Kaapse Skiereilandse Universiteit van Tegnologie

Volgens Joubert et al. (2006: 90) verskil navorsers ten opsigte van die suksesvolsste leesmetode. Die
suksesvolle fasilitering van lees hang af van die kreatiewe toepassing van individuele leesmetodes of
benaderings of die kombinasie daarvan, afhangende van die behoefte van die leerder. Leesbenaderings
of leesmetodes kan onder twee hoofbenaderings gegroepeer word, naamlik die dele-na-die-
geheelbenadering (bottom up) en die geheel-na-die-dele-benadering (top down). In die dele -na-die-
geheel-benadering, ook bekend as die ‘vaardigheidsverwerwingsteorie,’ val die klem op die
ontwikkeling van subvaardighede wat fokus op die geleidelike verwerwing van die oënskynlik
komplekse leesvaardigheid.
In die geheel-na-die-dele benadering, ook bekend as die ‘singewingsteorie’, is die uitgangspunt dat
daar deur lees ʼn betekenisvolle geheel vorm, waar betekenis en sin die grondslag lê. Hierdie
benadering is onderskeidelik verteenwoordigend van behavioristiese en psigolinguistiese denkskole
(Joubert et al., 2006: 90).
Die vaardigheidsverwerwingsteorie word geklassifiseer onder die sintetiese en analitiese
leesbenaderings. Die sintetiese benadering konsentreer op die alfabet- en klankmetode (fonetiese
benadering). Die analitiese benadering konsentreer op die kyk-en-sê-metode (woordbenadering). Die
elektiese metode kombineer die klank- en kyk-en-sê metodes en word ook die gekombineerde
benadering genoem. Lessing en De Witt (2002) stel dit dat hierdie benadering suksesvolle leesonderrig
tot gevolg het omdat dit gerig is op die behoeftes van die visuele en die ouditiewe leser. Hierdie
siening word ook gehuldig deur Daniels, Zelman en Bizar (1999) wat sestig jaar se navorsing oor lees
bestudeer het. Navorsing oor die werking van die brein het McCandliss en Posner (2003) tot die insig
gebring dat fonologie en die visuele woordvorm belangrike aspekte by vloeiende lees is, maar dat
beide aspekte direkte onderrig en intervensie verg.
Die singewingsteorie volgens Joubert et al. (2006: 91) konsentreer hoofsaaklik op die leerders se
omgang met werklike boeke en outentieke teks, asook om te lees vir betekenis. Die taalbenadering,
wat ʼn deel van die heeltaalbenadering is, het elemente van beide dié leesteorieë, maar is nie ʼn
kombinasie daarvan nie. Waar die taal van onderrig nie die leerders se huistaal is nie, verg dit weer
eiesoortige benaderings en metodes. Daar is nie ʼn enkele alleenstaande leesmetode, -benadering, -
tegniek of -aksie wat leerders in effektiewe lesers sal laat ontwikkel nie (Joubert et al., 2006: 91).
2.12.2 Leesbewuswordingfase
Venter (2007: 30) verwys na die Leesbewuswordingfase wat vanaf geboorte tot ses jaar voorkom.
Hierdie fase strek deur die hele aanvangsleesfase tot voor skooltoetrede. Volgens Latsky (1998: 27)
behels hierdie fase die ontwikkeling van taalvaardighede, persepsie, kognitiewe denke, motoriese
vaardighede, aandagspan en konsentrasie. Tydens hierdie fase begin onervare lesers om die
41