent
het jaar 1213, toen hy in Vlaanderen
was. En dan kon 'tzyn, dat men, ten zelfden
tyde, ;
ware overeengekomen, om Zeeland
Bewesten-Schelde, of Walcheren ten minfte,
te famen te regeeren. De Keuren voor
Middelburg, uit welken blykt, dat zulks, in
't jaar 1217, plaats hadt, komen, gedeeltelyk,
met de oude Friefche Wetten, overeen.
Dit is 'er de inhoud van. ,, De Ingezetenen
„ en derzplver goederen worden, door beide
,, de Graaven, in befcherming genomen. Op
„ het vegten , verminken, kwetfen , flaan
„ en fchelden; op de vredebreuk; op het
„ wederltaan van Schepenen, die vrede ge-
„ maakt, of vonnis geveld hadden; op het
„ veragten van den Ban, op het aanneemen
„ van wapenen, met een kwaad oogmerk,
„ buiten of binnen de Stad, by nagt of by
„ dage; op het verkoopen vanbedorven Wyn,
„ en op andere misdaaden,. worden geldboe-
„ ten gefield, ten behoeve des Graaven en
„ der Stad, en fomtyds ook ten behoeve der
„ Schepenen. Misdaaden, binnen de Stad,
„ of terwyl de Graaf tusfchen Eurnesfe enHe-
„ denesfe is (8), begaan, worden dubbel ge-
„ boet. Doch geenen zwaarder dan vierdubbel.
„ Allen Middelhurgeren, onder welken ook
„ de Bewooners der Haven, de Arne genaamd,
.„ begreepen zyn, wordt eenerlei Regt ge-
„ gund.
C») VJiic Tlicfaur. MARTEN. & DURAND. Tom. I. caU 103.-.
' (3) Zle\l\. Boek, bl. 251. Aant. (3).
II. DEEL. Z
WILLEM
ft

354 V A D E R L A N D S C H E VHLBOÉKS
WILLEM „ gund. Elk moet voor Schepenen te regt
li ftaan. Zo iemant, geroepen zynde, niet
„ verfchynt, fchoon zig in Walcheren be-
„ vindende/ wordt hy, tegen den eerfien
„ Regtdag, gedagvaard, en zö hy agterblyfr,
„ of, verfchynende, zig aan 't Vonnis niet
„ onderwerpt, wordt hy gebannen en zyn
„ goed verbeurd verklaard. Schout of Sche-
„ penen , eenen Klaager regt weigerende,
,, mogen, voor dat zulks verbeterd zy, ner-
„ gens Vierfchaar over f^annen. - Schepenen,
„ door den Schout, op den eed, vermaand
„ zynde, mogen geen Vonnis weigeren. Een
„ Burger, met een' Buitenman verfchil hcb-
„ bende, moet hem , voor Schepenen der
„ Stad, daagen; en verfchynt hy, hy moet
,, eenen Burger tot Borg ftellen. Van alle
„ zaaken, die door Schout en Schepenen niet
„ konnen afgedaan worden, vak beroep op
„ den Graave, die daarover met Schepenen
„ te regt zit. Drie mannen geeven getuige-
„ nis wegens een gefchil ter waarde van een
,, Pond: wegens gewigtiger zaaken, Sche-
„ penen, op den eed van drie Ooggetuigen.
„ Niemant mag getuigen dan die in de Stad
„ gehuisd en gehoofd is, en fchot betaalt. Al-
„ le Opdragt van Landen of Huizen moet
„ voor Schepenen gefchieden. Het bellier
„ der goederen van Onmondigen mag, door
,, niemant, aanvaard worden, ten zy hy Sche»
„ penen borg ftelle. Zo een Buitenman tegen
„ een' Burger gevogten heeft, moeten Schout
en Schepenen hem zoeken te bevredigen.
„ En zo hy weigert zig te onderwerpen, moe-
„ ten zy dc Stads Klok doen kleppen, en alle
s, Bus^

VIILBÖEK. H I S T O R I E . 355
Burgers doen uittrekken, om hem te dwin- WILLERÊ
„ gen. Die de Klok trekt, buiten gemeene «
,, bewilliging; eh die op het trekken van de
„ Klok niet verfchynt, zyn breukfchuldig.
j, Buitenluidert, in Middelburg gevogten heb-
;, bende, moeten voor Schepenen te regt
ftaan, en worden gebannen, zo zy 't weige»
ren. Een Middelburger, eenen anderen
„ weercldlyken Heer dan den Graave ver-
,, kiezende, verbeurt tien pond aan den Graa-
,, ve, en een pond aan de Stad. En over dit
„ gevai behoudt de Graaf het Oordeel aan zig.
„ Ook doet hy Regt, over gefchillen tusfchen
,, Buitenluiden en Burgers, op het Berigt van
,-, Schepenen. Geen Middelburger mag, in
„ de Graaffchappen van Vlaanderen en Hol-
„ land, gepand of vastgehouden worden, dan
„ om eigen misdaad." Het Opfchrift deezer
Keuren luidt aldus: In den naame des Vaders,
„ des Zoons en des Heiligen Geest s, Amen. Dee-
„ ze is de Wet der Burgeren van Middelburg,
,, Keure genaamd, bezwooren door hen, wier
„ naamen en zegels onder dezelve gevoegd
\, zyn." En aan 't einde der Keuren leest
men: ,, Vrouw Joanna, Graavin van Vlaani,,
deren, Willem, Graaf van Holland en hunne
Burggraaven van Zeeland hebben gezwoo-
,, ren, dat zy deeze Wet den Middelburgeren
„ onjckendbaar houden zullen. In V jaar des
;', Heeren, een duizend tweehonderd en zeven-
«,, tien (o)." Wy hebben den inhoud deezer
Keuren een weinig omllandiger te boek geiteld,
ö.n dat zy ons de oude gefteldheid der Regee-
£j) 7M CO*IIQRM OL IUICJRSB. I. D,c'., IU 129.

FLORIS
IV.
XX.
Floris d<
IV.
wordt
Graaf.
35.6 V A D E R L A N D SC HE VIII. BOER.
geeringe deezer Landen doen kennen. Men
zien 'er eenige overblyffels in van 's Volks aloude
woestheid, en te gelyk ook eenige blyken
van befchaafdheid, die allengskens toenam.
Ook leveren zy ons het oudite bewys
uit, welk my voorgekomen is, van he: becedigen
van 's Lands Voorregten, door den Graave.
De oudite Keuren 'en Handvesten der
andere Zeeuwfche Steden; zo wel als die der
Hollandfchen, welken eenige jaaren laater
gegeven werden, komen, in 't voornaamfte,
met deezen, overeen: waarom het niet noodig
zal zyn, dat wy 'er, in 't byzonder, van gewaagen.
FLORIS DE VIERDE, Zoon van Graave
Willem, die nu omtrent twaalf jaaren be-
• reikte, volgde zynen Vader in 't Graaflyk bewind
van Holland en Zeeland op. Buiten twyfel,
heeft hy, eenen tyd lang, onder Voogdyfchap
gedaan: misfchien wel van zynen moederlyken
Oom Gerard, Graave van Gelder,
die hem, in Bloeimaand des jaars 1222, verzelde,
toen hy de Krooning van denRoomsch-
Koning Henrik te Aken bywoonde (p), en
hem eerlang in den Stigtfchen kryg inwikkelde.
Twee jaaren was hy voor Graave erkend
geweest, toen hy, op zynen eigen grond, te
Loosduinen, een Nonnenklooster van de Cisterfienfer
Orde ftigtte. De Giftbrief, die, op
den vyfden van Bloeimaand des jaars 1224, getekend
was, werdt, onder andere Edelen,
door Bartholomeus van Haarlem, Jakob, Burggraaf
[ van Leiden J en Willem Molenaar beves-
00 Voyez EUTKENS Trophées de Brabant, Preuves p. 68.

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 3 5 7
vestigd O/)- Men ziet 'er uit, dat de Graaven
van Holland, ten deezen tyde, reeds Eigenaars
waren van den grond omtrent den Haage,
alwaar zy, omtrent dertig jaaren laater,
een Hof ftigtten.
Graaf Floris hadt nog niet lang-in 't Graaflyk
bewind geweest, toen 'er een hevige twist
ontüondt, tusfchen Otto den II, Bisfchop van
Utrecht, en Gerard, 'Graave van Gelder, in:
welken Graaf Floris oók betrokken werdt. i
De oorzaak wordt niet op eenerlei wyze ver­
haald. Sommigen willen, dat de Bisfchoppely-'
ke Amptenaars in Salland, door veelerlei knevelaaryen
,ih Graaven Leenmannen aldaar, tot
eenen opftand getergd, hadden, die, door den
Graave, werdt aangeftookt (r). Doch anderen
verhaalen ; dat Graaf Gerard den Bisfchoppelyken
, die. langs den Ryn handelden, te Loi>ed,
nu in 't gemeen het Tolhuis genaamd, te
zwaare Tollen doen afperfen, en daar door
ftoffe tot ongenoegen gegeven hadt. Egter
ftaan zy toe, dat de Sallanders ook klagtig
vielen over den overlast, dien zy lyden moesten
van 's Bisfchops Paarden, die, tweemaal
's jaars, op hun voeder kwamen aazen (s).
Zo hoog liep de twist, dat hy, niet dan door
de wapenen, fcheen te konnen bygelegd worden.
De Bisfchop, geholpen van zynen
Broeder, Graave Herman van der Lip, en
van Dirk, Bisfchop van Munster, bragt te
Deventer een Leger byeen, en rukte in Salland.
' By Herkelo, lagen .de Sallanders ver-
fchanst.
C?) Diplom. Vide in Siipplem-. MIRVEI Tam. II. Oper. Dipl.
p. Vide ë? MAÏIH. Anal. Tom. III. p. 437.
(r) BEKA h. Otion. II. p. Cg.
Cs) Aoonym. Uo lieb, LntiaJ; Cap. XVlil. p. 14.
z %
FLORIS
IV.
Onlusten
:usfchen
ien Bis­
fchop
?an Urecht
en
ien Graave
van
Selder.

FJ;O?-.IS
LV.
558 VADERLANDSGHE VIII-Boetf,
Bisfcho 3 Herman genaamd, en Dirk van Boekhorst zig
Otto d£ op hunne Sloten. De Landilreek ftondt toen,
U. over
'wii-.t de alomme, onder water: 't welk de enderneeSallanming
der Bisfchoppelyken te moeijelyker maakders.te.
Zy overwonnen egter deeze zwaarigheid,
doorwaadden 't verdronken Land, en overvielen
de Sallanders; die, zig te zwak bevindende,
voor een klein gedeelte gedood; doch by menigten
gevangen genomen werden. De twee
Slóten Voorst en het SlotBoekhorst werden toen
ook door de Stigtfchen bemagtigd. De Bisfchop
keerde eerlang als overwinnaar naar Deventer,
daar 't Leger afgedankt werdt (tj>
Doch in 't volgende jaar, werdt de Stryd hervat:
in welken de Graaf van Gelder zig nu
D? Gel openlyker mengde. Hy verbondt zig mctJVal-
derfchei
behaalB
eenig
voordet
op de
Stigtfchen.
1
fchanst. Ook hielden hunne voornaamite
Hoofden, twee Heeren van Voorst, beide
raven, Hertog van Limburg, Henrik, Graaf'
van Seinen of Saitt by Koblents en Floris den
l IV. Graaf van Holland. Ook liep het gerugr,
dat Engelbert, Aartsbisfchop van Keulen, die
nog onlangs, op bevel van Keizer Fredrik den
II. 00 > het gefchil over de Tollen te Lobed,
tusfchen den Bisfchop en den Graave van Gelder
, hadt bygelegd 00»
n u
dien Graave, die
zyns Moeders Broeders Zoon was, onder de
hand hulp toefchikte. Graaf Gerard hadt
eerlang, omtrent den Ryn, een Leger van"
tweeduizend Ruiters cn een goed getal van
Voetknegten byeen gebragt; zonder dat hier
Hollanders onder waren. De Bisfchop hoopte
f'O Anonvm. de Heb. Ultraj. Cap. XVMT. t>. 14, 15.
(K) Diplom. Fricljr. IT. apiid HJtDAM p. 197.
Cv) Ancmym. de Relj.'Ultraj. Cap. XV1I1. p. 14.

Wml BOEK. H I S T O R I E . 359
te op onderfiand uit Brabant en Vlaanderen;
doch die miste hem. Des moest hy zig met
de hulp zyner voorige Bondgenooten vergenoegen
: waar by nu zyn Broeder Gerard, Aarts-
Msfchop van Éreemen, nog eenig Krygsvolk
voegde. Bisfchop Otto beloofde foldy, om
't Volk tot den Krygsdienst aan te moedigen:
doch hy kon in alles niet meer dan duizend
Ruiters en een bekwaam getal Voetknegten
byeen brengen. Dit Leger werdt, in twéé
hoopen, verdeeld, en ter wederzyde van het
Water de (o_) Hunepa gefchaard. Doch Graaf
Gerard, veel magtiger zynde, verdreef deeze
benden zonder moeite, noódzaakende den
Bisfchop de wyk te neemen naar Deventer:
welke Stad eerlang belegerd werdt (w).
Ondertusfchen werdt het Stigt, aan twee
andere oorden, door de Gelderfehen en de
Hollanders, ontrust. Aan den kant der Veluwe,
waren egter de Stigtfchen te fterk, en
noodzaakten de Gelderfche Ruiters, de Landflreek
te ruimen. Graaf Floris hadt eene Vloot
Schepen uitgerust, die, langs de Lek, naar
boven gevoerd, en gebruikt werdt, om eenen
inval in 't Stigt te doen aan de Westzyde.
Onder anderen werdt de * Stede 't Gein en
het Bisfchops Huis aldaar aan de vlam opgeofferd.
Eerlang werdt 'er egter een Beiland 1
FLORIS
IV.
De Holanders
vallen in
't Gein,
* Villa.
/"rede
getroffen, voor eenen geruimen tyd; en fe­ asfchen
dert, t Stigt ei)
Selder,
(w~) Anonym. de Reb. Ultraj, Cap. XIX. p. 15.
(9) Dit watertje viel, by Deventer, in den Ysfel. De
naam is nog bewaard in een geweezen Klooster daar omtrent,
in 't gemeen Tonnepe; doch beter Ten Hmnepe
genaamd. Vide ALTING. Notit. Oermari, ipfer, Y, II»
¥> 99>
? 4

Fl-ORIS
IV.
Ï2J5.
$60 V A D E R L A N D S C H E VIII.BOBS;
den, door bemiddeling van den Pausfelyken
Gezant, Koenraad, Bisfchop van Porto, eene
vaste Vrede f » De Graaf van Gelder ftondt,
by deeze gelegenheid, zyn Regt tot hetDrostampt
van Saliand, welk hy van Gerard van
Boekhorst gekogt -hadt., aan den Bisfchop van
Utrecht af: welke afiland, den twintigften van
Sprokkelmaand des jaars 1226, door den
Roorasch Koning Henrik, Zoon van Keizer
Fredrik den [I, bevestigd werdt (j). Doch
de Bisfchop gaf den Graave, daarentegen, twee
duizend mark zilvers (z), een vry eigen goed
in Eist, en,een in Odelenberg f». De overige
openltaande gefchilJen, tusfchen den Bisfchop
en den Graave, waren reeds, by eene
overeenkomst, op den negentienden van Wynmaand
des jaars 1225, in de Noda of Grebbe,
aan den oever des Rynftrooms, getekend (Z>),
van wederzyde, aan goede mannen verbleeven.
Met Graave Floris den IV. werdt, ten
zelfden tyde, gehandeld. De Bisfchop moest
hem agt honderd ponden tellen, voor welke
fomme, zekere Hollandfche Dienstmannen,
tot onderhoorigcn des Bisfchops, verklaard werden
O). Wegens het leggen van zeven Huizen
-in den (1) IVendeldyk, was ook gefchil
ont,-
O) Anonyin. de Rel,. Ultraj. Cap..XX. p. 16.'BEKA hOtu
II. p. 70.
Qyj Diplom. Henrici apud HEDAM p. ro 7. Vid' & MAT,
THAÏUM ad Anonym. de Reb. Ultraj. * 144.
O) Anonyin. de Reb. Ultraj. Cap. XXV. p 2j
(>) Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. XXI. p. 16.'
C_b) Apud HEDAM p. irjtf.
(. c ) Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. XXI. p. jfi.
(1) Floris de IV. heeft eenen kostbaaren Dyk jrelegd,van
Amerongen tot Schoonhoven, langs den Ryn
en Lek. Doch deeze is de Wendeldyk niet geween
Ook

VHI.BOEK. H I S T O R I E . 361
ontdaan, beweerende Graave Floris, dat de
Bisfchop vier van die fluizen leggen en onderhouden
moest; terwyl de Bisfchop flegts
tot het onderhoud van drie Huizen verftaan
wilde. Doch den zes en twintigften van Louw­
(\d~) Inftrura. Compofit. Vide apud HEDAM p. 200.
Ook fchynt hy, eerst eenige jaaren na het maaken van
dit Verdrag, geiegd te zyn. Zie BEKA in Ottone Hf.
p. 75. De Wendeldyk is, naar alle waarfchynlykheid,
de Dyk geweest, die, langs het Y, van Velzen, tot
digt aan Muiden, loopt: in welken, al van ouds, Sluizen
gelegd zyn, onder anderen, om het Rynwater, dat,
federt het verftoppen van den uitloop by Katwyk, dikwils
over zyne Oevers liep, geregeld te loozen. In de
veertiende eeuwe, kwam men overeen, dat het Stigt
twee deezer fluizen bekostigen zou. Handv. van ïiy.i-
Iand, bl. 12, 15, 17. Begin, Foortg. en Einde der Erfgraafl,
Bedien, bl. 88.
Z 5
FLORIS
IV.
XXI.
Over-,
eenkomse
met Holmaand
des jaars 1225, kwam men overeen, land,we­ „ dat vier mannen des Graaven, met naame gens het
„ Willem van Teilingen, Willem van Eg- leggen
van Slui­
„ mond, • Hugo van Naaidwyk, , en Jakob,
zen in
„ Burggraaf van Leiden , zouden moeten den Wen­
„ zweeren, dat de Bisfchop gehouden was deldyk.
„ vier Sluizen te leggen, in welk geval hy
„ zig naar hunnen eed gedraagen zou: doch
„ zo zy den eed weigerden, zou een van de
„ vier Bisfchoppelyke Raaden,.die over dit geo
u
„ fchil gehandeld hadden, te weeten, W "
„ - ter, Proost van S. Pieter, Gozewyn, Proosi
„ van S., Jan, Gysbrecht van Amftel of Ar-
„ nold Loef, by eede verklaaren moeten, hoe
„ 't met de zaak gelegen ware, waarnaar mer
„ zig wederzyds zou moeten fchikken 00-'
Bisfchop Otto was naauwlyks met de Graa­ xxir.
ven van Gelder en Holland bevredigd, of hy Groninger
en
werdi
Drent-

FLORIS
IV.
Sfo V A D E R L A N D S C H E VIII.BOEK;
werdt in eenen nieuwen Kryg ingewikkeld y
waar in hy hunne hulp behoefde. Egbert,
fche On • Burggraaf van Groningen, was, ten deezen
lusren. i'yde, oneenig met de Gelekingen, een ryk en
magtig Geflagt daar ter Stede. Dit liep zo
ver, dat de wederzydfche aanhang, t'eenigen
tyde, op de markt, handgemeen raakte. De
Burggraaf behieldt hier de overhand. De Gelekingen
zagen, federt, naar hulp uit, en
vonden Rudolf, Slotvoogd van Koeverden,
gereed, om hen by re fpringen. Men hadt
voor,- Egbert in zyn Huis té overvallen, en
te dooden, of ter Stad uit te jaagen. Bisfchop
Otto kreeg ondertusfchen kennis van deeze
oneenigheeden, en begaf zig, in aller yl, naar
Groningen, alwaar partyen voor hem gehoord
werden, en de twist, in fchyn ten minfren,
bygelegd. Doch Rudolf van Koeverden,
die geene vrede zogt, bewoog eenigen der
Gelekingen, om hun woord in te trekken (e).
De Bisfchop kon, voor zyn vertrek, niet anders
te wege brengen dan een beftand, 't welk
tot zyne wederkomst duuren zou. Egbert ondernam
, na verloop van eenigen tyd, een Slot
op te werpen, te Glumme, nu Glimmen genaamd,
niet verre van Groningen: welk bedryf zyne
partyen hielden te ftryden met den inhoud van
't beftand. Straks was Rudolf met de Drenters
op de been. 't Slot werdt belegerd, bemagtigd,
ten gronde toe afgebroken, en Egbert
genoodzaakt, naar Friesland te wyken.
Hier wist hy egter, binnen kort, zo veel
Volks by een te brengen, dat hy 't beleg van
O) Aaiionym. dc Reb. Ultraj. Cup. XXII. p. 17.
Gro ?

^ÏÏLBOEK. H I S T O R I E . 8*3
Groningen, daar Rudolf nu 't opperbewind FI.ORIJ
hadt, onderneemen durfde. Ook gelukte het IV.'
hem, eerlang, de Stad te overmeesteren, die,
grootendeels, door de vlam, vernield werdt.
Egbert liet toen de S. Walburgs Kerk van
nieuws verfterken, en wilde geene andere lnwooners
in Groningen dulden, dan die zyne
belangen toegedaan waren.
Rudolf en de Gelekingen,- die de Stad
hadden moeten ruimen, fpaarden egter moeite
noch kosten, om Egbert eene kans ai
te zien (/). De Bisfchop, van hunnen toeleg
verftendigd, hadt eenige Ruitery, in Salland
geworven, geplaatst in Umme of Ommen,
om Rudolf te fluiten, doch deeze ver
fioeg de Sallandfche Ruiters met weinige manfchap,
en baande zig den weg, tot het beleg var
Groningen, welk, met een aanzienlyk Leger -
te Dalen, te Loon, en in andere Plaatfen var 1
Drente niet alleen, maar ook te Steenvoort, it
Goor, en elders geworven, ondernomen werdt
De Gelekingen voegden 'er zelfs nog een goec
deel Friezen by. Groningen werdt, eerlang, Z( »
zeer in 't naauw gebragt, dat Bisfchop Ott<
genoodzaakt werdt, aan alle kanten, naa
hulp uit te zien, en binnen en buiten he
Stigt Krygsvolk te doen verzamelen. Graa f De Graa-
Gerard van Gelder, zo onlangs met hen l.ven van
verzoend, boodt hem, in perfoon, zynei I Holland
dienst aan. De Graaf van Holland voorzaj en Gelder
> helpen de
hem van een goed deel Krygsvolk. Zo dee • Stigt­
den verfcheiden' andere Heeren. Alle dee fchen,
ze benden verzamelden zig te Ommen, al
(f) Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. XXIV. p. 17, 1?.
waa r

364 V A D E R L A N D S C H E VIII.BOEK.
FLORIS
IV.
waar zy, door den. Bisfchop, gemonfterd
werden. Voorts trok hy met zyn Leger naar
Nyenftede, alwaar federt het Slot Hardenberg
gettigt werdt, van daar naar Bergen, en eindelyk
naar Aten, alwaar hy zig nederfloeg.
De Leeftogt en Krygsbehoeften werden het
•Leger, m eene groote menigte van Vaartuigen,
langs den Vegtftroom in Salland, nagevoerd.
Op het gerugt van 's Bisfchops aantogt,
brak Rudolf op van voor Groningen,
en floeg zig, by Koeverden, niet verre van 't
liisfchoppelyk Leger,neder. De wederzydfche
•Legers werden, door een moeras, dat niet boven
eene halve myl wyd, en met geen geboomte
noch kreupelbosch bezet was, van een
gelcheiden. Eer men handgemeen raakte ,
werdt er over een Verdrag gehandeld; doch
migteloos. De Bisfchop verklaarde de goederen
van Rudolf en eenigen van zyne maag-
[cnap en aanhang verbeurd; doch dit baarde
1226. verbittering, geen' fcbrik. Op den zeven en
:wmt,gften van Hooimaand des jaars 1226,
verdt de ftryd van 's Bisfchops zyde aangehangen
(2). Rudolf van Goor voerde de ben-
<
a a n
'
e n w e
rdt van den Bisfchop, die 't
olk, door 't vergunnen van anaaten, en 't
1
chenken van den Herderlyken zegen, ten ftry-
c
le hadt aangemoedigd, van den Graave van
<
melder, en van t gros van 't Leger, tot aan 't moe-
r
is gevolgd, t Gevegt begon hier in 't water.
ven" i e
i aarteken
!r S
vcr/eerdiyn in eLen ^f&
De

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 36*$
Dc Bisfchoppelyken, die meest allen zwaar ge­
wapend waren, fchooten verre te kort, en werden,
door de Drenters, van verre met pylen
en lanfen, van naby met zwaarden, by me­
nigten omgebragt. De fchrik en wanorde Neder­
werdt haast zo groot in 'tBisfchoppelyk Leger, laag en
dat men 'er alomme aan 't viugten floeg; 't Dood van
Bisfchop
welk in 't moeras moeijelyk en gevaarlyk was.
Otto den
Ook verdronk 'er een groote menigte volks. II.
De Bisfchop zelf werdt gegreepen, en na 't
uitftaan van verfcheiden' mishandelingen,
wreedelyk omgebragt. Men fchoor hem, met
een zwaard, de Priesterlyke kroon van 't hoofd,
dat 'er vel en vleesch aan hangen bleef, Hak
hem den hals af, en dompelde hem toen in 't
water, 's Bisfchops Broeder, Dirk, Proost van
Deventer en Oldenzeel, ilierf aan eene zwaare
wonde in 't hoofd, en werdt naderhand te
Deventer begraaven. De Graaf van Gelder
en Heer Gysbrecht van Amflel, ook gekwetst
zynde, werden gevangen naar 't Leger van
Rudolf gevoerd. De voorraadfehepen, die
op de Vegt lagen, vielen ook den Drenteren
in handen. Kortom de nederlaag der Stigtfchen
was volkomen. Zy verlooren 'er vier
00 of vyfhonderd man in 00- Doch het verlies
van de andere zyde wordt nergens begroot.
Het Lyk des Bisfchops werdt den zynen
overgeleverd, en in de S. Maartens Kerke
te Utrecht begraaven.
Terwyl de Utrechtfche Geestelykheid .ver­ XXIIL
gaderd was, om eenen nieuwen Bisfchop te ver­ Wilbrand
kie worde
rt) Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. XXV. p. ki. GODEFRID.
MONACH ad annum 1227.
(,hj BEKA in Otton. II. p. 70. De vermeerd. BEKA bl. 133,
FLORW
IV.

FLORIS
IV.
Bisfchop
van Utrecht.
]
$66 V A D E R L A N D S C H E VIILBoÊis,
kiezen, werden Graaf Gerard van Gelder en Heef
Gysbrecht van Amftel ^ die nog niet volkomen
geneezen, doch, voor zekeren tyd, op hun
woord van eer, ontflaagen waren * op bedden ,
midden in 't vertrek gebragt: daar zy, door
ernltig fmeeken en het vertoonen hunner wonden,
te wege bragten, dat Wilbrand, Bisfchop
van Paderborn, en Bloedverwant der Graaven
van Gelder en van Holland, tot Bisfchop van
Utrecht verkooren werdt. Graaf Fto"ris,die,
nu zestien jaaren oud zynde, by deeze verkiesing
tegenwoordig was, gaf 'er ook zyne ftem
:oe (ï). Wilbrand was dapper en fchrander,
;n geoefend in den Kryg. Men verwagtte
lerhalve van hem, meer dan van iemant,
le verlosfing der gevangen Heeren, en de
lerftelling van de vervallen' zaaken des Bisloms.
Ook was hy naauwlyks, met 's Paufen
/erlof, van 't Bisdom van Paderborn, naar
kt van Utrecht, overgebragt, of hy rustte
sïg toe ten üryde tegen de Drenters. De gerangen'
Heeren werden haast op vrye voeten
verteld (£). Doch 't leedt nog eenige jaaren,
;er hy de Drenters bedwong Q). Rudolf van
i
i Coeverden viel hem, in den jaare 1230, in
i
ïanden, en eindigde zyn leeven op een Rad
'?«)• En in 't zelfde jaar, werdt 'er een voor-
i
ïeelig Verdrag voor den Bisfchop met de
i
Drenters getroffen («)•
Om«
(Q Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. XXVI. p. 22.
\k) Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. XXIX. p. 24.
( O GODÈFR. MONACH. ad annum 122»
(in) Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. XXXV. p. 31. GODEFRJ
lONApH. ad annum 1231
f») Anonym. de Reb. Ulrnrj. Cap, XXXVIII, p. 35. BE-KA
1 WiUibr. p. 72, fif

VIII. BOEK, H I S T O R I É ; 367
Omtrent deezen tyd, ontdekte men, in 't
Aartsbisdom van Breemen, onder de Stadingers
, die, op de grenzen van Friesland en Saxen,
XXIV.
aan de Wezer, waarnu de Graaffchappen Ontdek-
Oldenburg en Delmenhorst leggen, woonden, king van'
eene zo­
en in verfcheiden' andere deelen van Duitschgenaamland, met naame aan den Rynkant, eene zoodeKettegenaamde Kettery, die veel gerugts maakte, ry onder
en, onder anderen Graaf Floris en de Hollan­
de Stadingers,ders
in de wapenen hielp. Onze oude Schryvers
fpreeken weinig van de eigenlyke reden,
om welke de Stadingers in 't vermoeden van
Ketterye geraakt waren, Sommigen vernaaien^
dat zeker Priester onder hen, van eene aanzienlyke
Vrouwe, op Paaschdag, te gering een
gefchenk ontvangen hebbende, haar den Offerpenning,
in plaatfe van het misbrood, m
den mond ftak; 't welk haaren Man zo zeer
vertoornde, dat 'er een oproer in de Plaats
uit ontftondt, in welk de Priester omkwam.
En deeze daad, ongeftraft blyvende, zou by
den Aartsbisfchop van Breemen, zo euvel genomen
geweest zyn, dat hy 'er de Stadingers
allen om in den ban zou hebben gedaan (0):
waar na men hun ook den blaam van Ketterye
aanwreef. Doch ons is, na het nafpooren der
egtfte Gedenkfehriften, waarfchynlykst voorgekomen
, dat zy byna geheel ten onrcgte van
Ketterye befchuldigd zyn, en, voornaamlyk,
om gefchillen wegens de inkomften en het
Regtsgebied des Aartsbisfchops van Breemen,
in den haat geraakt waren (ƒ»)• 't Zal der moeite
wel
Co") WILHELM. PROCUR-AT. ad annum 1234.
Cp) Vidi H.ERM. CoiiNERi Chron, ad annum 1231. 133a. c,
£DÏ, S63.
FLORIS
IV.

3(58 VADERLAND SC HE VIILBOEI*
FLORIS wel waardig zyn, dit een weinig omftandiger
m te toonen.
Staat en De Stadingers of Stedingers bewoonden
liiftorie eene Landftreek, die nog Stedingerland ge­
van de
naamd wordt, en, oudtyds, een gedeelte van
Stadingers.
Rustingerland uitmaakte (q). Men rekende
ze ook" onder de Friezen (r). Gerard, Aartsbisfchop
van Breemen, hadt, om de Stadingers,
die, zo hy waande, in 't weereldlyke,
zo wel als in 't geestelyke, onder hem
behoorden te ftaan, te beter in bedwang te
houden, in 't jaar 1213, een Slot, Sluttere
genaamd, geftigt in hun Land (j), welk
Slot door de Stadingers, federt, om verre
gehaald was De Graaven van Olden­
burg, den Aartsbisfchop geen weereldlyk bewind
willende toeftaan over Stadingerland,
welk zy, als een gedeelte van hun Graaffchap,
aanmerkten, hielden den Stadingers
de hand boven 't hoofd, en verdedigden
hen, tegen den Aartsbisfchop. De Stadingers
waren, gelyk de Friezen, tot welken
zy behoorden, yverige voorftanders hunner
vryheid, en hadden 'er, reeds in de voorgaande
eeuwe, verfcheiden' blyken van gegeven
(«). 't Was dan niet vreemd, dat
zy, ook nu, den dwang des Aartsbisfchops
niet hadden konnen dulden. Doch deeze
vat-
(Chron. O'denburs;. P. II. Cap. I. p. 97.
( r ) Pnc'TA SAXO de Geit. Caroli Ma,tn. ad annum 793.
O") Ctiron. Oldenburg. P. U Cap. XIX. p. 62.
(O HENR. WOI.TERI Chron. Ralied. int. MEIBOMH Rer.
German. .Script. Tom. II. p. 98.
O} VU* J. ü. Rn TER. dePr.go Steding& Stcdirigis.p. 17,

Vill. BOEK. H I S T O R I E . 3^9
vatte de wapenen tegen hen op, in 't jaarl
jaap, met zulk een' uitflag, dat hy, in een
hevig gevegt, de nederlaag beliep O)-
Graaf Borchard van Oldenburg, federt den
Kerkvoogd zynde bygefprongen, werdt, in
't volgende jaar, door de Stadingers, overwonnen,
en verloor tweehonderd man in
den ftryd (w). De Aartsbisfchop, ziende,
dat zyne magt niet heiland was, tegen de
Stadingers, was op middelen bedagt, om
den Paus, en, door deezen, eenige andere
voornaame Heeren op zyne zyde te
winnen. ,
't Was, ten deezen tyde, in verfcheiden
deelen van Duitschland, en onder anderen,
ook in Friesland, in gebruik geraakt, menfchen
van allerlei Haat en rang, over Ketterye,
aan te klaagen, te onderzoeken, en
zelfs ter doodftraffe te vorderen (x). Allermeest
yverden hier in de Predikheeren
of Dominikaanen, en de Minderbroeders of
Franciskaanen: met naame de eerften; wier
orde, in den jaare 1216, door Dominikus,
eenen Spaanfchen Monnik, ingefteld was, om
tégen de Ketteryen te prediken. Doch hy en
zyne Opvolgers maakten, federt, met Pausfelyke
magt, gefterkt, hun meeste werk, om
menfehen, die eenige nieuwigheid leerden,
in 't Geloof te onderzoeken : welk bedryf,
met
O) Chron. Luneburg. in Colleél:. ECCARD. Tom. I. C. 14043
1405. _
O) Chron. Luneburg. C. 1405. HERMANNI CORNER*
Chron. ad annum 1231. C. K62.
f» Addit. ad LAMB. SCHAFNAB. ad armós 1232, 1233.
IL DEEI,. Aa
'LORIS
IV,
Dofprong
Jef In.
luifitit

FLORIS
IV.
Befchuldigingen
tegen d
Stadingers.
370 V A D E R L A N D SC HE VIILBOEKÏ
met het gene 'er aan vast was, federt, derï
naam van Inquifitie of Onderzoek kreeg. Zulken,
die zy fchuldig hielden, werden veroordeeld
, en dikwils aan den weereldlyken Regter
overgeleverd: waarna zy, gemeenlyk, ten
vuure gedoemd werden. Of hadt zig eene gantfche
Stad of Landftreek aan waare of gewaande
Ketterye fchuldig gemaakt; de Paus deedt
'er Kruisvaarten tegen prediken, gelyk eertyds
alleen tegen de Ongeloovigen plag te gefchieden;
en geheele Volken werden te vuur
en te zwaard verdelgd. De Dominikaaner
Monnik Koenraad van Marpurg, deedt thans,
hier te Lande, veele Menfchen om Kettery
ten vuure doemen: doch, naar 't getuigenis
zelfs van Kerkelyke Schryvers, die deezen tyd
beleefd hebben, fommigen te regt, anderen
ten onregt (c), en met zo veel ontydigen
fpoed, dat de befchuldigden naauwlyks gehoord
waren, of zy werden veroordeeld en
gedood (d).
De Aartsbisfchop van Breemen bediende
zig van deeze omftandigheden, om de Sta-
-dingers by den Paus, Gregoor den IX, van
Ketterye te befchuldigen. De meeste Schryvers
komen hierin overeen, dat hunne Kettery,
voornaamlyk, beftondt, in het weigeren
van de Tienden aan den Aartsbisfchop: 't welk
nogtans min vreemd gevonden kan worden, als
men aanmerkt, dat zy het weereldlyk Regtsgebied
der Kerke van Breemen niet hebben
wib
(O Pesta Archiep. Trevir. Cap. CLXX. int. MART. 5C Dü»
RAND. Ver. Monuin. Tom. IV. c. 242.
00 GOBEFR. MoNACfl. gt! «mium Ï232.

VIILBöEit. H I S T O R I E . 37*
willen erkennen, en den Huize van Oldenburg Fkoiite
meer genegen waren: waarom zy den Aarts­ Vti
bisfchop ook veelligt geweigerd hebben * 't gene
hem, naar het Kerkelyk Regt dier tyden,
geoordeeld werdt toe te komen. Anderen
fchryven, dat zy, Graave Otto van Oldenburg,
die een Slot, in hun Land, bewaarde, en
wiens Volk eenige baldaadigheid omtrent hunne
Vrouwen eh Dogters gepleegd hadt, verjaagd
hebbende,,en daarover van den Aartsbisfchop
in den ban gedaan zynde (e), des*
onaangezien, de Kerkdienfien hadden byge-
Woond: 't welk, in dien tyd^ voor eene
ongehoorzaamheid, die erger was dan Afgoderye,
gehouden werdt (ƒ), en daarom, zé
\ fchynt, gelegenheid gaf, dat men hun vart
eigenlyke Afgoderye en Duiveldienst befchuldigde
(g). Doch uit eenen Brief yan Paus
Gregoor (jY) blykt, dat men hem beuzelagtige
en gantsch ongelooflyke dingen van de
Stadingers hadt diets gemaakt: by voorbeeld,
„ dat zy iemant, die tot hen overkwam, eerst
3, eene groote Padde, daar na een' bleek', ma-
,j ger' man deeden kusfen; waar op hy yskoud
„ werdt, en 't gantfche Kathólyk Geloof ver-
„ gat: dat zy, daarna, een Nagtfeest hielf
den, in welk, na 't uitblusfcheii van *t
„ licht, allerlei ongebondenheden bedreevetit
werden:" een wanbedryf, welk oudtyds den
f

FHORIS
IV.
Kruisvaarten
tegen
hen gepredikt.
XXV.
Craaf-
#as V A D E R L A N D S C H E VÜI.B02*}
Manicheërs, en federt den meesten Ketteren
te last gelegd werdt. Voorts zouden zy geleerd
hebben „ dat Lucifer, ten onregte, uit den
,, Hemel geflooten was, en dat zy eenmaal,
„ door en met hem, hoopten behouden te
„ worden;" met andere ongerymdheden van
deezen ilempel: de minfte van welken genoeg
was, om den Paus te beweegen, dat hy eene
Kruisvaart tegen hen deedt prediken Q). Ook
fchryven fommigen, dat zy, door Keizer Fredrik
den II, in den Ryksban werden gedaan
(k). Eene menigte van Predik-monniken was
terllond op de been, om de Landsheeren en 't
Volk, langs den Ryn, in Westfaale, in Brabant
, in Vlaanderen, en in Holland, tegen de
Stadingers op te hitfen (7). Twee van deeze
Predikers, in de Friefche Landftreek Fivdingo
gekomen, en te Appingadam niet wel ontvangen
zynde, trokken naar Groningen, en
fchroomden niet, aldaar,openlyk te leeren,dat
die van Fivelingo, zo wel als de Stadingers
in den ban behoorden gedaan te worden: welke
hardheid veelen mishaagde, en oorzaak
was, dat weinigen het Kruis tegen de Stadin-'
gers aannamen. De Appingadammers egter,
die zig reeds verdagt hadden gemaakt, moesten
van de eerften zyn Qnj.
In Holland , werdt een goed getal
Schepen uitgerust, fommigen fchryven wel
drie-
GODEFR. MONACH. ad annum 1234. HERM. CORNEIU
Chron. ad annum 1239. c
' ^79"
Qk'J E. BENINGHA Hut. van Ocstfrks!. op 7
c jaar
112.
CO EMONIS Clironkon. p. 97.
00 EMOJUS ciuoniucr.. p, 95.
1234. fi>

VHP. BOEK. H I S T O R I E . 373
driehonderd («),, met welken, Graaf Floris,
In peribon, naar de Wezer {levende (o). De
Hertog van Brabant en de Graaven van Gelder
en Kleeve bragten ook eene groote menigte
Volks op de been, over welke de Hertog
het opperbevel hadt O). Toen de Hollandfche
benden ontfcheept waren, en zig met
de andere Kruisvaarders vereenigd hadden,
flelde men zig, van weerskanten, in flagorde.
De Stadingers, die veel minder in getal wa­
ren dan hunne vyanden, {leunden op hunnen
jnoed. Op den vierentwintigllen van Zomer­
Overmaand'des
jaars 1234, viel 'er een fel gevegt wint de
voor, in welk de Stadingers de nederlaag kreeStadingen. Graaf Floris toonde hier zyne dappergers. I234«
heid. Hy mengde zig in 't hevigst van 't gevegt,
in welk IFillcm van Egrnond fneuvelde
jfjr). Sommigen fchryven, dat'er omtrent tweeduizend
Stadingers omkwamen. Doch anderen
maaken 't getal der gefneuvelden grooter

FtORIS
IV. .
Wordt
hi een
Steekfpel
iedpod,
§74 VADERLANDSCHE VIII.ÈOES;
heeft (t). Van welken kryg tegen de Friezen }
wy geene andere oorzaak hebben konnen vin*
den, dan de hulp, door hen,aan de Stadingers
bewcezen. De Stadingers, die in 't Bisdom
Van Breemen gebleeven waren, verklaarden,
federt , dat zy zig der Kerke onderwerpen
wilden, en werden, hierop, met den Paus
verzoend (u). •
Graaf Floris, in Holland te rug gekeerd,
overleefde zyne overwinning niet lang. De
Graaf van Clermont in Pikardye was, in zyne
hooge jaaren, gehuwd aan een jonge Vrouw,
die, van de dapperheid en behendigheid van
Graave Floris, in de Ridderlyke Oeffeningeri
van deezen tyd, met lof, hebbende hooren
gewaagen, begeerig werdt, om hem te zien.
Zy bewoog haaren Man, om een Steekfpel
aan te leggen, op welk de Hollandfche Graaf,
volgens zyne gewoonte, verfcheen, en van elk
de prys behaalde. De jonge Graavin vart
Clermont fprak, by deeze gelegenheid, wat
te onvoorzigtig, tot lof van Graave Floris;
't welk haaren ouden Man in argwaam ontftak,
en een verhaast befluit deedt neemen,
om onzen Graaf van kant te helpen. Straks
daarop, wordt Graaf Floris, van den ouden
Graave en eenigen zyner Edelen, overvallen
en ongelukkiglyk vermoord Dit gebeurde,
op den agttienden of negentienden van,
Hooimaand des jaars 1634 (V), en dus nog
V '' " ' ' - • '' ' l
' gee-
(O L IPBWI Chronic. S. Bertini, Cap. XLVïh Part. III.
e. '716. \t - • , . ,
' C

yiII.BoEK. HISTORIE. W 375
geene maand na de overwinning der Stadingers.
Sommigen fchryven, dat het fteekfpel
te Noyon gehouden werdt (x). Doch volgens
de meesten, is het te Korbie gehouden
(31), alwaar, derhalve, onze Graaf gefneuveld
is. Beide zyn 't Steden in Pikardye. 's
Graaven Lyk werdt naar Holland gevoerd, en
te Rynsburg begraaven. Zyn dood werdt terftond
gewrooken, door Dirk, Graave van
JKleeve, die den Graaf van Clermont doorflak
(zj. De Heer van Nielle, die de hand
in het fnood bedryf des Graaven van Clermont
gehad hadt, verzoende zig, federt, met
de Vrienden des Hollandfchen Graafs, en beloofde
een Klooster te ftigten, op de plaats,
daar de manflag gefchied was (jt).
Van Floris den IV, zyn, zo wel als van!
Willem den I, eenige Handvesten of Keu-!!
ren, aan Zeeuwfche Steden verleend, voor^
handen. In 't jaar 1253, heeft hy, of lie-«
ver hebben zy, die toen 't bewind in han-I
den hadden , op zynen naam, West - Ka c
felle en Domburg, toen voornaame Steden in^
het Zeeuwfche Eiland Walcheren, van Keuren
voorzien (£). En uit dezelven blykt, dat
de Stad Middelburg, te vooren, diergelyke
Keuren, van welken, wy ook reeds 00 gewaagd
hebben, ontvangen hadt. De Keuren
van
( x) ALB. STADENS. ad annum 1234.
Cy) GODEFR. MONACH. ad annum 1234. MELIS STOKE in
Floris IV. bl 79.
O) BEKA tn O'tton. III. p. 76.
Ca) Ongenoemde Klerk, bl. 109.
Cb) Zie dezelven by BOXHORN op REIGEUSB. JI. Ded, bl.
55 en 60.
(O
I 5
°VCH bl. 352.
Aa 4
"LORIS
IV.
Éeuren
an
leeuwen
e Stelen,door
'loris
en IV.
erleend.

376 V A D E R L A N D SC HE VIII. BOEK.
van Domburg en West * Kapelle komen ge.
II. nocgzaam met die van Middelburg overeen.
In 't hoofd derzelven, wordt, behalve FLO­
RIS, die hier nog alleen Graaf van Holland
heet, ook Dirk, Heer van Voorne en.
Burggraaf van Zeeland, genoemd. De Handvesten
van West-Kapelle draagen den naam
* Liber- van * Vryheids Keure, en de Graaf zweert,
taththo­ gelyk Willem de I. ook, in de Keuren van
ra. Middelburg, gedaan hadt, „dat hy en zy-
„ ne Opvolgers dezelven altoos onderhou-
„ den zullen." Verfcheiden' Hollandfche,
en zo 't fchynt ook Zeeuwfche Edelen, hebben
deeze Keuren, door hunne tegenwoordigheid,
bekragtigd. Men heeft ook nog
XXVI.
Willem
de li.
wordt
G aaf.
diergelyke Keuren, welken aan Hollandfche
Steden verleend zyn, doch zy zyn allen van
laater' tyd.
Graaf Floris liet eenen Zoon na, WILLEM
genoemd, die naauwlyks den ouderdom van
zts of zeven jaaren bereikte, en egter voor
Graave erkend werdt (d). De Stjgtfche KroVoogdynykfchryvers
vernaaien, dat de Voogdyfchap
fchapzy­ over Holland en den jongen Graave, aan OtnerOoto
den III, Bisfchop van Utrecht, die Willemen
Otto
den III. brand, in den jaare 1233, was opgevolgd,
Bisfchop werdt opgedraagen. Hy was een Broeder van
van U- Graave Floris den IV. en dus een Oom des
trecht en jongen Graafs (e). Hem was, na de dood van
Willem.
Willem den I., zynen Vader, het Graaffchap
van Oostfriesland, dat is, Oostergo en Wes*-
OO WlLHttM. PROI-URAT. ad annum 123*5.
CO BEKA in OUOH, lil. p. -3, 7c.
ter-

yill. BOEK. H I S T O R I E . 377
tergo, door zynen Broeder, afgeilaan (ƒ) :
welk hy, den Kerkelyken Staat omhelzende,
Graave Floris wederom fchynt overgelaaten
te hebben. Hy fcheen, derhalve,
yan de naasten, tot de Voogdye van Holland,
geregtigd te zyn. Doch Graaf Floris hadt
nog eenen Broeder , Willem genoemd. En
fommigen geeven deezen den titel van Prefident
van Holland (g). Ook is 'er nog een
Gunstbrief voor handen (h), door deezen
Willem, in den jaare 1236, met toeftemming
van het Kind Willem, ten behoeve der Rynsburgfche
Abtdye , verleend; in welken hy
zig * Voogd van Holland noemt, 't Kon der­ 1
Tutor.
halve zyn, dat de Voogdyfchap beide door Uollait-
Willem en Otto was waargenomen : of dat Ü4.
Otto dezelve al vroeg, aan zynen Broeder
Willem, heeft afgedaan. Doch dit is onzeker.
Ook vindt men naauwlyks eenig berigt
van de Hollandfche gefchiedenisfen, geduurende
de minderjaarigheid van Graave Willem
den II. Alleenlyk melden fommigen, dat de
3e Hol­
Graaf van Holland, in den Winter des jaars! anders
123/ , zynen Bloedverwant Dirk, Graave ïelpen
van Kleeve, eene Vloot Schepen bygezet; {leef te­
heeft, met welke deeze het Aartsiligt Keu-i lenKeuen. len ontrustte. Doch , door bemiddeling- 1237.
des Graaven van Gelder, werdt de twist eerlang
bygelegd (i).
(f~) BEKA ttb'i fupra p. ».

WlLT.EM
il-
XXVII.
Oorzaak
en gelegenheid
van het
afzetten
van KeizerFredrik
den
II.
378 VADERLANDSCHE VIILBOEK.
De jonge Graaf van Holland werdt eerst
t o t
berugt, toen hy, in den jaare 1247,
Roomsch-Koning verkooren werdt. Onze
Schryvers maaken veel ophefs van deeze Verkiezing.
Doch die de omftandigheden en uitflag
derzelve behoorlyk gadeflaat, zal bevinden
, dat Graaf Willem 'er weinig eer van
gehad heeft. Wy moeten de gelegenheid derzelve
van wat hooger opnaaien.
Keizer Fredrik de II. hadt, al federt den
jaare 1220, met het Hof van Rome overhoop
gelegen, ter oorzaake dat hy twee Broeders
van Paus Innocent den III, die eenen opftand
in 't Koningryk Napels verwekt hadden, met
de wapenen bedwongen, en een' derzelven
gevat, veroordeeld en naar Sicilië in ballingfchap
verzonden hadt. De andere ontvloodt
*iet gevaar, en werdt te Rome, met open'
innen, ontvangen (^). Honorius de III, Op­
i volger van Innocent, was zelfs zo geftoord op
len Keizer, dat hy hem in den ban deedt,
4 r
an 't Ryk vervallen verklaarde, en de Ryks
/orften en Staaten van den eed van getrouw-
1
leid ontfloeg. Dit gebeurde in 'tjaar 1221.
!
Doch omtrent twee jaaren laater, onthief de
] }
aus hem van den ban, onder Voorwaarde,
1
lat hy eenen togt naar 't Heilige Land doen
<
ou. De Keizer verfchoof deezen togt van
yd tot tyd; doch werdt 'er van Paus Gregoor
t
len IX. zo fterk toe gedrongen, dat hy, ein

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 379
rigBeftand met de Saraceenen;'t welk dePausy
zo euvel nam, dat hy den Keizer, dien hy nog
'als in den Ban zynde aanmerkte, niet dan na
verloop van eenen geruimen tyd, van den
zclven onthief (;«)• Geduurende het afzyn des
Keizers, was 'er een opfiand in Italië tegen
hem verwekt, die, door den Paus, werdt aangeftookt
00' ' c
Leedt eenige jaaren, eer
Fredrik zyne vyanden bedwong. Doch de
voortgang zyner wapenen in Italië ontltak den
Paus dermaate, dat hy hem, in 't jaar 1239,
op nieuws in den ban deedt 00, en 't Ryk
Lodewyk den IX, Koning van Frankryk, aanboodt,
die 't egter van de hand wees. Innocent
de IV, die, na Gregoor den IX, de Pausfeïyke
waardigheid verkreeg, befchreef, tegen
den aanvang des jaars 1245, eene Kerkvergadering
te Lions, alwaar Keizer Fredrik, gedagvaard,
en niet verfcheenen zynde, al wederom
in den ban gedaan werdt r
f). Hy bekreunde
.zig egter weinig aan dit bannen, én
plag te zeggen: ,, dat hy, te vöoren, den
„ Paus en den Kerkelyken Wetten ontzag be-
„ toond hadt; 't welk hy niet meer fchuldig
„ was, nu men hem van de Kerke hadt af-
„ gefneedén 00-"
Innocent de IV. gaf, federt, den Ryks-; lenrik,
vorften kennis van het afzetten van Fredrik ^andden
II, poogende hen, tot het verkiezen van j
eenen nieuwen Roomsch - Koning , te be-,
wee-]
v
'
rranf van
rurin-
;cn tot
C/u) GODEFRID. MONACH. ad minos 1228, 1229.
Cn) ALBERT. STADE^S. 'ad annum 1228.
Co) ALBERT. STAOENS. ad annum 1239.
Cp) Clironicon Augufti ad annum 124.5.
Cq) MA7TH."PAIIISIENS. "ad annum 1245.^. 595.
WILLEM
11.

WILLEM
II.
Koning
verkooren,
1246".
dood.
1247.
38o V A D E R L A N D S C H E Vin.BOEK;
wcegen f>). Eenigen hielden zyne zyde; doch
dc voornaamften bleeven Keizer Fredrik getrouw.
De Paus hadt Henrik, Landgraaf van
Turingen, voorgcflaagen, om tot Roomsch-
Koning verkooren te worden, doch Henrik
zelf maakte zwaarigheid, om deeze waardigheid
aan te neemen (V). En de Koning van
Boheemen, en de Hertogen van Beijeren, van
Brabant, van Brunswyk en van Saxen wilden
tot geene nieuwe verkiezing verdaan. Op
Hemelvaartfdag egter, zynde den zeventienden
van Bloeimaand des jaars 1246, kwamen
de Aartsbisfchoppen van Ments en van Keulen
en eenige andere Geestelyken en Weereldlyken
te Wurtsburg by een. De Landgraaf
van Turingen was hier ook tegenwoordig, en
het zig nu beweegen, om de waardigheid van
Pvoomsch-Koning te aanvaarden r
t). En naardemaal
hy zyne verheffing den Paus en den
Kerkelyken meest te danken hadt, werdt
hy, federt, fpotswyze,db- Klerken Koning ge­
I e e e n
noemd 00- fd iec lang hierna. In
't eerst, eenig voordeel behaald hebbende op
Koenraad, Zoon van Keizer Fredrik, trok
hy, in den aanvang des jaars 1247, met kleine
magt, om Ulm in Zwaben te belegeren.
Doch de felle koude en gebrek van Volk noodzaakten
hem deezen togt te ilaaken, en naar
Turingen tc rug te kceren, alwaar hy aan den
buikloop overleedt (y~).
Dec-
Cr~) MATTIMÏT'S PARISIENS. ad annum 1245. p. 586.
C.f) MATTH. PARISIENS. ad ann. 1245. p. 538, 561, 602,
C Ó MONACH. PADUAN. Libr. I. p. 591.
C«) ALBERT. SÏAOENS. ad annum
O) Addir. ad LAMBERT. SCHAFNAB.. ad annum 1247.

VÏÏI.BOÊK. H I S T O R I E . 381
Deeze ofitydige dood finertte den Paus; die
ïerftond naar alle kamen Gezanten afvaardig­ II.
de , om geld te ligten, tot uitvoering zyner XXVIII.
oogmerken tegen Fredrik den II, en tc gelyk Griaaf
ook om eenigen voornaamen Vorst, tot het Willem
ie II.van
aanvaarden der Roomsch - Koningklyke waar­
Holland
digheid, te beweegen. Hako, Koning van wordt tot
Noorwegen, was de eerfte, die deeze eer loomsch
van de hand wees, zeggende „ dat hy de wa- Koning
„ penen wel wilde opvatten tegen de vyanverkooren.
,, den der Kerke; doch niet tegen alle de
vyanden des Paufen:" welk zeggen hy, naderhand,
ten aanhooren van den Schryver,
uit wien wy dit ontleenen, by eede herhaalde
(w). Henrik, Graaf van Gelder (3), was
reeds tot Roomsch - Koning verkooren; doch
wilde zig niet doen kroonen. Toen werdt
het Ryk Henrik den V, Hertoge van Brabant,
aangebooden, die 't insgelyks weigerde (jx);
doch den Paus zynen Neef, den jongen Graaf
van Holland, aanprees (x), die naauwlyks
twintig jaaren bereikte, maar van eene fchoone
en ryzige Lighaamsgeftalte was, en reeds
blyken van moed en i'chranderheid gegeven
hadt.
(y/~) MATTH. PARISIENS. ad annos 1247. 1250. p. 634, 698.
(x) Mi a
d "nnum 1250. p. 698.
(y) Magn. Chron. Belg. p. 243 [atffi.]
(3 ) Zo deeze de regeerende Graaf van Gelder geweest
is, kan hy geen Henrik geheeten hebben. Hst
Graaffchap van Gelder werdt, federt den jaare 1229,
door Otto van Nasiau, geregeerd. Vide PONTANI
Hift. Gelr. Libr. VI, p. 135. Misfchien was deeze Henrik
een Heer uit den Huize van Gelder, die flegts
den titel van Graaf voerde. Zie hierover ook de
gedngten van SCRIVERIUS, Le evens der .Graaven,
fel. 200.

WILLEM
II.
382 VADERLANDSCHE VULBbtó
hadt. Men wil, dat Hertog Henrik, bedügt,
dat de moed zyns jongen Neefs hem, t'eenigen
tyde, iet euvels brouwen mogt, hertelyk
wenschte, dat hy verkooren wierdt, op
dat hy te verder van de hand mogt zyn (2).
Innocent de IV, geenen kans ziende, oni
iemant anders, tot het aanvaarden van 't Ryk,
over te haaien, en niet zonder hoop zynde,
dat hy eenigen ruggefteun aan Graave Willem
zou hebben, floeg agt op de aanpryzing vatl
Hertog Henrik. Pieter de Caputio, Kardinaal-
Legaat in Duitschland, tegen den negenentwintigften
van Herfstmaand desj jaars 1247,
eenige Bisfchoppen en Graaven, by Keulen ,
en, volgens fommigen, te Nuis (a), volgens
anderen, te Woeringen (7>), hebhende doem
byeenkomen, werdt Willem, Graaf van Holland,
óp den vierden dag daarna, dat is, op
den derden van Wynmaand, by meerderheid
van Hemmen, tot Roomsch -Koning verkooren
(c). Terftond daarna, verklaarden zig voor
hem Henrik 5 Hertog van Brabant , de Graaven
van Gelder en van Loon, de Aartsbisfchoppen
van Keulen, Ments en Breemen, met derzelver
onderhoorige Bisfchoppen, met naame
Qtto de III. Bisfchop van Utrecht; en de
Bisfchoppen van Wurtsburg , Straatsburg ,
Munfler en Spiers. Doch de Hertogen vari
Saxen ën Beijeren, de Markgraaf van Meisfen,
de Adel van Oostenryk en Stiermark, de
Aarts-
f&) MELIS STOKE in Willem II. bl. 83.
(

Vin. BOEK. H I S T O R I É . 383
Aartsbisfchop van Magdenburg, en de Bisfchoppen
van Frieilngen en Pasiau bleeven de
Zyde van Fredrik den II. aanhangen OO»
Graaf Willem, die geene zwaarigheid gezien
hadt, in het aanvaarden der Roomsch-'
Koningklyke waardigheid, droeg het Graaf-
fpü-
(V) Innocent. IV. Epift. apud FLEURY Hifh Eed. Tem*
XVII. p. 361.
O ) MATTH. PARISTENS, ad annum 1250. p. 698.
CA) Chronic. Luneburg. c. 412.
Ci?) Vide Cociic. Diplom. Clivenf. post TESCHEMACH. N°
GXLIX. p, 22Tl
C & J Fragment. Histor. apud URSTIS. P. II. p.- 03,
WILLEM
II.
XXIX.
lyk bewind over Holland aan zynen Broeder
Floris op O) '•> en
Koning
Willem
bemagtigtWer­
o e
^ g terdond op weg naar den en
Duitschland, om zig te doen kroonen. Ver­ Aken.
fcheiden' Steden, die 't met Keizer Fredrik
hielden, moesten egter vooraf bemagtigd Worden.
De nieuw verkooren Koning trok, in dé
eerde plaats, voor Werden aan de Roer (ƒ),
welke Stad eerlang vermeesterd werdt. Hy lag
'er egter nog voor, in Grasmaand des jaars
1248, 't welk af te neemen is, uit eenen
124&.
Brief, door. hem, op den negenentwintigden
dier maand, in 't Leger voor Werden
gegeven, by welken hy belooft, het Graaffchap
Berg, by de oude Voorregten, te zullen
handhaaven (g). Van Werden, trók Koning
Willem naar Aken, alwaar hy gekroond
moest worden. Doch Koenraad, Zoon van
Keizer Fredrik, doot hem den ingang. De
Stad werdt dan belegerd. En 't vuur des oorlogs
doeg over tot de naaste Steden, van welken
fommigen, gelyk Keulen, Ments en Straatsburg
, Koning Willem erkenden; terwyl anderen,
gelyk Mets, Worms en Spiers, Fredrik
den II. getrouw bleeven Qi). De Paus

WILLEM
lij
Nicuwjnegen
aan Geldergeli
egt.
De Ingezetenen
rieezer
Landen
verbin-
334 V A D E R L A N D S C H E VIIÏ.Böai;
fpilde, ondertusfchen, zo veel gelds in Duitschland,
en de Predikheeren en Minderbroeders
yverden alomme zo Iferk tegen Fredrik, dat
Willems aanhang, van tyd tot tyd, toenam'
(i ). Willem zelf (telde al zyn vermogen in'
't werk, om geld en volk te bekomen, tot
het voortzetten der belegeringe van Aken. Hy
deelde verfcheiden' Gunstbrieven uit (/?), die,
buiten twyfel, wel betaald werden. Ook beloonde
hy de dienden der RyksvorfTcn, die
hem hielpen, rykelyk. Aan Otto den III,
Graave van Gelder, werdt de Stad en het
Land van Nieuwmegen, voor zestienduizend
mark zilvers, verpand: welke Stad, federt,
met Gelder vereenigd werdt, zynde zy te vooren
eene vrye Ryksftad geweest. De Giftbrief
hiervan is nog voor handen (/), en op
den vyftienden van Zomermaand des jaars
1248, in 't Leger voor Aken, getekend:
ivaaruit men, in 't voorbygaan, ziet', dat Koïing
Willem dit langduurig beleg, in perfoon,
leeft bygewoond.- 't welk nog uit eenen anleren
Giftbrief, insgelyks in 't Leger voor
f\ken, op den derden van Herfstmaand daar
lan volgenden, door Koning Willem gegeven,
ten klaarften blykt ijiï).
Het beleg van Aken duurde zo lang, by
gebrek van volk. Koning Willem zag zig
verfteken van de hulp veeier Ingezetenen zyaer
Graaffchappen, die zig, reeds voor eeni •
gen
(O MATTH. PARISIENS. ad annum 1247. P' 636. REINAI.D,
ld annum 124". ;;. 13.
(k Foicz Corps Uiplom. Tom. I. P. I. p. 195. Sivpplsitt,
&m« UI- Cap. CLXXX1X. p. 1324
CO Apud BUCHELH M ad HEDAM I>. 208.
[«O Corps Diplomat. Tom. I. P. I. p, i

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 385
gen tyd, verbonden hadden, om, onder 't geleide
van Lodewyk den IX. Koning van Frankryk,
eene Kruisvaart naar 't Heilige Land te
duen. Paus Innocent de IV. hadt zelf haar
Holland, Zeeland en Friesland gefchreeven,
dat men zig reisvaardig moest houden (ri).
Doch ziende, hoe zeer het Koning Willem
aan onderftand gebrak, ontfloeg hy de Friezen,
en waarfchynlyk Ook de Hollanders en
Zeeuwen van de verpligting om naar 't Heilige
Land te gaan, mids dat zy, in 't Leger van
Koning Willem, dienst namen (0). Veele
Hollandfche, Zeeuwfche en Friefche Edelen
begaven zig toen voor Aken. Ook een groot
getal van gemeene Ingezetenen. Onder de
voornaamlten, bevondt zig Jan van Avenms,
Zoon van Margareet, Graavinne van Vlaanderen,
dien wy wel haast nader zullen leeren
kennen Q>). De Stad Werdt zo naauw befloeren
gehouden, dat men 'er, eindelyk, gebrek
aan Leeftogt kreeg {\q). Ook ondernamen de
Belegeraars het water, dat door de Stad loopt,
te Hoppen: van 't welk de uitvinding den
Friezen toegefchreeven wordt. Men lei eenen
dam in den ftroom, ter hoógte van veertig
voeten: waardoor ruim een derde deel
der Stad onder water gezet werdt. De benaauwdheid,
die hierdoor werdt veroorzaakt,
bewoog de belegerden tot de overgaave, die,'
op Zondag den agttiénden van Wynmaand,
Feest-
(w) Innocent. IV. Epill. ap. REINAI.D. ad anrtftm iifö. n,
( 0) Innocent. IV. EpiH:. ap. REINALD. ad annum 124!!.. ;;. IJ,
(p) MENCONIE Chronicon ad annum 1248. p. 146. Clironü,'.
ErforJieni. ad amüm 1248.
(n) MATTH. PARISIENS. ad annum 1243. p. 652.
lt. DÜEL. Bb
IVlT.LEM
II.
Jen zig
:ot eene
Kruisvaart.

WlLLFM
II.
Koning
Wiiicm
wordt
Ridder
386 V A D E R L A N D S C H E VIII.BOM.
1:49. Koning Willem ondernam, federt, het beeg
van Keizerswaard: welk hem een jaar
1 )phieldt 00' en gelegenheid gaf, dat zyne
:aaken in 't Ryk merkelyk verliepen. Keizer
?
' ] rederik de II. overleedt, op den dertienden van
1 .Vintermaand des jaars 1250, en zyn Zoon,
Koenraad de IV. die, reeds in 't jaar 1237,
1 ot Roomsch Koning verklaard was 00, ge-
< Iroeg zig als zyn' Opvolger. Koning Willem
1 legon den moed reeds te laaten vallen, en
I laar Holland te jooken, toen de Paus hem,
C loor Brieven, een hert in 't lyf fprak, hem
\ ermaanende ,, dat hy zyn Regt op 't Ryk
,, moest
1
9
Feestdag van den Evangelist Lukas, in 't jaar
1248, gefchiedde. Öp Allerheiligen dag,
daaraan volgende, zynde den eerlten van
Slagtmaand, werdt Willem, met de gewoonlyke
Plegtigheden , gekroond (V), na dat men
hem eerst, te Keulen, Ridder geflaagen hadt
geflaagen
en ge­ (sj. De Ingezetenen van Aken erkenden hem
kroond. voor Koning, uitgezonderd zulken, die, Fredrik
getrouw blyvende, heimelyk, de Stad
hadden weeten te ruimen. De Krooning van
Koning Willem werdt egter by veelen van
geener waarde gehouden ; om dat 'er a'le
de Keurvorllcn, met, naame de Hertogen van
Saxen en van Beijeren, behalve veele andei
•en, niet by geweest waren, noch 'er hunne
lem toe gegeven hadden (?)
Cr") MF.NCONIS Chronic. ad annum 7^48. ƒ>. 147, 148.
(O BEKA in üuun. 111. p. 77. Magnum Cbrenie. Belg. f,
44. [p. aoïS.]
(/') MATTH. PARISIENS. ad annum 1548. p. 651.
(u) WILH. PHOCÜRAT. ad annum 1240. £? ftiq.
f',') FVagment. tiiii. ad annum 1237. apud UKSÏIS. 7". II. ^

VUL BOEK. H I S T O R I E . 387
„ moest blyven verdedigen, welke voorflagen
„ men hem ook ten tegendeele doen mogt."
Ook zondt hy bevel aan Jakob Panthaleon,
Aartsdiaken van Luik, en aan Dirk, Meester
der Pruisfifche Ridderen, om alle de Hertogen
, Markgraaven en Graaven des Ryks, tot
het gehoorzaamen der Kerke, en het erkennen
van Koning Willem te beweegen 00,
Meer deedt hy nog, om Willems aanhang te
ftyven; bewerkende een Huwelyk tusfchen
hem en (4) Elizabet, Dogter van Otto, Hertog
van Brunswyk, welk, op den vyfentwintigften
van Louwmaand des jaars 1251, te
Brunswyk, voltrokken werdt Niet lang
hierna, bevestigde de Paus de verkiezing van
Koning Willem plegtiglyk te Lions, in de
tegenwoordigheid van veele Bisfchoppen (o>).
Doch dit alles verhinderde niet, dat onze Koning,
zynen aanhang allengskens ziende verminderen,
en middelen ontbeerende, om het
Keizerlyk gezag llaande te houden (z), waartoe
de Paus zelf hem niet genoeg in ilaat Hellen
kon, zig eerlang genoodzaakt vondt, naar
Hol-
(«O Innocent. IV. Epift. apud REINALD. ad annum 1251.
n. 7. 12.
(x '. ALBERT. STADENS. ad annum 1251. Chron. Erford.
ed annum 1252.
(y) CStóat Augnft. ad annum 1251.
(z) ALBERT. SIADENS. ad annum ,1249.
(4) 't Is, agt ik, een misdag van een' oud Schryver,
dat deeze Elizabet Helena zou geheeten hebben.
Vide Fragntent. Geneal. Duc. Brunsv. & Luneburg.
inter LEIUNITII Script) Rerum Brunsv. Tom II. p. 19.
Helena was eene andere Dogter van Hertoge Otto, die
met Graave Henrik van Anhalt getrouwd geweest is.
BOTHUNIS Chron. Brumvic. Pictur. apud LEIBNITIUM
Tom Hl. p. 363.
Bb 2
WILLEM
II.
XXX.
Huwelyk
van KoningWillem.
1251.

388 V A D E R L A N D S C H E VIII. Bózni
WILLEM Holland te rug te keeren (V), alwaar herfi
II. haast ander werk verfchaft werdt.
XXXI. De Vrede tusfchen Holland en VlaandeOorren
, te vooren zo dikwils gefloord, fcheen,
fprong
federt eenige jaaren, genoegzaam bevestigd-
van den
Oorlog te zyn. Het Verdrag van den jaare 1168,
met hoe nadeelig ook voor de Hollandfche GraaVlaandeven,
was, door verfcheiden' derzelven, beren.kragtigd
(b~): eerst door Lodewyk van Loon,
in den jaare 1203 (V), daarna door Willem
den I, waarfchynlyk, omtrent den jaare 1213 ^
en eindelyk door Willem den II. zeiven, na
zyne Verkiezing tot Roomsch-Koning, op den
zevenden van Hooimaand des jaars 1248 (V).
Doch 't leedt maar weinige jaaren, of deeze
Vrede werdt verbroken. Vlaanderen ftondt
thans onder 't bewind van Margareet, Dogter
van Graave Boudewyn den IX, die, Konftantinopel
bemagtigd hebbende, in 't jaar
1204, tot Griekfchen Keizer gekroond; doch
in 't volgende jaar overleeden was. Onze geineene
Kronyken noemen haar Zwarte Margriet.
Zy was, in 't jaar 1212, in de Egt
getreeden met Bochard, Heere van Avenues,
eene Stad en Landftreek in Henegouwen (e),
by wien zy twee Zoonen, Jan in Boudewyn y.
geteeld hadt. Bochard, in 't jaar 1218, overleeden
zynde, was zy, ter tweede reize, gehuwd
met Willem van Dampierre, een Bour-
gon-
(a) MATT. PARISIENS. ad annum 1250. p. t>o8.
(b) Vide MARTEN. & DURAND Thel'. Tom. I. c. 1037,
(c) MEYERUS ad annum 1203.
ld) Paclum Pacis vide in MARTEN. & DÜRAND. Thef. Tom.
Iv e- 103 1
;f_e~)
MEYERUS ad annum 1212.

VïH. BOEK. H I S T O R I E . 339
gondisch Edelman van geringe middelen (ƒ): WILLEM
wien zy drie Zoonen, Willem, Guy en Jan, II.
gebaard hadt. Dit alles was gebeurd , eer zy
Graavin van Vlaanderen werdt: 't welk niet
voor 'c jaar 1244 gefchiedde 00- Margareet
toonde zig, federt haare verheffing, zeer genegen
, om haaren Zoonen van het tweede bedde
het aanzienlykfte deel haarer Nalaatenfchap
toe te voegen (A). Haar eerfte Huwelyk was,
in 't jaar 1215, in de vierde Lateraanfche
Kerkvergadering, onwettig verklaard, oordeelende
Paus innocent den III, dat Bochard
Margareet te na in den bloede beftondt O')*
Ook hadt men hem, voor zyn Huwelyk, te
Doornik, den kruin gcfchooren en tot den
Kerkelyken ftaat gefchikt, 'twelk hem,fchoon
't met geweld gefchied was (kj, naar men 't
federt inzag, onbevoegd tot het Huwelyk
maakte. Veel twist ontftondt hieruit tusfchen
de beiderlei Zoonen der Graavinne. De
Broeders van Dampierre ontzagen zig niet,
de Zoonen van Bochard Bastaarden te noemen:
't welk Jan van Avennes, de oudfte deezer
Zoonen, niet flegts ernftelyk tegenfprak; maar
hy beweerde zelfs,dat hy, fchoon Bastaard,als
oudfte Zoon der Graavinne, voor alle zyne
Broeders, tot de opvolging in 't Graaffchap
van Vlaanderen gcregtigd was Q). Jan van
Avennes fchroomde federt niet, zyne Moeder,
in den aanvang des jaars 1246, den Oorlog
Cf) MEYF.UTTS ad atmum 121S.
Cg) MEYERU'S ad annum 1244.
£A) Nic. TRI YETI Annal. ad annum 1254. p. 205. in 8,
(ij MEYERUS ad annum 1215.
Ck) MEYERUS ad annum 1212.
Cl) MEYERUS ad annum 1245.
Bb 3

390 V A D E R L A N D S CHE VIII. BOEK.
WILLEM
II.
log te verklaaren, en terftond daarop, de
vyandelykheden te beginnen (in). Doch in
Llooimaand des gemelden jaars, werdt 'er,
door tusfchenkomst van Lodewyk den IX,
Koning van Frankryk, een Verdrag getroffen,
volgens welk, Vlaanderen aan Willem van
Dampierre en Henegouwen aan Jan van Avennes
werdt toegeweezen, raids dat Willem,
aan Guy en Jan, zynen Broederen; en Jan
van Avennes, aan Boudewyn, den zynen,
een behoorlyk aandeel in deeze twee Graaffchappen
afitondt (n). Jan en Boudewyn van
Avennes eigenden zig egter federt toe „ (5)
„ Walcheren, Zuidbeveland, Noordbeveland,
„ Borfelen en alle de Zeeuwfche Eilanden [ver-
„ ila Bewesten-Schelde ], benevens de vier
„ Ambagten, de Landen van Waas en Aalst,
„ Geraadsberg en verders alles wat de Graa-
„ ven van Vlaanderen van 't Ryk ter Leen
„ hielden, eer zy nog Graaven van Hene-
„ gouwen waren." Doch zy Honden, in Louwmaand
des jaars 1248, ter bede van Graavin •
ne Margareet, van hunnen eisch op deeze
Landen wederom af, verklaarende, dat dezel-
/en tot Vlaanderen en het aandeel hunner
Broederen van Dampierre behoorden (

VIÏI. BOEK. H I S T O R I E . S9i
deezen het Graaffchap Namen, in Henegouwen
gelegen, hunnen Broederen van 'Dampierre
afrtonden
Zo Honden de zaaken van fan van Avennes,
toen hy, gelyk wy boven zagen, Koning
Willem Aken hielp winnen (q). Diep
geraakte hy hierdoor in 's Konings gunst,
die, federt, op allerlei middelen bedagt was,
om hem groot te maaken. Geduurende 't Beleg
van Aken, hadt hy hem Aleid, zyne Zuster,
Dogter van Graave Floris den IV, ten
Huwelyk gegeven (r), en op den zevenentwimiglten
van Grasmaand des jaars 1248,
fchonk hy, te Ments zynde, aan deeze zyne
Zuster en aan Jan van Avennes, haaren Man,
tot een Huwlyksgoed „ het Land, welk de
„ Graaven van Holland van de Koningen van
„ Schotland ter Leen plagten te houden (6)."
Ten zelfden dage, wees hy hem het Graaffchap
Namen toe, om dat Boudewyn de II,
Keizer van Konflantinopel, dit Graaffchap ,
welk nog als een Leen van Henegouwen
werdt aangemerkt, van Jan van Avennes niec
was komen verheffen (s). Hierby bleef het
niet. Koning Willem, begeerd hebbende, dat
allen, die iets van 't Ryk ter Leen hielden,
binnen een jaar en dag na zyne Krooning,
hunne Leenen, van hem, als Keizer, zouden.
ko-
05 Litter. Mavgar. Flanclr. Comit. in Thef. MARTEN. &
Dt'RAND. Tom. I. c. 1031.
Qq) MENCON. Chronic. ad ann. I24&. p. 146.
(r) MELIS STOKE in Willem II. bl. 87.
(s j Litter. Willi. Regis in Thei'. MARTEN. & DURAND..
Tom. I. e. 1032, 1033, 1034.
(6) Welk dit Land geweest zy, heb ik, tot hiertoe^
niet konnen ontdekken.
Bb 4
LVII.LEM
IE
jan van
Avennes
:rouvvt
met Aleid
van
Holland.

Wil.LE.Ai
II.
1252.
39* V A D E R L A N D S C H E VIH.BOEX,
komen verheffen, en Margareet, Graavin van
Vlaanderen, hier omtrent, ook in gebreke gebleeven
zynde, werden, behalve het Graaffchap
van Namen; de Landen van Aalst en
van Waas, de vier Ambagten, en het Land
nevens de Schelde, aan 't Ryk vervallen verklaard,
en terftond aan Jan van Avennes opge
draagen. De Brieven hiervan, door Koning
Willem, verleend, zyn nog voor han-
$ en
e n
(O? op den elfden van Hooimand
des jaars 12512, in 't Leger voor Frankfort,
getekend. Ook kreegen, federt, de Ingezetenen
deezer Landen bevel, om Jan van Avennes
te erkennen. Het affchrift van den
Brief, aan die van Waas gezonden, is nog in
wezen (JIJ.
De Vlaa Vrouw Margareet kreeg van dit alles zo
mingen
dra geene kennis, of zy nam voor, eenen
011 derneem
en inval in Zeeland te doen. 't Jaar 1252 werdt
eenen in- hefteed, om, van alle kanten, Krygsvolk by­
Vsl in
Walcheren.
1253.
een te brengen, waar toe rykelyk foldy beloofd
werdt. Tegen den aanvang des volgenden
jaars, hadt de Graavin een Leger verzameld,
beflaande uit Vlaamingen, Henegouwers,
Bourgondiërs, Franfchen en andere
Volken. Doch eer zy in Zeeland trok, liet
zy Koning Willem vraagen, of hy de Zeeuwfche
Eilanden Bewesten-Schelde van haar wilde
komen verheffen, gelyk zyne Voorzaaten
gedaan hadden. Hy, fier op zyne waardigheid,
weigerde het fpottelyk, zeggende „ dat
„ hy geen Dienaar zyner Dienaaresfe, noch
Leen-
CO dp"d MARTEN. & DURAND. Thef. Tom. j*. c. 1164,
II

Vfll. BOEK. H I S T O R I E . 393
„ Leenman, daar hy Leenheer was, worden (VlLLEM
„ wilde." Die, der Graavinne aangezeid zynde,
ontAak haar dermaate, dat zy haar Krygsvolk
terftond fcheep deedt gaan, en bevel gaf,
naar Zeeland over te fteeken. Ondertusfchen
Werdt, te Antwerpen, onder bemiddeling van
Henrik den VI, Hertog van Brabant, over
een verdrag gehandeld. Hier bevonden zig
niet alleen de wederzydfche Gezanten; maar
Koning Willem zelf; die, met de Ryks zaaken
de handen nog vol hebbende, 't gefchil
met Vrouwe Margareet gaarne hadt bygelegd
gezien. Doch zy zogt den Koning met handelen
op te houden, en ondertusfchen, in zyn
afzyn, Zeeland te overrompelen O). Sommigen
verbaalen zelfs, dat 'er een Beftand, voor
weinige dagen, geflooten was; welk door
Margareet verbroken werdt (w). In Holland
en Zeeland, was men niet onkundig van haar
vo.orneemen. Floris, 's Konings Broeder, lag
reeds met een Leger in Walcheren, daar hy
zig, agter de Duinen by West - Kapelle, alwaar
de landing gefchieden zou, verfchoolen hieldt.
Koning Willem ook, zo dra hy de lugt kreeg,
dat men hem om den tuin leidde, begaf zig
heimelyk naar Walcheren. De Vlaamingen, 2
onder 't bevel van Guy van Dampierre, twee- 4 'l worv
en by
den der drie Broederen, waren gelukkiglyk } vest-
geland, en trokken voort, zonder Vyand te ï ïapelle
duiten; toen Floris, met zyn Volk, fchielyk eflaa-
g
uit de hinderlaage voor den dag fprong, op en.'
de Vlaamingen aanviel, cn 'er eene geweldige
O) MELIS STOKE in Willem II. W. 83, 84,.
\w~) Apud MEYERUM ad annum 1253.
Bb 5
flag-

WILLEM
II.
Henegouwen
aan Karei
van Anjou.
394 VADER LAND SCHE VIII. BOEK,
flagting onder deedt. Een groot gedeelte, enonder
anderen ook Graaf Guy, werdt gevangen
genomen. De overigen vlooden naar de
Schepen te rug. Koning Willem, ondertusfchen
te Arnemuiden geland, kreeg daar de
tyding deezer overwinninge, en rende teritond
naar 't Slagveld. Onderweg ontmoette hem
eene menigte van ontwaapende en geplonderde
Vlaamingen, die hem om lyfs-genade baden.
En hy gaf hun verlof om t'huiswaardste
keeren. Men begroot de waarde der fchuiten
en kleine Vaartuigen alleen, behalve de
groote Schepen, die, by deeze gelegenheid,
op de Vlaamingen veroverd werden, op drie
honderd marken zilvers (V). • De Slag, van
welken wy fpreeken, viel voor by West-Kapelle
, op den vierden van Hooimaand des
jaars 1253. Men wil, dat de inval der Vlaamingen,
door fommige verraaderfche Zeeuwen,
begunstigd was geweest. Doch de uitkomst
heeft doen zien, dat zy hunne zaaken
kwalyk overlegd hadden (y).
Margareet van Vlaanderen, de nederlaag
haars Zoons vernomen hebbende, zondt terllondt
naar Frankryk om cnderlland, en beloofde
Karei, Graave van Anjoü, Broeder van
Koning Lodewyk den IX, het Graaffchap Henegouwen,
welk Jan van Avennes tocgeweezen
was, indien hy haar met een Leger wilde
byfpringen (2). Karei was teritond gereed,
en trok, met zo veel Volks, als hy byeen brengen
kon, in aller yl, naar Henegouwen. Hy
be-
(.O Chronic. ErforiienC éi tmatn 1255.
Cy) MELIS STOKE in Willem II. bl 85, 3o".
J, IPERU Chron. S. Beitmi Cap. XUX. Paft.H.c. 730.

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 395
bemagtigde hier verfcheiden' Vestingen, ep
onder anderen Valenchyn; welke Stad Koning
Willem, te vooren (7), ten behoeve van zynen
Zwaager, hadt ingenomen (a). Ondertusfchen
hadt Vrouw Margareet reeds gepoogd
Karei van Anjou, door Henrik, verkooren
Bisfchop van Luik, met het Graaffchap van
Henegouwen te doen verlyden. Doch Henrik
was geheel op de zyde van Koning Willem
en Jan van Avennes, aan welken laatften hy,
te Mechelen, het Graaffchap Henegouwen
opdroeg (b). Koning Willem bevestigde deeze
opdragt, ten zelfden dage, omtrent den
aanvang van Oogstmaand des jaars 1253 (c~).
De Graaf van Anjou hieldt egter 't bewind ]
over Henegouwen in handen. Jan van A- (
)och fe,
len aan
an van
vennes vaardigde hierop zyne Gemaalin, A- J
{vennes
leid, af, aan haaren Broeder, Koning Willer% a fgeftaan
die Karei, door vriendelyk fchryven, vrug*
teloos tot den afftand van Henegouwen zogc
te beweegen. De Koning (lelde hem toen
dag tot eenen Veldflag, op de Heide te Jsfche
in Brabant. Graaf KaKel beloofde, hem
daar te zullen verwagten, en beroemde zig,
den
(a~) WILHELM. PKOCURAT. cd ann. 1340. £? feqq. p. 505.
(i) Littcr. Henr. Lcod. Elect. in Thel'. MART."& DURAND.
Tom. I. c. 1051.
(c~) Littcr. Wilh. ilegis in Thei". MART. & DURAND. Tom.
I. c. io.-;3.
(7) Veelligt omtrent het jaar 1250. Immers toen
bevondt Koning Willem zig in Henegouwen, gelyk,
uit eenen zyner Brieven , op den zevenentwintigften
van Slagtmaand des gemelden jaars, te Bergen in
Henegouwen, getekend, blykt. Vide A. MIR.EI Donation
Belgicar. Cap. CXIil. p. 583. Tom. I. Oper.
Diplom.
IVlLLEM
m

WILLEM den Water-Koning (8), op 't vlakke veld, mee
II. weinig moeite, te zullen konnen overwinnen.
Doch naauwlyks hadt hy vernomen, dat Ko­
1254. ning Willem, in 't volgende jaar, in 't veld
verfcheenen was, of hy verliet Enghien, dat
hy bezet hadt, en week naar Valenchyn,
voor welke Stad, Koning Willem terdond
het beleg floeg. Geduurende de belegering,
ontfnapte de Graaf van Anjou uit de Stad
00» en keerde naar Frankryk te rug (e).
Vrouw Margareet kwam toen aan de hand.
En Koning Willem bragt, kort hierna, te
wege, dat zy Henegouwen aan Jan van A-
Vrede vennes afftondt (ƒ): waarmede ook de
met
Vlaanderen.
Vrede, tusfchen Vlaanderen en Holland,
gemaakt was. 't Blykt, uit eenige oorfprongkelyke
Hukken (gj, dat Paus Innocent de IV,
in het bewerken deezer Vrede, de hand gehad
hadt.
XXXII.
Koning
Willem
wordt,
door der
Taus, in
I tal ie
ontbooden,
om
de Keizerlyke
Kroon tc
ontvangen.
396 VADERLANDSCHE VIII.BOEK.
Niet lang hierna, ontboodt de Paus Koning
Willem, tegen Kersttyd, in Italië, beloovende
hem daar de Keizerlyke Kroon op
't hoofd te zullen zetten Qij. De Koning
ondernam hierop eene reis naar Geneve ,
alwaar de Paus zig toen bevondt. Hier werdt,
vermoedelyk, dc tyd tot de Krooning beftemd;
doch Koning Willem vondt goed,
vooraf
(d) MEUS STOKE in Willem II. tl. 88. 91.
O ) L IPERII Chron. S. BertiniCap.XUlX.Pert. III. c. 730.
(f) MEUS STOKE in Willem II. bl. 91, 92.
Cr?) Apud MARTEN. & DURAND Tliefanr. Tom. I. f. 1057,
1058.
f /O Innoc. IV. Epift. apud BEKAM in Ilenrico p. 86.&cpnd
MiPuEtJM Donat. Belg. Cap'. CXI1. p. 425. Tom. I. Oper. Dipl.
(8) Zo febynt hy Willem, fpotswyze, genoemd te
hebben, om dat deeze Graaf was van een laag en waterig
Land.

Vlïl. BOEK. H I S T O R I E . 397
vooraf nog een' keer naar Duitschland te
doen, alwaar hy, volgens zyn eigen getuigenis
, in eenen Brief aan den Abt van Lgmond,
die nog voorhanden is O), niet genegenheid,
ontvangen werdt. Uit Duitschland vertrok hy,
in den aanvang des jaars 1255, naar Utrecht,
alwaar, federt eenige jaaren, merkelyke veranderingen
.waren voorgevallen.
Bisfchop Otto de lil , in 't jaar 1249 over­
leeden zynde, werdt opgevolgd, door Gozewyn
van Amftel, een' Zoon, zo men wil, van
Egidius van Amflel, Broeder van Heere Gysbrecht
, die de Bisfchoppelyke waardigheid
naauwlyks een jaar bezeten hadt, of hy deedt
'er aflland van, in de tegenwoordigheid (k), en :
zo fommigen willen, ook op de begeerte van
Koning Willem, die den Huize van Amftel
ongenegen was (f). Men hieldt hem voor onbekwaam
tot de Regeering. ïn 't byzonder,
werdt hy van verwaarloozing der tydelyke zaa­
ken des Bisdoms befchuldigd. Gysbrecht van 1
Amflel de //. en Herman van JVoerden na - 1
men den aflland van Bisfchop Gozewyn zo j
zeer ter herte, dat zy Henrik van Vianden ,die >
na hem tot de Bisfchoppelyke waardigheid ver-1
heeven was, teritond den oorlog verklaarden. 1
Onlusten
lier over
net de
leeren
an Ara-
:el en
Voerden
Otto de III, Graaf van Gelder, hadt zig met
hen verbonden: en 't Stigt werdt dus, van verfcheiden'
kanten , met eenen inval, gedreigd.
Koning Willem, die toen in Duitschland was,
begaf zig met een Leger herwaards, voorgeevende
den Bisfchop met zyne vyanden te willen
(i) Apud REKAM p. 87.
(AJ BEKA in Goesvino. p. 83,
£/) H&ÜA in Goesvino. p. ï*3,
WlLXXWl,
II.
Sozevyn
van
\mftel
ilaat van
t Bislom
van
Jtrecht

WILLEM
ti.
398 VADERLANDSCHE VIII.BOER.
len bevredigen. Doch pas voor dat hy binnen
Utrecht kwam, was de Bisfchop met zyn
volk ter Stad uit, en den vyand te gemoet getrokken.
Digt onder de Stad, viel een fel gevegt
voor, in welk de Bisfchop de overwinning
behaalde. De Heeren van Amilel en van
Woerden werden gevangkelyk binnen Utrecht
gebragt; doch geflaakt, ter bede van Koning
Willem, die kort hierop naar Holland verreisde.
Bisfchop Henrik viel toen in de Veluwe,
en behaalde hier zo groot een' buit,
uathy, uit den zeiven, federt, voor een gedeelte
ten minlle (9), het Slot Vreeland aan
de Vegt lligtte; waardoor zyn Bisdom, tegen
de invallen der Amltellandfche Opgezetenen,
beveiligd werdt (jn~). Te vooren, was de zoen
getroffen, tusfchen den Bisfchop en Gysbrecht
van Amflel. ,, Gysbrecht moest, met zyne
aanhangers, tot vyfhonderd in getal, onder
welken Gysbrecht van Gooye was, bloots-
„ voets en in wollen kleedinge, den Bisfchop,
„ in de Domkerke, op de knieën, vergiffenis
„ verzoeken, en hem, voorts, als zynen
„ Leenheer, trouwe zweeren(10)." De Bisfchop
(?,v) BEKA i;i Ilenrico. p. 84, 85.
(9) Uit eenen zyner Brieven blykt, dathy het Landgoed
Enge, buiten de Katharynen- Poort te Utrecht gelegen
, voor driehonderd en vyftig maik gangbaare Utrechtfche
Munt aan den Deken en 't Kapitel der Utrechtfche
Kerke verkogt heeft, om het geld, tot den
opbouw van't Slot Vreeland, te gebruiken. Diplom.
Henriet Episc. apud BUCIIEL. ad HEDAM p. 214.
1 ic) Zie BUCHELIUS op BEKA p. 90, en vooral C.
T. IIoYNCK VAX PAPENDRECHT, in Analccl.Belg. Tom.
III. P. 1. p. 324, aiwaar egter , GISB. LAPI>. A WAVE­
REN.

VHI. BOEK. H I S T O R I E . 399
fchop verzoende zig, waarfchynlyk, ook met
den Graave van Gelder: en 'c Stigt genoot,
geduurende het Leeven van Bisfchop Henrik,
eene taraelyke rust.
In deezen ftaat, vondt het Koning Willem,
toen hy, in den aanvang des jaars 1255, wederom
te Utrecht kwam. Men wil, dat hy
voorhadt, met den Bisfchop en de Geestelykheid,
over zyne Reis naar Italië, te raadpleegen.
Doch terwyl hy met hen in gefprek
was, liep hy gevaar van 't leeven te verlie-'
zen. Een onbekende wierp hem eenen zwaaren
fteen naar 't hoofd, en maakte zig teritond
daarop t'zoek, zo dat hy, federt, nergens
te vinden was. Koning Willem, die den
iteen maar pas ontwecken was, verzet over
dit toeval, eischte dat men den daader nafpoorde,
gelyk gefchiedde; doch zonder vrugt.
De Koning gaf ondertusfchen der Stad de
fchuld van zyn ongeluk. Hy verweet derBurgerye,
onder welke hy zelf zig, eenige jaaren
geleeden, hadt laaten aantekenen O 2
Ui
ïoning
Willem
:e Urecht
ii
Lyfsge-
/aar.
1255.
)»
haare ondankbaarheid voor de weldaaden haar
door hem beweezen (1),
ter Stad uit Co\
en trok verfioord
Ook
O) BEKA th Ottcme III. p.
{0) BEKA in Hcnrico p. 87.
80.
KEN, zo ik meen, ten onregte, deezen zoen onder
Graave Floris plaatst.
(1) Onder deeze weldaaden, muntten uit de Voorregten,
aan die van Utrecht, by drie byzondere Brieven
, een op den zeventienden, en twee op den agttienden
van Zomermaand des jaars 1252, getekend, door
Koning' Willem gefchonken : beftaande in beloften van
befcherming door Holland en Zeeland, herlTelling van't
jene den Stigtfchen, door Hollanders of Zeeuwen , ontvreemd

400 V ALTER LAND SC HE VIILBOER.
WILLEM Ook riepen hem zyne zaaken elders. Da
UJ Westfriezen, die, gelyk van onds, het juk
XXXIII. der Graaflyke Regeeringe ongaarne droegen,
Opftand
der Westfriezen.
en jookerig bleeven naar Vryheid, waren, ge-
duurende het afzyn van Koning Willem, tegen
hem opgedaan, en hadden, volgens hunne
gewoonte, de Landen hunner nabuuren,
door menigen inval, ontrust. Sommigen vermoeden
, dat Koning Koenraad , Zoon van
Keizer Fredrik den li, hen tegen Koning
Willem hadt opgefr.ookt(/0- Om hen te beteugelen
, was het Slot te Heemskerk , in den
jaare 1252, geftigt, en ter bewaaringe toevertrouwd
aan Heere Gerrit van Heemskerk,
die hen, op den elfden van Bloeimaand des
jaars 1254, in eenen Scheepsflryd, overwonnen,
en omtrent vyfduizend man afgeilaagen hadt
Een weinig laater, hadt de Koning, Oostwaards
van Alkmaar, een ander Slot, Toorenburg
genoemd, doen opwerpen(r). Doch de
Westfriezen, hierdoor meer getergd dan bedwongen,
noodzaakten Koning Willem, op
nieuws, Heirvaart tegen hen te befchryven. De
Winter des jaars 1255 werdt tot den togt be-
liemd.
(pj, NAUCLERUS ad annum 1256.
O) LEEUWOLD VAN NORTHQE by ORLERS Befchr. van Leyden
bl. 290.
O) BEKA ia Heurico p. 87.
vreemd was, en eene verklaaring, dat niemant eenen
Utrechtschman in regten betrekken mogt dan voor den
Bisfchop of deszeïven Regter, op eene boete van honderd
mark gouds. Een deezer Brieven is gegeven, tea
oirkonde van Henrik van Voorne,- Nikolaas Perfyn,
Dirk van Gouda, Filips van Wasfenaar, Willem van
Brederode en Hugo van Kralinjrcn, Ridders, en Dirk'
van Teilingen. Vide Diplom. JVilhelmi Resis apud H&
DAM p. 209, 210.

VUL BOEK. H I S T O R I E . 401
ftemd. Omtrent Kersttyd, als men dagt, dat
het Ys bekwaam begon te worden, om een Leger
te konnen houden, brak Koning Willem
wa-
(s~) MEUS STOKE in Willem II. bl. 93.
Cf) Diplom. Wilh. Regis 11 Junü 1254. in de Handv. van
Alkm. bl. 1.
O) MELIS STOKE in Willem II. bl. 9>
(v) Handv. van Floiis V. in de Hanuv. van Drcgtcrl. bl. 49.
(«') BEKA in Henrico p, 87.
II. DEEL. CC
vVlLtEIÖ
11.
Koning
uit Holland op, trekkende, langs den zoom Willem
w e i
van Kennemerland, naar Alkmaar 0)> " irekt tegen
hen
ke Stad hem gunftig was, en 's jaars te voo­ op, en
ren, verfcheiden' Voorregten van hem ontvan­ fneuvelr.
gen hadt; onder anderen „ eene tienjaarige in 't Ys.
„ Vryheid van alle lasten, behalven van den
„ Krygstogt tegen de Friezen O)-" Van Alkmaar
trok de Kpning naar Vroone fV), een voornaam
Westfriesch Dorp, dat zig te vooren
reeds aan hem onderworpen hadt, en, zo wel
als het nabuurig Ouddorp, beflierd werdt, volgens
Keuren, door Koning Willem zeiven,
verleend (y). 'cHeir, tot hier toegekomen,
hadt eene groote bevrooren' plas, waarfchynlyk
de Heer Huigenwaard, voor de borst. Over
deeze naderde men den vyand, in twee,
hoopen; welker een, door Heere Willem van
Breder ode, tegen de Dregterlanders 0*0, de andere
, door Koning Willem zeiven, naar den
kant van Hoogtwoude, aangevoerd werdt. De
Friezen, gekleed in ligte Linnen rokken, Honden,
aan verfcheiden' hoopen op 't ys verfpreid,
en waren met Werpfpietfen, Deenfche
bylen en halve pieken gewapend. De Hollanders
daarentegen waren zwaar geharnast. De Koning
zat, daarenboven, op een groot, moedig
Paard, dat, zo wel als hy zelf, zwaar ge

WILLEM
II.
po VADERLANDSCHE VIII.BOEK.
wapend was. Het ys hadt nu meer dan een*
halven voet dikte (x); dus fcheen de togt wel
te waagen te zyn. Brederodc ook, die op de
Dregterlanders aantrok, behaalde de overwinning,
(y). Doch de andere Friezen wecken
naar den kant van 't ys, in de Rietbosfchen,
alwaar zy verfcheiden' hinderlaagen gelegd
hadden, en lokten Koning Willem, tot zyn
ongeluk, derwaards. 't Ys was hier zwakst.
De Koning, hierop geen agt geevende, rent
den vyand agter na, zonder van de zynen, die
't gevaar veelligt merkten (Y), gevolgd te worden.
Straks daarop fcheurt het ys, daar 't
Paard tot aan den buik toe inzakt. De Koning
geeft het de fpooren met zo veel felheid, dat
het Dier, aan 't woeden flaande, terwyl het
zig wil en niet kan redden, den Ryder van
den rug werpt, en op 't lyf valt. Toen fchietèn
eenige weinige Friezen toe, die, zig gelaatende
den Koning niet te kennen, wreed
genoeg waren, om hem, die erbarmelyk om
Lyfsgenade fmeekte, en een geweldig groot
Losgeld aanboodt, met hunne Werpfpietfen,
van 't leeven te berooven (\a). Dit ongeluk
gebeurde niet verre van Hoogtwoude , op den
eenentwintigden van Louwmaand des jaars
1256. De Friezen, 's Konings Lyk uit het
ys gehaald hebbende, begroeven het heimelyk
in zeker Huis te Hoogtwoude, alwaar het nader*
Cx) MATTH. PARISIENS. ad annum 1256. p. 793.
(y) BEKA in Henrico p. 87. JOANN. A LEYDIS van de Heeren'van
Bredérode Cap. XXIII. p. 622.
Cz) Vide MENCON. Chron. ad annum 1256. p 157.
fa) MATTH/EUS PARISIENS. gj annum 1236. p 793. MFLIS
STOI;>_ in Willem II. bl. 93. WILHELM. PROCURAT. ad annum
1235. MENCOMIS Chr. ad annum 1256. p. 157.

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 403
derhand ontdekt werdt, door 's Konings Zoon, 1
Graave Floris den V, die het te Middelburgter
aarde deedt brengen. Het Leger des Konings
trok, na zynen ongelukkigen dood, in
wanorde en met zwaar verlies, naar Holland, te
rug. Eenige Kronyken melden, dat van de
Delftfche en Alkmaarfche Poorters, die deezen
togt hadden bygewoond, maar vyf man
wederom t'huis kwamen, die egter hunne Banieren
behouden hadden. Doch van de Dordrechtfehen
zouden niet meer dan drie man
te lyve gebleeven zyn (£). . Sommigen, die,
zo men wil, den Koning ligtelyk uit het ys
hadden konnen verlosfen, hebben zig, federt,
niet buiten vermoeden konnen houden, dat zy
zig, tot het veroorzaaken van zynen dood,
verraaderlyk, hadden laaten omkoopen (

404 V A D E R L A N D S C H E VIII.BOEK.
WILLEM zien: by welken, ook nog Geldboeten op ver­
II. fcheiden' misdaaden, en zelfs op den doodflag
gefield werden. „ Doch iemant, met zeven
„ getuigen, van Verkragting overtuigd, ver-
„ beurt, volgens deeze Keuren, zyn hoofd.
„ Eene gehuwde Vrouw, zig met bakken, brou-
„ wen of garenhandel geneerende, mag niet
„ meer dan een bacle broots, een brouwte biers
„ en een ftiene gaerns verliezen. De Poorters
„ moeten den Graave met vier en zestig man
„ dienen, en hem twintig pond, jaarlyks, op-
„ brengen, en even zo veel als hy ten Keizer-
„ lyken Hove vaart, trouwt of Ridder wordt;
„ doch vyftien als zyn Broeder Ridder wordt,
„ of als zyn Broeder of Zuster trouwen 00-"
Willem de II. hadt ook, in 't jaar 1246, de
Stad Delft, met verfcheiden' diergelyke Voorregten
befchonken (V), onder voorwaarde,
dat men hem vyftig ponden jaarlyks betaalen
zou, en nog twintig, wanneer hy Ridder werdt,
of zig in de Egt begaf; 't welk beide, federt,
gebeurde. In 't jaar 1253, badt hy Dordrecht
van diergelyke Voorregten en Keuren voorzien:
volgens welken „ een Doodflager het
.,, hoofd verbeurt." En deeze is de eerde reize,
dat ik, in onze oude Handvesten, halsflraf
op Mandag gefield vind. Doch op moord
en doodflag met verbooden geweer , flaat
reeds doodflraf, in de Haarlemfche Keuren
van den jaare 1245. „ De Poorters moes-
„ ten den Graave jaarlyks zestig ponden op-
„ brengen, en hem, wanneer hy in de Stad
„ kwam,
(

VIII. BOEK. H I S T O R I E . 405
„ kwam, den noodigen leeftogt veertien dagen 1
„ borgen (ƒ)." In 't jaar 1250, hadt hy hun
reeds Vryheid van eenige Tollen verleend (gj.
Men 1'chryft aan Koning Willem ook Keuren
voor geheel Zeeland toe. Zeker is het,
dat hy'aan de Stad Zierikzee Keuren en Voorregten
gegeven heeft, van welken nog oude
Affchriften in weezen zyn (h~). Zy komen gedeeltelyk
met de oude Friefche Wetten, en
met de vroeger Keuren van Middelburg, West-
Kapellen en Domburg overeen. In dezelven,
krygt de Baljuw, als Graaf, in dés Konings
plaatfe, magt, om zaaken te beregten, die,
door den Nederbaljuw, of Schout en Schepenen,
niet konnen beregt worden.
Willem de II. heeft zig ook, door het 3ebon-
ftigten van eenige gebouwen, vermaard ge en doe
Willem
maakt. Men fchryft hem het opregten van
ien II.
een Huis te Alkmaar toe, ter plaatfe, al geftigt.
waar 'er federt een geftigt werdt, welk nog
't jaartal 125 a in den voorgevel draagt. Ook
zou hy, ten zelfden tyde, aldaar eenen weg
gelegd hebben, die nog den Konings weg
heet 0')- Sommigen willen, dat het Stadhuis
te Haarlem, oudtyds, een Hof der
Graaven, en byzonderlyk ook van Koning
Willem geweest zy; waarvan eene ftraat ,
die ter zyde tegen het zelve aanloopt, nog
den naam van Koningsflraat draagen zou
(&). Doch of hy dit gebouw geiligt hebbe,
(f) Handv. van 1252. [1253] hy BALEN Dordrecht, hl. 420.
(S) Handv. van 1249. [ I2;
> 0
] h' 'den zelfden, bl. 433.
(70 Jly BOXHORN. op REIGERSB. II- Deel, bl. 73- enz.
(7) VAN DER WOÜDE Chron- van Alkmaar, bl. 19.
O) SCRIVERIUS Graaven bl. 220.
Cc 3
VIT.LEM
II.

WILLEM
II.
406 VA DE RL. HIST. VIII. BOEK,
be, is onzeker. Zelfs blykt, uit egte Hukken,
dat 'er, in '1 jaar 1214, reeds een
Hof te Haarlem geweest is (l). Met meer
grond, wordt hem het opregten van het Hofgebouw
in den Haage toegefchreeven (m);
hoewel de tyd der Stigtinge onzeker is. Uit
een' Schryver der veertiende eeuwe (n), is
af te neemen, dat dit Hof, omtrent den jaare
1250 of 1252, is aangevangen. Koning Willem
wordt ook voor den opfteller van een
Gebedenboek gehouden, welk deezen Titel
voerde: Guillelmi fecundi, Hollandix Comith
& Romanorum Regis, Agalma Religioforum,
fine Meditationes circa Myfieria Pajfionis Dominica
, dat is „ Vreugde der Geestelyken
„ of Overdenkingen over de verborgenheden
„ van het Lyden des Heeren, van Willem den
„ tweeden, Graave van Holland en Roomsch
„ Koning (of" Doch veelligt is dit Boek alleenlyk,
ten zynen dienste, door anderen,
opgefteld, of mogelyk is hy 'er flegts bezitter
van geweest.
(I) Zie hier voor, bl. 338. verg. met bl. 223.
C*Ö JOANN. A LEYD/S L br. XXIII. Cap. 15.
(») BEKA in Otton. III. p. 80. coll. cmn HEDA ƒ>. sop, 210.
(s) Zie BOXHORN op REIGERSB. I. Dzel, bl. '152.

VERBETERINGEN OP DE
"NAAMLYST DER INTEEKENAAREN.
[te plaatzen agter het Tweede Deel.]
/i T> ,„„ AI Commisfaris der
bladz. i. ftaat R. A
h Amfterdam.
Pö "le—— 43. ïr d
G"rit van
b g
'den Land" Rosfum, Leeraar
van den Lande Remonftranv
a„ Voorne Com- ^
£ moet zyn Gerrit
HavSester te van Rosfum, te
Hellevoetuuis. Haarlem.
£ Kloeten te 'sBosch moet zyn
Helvoet(luis,moet te Zutphen.
- * St C
z^on SÖEifctW
(Jacob Pauljl C3 au
)
Ovcrgeflaagcn Naamen.
Brouwer, (Abraham) te ffeizing:/- L
e k V
'> _^ ^
Amfterdam. , koper te Groningen.
cSnt, Z
( W
F. 1
)Boekverko- SïïU ^ Kapittel
„„.'Lo van Oud-Mtmller.
Do%,Oo?annesDiderkus Poel (Willem) te Am-
der Convoyen en Licen-' keiaar te ^^am .
ten&c. in de Bourtange. Riedel, fL. SjKpt.Lieut.
Fronhoff CT. W.1 R. C. in 't Corps Artillerie.
W^y

VOOR DEN BINDER.
De Plaaten dus te plaatzen :
De Kaart tegen over - bladz. 3
Hertog Gbdefried enz. - - 90
Koning Karei enz. - - 108
De overige twee Plaaten volgens de bladzyden
, welke daar boven ftaan.