Kaapse Skiereilandse Universiteit van Tegnologie

Mesmer & Griffeth (2005) bevind dat ’n groep opvoeders wat komponente van eksplisiete,
sistematiese klankonderrig in orde van belangrikheid moes plaas, meer as 50% sintese en analise
verkies. Dit toon dat opvoeders in die sistematiese benadering tot klankonderrig glo. Die induktiewe
metode, ontdekking van nuwe kennis, moet dus met direkte onderrig gekombineer word en moet leer
insluit (Mesmer & Griffeth, 2005).
Pretorius (2001: 68 ) verwys na ’n studie in Nieu -Seeland waar daar vasgestel is dat leerders uit ʼn lae
sosio-ekonomiese omgewing teenoor leerders uit ʼn hoë sosio-ekonomiese omgewing, groot verskille
toon ten opsigte van kennis van die alfabet, fonemiese en fonologiese bewustheid, asook taalkennis.
Uit die bevindinge was dit duidelik dat leerders in ʼn lae sosio-ekonomiese omgewing en agtergrond
meer baat by onderrig deur middel van fonologiese en fonemiese benadering as by die
heeltaalbenadering. Die leerders uit die lae sosio -ekonomiese agtergrond raak verlore in die
heeltaalbenadering. Die heeltaalbenadering in aanvangslees in lae sosio-ekonomiese omgewings is nie
so effektief soos die fonologiese en fonemiese benadering nie (Berg, 2003). In Suid Afrika word die
kurrikulum vir geletterdheid in die Grondslagfase vervat in ses leeruitkomstes (sien 2.2) waarin die
ontwikkeling van fonologiese bewustheid beklemtoon word (NKV 2005). Pepler (2005) het ʼn
fonemiese program vir Graad R-leerders ontwikkel om aanvangslees voor formele onderrig te
ondersteun.
2.7 Fonologiese bewustheid
2.7.1. Die belangrikheid van fonologiese bewustheid in leesontwikkeling
Venter (2007: 91) verwys na fonologiese bewustheid as die vermoë om op ’n eksplisiete wyse aandag
aan die fonologiese struktuur van die gesproke woord te gee en te verstaan dat die gesproke taal uit
kleiner individuele klanke bestaan (sien Glossarium Ii). Ericson en Juliebö (2000: 4) verwys na
fonologiese bewustheid as ʼn metalinguistieke lettertipe wat leerders toelaat om te reflekteer oor
kenmerke van gesproke taal (Griffith, Klesius & Kromrey,1992). Leerders wat fonologiese bewustheid
ontwikkel, herken op ouditiewe vlak dat woorde kan rym, op dieselfde klank begin of eindig en dat dit
saamgestel is uit foneme (klanke) wat gemanupileer kan word om nuwe woorde te vorm. Dit omsluit
die latere ontwikkelingsvaardighede wat die leerder konstant laat reflekteer en klanke laat manipuleer
om nuwe woorde te ontwikkel soos die letters in kam kan herrangskik word om ʼn nuwe, woord mak,
te vorm (Stahl, 1992).
Demont en Crombert, (1996: 315) beweer dat fonologiese bewussyn ’n voorwaarde vir leessukses is.
Die leser moet fonologiese vaardighede aanleer wat hom in staat stel om die gesproke woord in
toepaslike fonologiese segmente te kan opbreek. Die leerder moet tydens geletterdheidsgereedmaking,
bewus gemaak word van die fonologiese struktuur van taal. Demont ondersteun voorts Bryant en
25