Marlies Bartels en Richard Pal: 'We zijn een voorbeeld ... - Zorgmarkt

Beeld: De Beeldredaktie
Marlies Bartels en Richard Pal:
‘We zijn een voorbeeld van
hoe het anders kan dan langs
de geëigende paden’

Momenteel woedt een fikse discussie over de vraag hoe de verloskundige zorg in Nederland kan worden verbeterd.
Kan het Centrum voor Verloskunde ROOS in Roosendaal hiervoor een voorbeeldfunctie vervullen? Zelf willen de
initiatiefnemers beslist geen te grote broek aantrekken als het daarom gaat. Maar de belangstelling van andere
zorgaanbieders is groot.
Portret van twee zorgondernemers | Frank van Wijck
Gebundelde zorg
voor moeder en kind
Meer efficiëntie
door samenwerking
Van één ding kun je de initiatiefnemers van ROOS niet
betichten: haast. Als een zwangerschap negen maanden
mag duren, dan mag de totstandkoming van een verloskundig
centrum waarin gynaecologen, verloskundigen en
echo scopisten met elkaar samenwerken ook best negen
jaar duren. En de reden hiervoor ligt voor de hand: je hebt
draagvlak nodig. ‘Ik word wel eens gebeld door een collega
die zegt best samenwerking te willen, maar eigenlijk helemaal
niet overweg te kunnen met de gynaecoloog’, zegt
verloskundige/manager Marlies Bartels. ‘Dan moet je er
niet aan beginnen.’
Dat de initiatiefnemers van ROOS wel zo ver gekomen zijn,
is de vrucht van uitgebreide verkennende gesprekken en
een paar duwtjes in de goede richting door omstandigheden.
Het eerste duwtje was de samenvoeging van de twee
verloskundige praktijken in Roosendaal. Bartels: ‘Toen we
dat voor elkaar hadden, zeiden we tegen elkaar: hoe kan
het nu nóg efficiënter.’ Het antwoord lag voor de hand:
door niet uit te gaan van de organisatie van de verloskundige
zorg, maar van wat de zwangere vrouw aan zorg
nodig heeft.
Gynaecoloog Richard Pal van het Franciscus Ziekenhuis
Roosendaal: ‘Het feit dat de eerste en tweede lijn in de verloskundige
zorg helemaal los staan van elkaar, is beslist
niet altijd in het belang van de zwangere. Maar het is wel
hoe het er veelal aan toegaat in Nederland.’
Een door de gynaecologen en eerstelijnsverloskundigen
belegde studieavond met alle betrokken partijen werkte
heel verhelderend. Maar directe actie bleef uit. Hoewel
duidelijk was dat de zorg beter kon, want stuurde de eerste
lijn een vrouw naar de tweede lijn, dan werd daar veelal
opnieuw het onderzoek gedaan dat eerder ook al was
verricht. En vaak moest de eerste lijn maar zien of een
vrouw die de tweede lijn ingestuurd werd ooit weer terugkwam
in de verloskundige praktijk. Ook was niet altijd
duidelijk of de vrouw wel op de juiste plaats de verloskundige
zorg ontving.
Alles samen
Een nieuw duwtje in de rug was nodig. En dat kwam in de
vorm van de prenatale screening in 2007. Bartels: ‘De eerste
en tweede lijn wilden die screening allebei graag doen.
Al snel discussieerden we over een gezamenlijk echocentrum,
maar waar moest dat dan komen? In de verloskundige
praktijk of in de poli van het ziekenhuis? Dat laatste
vonden de verloskundigen niet zo fijn. Dus brachten we
de discussie al snel een stap verder: waarom alleen de
prenatale screening samen doen en niet gewoon álle
verloskundige zorg.’
Een laatste zetje in de goede richting kwam van het ziekenhuis
zelf. ‘Dat wilde voor het ziekenhuisgebouw een
poortgebouw neerzetten met een spoedeisende hulp, een
huisartsenpost en een dienstapotheek’, vertelt Pal. ‘Toen
dachten wij: als er dan toch gebouwd wordt…’. Hiermee
was de cirkel rond. De gynaecologen wilden wel voor de
verloskundige zorg uit het ziekenhuisgebouw komen.
9

Portret van twee zorgondernemers | Gebundelde zorg voor moeder en kind
‘Zorgverzekeraars hebben moeite de
scheiding tussen eerste en tweede lijn
los te laten’
De verloskundigen bleken bereid hun praktijk te verplaatsen
naar het poortgebouw voor het ziekenhuis. En het
echografiebureau Babylook, voor echo’s zonder medische
indicatie, wilde ook graag vanuit diezelfde locatie gaan
werken. ROOS was geboren.
Toch geen ZBC
Tenminste, theoretisch dan. Vervolgens moest nog gezocht
worden naar de juiste organisatorische vorm. Bartels vertelt:
‘We gingen op excursie. En daarbij zagen we onder
andere hoe in Nieuwegein de opzet van een ZBC voor verloskundige
zorg al na een jaar was ontmanteld omdat die
vorm toch heel veel moeilijkheden met zich mee bleek te
brengen, vooral financieel. Er is geen bekostiging die het
nodig of handig maakt om zo’n centrum als samenwerkingspartners
op te zetten.’ Wat dat betreft zijn beiden
teleurgesteld in de conservatieve houding van de zorgverzekeraars.
‘Die hebben blijkbaar moeite de scheidingslijn
tussen eerste en tweede lijn los te laten’, zegt Pal. ‘Ze hebben
het niet eens geprobeerd, terwijl je er uit oogpunt van
kwaliteit toch alleen maar achter kunt staan. Het is jammer
om te zien dat wij wel onze nek uitsteken en dat de
zorgverzekeraars dan niet thuis geven. Ik begrijp dat niet.’
Het einde van het liedje is dan ook dat het poortgebouw
in opdracht van het ziekenhuis is gebouwd, dat de verloskundigen
en Babylook er ruimte huren, dat de gynaecologen
er hun verloskundige werk doen en dat een verdeelsleutel
is overeengekomen voor de gezamenlijke ruimte.
‘Vooralsnog concentreren we ons heel bewust op de
zorginhoud’, zegt Bartels. ‘Voordat we verdere stappen zetten
op financieel­juridisch gebied, moeten we eerst maar
eens kijken hoe we dit optimaal van de grond kunnen
krijgen. Er zijn tenslotte landelijke ontwikkelingen op het
gebied van de verloskundige zorg – denk aan het rapport
dat de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte in opdracht
van minister Klink hierover schreef – waarvan we nog
helemaal niet weten welke kant ze op zullen gaan.’
Ondernemerschap
Is dan nog wel sprake van ondernemerschap? ‘Van onze
zijde in ieder geval wel’, zegt Bartels, ‘want wij zijn vrijgevestigd.’
En de maatschap gynaecologie ook, vult Pal
aan. ‘We investeren tijd en geld in deze ontwikkeling’, zegt
hij. ‘Geld met name in de ontwikkeling van het elektronisch
verloskundig dossier.’ Opvallend is dat ROOS ondernemerschap
op een ander gebied feitelijk min of meer een
halt toeroept. Bartels legt uit: ‘Verloskundige praktijken in
de dorpen in de omgeving merken dat een aantal zwangere
vrouwen liever naar ons centrum komen nu ze hierover
10
hebben gelezen. Dat kost die praktijken omzet, maar
plaatst ons bovendien voor een lastige situatie, want het
maakt onze praktijk te groot in termen van het aantal kilometers
dat we moeten rijden om deze vrouwen thuis te bezoeken.
Dus stimuleren we deze vrouwen om bij hun eigen
verloskundige praktijk te blijven. En als ze dat niet willen,
zeggen we: besef dan wel dat we in geval van spoed niet
naar u toe kunnen komen, en dat u dus hiernaar toe moet
komen als dat nodig is. Een aantal van hen accepteert dat.’
Maar Pal wijst wel op de ironie dat het ziekenhuis het juist
zou toejuichen als ROOS die vrouwen naar zich toetrekt.
‘Het heeft een andere invalshoek’, zegt hij, ‘en dat geeft
wel een beetje spanning natuurlijk.’ Deze mensen weigeren
mag in ieder geval niet van de zorgverzekeraar, want die
stelt zich op het standpunt dat de keuzevrijheid voor de
verzekerde voorop dient te staan. ‘Maar we worden wel
geacht binnen vijftien minuten bij iemand op de stoep te
staan’, zegt Bartels. ‘Dat zijn zo van die bijkomstigheden
die je niet verwacht als je aan zo’n centrum begint.’
Elektronisch dossier
Een oplossing waarover nog wordt nagedacht, is de verloskundige
praktijken in de dorpen gebruik te laten maken
van het elektronisch verloskundig dossier van ROOS. De
totstandkoming van dat dossier is nog een verhaal apart.
Zowel de verloskundigen als de gynaecologen hadden vanzelfsprekend
al hun eigen dossier. De eerste gedachte was
om die aan elkaar te koppelen, maar dat bleek een onwerkzame
optie. De meest voor de hand liggende tweede optie
was het dossier van de gynaecologen aan te passen aan
dat van de verloskundigen, om daarin ook opname van
gegevens over thuisbevallingen mogelijk te maken. Een
essentieel gegeven, want de mogelijkheid van thuis bevallen
blijft voor alle betrokkenen het uitgangspunt. Aan de
integratie van de twee dossiers wordt nu volop gewerkt
door de IT­afdeling van het ziekenhuis. Een project overigens
waarvoor de verloskundigen en de maatschap gynaecologie
de rekening betalen. Inmiddels is al duidelijk dat
de declaratiemodule van de verloskundigen hierin niet
onder te brengen is. Hiervoor is dus een apart systeem
gekocht.
Voorbeeldfunctie
Inmiddels is ROOS een paar maanden in bedrijf. Eén risico
hebben de initiatiefnemers min of meer voor lief moeten
nemen, en dat is de vraag of de zwangere vrouwen de
samenwerking wel zouden zien zitten. Dit was nauwelijks
te onderzoeken. Een zwangerschap duurt tenslotte maar
negen maanden en verloopt doorgaans probleemloos. De

vrouwen hebben dus geen reden om zich te bundelen in
een verenigingsband bij wie de initiatiefnemers te rade
konden gaan. ‘Maar het handjevol mensen dat we erover
polsten zag het als een gouden kans’, vertelt Bartels. ‘En
nu het centrum een feit is, zeggen veel vrouwen zelfs dat
ze deze setting veel mooier vinden dan de verloskundige
praktijk die we eerst in het centrum van Roosendaal hadden.’
Afgezien van de geïntegreerde zorg zal ook de uitstraling
mensen aanspreken, denkt Pal. ‘We hebben naar
buiten toe echt één gezicht. Je bent zwanger en voor alle
zorg die daarbij hoort, heb je één loket. Hoe wij de zorg
achter dat loket verdelen is onze zaak, maar we hebben
één website, logo en telefoonnummer voor alle betrokken
professionals.’
Bij die éénloketfunctie hoort ook dat alle intakes plaatsvinden
door een eerstelijnsverloskundige. ‘Die kan dit
beter doen dan de gynaecoloog omdat ze er de tijd voor
heeft om alle informatieoverdracht met de vrouw te doen
die nodig is. Niet alleen bij de intake overigens, maar ook
bij twintig en dertig weken zwangerschap.’ Na de intake
wordt binnen een week in teamverband besproken welke
zorg het best aan de betreffende vrouw kan worden geleverd
en door wie.
Toch een voorbeeld voor andere partijen in het land dan? ‘Ik
krijg in ieder geval heel veel aanvragen om spreek beurten te
komen houden’, zegt Bartels. En Pal voegt toe: ‘We zijn wel
bereid geweest om op een andere dan de gangbare manier
met elkaar samen te werken. We zijn dus een voorbeeld van
hoe het anders kan dan langs de geëigende paden.’ Speelt
de actuele discussie over de baby sterfte nog een rol in dit
oordeel? Op dit punt zijn beiden voorzichtig. Pal zegt: ‘Een
van de oorzaken van de verhoudingsgewijs hoge babysterfte
zou zitten in de overdrachtmomenten tussen eerste en
tweede lijn. Die momenten gaan hier gepaard met intensieve
communicatie omdat wij dicht bij elkaar zitten en een
gezamenlijk dossier voeren. Maar dit is geen absolute
garantie voor kwaliteitsverbetering. Je moet ervoor blijven
zorgen dat je juist door die nabijheid niet laks wordt in je
communicatie. Altijd dat dossier openen en bijwerken dus.
Want anders werkt het niet.’ |
11