ONDERWYSKOMMUNIKASIE Ek weet jy glo jy verstaan wat jy dink ...
ONDERWYSKOMMUNIKASIE Ek weet jy glo jy verstaan wat jy dink ...
ONDERWYSKOMMUNIKASIE Ek weet jy glo jy verstaan wat jy dink ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Inleiding<br />
<strong>ONDERWYSKOMMUNIKASIE</strong><br />
<strong>Ek</strong> <strong>weet</strong> <strong>jy</strong> <strong>glo</strong> <strong>jy</strong> <strong>verstaan</strong> <strong>wat</strong> <strong>jy</strong> <strong>dink</strong> ek gesê het,<br />
maar ek is nie seker of <strong>jy</strong> besef dat <strong>wat</strong> <strong>jy</strong> gehoor het,<br />
nie was <strong>wat</strong> ek gesê het nie.<br />
Kommunikasie raak feitlik alles <strong>wat</strong> ons doen en is verweef met elke deel van die<br />
lewe. Kommunikasie behels veel meer as slegs een persoon <strong>wat</strong> praat en ‘n ander<br />
<strong>wat</strong> luister. Menslike kommunikasieprosesse is besonder kompleks. Aristoteles (in<br />
Zeuschner, 1997:19) het daarop gewys dat net soos <strong>wat</strong> ‘n goeie hamer ‘n skuiling<br />
kan bou, kan dit ‘n skedel vermorsel: die gebruiker bepaal die doel. Dieselfde geld<br />
vir jou kennis en vaardighede betreffende kommunikasie. Jou toepassings en<br />
keuses sal die eindresultaat bepaal. Het <strong>jy</strong> al ooit ge<strong>dink</strong> hoeveel tyd ons aan<br />
kommunikasie bestee? Kenners sê dat ons baie meer tyd aan praat en luister bestee<br />
as aan enige ander aktiwiteit (Pearson & Nelson, 1994:4). Om dié rede moet ons<br />
doeltreffende kommunikasievaardighede bemeester.<br />
Definisie van kommunikasie<br />
Kommunikasie is die proses om betekenis te <strong>verstaan</strong> en te deel. Kommunikasie is ‘n<br />
proses aangesien dit ‘n aktiwiteit, uitruiling of stel gedragspatrone is – nie ‘n<br />
onveranderlike, statiese produk nie (Pearson & Nelson, 1994:6).<br />
Hoe het ons tot hier gekom<br />
Sedert die vroegste dae het mense uit die noord-sentrale deel van Afrika verbale en<br />
nie-verbale tekens gebruik om te kommunikeer. Mense het groepe gevorm en die<br />
betekenis van tekens gestandardiseer en aan kinders geleer. Soos verskillende<br />
groepe interaksie met mekaar gehad het, so het tale ontwikkel. Met die opkoms van<br />
beskawing is maniere gevind om uitgesproke klanke vas te lê, in die vorm van skrif,<br />
geheue, oordrag of die uitdrukking van gesproke idees. Toe mense begin het om<br />
idees <strong>wat</strong> vir hulle waarde gehad het, vas te lê, het van hul eerste geskrifte gehandel<br />
oor die belangrikheid van kommunikasie en onderwys.<br />
Die opvoeding van die jeug om hul kultuur te onderhou, het deel geword van ‘n<br />
aanvaarbare patroon. Die metode waarvan gebruik gemaak was, is mondelinge<br />
kommunikasie. Die beste openbare spreker was ‘n besonder vername persoon.<br />
Kommunikasie het ‘n belangrike rol gespeel in die vroeë Westerse beskawings van<br />
Egipte, Griekeland en Rome, asook in Asiese kulture. Oor ‘n tydperk van 50 000 jaar<br />
het dit ontwikkel tot waar ons vandag is, met die jongste elektroniese<br />
boodskapprosessering. Gedurende hierdie tyd (sedert die begin van die menslike<br />
geskiedenis tot vandag toe) was spraakkommunikasie die spil waarom interaksie<br />
gedraai het.<br />
Aangepas uit: Zeuschner Raymond, 1997:1-20<br />
Onderrwysinnovasie en –Konsultasie. Januarie 2002. 1
Elemente van kommunikasie<br />
Alle kommunikasiemodelle het gemeenskaplike elemente:<br />
Mense: Mense kan senders (die boodskap inisieer) of ontvangers (absorbeer die<br />
boodskap) wees. Die sender enkodeer (sit die idee of gedagte in ‘n kode) die<br />
boodskap en die ontvanger dekodeer (heg betekenis aan ‘n idee of gedagte) die<br />
inkomende boodskap.<br />
Boodskap: Die boodskap is die verbale en nie-verbale vorm van die idee, gedagte<br />
of gevoel <strong>wat</strong> een persoon (sender) aan ‘n ander persoon, of groep mense<br />
(ontvanger/s), wil kommunikeer. Dit is die inhoud van die interaksie.<br />
Kanaal: Die boodskap word via ‘n kanaal gestuur, <strong>wat</strong> uit ‘n verskeidenheid<br />
elemente kan bestaan (bv. akoestiese kommunikasie – gehoor; geskrewe<br />
kommunikasie – sig, behalwe Braille).<br />
Terugvoer: Terugvoer is die ontvanger se reaksie op die sender se boodskap.<br />
Kode: Ons gebruik kodes om ons idees met andere te deel. ‘n Kode is enige<br />
sistematiese rangskikking of omvattende versameling simbole, letters of woorde, <strong>wat</strong><br />
arbitrêre betekenisse het en gebruik word vir kommunikasie. Verbale kodes bestaan<br />
uit woorde en hul grammatikale rangskikking. Nie-verbale kodes bestaan uit alle<br />
simbole behalwe woorde, insluitend liggaamsbeweging, die gebruik van tyd en<br />
ruimte, kleding en ander tooisels en geluide.<br />
Geraas: Geraas is enige faktor <strong>wat</strong> die ontvangs of betekenisse van boodskappe<br />
verhinder of verdraai.<br />
Kommunikasiemodelle<br />
In die verlede is kommunikasie beskou as die stuur van ‘n boodskap deur een<br />
persoon en die ontvangs daarvan deur ‘n ander (aksie):<br />
Sender Ontvanger<br />
‘n Tweede uitgangspunt is dat kommunikasie interaktief is:<br />
Sender Ontvanger<br />
Kommunikasie beskou as ‘n transaksie beteken ons <strong>glo</strong> dat kommunikeerders<br />
tegelykertyd boodskappe stuur en ontvang:<br />
<br />
= Sender en ontvanger<br />
Mense stuur en ontvang voortdurend boodskappe. Hulle kan kommunikasie nie<br />
vermy nie.<br />
Onderrwysinnovasie en –Konsultasie. Januarie 2002. 2
Soorte kommunikasie<br />
Intrapersoonlike kommunikasie: Kommunikeer met jouself.<br />
Interpersoonlike kommunikasie: Deel betekenis tussen jouself en minstens een<br />
ander persoon.<br />
Diadiese kommunikasie: ‘n Onderdeel van interpersoonlike kommunikasie waarby<br />
slegs twee mense betrokke is.<br />
Klein groep kommunikasie: ‘n Onderdeel van interpersoonlike kommunikasie<br />
waarby drie of meer mense betrokke is.<br />
Openbare kommuniksie: Kommunikasie deur een of meer mense met ‘n groot<br />
groep mense.<br />
Massakommunikasie: Komunikasie <strong>wat</strong> via tegnologie bekend gemaak word aan<br />
groot, wydverspreide gehore.<br />
Kommunikasie en opleiding<br />
Die volgende kan gestel word: “Hoe beïnvloed kommunikasie opleiding en die<br />
vergemakliking van leer, en waarom is dit belangrik om meer van kommunikasie te<br />
<strong>weet</strong>?”<br />
Waarom moet ons kommunikasie bestudeer?<br />
Deur die aard en werking van kommunikasie te <strong>verstaan</strong>, verkry mens groter insig<br />
in die redes hoekom een soort kommunikasie suksesvol is en ‘n ander een nie. Dit<br />
help om definisies te hê, komponente te ken en modelle te bestudeer vir ‘n teoretiese<br />
begrip van kommuniksie.<br />
Deur te <strong>weet</strong> hoe kommunikasie kan verander in verskillende kontekste, verbeter<br />
ons ons aanpasbaarheid as kommunikeerders.<br />
Deur te <strong>verstaan</strong> hoe <strong>wat</strong> ons sê en hoe ons luister gevorm word deur ons eie<br />
persepsies, verhoog ons ons eie doeltreffendheid.<br />
Namate ons meer bewus raak van onsself en die manier waarop ons onsself<br />
beoordeel, leer ons hoe selfbewussyn ons kommunikasie beïnvloed.<br />
Deur te <strong>verstaan</strong> hoekom en hoe ons luister, kan ons ons vermoë om van ander<br />
te leer en op hulle te reageer, verbeter.<br />
Deur krities te leer <strong>dink</strong>, verbeter ons ons analitiese vaardighede as verbruikers<br />
van idees.<br />
Deur verbale en nie-verbale kommunikasie te bestudeer, ontdek mens hoe albei<br />
kommunikasiesoorte saamwerk in die stuur en ontvangs van boodskappe.<br />
Deur meer te leer oor menslike verhoudings, leer ‘n mens hoe dit ontwikkel, hoe dit<br />
disintegreer en hoe probleme opgelos kan word.<br />
Deur die funksionering van taal tussen kulture en sub-kulture te bestudeer, kan<br />
begrip tussen verskillende mense bevorder word.<br />
Deur kleingroepkommunikasie te <strong>verstaan</strong>, kan ons meer leer oor die wyse<br />
waarop groepe probleme oplos en besluite neem.<br />
Deur leierskap te ondersoek, kan ons bepaal waarom sommige mense leiers word<br />
en ander nie.<br />
Deur openbare redevoering te bestudeer, kan ons al die navorsings-, organisasie-<br />
en leweringsvaardighede aanleer <strong>wat</strong> bydra tot doeltreffende, informatiewe en<br />
oorredende toesprake.<br />
(Pearson & Nelson, 1994:4)<br />
Onderrwysinnovasie en –Konsultasie. Januarie 2002. 3
Kommunikasie en onderwys<br />
Die relevansie van bostaande verduideliking t.o.v. onderrigpraktyk is<br />
vanselfsprekend. Die doeltreffendheid van kommunikasie in die klaskamer sal die<br />
doeltreffendheid van onderwys verhoog. Leer is ‘n interpersoonlike aktiwiteit en<br />
doeltreffende kommunikasie is ‘n bepalende faktor in die sukses daarvan.<br />
Kommunikasie is die spil waarom alles draai. Die taak van die lektor is om ‘n<br />
fasiliteerder van leer te wees en om leeraktiwiteite te inisieer en te bestuur. Die aard<br />
van kommuniksie in onderwys is nie een van ‘n outokratiese manipuleerder nie, maar<br />
van ‘n demokratiese bestuurder. (De Kock, 1998:5).<br />
De Kock (1998:8-9) beskryf kommunikasie-onderrig as “… ‘n dinamiese, fasiliterende<br />
aksie <strong>wat</strong> bestaan uit kommunikasietransaksies <strong>wat</strong> ‘n beroep op leerders doen om<br />
spontaan ‘n kognitiewe, affektiewe, fisieke verhouding te begin om uiteindelik<br />
betekenis toe te skryf en te deel (<strong>verstaan</strong> <strong>wat</strong> <strong>jy</strong> leer en deel met ander). Indien<br />
hierdie doel bereik word, sal leerders die lewenslange vermoë bemeester het om<br />
doeltreffend en onafhanklik te leer. Daar kan gevra word of hierdie wyse van onderrig<br />
versoenbaar is met die tradisionele persepsie van onderrig deur die oordrag van<br />
kennis.”<br />
Die fasiliteerder se kommunikasiestyl beïnvloed die kwaliteit van kommunikasieonderrig,<br />
en gevolglik, leer. Die fasiliteerder het ‘n persoonlike styl <strong>wat</strong> verband hou<br />
met die fasiliteerder se persoonlikheid, sosiale kultuur, fisieke voorkoms, karakter,<br />
beginsels en talente. Hierdie aspekte beïnvloed nie net die fasilitering van<br />
leergeleenthede nie, maar ook die skep van betekenis deur die lektor. Die<br />
kommunikasiestyl van die fasiliteerder kan bepaal word deur waarneembare<br />
kommunikasietransaksies en die fasiliteringstyl is die manier waarop lektore, as<br />
fasiliteerders, leergeleenthede inisieer.<br />
Aanbiedingsvaardighede<br />
In aansluiting by bostaande, moet lektore in ag neem dat doeltreffende<br />
kommunikasie in die klaskamer in ‘n groot mate afhanklik is van kommunikasie. Die<br />
gebruik van relevante, doeltreffende aanbiedingsvaardighede sal doeltreffende<br />
kommunikasie in onderwys as leerbenadering verseker. Dit is belangrik vir<br />
leerfasiliteerders om vas te stel <strong>wat</strong> die beste fasiliteringstyl is, om te verseker dat<br />
leerders uitgedaag en aangemoedig word om optimaal te leer. In hierdie verband<br />
moet leerfasiliteerders aandag skenk aan luistervaardighede, effektiewe<br />
vraagtegnieke, nie-verbale kommunikasie en algemene styl- en aanbiedingsvaardighede<br />
(kyk na verwysingslys en gekopieerde dokumente in u lêer vir meer<br />
inligting).<br />
Slotwoord<br />
In onderwyskommunikasie is die fokus op u kommunikasie as ‘n professionele<br />
onderriggewer. Die professionele opvoeder se kommunikasiestyl verbeter deur<br />
bewustheid van sekere kommunikasiebeginsels en aktiewe refleksie en inoefening.<br />
Om kommunikasie in al sy dinamiek en fasette te bestudeer, is ‘n enorme taak –<br />
hierdie dokument en sy ondersteunende materiaal het ten doel om die lektor van ‘n<br />
breë oorsig te voorsien. In onderwys steun die totale verhouding van leer op<br />
menslike interaktiewe kommunikasie en die lektor se vaardighede om leer optimaal<br />
te fasiliteer – en dit is afhanklik van ‘n goed ontwikkelde professionele<br />
kommunikasiestyl.<br />
Verwysings<br />
De Kock, DM. 1998. Teaching Communication. Ongepubliseer.<br />
Pearson, Judy C & Nelson, Paul E. 1994. Understanding and Sharing. An Introduction to Speech<br />
Communication. Brown and Benchmark Madison USA. Sesde uitgawe.<br />
Zeuchner, Raymond. 1997. Communicating Today. Allyn & Bacon Londen. Tweede uitgawe.<br />
Onderrwysinnovasie en –Konsultasie. Januarie 2002. 4
Change language