Maag Oefeninge & Aktiwiteite… - Midstream College
Maag Oefeninge & Aktiwiteite… - Midstream College
Maag Oefeninge & Aktiwiteite… - Midstream College
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Midstream</strong> <strong>College</strong> Lewenswetenskap Graad 9 2010<br />
AKTIWITEIT 1<br />
Voltooi die tabel hier onder<br />
Skryf een funksie en een bron van elk mineraal hier gelys neer.<br />
Natrium<br />
Kalium<br />
Chloried<br />
Kalsium<br />
Fosfor<br />
Mineraal Funksie Bron<br />
Magnesium<br />
<strong>Maag</strong> <strong>Oefeninge</strong> &<br />
<strong>Aktiwiteite…</strong><br />
(12)<br />
Badsy 1 van 11
<strong>Midstream</strong> <strong>College</strong> Lewenswetenskap Graad 9 2010<br />
AKTIWITEIT 2<br />
Voeg byskrifte by:<br />
(15)<br />
Badsy 2 van 11
<strong>Midstream</strong> <strong>College</strong> Lewenswetenskap Graad 9 2010<br />
AKTIWITEIT 3<br />
Omskakelingstaak –Grafiese voorsteling – kolomgrafiek<br />
Prosessering van inligting<br />
Rapporteringsvaardighede<br />
Versameling van inligting<br />
Opdrag:<br />
Bestudeer die inligting hier onder<br />
Trek „n kolomgrafiek om die verskillende minerale in vergelyking met die totale liggaamsinhoud uit te<br />
wys.<br />
Gebruik dieselfde eenheid (g) vir al die minerale<br />
X-As:<br />
Y-As<br />
Verskaf elke as met „n byskrif<br />
Verskaf die grafiek met „n geskikte opskrif<br />
Die totale liggaamsinhoud van sekere minerale in die menslike liggaam<br />
From: essentials of Anatomy & Physiology, second edition, 2000<br />
MINERAAL TOTALE LIGGAAMSINHOUD<br />
Natrium 110g<br />
Kalium 140g<br />
Chloried 89g<br />
Kalsium 1,36kg<br />
Fosfor 744g<br />
Magnesium 29g<br />
(10)<br />
Badsy 3 van 11
<strong>Midstream</strong> <strong>College</strong> Lewenswetenskap Graad 9 2010<br />
AKTIWITEIT 4 Naam: ________________________<br />
Vraag 1 Lees die volgende uittreksel en beantwoord die vrae wat volg.<br />
Jane en Pieter was 19 jaar oudHulle het al vir „n jaar lank uitgegaan. Jane was opgewonde<br />
wat Pieter gaan haar kom oplaai in sy nuwe motor. Hulle was oppad na die plaaslike hotel waar hulle<br />
vriende sal ontmoet om na „n nuwe popgroep te gaan kyk genaamd “Iron Whisper”. Jane en Pieter<br />
het altyd hul vriende ontmoet by die hotel. Pieter het beloof dat vandat hy in „n motorongeluk was<br />
laas jaar dat hy nooit weer saam met sy vriend Rob gaan ry nie. Hy gaan ook nooit weer drink en<br />
betuur nie. Rob se lisensie was teruggetrek as gevolg van die ongeluk en hy het ook „n aanklag van<br />
dronkbestuur teen hom. Hy het verder ook twee maande by die werk verloor as gevolg van die<br />
ongeluk waarin hy sy been gebreek het.<br />
Pieter, Jakie en hul vriende was ware aanhangers van popgroeppe. Hulle het uitgesien na „n<br />
aangename, prettige aand. Hulle het Rob en sy meisie, Sharon ontmoet by die hotel se deur. Rob<br />
het reeds heelwat drankies agter die blad gehad en het nogal bleekerig gelyk. Sharon was<br />
omgekrap. Soos wat die groep in die hotel se sitkamer inbeweeg het, het Jane „n bier vir haarself en<br />
„n koeldrank vir Pieter bestel. Dit was Jane se beurt om te kuier aangesien dit Pieter se<br />
verantwoordelikheid was om almal by die huis te versorg die aand.<br />
Die popgroep was baie beter as wat hulle verwag het. Hulle instrumente het die tafels<br />
behoorlik geskud die aand. Jane en Pieter het hul drankies net daar gelaat om te gaan dans. Rob<br />
se meisie, Sharon het gehoop dat Rob sou wou dans maar nou ja hy was onkapabel dronk.<br />
1.1 Wat is die chemiese naam vir “alkohol”? (lees verder aan in hierdie boekie)<br />
_________________________________________________________________ (2)<br />
1.2 Was Pieter en Jane verantwoordelike drankgebruikers. Motiveer deur aan te haal<br />
vanuit die teks.<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________ (3)<br />
1.3 Waarom was Pieter en Jane oppad na die hotel toe?<br />
____________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________ (2)<br />
1.4 Het alkohol „n belangrike rol in die aand uit van Pieter en Jane gehad?<br />
_________________________________________________________________ (1)<br />
1.5 Het alkohol „n belangrike rol in die aand uit van Rob en Sharon gehad?<br />
_________________________________________________________________ (1)<br />
1.6 Watter paartjie het die meeste pret gehad?<br />
_________________________________________________________________ (1)<br />
1.7 Lys twee korttermyn effekte van alkoholgebruik.<br />
___________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________ (2)<br />
1.8 Lys drie langtermyn effekte van te veel alkohol misbruik.<br />
___________________________________________________________________<br />
___________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________ (3)<br />
(15)<br />
Badsy 4 van 11
<strong>Midstream</strong> <strong>College</strong> Lewenswetenskap Graad 9 2010<br />
AKTIWITEIT 5<br />
Naam: _________________________________________<br />
1 Noem drie vetoplosbare vitamiene<br />
______________________________________________________________ (3)<br />
2 Verduidelik wat met die term mikro-voedingstowwe bedoel word<br />
______________________________________________________________ (2)<br />
3 Noem die vitamien of mineraal wat benodig word vir:<br />
Benodig vir…. Vitamien of mineraal<br />
3.1 Nagsig<br />
3.2 Voorkoming van verkoues<br />
3.3 Sterk bene<br />
3.4 Gesonder tandvleis<br />
3.5 Tandbederf<br />
3.6 Bloedstolling<br />
3.7 Vervanging van bloedselle<br />
3.8 Vervaardiging van rooibloedselle<br />
3.9 Onderhou liggaamsvloeistof<br />
3.10 Groei<br />
3.11 Gesonde vel<br />
3.12 Vervaardig deur die vel<br />
3.13 Onderhou die senuweeselsel<br />
3.14 Dra suurstof in die bloed<br />
4 Gee advies aan iemand ten opsigte van goeie eetgewoontes<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
______________________________________________________________________ (7)<br />
5 Vitamiene word geklassifiseer op grond van hul oplosbaarheid in stowwe.<br />
Verduidelik en gee twee voorbeelde van elk.<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
______________________________________________________________________ (6)<br />
(14)<br />
Badsy 5 van 11
<strong>Midstream</strong> <strong>College</strong> Lewenswetenskap Graad 9 2010<br />
6 Verskaf drie redes vir die insluiting van proteïene in die dieet<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
______________________________________________________________________ (3)<br />
7 Vergelyk die hoeveelheid energie verskaf van koolhidrate met lipiede.<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
______________________________________________________________________ (2)<br />
8 Is dit beter om dier of plantproteïene te eet. Verduidelik jou antwoord.<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
______________________________________________________________________ (3)<br />
AKTIWITEIT 6<br />
Liggaamsmassa-indeks is „n getal wat die liggaamslengte teenoor in verhouding met die gewig<br />
aantoon. Die LMI kan met eenvoudige wiskunde met meters en kilogramme uitgewerk word. Vir<br />
volwassenes van 20jr en ouer sal die LMI in een van vier kategorië val nl: ondergewig, normaal,<br />
oorgewig of vetsug.<br />
Die LMI korreleer met die persoon se liggaamsvet. Die verhouding van vet en LMI verander met<br />
ouderdom en geslag. Vrouens het „n geneigdheid tot „n hoër persentasie liggaamsvet an mans met<br />
dieselfde LMI. Ouer mense ook gemiddeld meer liggaamsvet as jonger mense met dieselfde LMI.<br />
LMI = massa in kg / (lengte in meter) 2<br />
Bereken jou LMI<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
LMI GEWIGSTATUS<br />
Onder 18.5 Ondergewig<br />
18.5 – 24.9 Normaal<br />
25.0 – 29.9 Oorgewig<br />
30.0 en hoër Vetsug<br />
(40)<br />
Badsy 6 van 11
<strong>Midstream</strong> <strong>College</strong> Lewenswetenskap Graad 9 2010<br />
JY EN Alkohol<br />
Let Wel: Alkohol is „n dwelm.<br />
‘n Dwelm is enige stof wat as dit in die liggaam ingeneem word, dit die liggaam se<br />
funksies fisies en psigologies verander.<br />
Dit is voor-die-hand-liggend dat alkohol in hierdie kategorie val. Mense verander mos hul<br />
gedrag as hulle alkohol gebruik.<br />
Wat is alkohol?<br />
Die chemiese naam vir alkohol is etanol. Etanol is „n kleurlose chemiese vloeistof wat<br />
geproduseer word as suikers en graansoorte fermenteer. Die proses is effens verskillend<br />
vir verskillende alkoholiese drankies.<br />
Wyn is afkomstig van druiwe wat in die teenwoordigheid van water en gis<br />
Fermenteer.<br />
Bier is afkomstig van die fermentasie van graansoorte in die teenwoordigheid van<br />
water en gis.<br />
Sterk drank is afkomstig van die distillering van die alkoholiese produkte wat gevorm was<br />
van grane in die teenwoordigheid van water en gis.<br />
Alkohol kan baie skade aanrig:<br />
Wanner gewone Suid-Afrikaners te veel alkohol gebruik kan dit die gevolg wees van:<br />
Padongelukke, beserings en sterftes,<br />
Skeiding en familievernietiging<br />
Moord<br />
Kindermolestering<br />
Selfmoord<br />
Verdrinking<br />
Diefstal, verkragting en geweld<br />
Indien jy te veel alkohol gebruik stel jy jouself bloot aan lewersiektes, breinskade en swak<br />
gesondheid. Verskillende alkoholiese drankies: Daar is so baie verskillende<br />
alkoholiese drankies beskikbaar vandag dat dit onmoontlik is om almal te lys. Almal se<br />
alkoholinhoud verskil. Hoe hoër die alkoholinhoud hoe gouer gaan jy dronk word. Jy moet<br />
verantwoordelik drank gebruik. “Alkohol is made for a gentelman”.<br />
Tabel wat gemiddelde slkoholinhoud aantoon van algemene SA-drankies<br />
Drankie Alkoholinhoud Volume normaalweg<br />
(%)<br />
bedien<br />
Lae alkohol bier 2-4 340 ml<br />
Lager 4-5 340ml<br />
Sorghum 4-5 500ml<br />
Sider 6 340 ml<br />
Tafelwyn 12 120 ml per glas<br />
Versoete wyne (Port of Sherrie) 17 50 ml per glas<br />
Liqueurs 30 25 ml per glas<br />
Sterk drank bv rum, whiskey, brandewyn 43 In „n 5 ml tot<br />
Badsy 7 van 11
<strong>Midstream</strong> <strong>College</strong> Lewenswetenskap Graad 9 2010<br />
AKTIWITEIT 7<br />
Drankidentifisering:<br />
Kies die name van die drank hier onder en plaas dit in die korrekte kolom volgens die<br />
alkoholinhoud<br />
Bier (bv Castle) rooiwyn Sider (bv Savannah)<br />
Champanje Whiskey ligte bier<br />
Vatbier Vodka Brandewyn<br />
Riesling Tequila Port wyn<br />
Lager Rum Cane<br />
Hunters Bacardi breezers Brutal Fruit<br />
Old Brown Sherry Archers<br />
25%<br />
Waarom moet alkoholiese drankies die alkoholinhoud vertoon op die plakker?<br />
__________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
Waarom is dit belangrik om die alkohol% te verstaan? ______________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
Hoe kan „n persoon die alkohol se invloed verminder? ___________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
Korttermyn effekte van alkohol<br />
Effekte op die liggaam<br />
Duisligheid, verminderde reaksies, sig, spraak en oordeel, Senuweewerking vermindering<br />
insluitende die brein. Irritasie in die maag en die gevoel van naarheid. Kopseer.<br />
Effekte op gedrag<br />
Alkohol veroorsaak dat die persoon oorgerrus raak in sosiale omgewings. Dit kan lei tot<br />
iemand wat motorbestuur as dit onveilig is. Dronk persone kan nie gevaar raaksien nie. „n<br />
Dronk persoon neem langer om te reageer as „n nugter persoon. Die emosies van die<br />
dronk persoon kan laf, stryend selfs geweldadig optree.<br />
Badsy 8 van 11
<strong>Midstream</strong> <strong>College</strong> Lewenswetenskap Graad 9 2010<br />
Langtermyn effekte van alkohol:<br />
Indien iemand gereeld alkohol drink wat bo die limiete is oor „n lang tydperk kan so „n mens<br />
gesondheidsprobleme optel.<br />
Lewersiektes (lewer kan nie meer normaal funksioneer nie). Wanvoeding en velprobleme<br />
as gevolg van „n gebrek aan eetlus. Nierprobleme as gevolg van de groot hoeveelhede<br />
vloeistof in die liggaam. Spysverteringsprobleme soos diaree veroorsaak deur die maag en<br />
spysverteringskanaal. Seksuele impotensie. Breinskade en geestesversteurdheid.<br />
Afwykings in hart en bloedstelsels. Kanker van die mond en farinks. Laer weerstand teen<br />
siektes. Bewerige hande en voete. Verouderde voorkoms as gevolg van die vernietiging<br />
van die proteïene wat die vel jonk laat lyk. „n Groot drinker loop ook die risiko om te sterf.<br />
Alkoholverslawing<br />
Wanneer „n persoon alkohol gebruik oor „n lang tydperk(jare) gaan die liggaam gewoond<br />
raak aan die dwelm. Die resultaat is dat die persoon fisies afhanklik raak van alkohol,<br />
verslaaf daaraan. „n Verslaafte kom as volg voor: Onbeheersde bewerige hande en<br />
verwardheid, verdraaïngvan die werklikheid. Dit is fisiese verslawing. Alkohol veroorsaak<br />
ook psigiese verslawing waar „n persoon se gedagtes oorgeneem word oor waar hy of sy<br />
die volgende drankie vandaan gaan kry. Oor 1 miljoen mense is aangetas in SA.<br />
Redes vir alkoholmisbruik:<br />
Waarom dink jy drink mense alkohol?<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
Verantwoordelike gebruik van slkohol sal min skade aanrig. Sommige mense drink egter<br />
onverantwoordelik. Hulle drink gereeld te veel. Watter redes dink jy kan daarvoor bestaan?<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
Badsy 9 van 11
<strong>Midstream</strong> <strong>College</strong> Lewenswetenskap Graad 9 2010<br />
Mense gaan alkohol misbruik vir verskillende redes, soos:<br />
Ontvlugting vanuit „n onïnterressante lewe of van probleme<br />
Probeer inpas in die portuurgroep<br />
Probeer ontsnap vanuit depressie en angs<br />
Het „n baie lae selfbeeld<br />
Het ander sosiale probleme<br />
Daar is geen maklike oplossing vir iemand wat alkohol misbruik nie. Die omstandighede<br />
waarin die persoon verkeer kan baie kompleks wees asook die tipe drank wat misbruik<br />
word. Wat dink jy kan gedoen word om gewoonte alkoholmisbruikers te help?<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
_________________________________________________________________________<br />
Verantwoordelike drankgebruik:<br />
Verantwoordelike drankgebruik beteken dat „n volwassene nie so sal drink dat dit sy eie<br />
gesondheid sal belemmer of die risiko sal loop om in „n ongeluk te wees of beseer te raak<br />
nie. Dit behels:<br />
Geen alkohol onder die ouderdom van 18 jaar nie. Die lewer van „n kind is nie<br />
gereed om alkohol te hanteer nie en kan beskadig word in die proses. Die skade kan<br />
nie omgekeer word nie en daar is geen genesing daarvoor nie.<br />
Nooit te drink en bestuur nie.<br />
Gebruik drank matig binne perke<br />
Twee of minder standaard drankies vir vrouens per dag<br />
Drie of minder standaard drankies vir mans per dag.<br />
Nooit te drink en daarna te gaan swem of op „n boot gaan nie.<br />
Nooit te drink en daarna met masjienerie of gevaarlike werk te doen nie.<br />
Nooit dronk te word nie<br />
Nie te drink wanneer jy op medikasie is nie.<br />
Badsy 10 van 11
<strong>Midstream</strong> <strong>College</strong> Lewenswetenskap Graad 9 2010<br />
AKTIWITEIT 8<br />
Huiswerkoefening<br />
Ontwerp „n pamflet genoem “verantwoordelike drankgebruik”<br />
Opdrag:<br />
1 Die pamflet moet op „n enkele A4 bladsy gevou in 3 inpas (1/3 van A4 dus)<br />
2 Titel: “Verantwoordelike drankgebruik”<br />
3 Die pamflet moet die volgende onderwerpe dek:<br />
A Wat is alkohol<br />
B Wat is veilige grense vir alkohol gebruik?<br />
C Wat is verantwoordelike drankgebruik?<br />
Handig in by jou onderwyser vir „n punt. Hierdie opdrag vorm deel van jou portefeuljepunt.<br />
Handig ook hierdie bladsy in saam met jou pamflet.<br />
Verantwoordelike drankgebruik pamflet merktabel<br />
Naam: ________________________________ Klas 9(____)<br />
Voorstelling<br />
Korrekte formaat 0 1<br />
Naam op die projek 0 1<br />
Korrekte titel 0 1<br />
Netjies 0 1 2 3<br />
Oorspronklik 0 1 2<br />
Inhoud<br />
Al drie temas gedek 0 1 2 3<br />
Genoegsame inligting oor elke tema 0 1 2 3<br />
Inligting is relevant 0 1 2 3<br />
Oorspronklike inligting? 0 1 2<br />
Spelling korrek? 0 1<br />
Totaal<br />
_____<br />
20 = %<br />
Badsy 11 van 11