Kaapse Skiereilandse Universiteit van Tegnologie

Henning et al. (2007: 82) beskryf observasie as ʼn proses waar die navorser observeer ten opsigte van
taal in gebruik, simbole, prente, apparaat, kuns, boeke en alle artefakte wat in die opset gebruik kan
word. Die navorser observeer ook deur gebruik te maak van notas en ander gedokumenteerde data
soos video’s of foto’s. Die navorser interpreteer dus twee keer deur interpretasie en aanbieding van die
deelnemers in die opset en deur die teks wat die navorser ontwikkel tydens die observasieproses.
Mottier (2003) verwys daarna as die ‘dubbele hermeneutiek.’
Gay (1996: 264) meen dat observasie ʼn proses is wat deur observering geskied. Die term waarneming,
eerder as observasie word deur De Wet, Monteith, Venter en Steyn (1981: 164) gebruik en dié skrywer
meen dat waarnemingstegnieke aangewend word om te bepaal hoe individue of groepe persone onder
bepaalde omstandighede, hetsy natuurlik of kunsmatig, reageer.
3.2.4.1 Tipes observasie
Stimulasie-observasie
Tydens stimulasie–observasie skep die waarnemer ʼn situasie wat aan die proefpersone leiding en
rigting verskaf vir die aktiwiteite waarin hulle betrokke raak. Stimulasie-observasie kan voorts in twee
tipes observasie onderverdeel word, naamlik: Individuele rolvertolking en Groeprolvertolking.
Individuele rolvertolking verwys na gedrag of prestasie van ʼn enkele proefpersoon wat onder die loep
geneem word. Die proefpersoon moet ʼn bepaalde rol vertolk of ʼn probleem oplos. Hierdie gedrag is
deur die observeerder waargeneem en geëvalueer tydens die lesaanbiedinge in die intervensieprogram.
Groepvertolking behels onder andere die oplossing van probleme in groepsverband of die vertolking
van rolle deur ʼn groep proefpersone. Hierdie gedrag word geobserveer en die waarnemer kan bepaalde
aannames of gevoltrekkings maak (Pretorius, 2001: 226). Hierdie gedrag is tydens die
intervensieprogram met die opsê van rympies, voltooiing van werkvelle en tydens die
onderrigprogram uitgevoer.
De Vos bepaal voor- en nadele verbonde aan observasie en die volgende het geblyk:
ʼn Gedetailleerde beeld van die verskynsel wat bestudeer word, word verkry. Deur middel van
observasie word ʼn dieper kennis van gedrag verkry. Die gedrag kan oor ʼn tydperk in diepte bestudeer
word om sodoende akkurate navorsingsresultate te verkry. Observasie is veral toepaslik by die
bestudering van sosiale gedrag in natuurlike omstandighede. Eerstehandse inligting word verkry,
aangesien die navorser direk by die proefpersone betrokke is. Die navorser kan deeglik insae verkry
deur direk vrae te stel of die proefpersoon te versoek om sy response te motiveer en die proses is dus
buigbaar. Indien addisionele probleemareas wat ʼn invloed op gedrag mag hê, geïdentifiseer word, kan
53