Kaapse Skiereilandse Universiteit van Tegnologie

Een suksesvolle manier om individuele foneme te identifiseer is om die veranderinge wat plaasvind in
die mond soos die woord uitgespreek word, te monitor, byvoorbeeld daar is drie foneme in pot. Dit
reflekteer in drie agtereenvolgende gebare of bewegings. Die lip maak toe vir [p] en die lippe open vir
die klinker, [ᴐ]. Dan raak die tong aan die boonste oppervlak van die mond vir [t]. Akoestiese
aanwysing wat gehoor word, is ook waardevol. Dit help om te onderskei tussen sommige foneme in
woorde soos die [s] in son en die [z] in zulu.
Nog ʼn rede waarom individue probleme het om te onderskei tussen die foneme in woorde is dat
foneme in woorde nie altyd korrespondeer met die hoeveelheid letters wat in ʼn woord gespel word nie.
Wanneer daar gevra word om foneme in ʼn woord te tel, sal individue somtyds die letters tel omdat dit
makliker is om te onderskei as aparte eenhede (Tunmer & Nesdale 1982).
Die moeilikheid met sekere van die take is die afhanklikheid van die manipulasie van die eienskappe
van die woorde en foneme (Stahl, 1992). Beginklanke is makliker om te manipuleer as die nie-
aanvangsklanke in woorde. Die maklikste woorde om te segmenteer is die twee-foneemwoorde wat
met klinkers begin soos byvoorbeeld op en ag. Dit is makliker as woorde wat begin met ʼn konsonant
soos byvoorbeeld tee en lê (Uhry & Ehri, 1999).
Woorde met twee foneme is makliker om te segmenteer as woorde met drie of meer foneme. Begin-
en eindfoneme is makliker om te segmenteer as foneme in die middel van woorde.
Konsonantklinkerverbindings soos byvoorbeeld [k], [a], [s] is makliker om te segmenteer as
konsonantverbindings soos byvoorbeeld [s-t] in stop en [m-p] in pomp.
In ʼn samevoegingstaak word die eindkonsonante beskou as moeiliker om te verbind as deurlopende
konsonante. Wanneer die volgende klanke, [p], [b], [t], [d], [k], [j] in die eerste ry en [m], [n], [f], [v],
[s], [z], [l] en [r] in die tweede ry uitgespreek word, word die eerste ry foneme stop -konsonante
genoem wat moeilik is om uit te spreek sonder die byvoeging van ʼn klinker [ᴐ]. In kontras met foneme
in die tweede ry van konsonante word dit voortsettings genoem wat uitgespreek kan word sonder die
[ᴐ] in klank byvoorbeeld. [sss] sonder verandering of beëindiging van die klank. Hierdie eienskap
maak voortsettings makliker om te verbind, byvoorbeeld die drie voorsettingsklanke in [m][a][n]
verbind maklik om die woord man te vorm.
Volgens Linnea et al. (2004) word verskillende take gebruik om individue se vermoë te toets om die
vaardighede te ontwikkel.
Foneemisolasie: Die herkenning van individuele klanke en woorde, byvoorbeeld: “Sê die
eerste klank in pot.”[p]”
34