Overvloed - Sjoerd van Tuinen

evrijdend als verontrustend: consumptief hyperindividualisme is niet het sluitstuk, want wij
weten nog helemaal niet wat de mens zoal vermag. Overvloed wordt niet langer begrepen als
recht, maar als gift en gave. Dit geeft een flinke draai aan het normen-en-waardendebat. Ter
oriëntatie dient wellicht Oosterlings nieuwe waardeschaal, waarop zelfvertrouwen, trots,
creativiteit, verantwoordelijkheid, authenticiteit en ambitie de Maslowiaanse behoeften hebben
afgelost. (Oosterling 2009a: 39)
Denken in overvloed: ecosofie
Aangezien in tijden van post scarcity economische oplossingen in strikte zin niet meer volstaan,
kan een meer reflectieve of affirmatieve omgang met overvloed wellicht alleen op esthetische
wijze worden bereikt, zo lijkt de teneur van Oosterlings vroegere werk. Toch zou ik willen
verdedigen dat hierbij met name voor de filosofie een bijzondere rol is weggelegd. Denken in
termen van overvloed, door Bataille reeds als dépenser op een noemer gebracht, is immers per
definitie speculatief. Het is niet gericht op wat we missen, maar op wat gaat komen. Als
filosofisch concept bij uitstek bewerkstelligt overvloed een radicale breuk met alle dominante
manieren van zingeving en waardebepaling.
De grote moderne filosofen van de overvloed zijn Nietzsche, Bataille, Deleuze & Guattari en
Sloterdijk. Bij Oosterling convergeert hun werk in een algemene ecosofie die uitstraalt naar een
onbeperkte hoeveelheid disciplines en praktijken. Maar zelfs wanneer zijn concepten welhaast
onlosmakelijk en ononderscheidbaar inzinken en doorwerken in de succestermen van het
ambtelijk discours (educatie, communicatie, participatie termen die voor Oosterling pas hun
betekenis krijgen binnen een op overvloed gebaseerde economie), kan er over hun filosofische
inspiratie geen enkele twijfel bestaan. Sterker nog, hun expressiviteit bevestigt dat de filosofie
geen eigen inhoud of materiaal heeft, maar verbindingen legt tussen praktijken die geneigd zijn
zich op hun eigen territorium terug te trekken en deze tegelijk deterritorialiseert . Elke creatie
van een nieuw concept impliceert dus als zodanig het gelijktijdige en paradoxale prijsgeven van
de identiteit van de filosofie. Want ook hier geldt dat het er niet toe doet wat de dingen zijn,
maar hoe ze worden. Anders gezegd: als eerdergenoemde denkers de sterren zijn aan
Oosterlings filosofenhemel, dan is hij zelf een Rotterdamse zon. Een filosoof sans réserve.
Literatuur
G. Bataille (1967) La Part Maudite. Paris: Minuit.