Kaapse Skiereilandse Universiteit van Tegnologie

2.12.2.2 Die klankmetode
Die klankmetode fokus op fonetiek wat die wetenskap is van die vorming en uitspraak van
spraakklanke. Dit word ook fonologie of klankleer genoem. Dit gaan oor die klankwaarde van letters
en lettersamestellings wat volgens ʼn stel reëls ʼn woord of woorde vorm (Le Roux, 2004). ʼn Voorbeeld
van so ʼn program is die THRASS-program (Davies & Ritchie, 2003). In hierdie program word ʼn
onderskeid gemaak tussen foneme (klanke of spraakklanke) en grafeme (skryfwyse) van letters. Die
leerders word nie net onderrig in die betekenis van die konsepte, foneme en grafeme nie, maar ook in
die gebruik daarvan as terminologie in die klaskamer. ʼn Foneem is die funksionele klankeenheid van
taal wat betekenisonderskeidend optree (Labuschagne & Eksteen, 1993: 189) en ʼn grafeem verwys na
die spelkeuse van foneme in woorde (Davies & Ritchie, 2003).
Die klankmetode is ʼn metode om die ouditiewe en die visuele te verbind en daar word nie net aandag
gegee aan die fonologiese struktuur van die gesproke woord nie, maar ook aan die betekenis en die
sintaks van woorde. Dit is ʼn sintetiese metode, omdat dit deeltjies (klanke) saamvoeg om ʼn geheel te
vorm. Deur die metode word klanke stapsgewys aangeleer. Jordaan (1991: 282) beweer dat
opvoedkundiges dit eens is dat die klankmetode, veral in fonetiese tale soos Afrikaans, baie waardevol
is, maar dat dit kan lei tot woord-vir-woord- lees, want dit is moelik om die gewoonte om elke woord
te klank, af te leer. Verder is die leessstof oninteressant en nie baie stimulerend nie. Die nadele van
hierdie leesmetode is: Leesspoed word vertraag, oogspan ontwikkel nie voldoende nie, daar word
gekonsentreer op meganiese lees met die klem op korrektheid, die leerder word nie gelei om
kontekstuele leidrade te gebruik nie en dit bevorder nie selfstandige lees nie. Die voordele wat die
metode inhou, is: Dit word as ʼn instrument gebruik om ʼn sin te maak uit ʼn woord, leerders wat nie
kontekstuele leidrade kan aflei nie, kan woorde klank, spelling is akkuraat, die lees- en –skryfrigting
word vroeg vasgelê, woord en letteromkeringe kom selde voor.
Dahl et al. (2001: 1) beskryf die klankmetode as klankonderrig-in-konteks waar die klankmetode
gesien word as ʼn proses vir die ontwikkeling van klankkennis. Klankonderrig is geïntegreerd in
aanvangslees en skryfonderrig. Dit is nie net vir die leerder self belangrik nie, maar ook die toepassing
daarvan. Strategiese kennis word benodig om klankkonsepte en vaardighede te gebruik. Opvoeder-
besluitneming word benodig en die portuurgroep leer mekaar klanke soos wat hulle langs mekaar lees
en skryf.
Die volgende aspekte moet in gedagte gehou wanneer klankonderrig aan beginnerlesers gebied word:
Leerders benodig kognitiewe sekerheid oor wat hulle leer, betrokkenheid in wat geleer word en
instruksies op verskillende fassette en vlakke. Die fokus word op fonemiese bewustheid, volgorde van
dekodering en toepassing van klanke, geplaas. Wanneer leerders meer woorde aanleer, gebruik hulle
43