Overvloed - Sjoerd van Tuinen
Overvloed - Sjoerd van Tuinen
Overvloed - Sjoerd van Tuinen
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
mens is het Mängelwesen dat de cultuur nodig heeft om zijn natuurlijke gebreken te<br />
compenseren. Als belangrijkste critici <strong>van</strong> dit discours hebben Foucault en Deleuze laten zien<br />
hoe deze compensatie in zijn werk gaat. In het reformerende en moderniserende westen<br />
transformeren discipline en biopolitiek het gebrek tot een productieve kracht, zelfs tot een<br />
waarde op zichzelf, zodat elk positief idee <strong>van</strong> verspilling verdwijnt. Wanneer de discipline is<br />
uitgewerkt, schakelen we over op controle. We steken ons onbeperkt in de schulden en<br />
consumeren ons letterlijk wezenloos, maar tegelijkertijd garandeert de totale financialisering<br />
<strong>van</strong> ons dagelijks leven de uitoefening <strong>van</strong> macht op onze intiemste driften.<br />
Deze analyse geeft echter tevens de aanzet tot een alternatieve toonzetting <strong>van</strong> overvloed,<br />
die niet langer antropologisch maar eerder mediatheoretisch is. Ziet Gehlen de mens als het<br />
onbemiddelde dier bij uitstek, Oosterling situeert de openheid en vrijheid <strong>van</strong> de mens met<br />
Marshall McLuhan in onze inbedding in allerlei extensies <strong>van</strong> de zintuigen, organen en<br />
ledematen: prothesen, instituties, netwerken. Sloterdijk schrijft over ecstatische immanentie<br />
en een overgang <strong>van</strong> de condition humaine naar air conditioning, Oosterling wat nuchterder<br />
over radicale middelmatigheid en Dasein als design . Mensen zijn relationeel bemiddelde<br />
wezens bij uitstek en het actief vormgeven <strong>van</strong> onze relaties interesse is de uitdrukking <strong>van</strong><br />
onze rijkdom in zijn existentiële reflex. (Oosterling 2010) In plaats <strong>van</strong> het conventionele,<br />
ideologische begrip <strong>van</strong> Verlichting als de zelfbevrijding <strong>van</strong> de menselijke subjectiviteit<br />
beschrijft Oosterling deze reflex in Radicale middelmatigheid als een drievoudige verlichting: in<br />
termen <strong>van</strong> kennis en technologie, in termen <strong>van</strong> transportmiddelen en mobilisatie en in termen<br />
<strong>van</strong> telecommunicatiemiddelen. Deze drie verlichtingsprocessen hebben wellicht altijd al een<br />
onderdeel <strong>van</strong> de Verlichting gevormd, maar pas na het verlies aan geldigheid <strong>van</strong> het klassieke<br />
humanisme kunnen we hun mediërende waarde erkennen: de automobilisering en digitalisering<br />
hebben het autonome subject binnenstebuitengekeerd en overspoeld. (Oosterling 2000a: 71-<br />
87; Oosterling 2009a: 250-251)<br />
Als niet de mens maar zijn media de maat aangeven, dan heeft dat gevolgen voor onze<br />
waardeschalen. De beroemde behoeftepiramide <strong>van</strong> Maslow, waarin zelfredzaamheid fysiek<br />
en sociaal overleven de basis is voor zelfontplooiing, verhult dat <strong>van</strong> een zelfbepalend ik aan<br />
de top pas sprake kan zijn wanneer dit ondersteund wordt door fysieke en virtuele inbedding op<br />
alle tussenliggende niveaus. (Oosterling 2009c) Wanneer zoals in Finland wettelijk wordt<br />
vastgelegd dat alle burgers recht hebben op een internetverbinding <strong>van</strong> minimaal 1 megabit per<br />
seconde, raken primaire en secundaire behoeften ononderscheidbaar. Meestal gebeurt dit
Change language