Kaapse Skiereilandse Universiteit van Tegnologie

Gedurende die twintigste eeu is meer navorsing oor die onderrig van lees, asook oor die werking van
die brein gedoen. Dit is nog steeds onduidelik hoe die brein simbole in betekenis omskakel. Navorsing
het egter bewys dat die brein eerder met patrone en reëls werk en dat leerders eerder prosesse moet
leer en bewus word van taalpatrone. Teen 1920 het navorsing oor kinders se leesspoed en invloed wat
die stimulus-respons-teorie op leesgenot het, getoon dat leesgenot by kinders belangrik is.
Leesgereedheid hang dus saam met die ontwikkelingstadium van die kind. Die gevolg hiervan was
gestandaardiseerde leesgereedheidstoetse wat leerders se leesgereedheid bepaal het. Die benadering
wat hierop gevolg het, was memorisering en die onderrig van oefeninge vir lees en skryf. Die
oefeninge is soms so aangebied dat leerders nie in staat was om betekenis daaraan te heg nie (Joubert
et al., 2006: 84).
Teen 1950 is leesboeke gepubliseer met temas soos Die gesin of Ons vakansie. Daar was werkboeke
en werksblaaie by elke storie en leerders kon meer betekenis aan lees gee. Hierdie benadering het die
publikasie van kinderliteratuur aangemoedig.
Gedurende die tydperk van 1960 tot 1980 het Piaget se psigolinguistiese siening van lees en Vygotsky
met sy sosiale siening van lees, leesbenaderings beïnvloed. Klem op dekodering van en die
bemeestering van woordeskat om die hoofidee van ʼn teks te identifiseer, was die gevolg hiervan
(Farris et al., 2004).
Teen 1980 is lees beskou as ʼn betekenisgewende en konstruktiwistiese benadering. Dit is gebaseer op
die gehalte van die teks en het betrekking op die leerinhoud, die konteks van die leessituasie, die
heeltaalbenadering en leesbegrip.
Na aanleiding van Joubert et al. (2006: 90) word die klankbenadering as kritiese leesstrategie in die
1990’s opnuut as belangrik beskou. Teen die jaar 2000 toon die gebalanseerde benadering wat
fonetiek en skryfaktiwiteite in die onderrig van geletterdheid integreer, vordering. Vandag is die
strewe om die beste praktyk ten opsigte van lees- en skryfoefeninge te vind, gegrond op die
bevindinge van die jongste navorsing. Aangesien alle leerders nie na verwagting presteer in lees en
skryf nie, is daar tans weer ʼn vraag na gestandaardiseerde toetse om die standaard van geletterdheid en
leesvaardigheid te evalueer.
Sedert 2002 tot op hede word daar na elke tweede jaar sistemiese toetse deur die WKOD aan die einde
van die graad 3- jaar afgelê om standaard te bepaal. Hierdie toetse word vanaf 2010 jaarliks deur graad
3 leerders afgelê om vas te stel of die sisteem vaardige leerders ontwikkel. Dit is duidelik dat daar tans
baie uitvalle waargeneem word wat ʼn lae slaagpersentasie in geletterdheid aandui. Daar word vanaf
2008 weer gefokus op terug na die basiese metodes van onderrig soos die globale metode.
40