Ontmoet die VL Jongboer van die Jaar

Fokus op
dieregesondheid
Tydskrif van die Senwes Groep • Junie 2007
Ontmoet die
VL Jongboer
van die Jaar
Toetsrit
met
Hummer
Laat SEB vir jóú werk - doen sake met Senwes

10
Elmarie Cronje
Senwes mik vir goud met
korporatiewe burgerskap
Senwes het homself die afgelope paar jaar as ‘n belangrike rolspeler op die gebied van sosiale
verantwoordelikheid in die landbougemeenskap bewys deur die loods van verskeie suksesvolle
gemeenskapsprojekte. Wat probeer die Maatskappy hierdeur bereik?
Senwester, Senwester Junie 2007
‘n Senwes Spinners-krieketspeler in aksie.
internet
www.senwes.co.za
Die uiteenlopende verskeidenheid gemeenskapsprojekte
waarby Senwes tans betrokke is, wys duidelik dat die
doel van gemeenskapsbetrokkenheid nie net beeldpoetsing
is nie, maar om betekenisvolle en volhoubare
gemeenskapsontwikkeling aan te vuur, wat mense se kwaliteit
van lewe sal verbeter.
“Die fokus van ons gemeenskapsprojekte is uitreiking na die
gemeenskap. Daar word baie tyd en aandag geskenk aan elke
individuele projek,” was Joe Maswanganyi (hoofbestuurder:
Korporatiewe Dienste) se woorde. Senwes wil nie net ‘n
gesiglose maatskappy wees wat geld gee en die res aan ander
oorlaat nie.
Hoe bestuur Senwes sy sosiale
verantwoordelikheid?
Die projekte wat aangepak word, word in verskillende kategorieë
opgedeel, wat sodoende die belangrikste behoeftes van die
gemeenskap aanspreek. Dié vyf kategorieë is soos volg:
onderwys, gesondheid, sport en rekreasie, kuns en kultuur en
besigheidsontwikkeling.
Elke individuele projek word volgens sekere riglyne beoordeel.
Hierdie vyf riglyne stel Senwes in staat om die geldigheid van
projekte te evalueer en gevolglik ingeligte besluite te neem oor
watter projekte om te ondersteun. Die riglyne kyk onder andere
na die fokus van die projek, die bevordering van die maatskappy
en vennote se unieke eienskappe, die volhoubaarheid van die
projek, die impak wat dit op die gemeenskap behoort te hê en
die sigbaarheidswaarde vir betrokke rolspelers.
Sport as gemeenskapsontwikkeling
Aan die hand van hierdie riglyne het Senwes reeds ‘n hele paar
suksesvolle projekte geloods. Die twee projekte wat vir Senwes
tot dusver die meeste impak gehad het, is die Senwes Spinnersprojek
en die Bloemfontein Entrepreneurskompetisie.
Die Senwes Spinners-projek fokus op die ontwikkeling van
krieket in die landelike gebiede van die Noordwes provinsie.
Die doel van die projek is om krieketspelers uit voorheen
agtergeblewe gemeenskappe geleenthede te bied wat hul
andersins nie noodwendig op krieketvlak sou ontvang nie.
Een van die fasette van die program maak ook voorsiening
vir onderwysers van die betrokke skole om opgelei te word
in krieketafrigting. Volgens Joe streef Senwes na ‘n holistiese
benadering in hul gemeenskapswerk.

Die Senwes Spinners-projek is ‘n vennootskap tussen Senwes
en die Noordwes Krieket Assosiasie. Dié drie-jaar ooreenkoms
is tans in sy tweede jaar.
Aan die einde van die eerste jaar is die twaalf beste spelers uit
die deelnemende skole gekies om deel te wees van ‘n landelike
uitnemendheidsakademie, waar hulle deur die beste afrigters
van Noordwes Krieket Assosiasie gewys is hoe om hul boul- en
kolfwerk te verbeter.
“Krieket is een van die sportsoorte wat die vinnigste groei onder
jong Suid-Afrikaners en goeie vordering is gemaak met sosiale
ontwikkelingsprogramme in hierdie spesifi eke sportsoort,” het
Johan Dique (besturende direkteur) verduidelik oor hoekom
Senwes juis by hierdie program betrokke geraak het. Vanjaar
het twee nuwe landelike skole by die projek aangesluit, wat die
getal laerskole wat by die program betrokke is van agt na tien
vermeerder het.
Senwes is ook betrokke by provinsiale rugbyspanne in die
Vrystaat en Hartswater-gebied. Verder borg hulle ‘n langafstand
ontwikkelingspan van Ottosdal. Hierdie span het reeds aan
verskeie marathons deelgeneem, onder andere die Two Oceans
en Ottosdal nagmarathon, waar hulle goeie uitslae behaal het.
Die opleiding van die jeug as entrepreneurs
Die Bloemfontein Entrepreneurskompetisie het begin as ‘n idee
van die bestuurder van Bloemfontein se handelswinkel, André
Burger, om ‘n projek te loods wat eerstens tot voordeel van die
gemeenskap sal wees en tweedens die sigbaarheid van Senwes
in die gemeenskap sal bevorder.
“Daar is twee maniere waarop Senwes gewoonlik by projekte
betrokke raak. Aan die een kant ontvang ons voorstelle van
die gemeenskap wat ons dan beoordeel en aan die ander
kant verwag ons dat die Maatskappy se bestuurders vorendag
moet kom met innoverende projekte. Omdat Senwes se
bedieningsarea so groot is, maak ons staat op die bestuurders
regoor die gebied om hul oor op die grond te hou en ons dan te
laat weet van noemenswaardige gemeenskapsprojekte waarby
die Maatskappy dalk betrokke kan raak,” verduidelik Joe.
Die Entrepreneurskompetisie is verlede jaar geloods en fokus
op die ontwikkeling van besigheidsvaardighede vir laerskool-
en hoërskoolleerders. Die projek is begin in vennootskap met
die fakulteit van Ekonomiese Bestuurswetenskappe by die
Universiteit van die Vrystaat.
Die kompetisie het twee aparte afdelings vir laerskool- en
hoërskoolleerders ingesluit. Die laerskoolleerders moes ‘n
besigheidsplan vir hul beplande besigheid ontwerp en is
daarvolgens beoordeel. Vir die hoërskoolleerders was die
uitdaging om hul besigheidsplanne ook te implementeer. Na die
beoordeling van die besigheidsplanne is fi naliste gekies, wat elk
R1 000 ontvang het om in hul besigheid aan te wend.
Die sukses van die Bloemfontein Entrepreneurskompetisie
was van so ‘n aard dat die kompetisie nou ook na tien ander
areas binne die Senwes-gebied uitgebrei word. Die Universiteit
van die Vrystaat sal steeds, as vennoot in die kompetisie, die
beoordeling van die besigheidsplanne hanteer.
12
hoofstorie
Die Zamukulunga groentetuin was een van Senwes se gemeenskapsprojekte,
wat ten doel gehad het om laerskoolkinders te leer hoe om
hul eie groentetuin te begin.
Senwes se Ottosdal ontwikkelingspan.
Joe Maswanganyi
(hoofbestuurder:
Korporatiewe Dienste)
tydens die opening
van die Senwes
Spinners-projek.
Senwester, Junie 2007 11

12
Senwes mik vir goud met
korporatiewe burgerskap
11
Ten bate van die gemeenskap
“Sommige van die projekte wat Senwes aanpak, het geen ander
doel as om die behoefte wat die gemeenskap op daardie stadium
het, aan te spreek nie,” het Joe gesê. In hierdie opsig is dit
meestal skenkings wat deur Senwes gemaak word. Klerksdorp
Hospice ontvang gereeld benodighede en die Matlosana
verligtingsprojek is geloods kort na ‘n tornado verwoesting
gesaai het in die gemeenskappe van Jouberton en Alabama.
Dié projek was gemik op fondsinsameling vir die herbou van
huise wat in die storm beskadig is.
Nog ‘n projek wat ‘n jaarlikse instelling op die Senwes-kalender
is, is die Handel Verskaffersgholfdag, waar verskeie verskaffers
‘n bydrae maak en die verdienste dan aan verdienstelike
instansies geskenk word.
Senwes het ook opgetree as een van die borge van die
Noordwes Jeugkoor-konsert.
Senwester, Junie 2007
Oor onderwys en kultuur
Een van Senwes se gemeenskapsprojekte wat gemik is op
onderwys en opleiding, is die Malibongwe Gemeenskapsprojek,
wat ‘n kommunikasiesentrum is wat rekenaaropleiding en
toegang tot telekommunikasie-fasiliteite vir die gemeenskap
van Klerksdorp bied. Hierdie projek is in samewerking met die
departement van kommunikasie en die Matlosana munisipaliteit
begin.
Senwes se beleid ten opsigte van gemeenskapsprojekte
bepaal dat hulle veel eerder ‘n streeks-gebeurtenis of ‘n
genootskap met ‘n wye invloed en impak in die gemeenskap
sal borg, as ‘n enkele genootskap, soos ‘n span of ‘n skool.
Gevolglik het Senwes reeds verskeie optredes en toernooie
geborg, waaronder die Noordwes Jeugkoor-konsert, wat in Mei
plaasgevind het.
Onder hierdie toernooi-borgskappe tel die Klerksdorp
Paasnaweek Sokkertoernooi, wat oor die Paasnaweek in
Alabama gehou is. Agt klubs het aan dié toernooi deelgeneem.
Die fokus van die sokkertoernooi was die opbou van die profi el
van plaaslike sokkerklubs, wat help met die ontwikkeling en
identifi sering van plaaslike sokkertalent.
Die Daphne Lee sentrum is een van die organisasies wat by die
Senwes Verskaffersgholfdag se skenkings gebaat het.
Klerksdorp Hospice ontvang dikwels skenkings van Senwes.

Wat is die uiteindelike doel?
Volgens Joe Maswanganyi is dit egter belangrik om nie net te
konsentreer op die hier en nou nie. “’n Mens moet na die groter
prentjie kyk. Die uiteindelike doel van die gemeenskapsprojekte
is nie om aan wetsvereistes te voldoen of ‘n goeie korporatiewe
burger te wees nie. In die groter prentjie is die uiteindelike doel ‘n
betekenisvolle verspreiding van ontwikkeling. In Suid-Afrika het
ons tans ‘n situasie van ‘n geweldige ryk gemeenskap wat reg
langs ‘n geweldige arm gemeenskap bly. In die toekoms hoop
ons om te kan terugkyk en sê dat Senwes ‘n bydrae gelewer het
om hierdie onreëlmatigheid reg te stel.” S
Senwes het aan die ontwikkelende
krieketspelers die nodige drag en
apparaat geskenk.
hoofstorie
Een van die motors waarop met die Senwes Spinners-logo
aangebring is.
‘ In die groter prentjie is die uiteindelike
doel ‘n verspreiding van ontwikkeling.
’

14
Elmarie Cronje
Veevoer en harde werk
sorg vir jongboer-sukses
Senwester, Junie 2007
Ters en sy vrou,
Lollie, glo in spanwerk
– ook as dit
kom by besigheid.
internet
www.senwes.co.za
In landbougeledere word deesdae
baie klem gelê daarop dat produsente
geleenthede moet raaksien
en benut om sodoende volhoubaar
te kan boer. Ters Pretorius, ARS/
Vrystaat Landbou se Jongboer van
die Jaar en eienaar van Skoonuitzicht,
is ‘n uitstekende voorbeeld
van die sukses wat behaal kan word
wanneer jy geleenthede aangryp.
Die 33-jarige Ters het in 1995 saam met sy pa begin boer
en een van sy verantwoordelikhede was die meng van
varkvoer op die plaas. Dis hier waar die idee vir ‘n meule
ontstaan het, wat in 1997 ‘n werklikheid geword het. Aanvanklik
het Ters se bure by hom veevoer gekoop, maar in 1997 het die
besigheid begin vlamvat en Ters se voer is aan al meer mense
verkoop.
“Ek het nog nooit ‘n aggressiewe bemarkingstrategie gevolg
nie en glo in die krag van ‘word of mouth’. Die produk verkoop
homself,” meen Ters. Hy sê verder dat Telwiedré Veevoer so
goed verkoop omdat hy glo in kwaliteit. “Ons veevoer bevat
geen voergraadmielies of enige ander grondstof wat nie aan
kwaliteit standaarde voldoen nie,” het hy gesê.
Dit is gou duidelik dat Ters ‘n mens sonder fi eterjasies is, ook
wat sy besigheid betref. “Met die beoordeling van die kompetisie,
het ek niks anders as gewoonlik gedoen om die paneel se guns
te wen nie. My werf is nie spesiaal skoongemaak nie en my
bakkie nie spesiaal gewas nie. Ek het net dit gedoen wat ek elke
dag doen,” het Ters vertel.
Hy kan ook nie regtig sy suksesresep defi nieer nie. “Wat my
betref, is ‘n groot deel van my sukses te danke aan my Skepper
en die guns wat Hy oor my lewe bring. Sukses is ‘n guns en ‘n
kuns. Die kuns lê daarin dat jy dit wat jy het ten volle kan benut
en bestuur. Ek het deksels hard gewerk om te wees waar ek
vandag is,” som hy die redes vir sy sukses op.
Ters het aan die Hoër Landbouskool op Kroonstad gematrikuleer
en daarna sy nasionale diploma in Landboubestuur aan die
Sentrale Universiteit van Tegnologie behaal. Volgens hom bied sy
diploma ‘n goeie teoretiese grondslag vir sy besigheid. “Hoewel
dit goed is om ‘n kwalifi kasie te hê, moet jy uiteindelik die teorie
en praktyk by mekaar kan uitbring, en dit kan net ervaring jou
leer,” antwoord hy die vraag oor of hy dink dis belangrik vir ‘n
produsent om gekwalifi seerd te wees.
Hoewel die veevoermeule maklik meer as 80% van sy
besigheid uitmaak, lê Ters se hart steeds by die boerdery.
Hy leef hierdie liefde uit deur sy voerkraal (wat 16% van sy
besigheid uitmaak) en die aanplanting van weiding en ‘n baie
klein persentasie kontantgewasse. “Die swakker lande het ek
alles omgesit in weiding. Ons volg ‘n wisselboustelsel op die
weidings en kontantgewasse en gebruik dit wat ons het, soos

Abrie (8) geniet dit om saam met sy pa rond te rits.
kraalmis, om ons hulpbronne optimaal te benut. Die natuur laat
nie van hom steel nie,” aldus Ters.
“Die beste manier om my boerdery te verduidelik, is om ‘n
onderskeid te tref tussen vertikale en horisontale uitbreiding.
Baie produsente brei hul besighede uit deur meer grond aan
te koop, wat neerkom op horisontale uitbreiding. Ek het nie
duisende hektare grond nie en moet dit wat ek het gebruik om
suksesvol en volhoubaar te boer, dus het my vertikale uitbreiding
gelei tot die meule. Tans werk ons ook aan ‘n idee om kompos
van kraalmis te vervaardig,” vertel Ters meer van sy boerdery.
Familie en besigheid
Ters se pa is oorlede, maar hy en sy broers en suster is almal
in die landbou betrokke. Sy ma, Quarta, dien op die direksie van
Telwiedré en is ook baie betrokke by haar kinders se besighede.
Die Pretorius-gesin se onderskeie diversifi serings funksioneer
dus “as ‘n familiebesigheid wat op selfstandige voete staan”.
“Ons besighede komplimenteer mekaar absoluut,” het Ters
gesê. Ters se broer, Gawie, bestuur sy eie varkboerdery en
André, die ander broer, ‘n beesboerdery. Elzette, die roos tussen
die dorings, werk by Ters se veevoermeule.
Ters is reeds tien jaar getroud met Lollie, ‘n boerenooi van
die Bultfontein-distrik. Hulle het twee kinders, Abri (8) en Anelda
(6). “Eintlik staan my besigheid op twee bene, want Lollie is
die fi nansiële direkteur van Telwiedré Voere en die voerkraal.
Sy staan vierkantig agter my. Dit maak die besluitneming baie
makliker,” het Ters gesê. Die twee het ontmoet toe Ters tydens
sy praktiese jaar op universiteit iemand gesoek het om te help
met die tik van sy take. So het hy by Lollie uitgekom, wat vir ‘n
ouditeur op Heilbron gewerk het. “’n Mens kan amper sê dat my
vrou van die begin af ook administratief in my lewe betrokke is,”
glimlag Ters.
16
vrou, Lollie, en hul
twee kinders, Anelda
en Abrie. profiel
Die voerkraal maak ‘n belangrike deel van Ters se besigheid uit.
Ters by die voerkraal.
Senwester, Junie 2007 15

Veevoer en harde werk
sorg vir jongboer-sukses
15
Die verpakking van veevoer is die laaste
skakel in die prosesketting.
Wanneer hy sy gesin wil bederf, sorg hy vir ‘n bietjie
tyd alleen – sommer by die huis. “In hierdie stadium is
ons so besig met die veevoermeule, dat enige alleentyd
– sonder die druk van werk – kosbaar is. Ons het onlangs
na ‘n nuwe perseel net buite die dorp getrek en werk
sedertdien onophoudelik om alles van die grond af te kry,”
het Ters gesê. As hulle wel met vakansie gaan, verkies die
Pretorius-gesin die Bosveld.
Die een lewensles wat hy hoop sy kinders eendag by
hom sal leer, is om eerlik te wees. Nie net met ander nie,
maar veral met jouself. “Dit som eintlik alles op, want as
jy eerlik is met ander is jou woord jou woord en word
jy beskou as iemand met integriteit. As jy eerlik is met
jouself, sal jy uiteindelik suksesvol wees, want dan kan jy
nie anders as om hardwerkend te wees nie,” gesels Ters
verder.
Sou hy graag wou hê dat sy kinders eendag in sy
voetspore volg? “Net as hulle entoesiasties oor dit is. As
hulle graag iets anders wil doen – en hulle het ‘n baie
goeie rede hoekom hulle dit eerder wil doen – sal ek dit
ondersteun.”
Jongboer van die Jaar
“Ek kan met eerlikheid sê ek was baie verbaas toe ek
as wenner aangekondig is, want ek het sterk kompetisie
gehad,” deel Ters sy gevoelens oor om as Jongboer van
die Jaar aangewys te word. Hy is deur sy landbou-unie
genomineer, maar het aanvanklik nee gesê, omdat hy eers
net wou konsentreer daarop om sy “nuwe” stoor van die
grond af te kry. Kort daarna het sy bank (Standard Bank)
hom egter genomineer. “Toe ek eers in die ding was, moes
ek maar my goed kry en dit doen,” brei hy droogweg
verder uit.
Rolmodelle was daar, volgens Ters, oorgenoeg in sy
lewe. “Die invloed wat verskillende mense in my lewe
gehad het, is enorm. In elke fase van my lewe kan ek
iemand uitlig wat vir my ‘n rolmodel was. Ek glo dat ‘n
deel van my sukses afkomstig is van die mense wat my
lewenspad gekruis het,” het Ters gesê.
Risikobestuur en toekomsvisie
Die wisselvalligheid en onstabiliteit van produk- en
kommoditeitspryse hou die grootste risiko vir Ters se
besigheid in. Hy glo die enigste manier om hierdie risiko
te beperk, is om soveel moontlik inligting in te samel en
ingeligte besluite te neem. Die aankoop en verskansing van
sy mielies word deur Senwes se graanafdeling behartig.
“Die hulpbronne wat ons van ons Hemelse Vader
ontvang het, moet optimaal benut word binne die fyn lyn
van volhoubaarheid, bio- en voedselsekuriteit,” is hoe
Ters sy toekomsvisie opsom. Hy is ook tans in gesprek
met internasionale maatskappye om die moontlikheid van
samewerkingsooreenkomste te ondersoek.
Personeelbestuur
Ters se besigheid verskaf werk aan ongeveer 35
fabriekswerkers en tien voerkraalwerkers. “Ek en Lollie
het al ons werkers met die hand uitgesoek. Sommige
van hulle het oor ons pad gekom en ander het ons
gaan haal,” het Ters oor sy werkerskorps gesê. Indien
sy werkers ‘n blatante en onverskillige fout maak, word
16
Senwester, Junie 2007

profiel
Telwiedré Voere het onlangs na ‘n nuwe perseel op Heilbron
verskuif.
hulle aan ‘n dissiplinêre verhoor onderwerp. “As dit egter
net ‘n oordeelsfout was, sal ek seker maak dat hul die fout
verstaan en ook hoe en hoekom dit reggestel moet word,”
antwoord Ters die vraag oor hoe hy foute hanteer. Hy het
ook reeds swart ekonomiese bemagtiging in sy besigheid
begin toepas.
Om suksesvol te boer
Ters sluit ons gesprek af met die volgende: “Ek kan nie
vir ‘n ander produsent sê wat hy moet doen om suksesvol te
wees nie, maar ek weet dat as jy nie jou oë op jou Skepper
hou nie, gaan jy nie sukses behaal nie.” Oor die algemeen
voel Ters ook dat geen produsent sukses kan behaal as hy
nie sy boerdery as ‘n besigheid bestuur nie.
Hoewel Ters se suksesresep nie uniek is nie en goed
inskakel by die algemene rigting waarin jongboere tans
beweeg, is hy ‘n uitstekende voorbeeld van hoe om geleenthede
in suksesse om te skakel. S
Ters saam met van sy werkers by Telwiedré Voere se stoor. stoor Van
links is Elias Radebe, Johannes Motolo, Josias Moeketsi en
Samuel Ntsoereng.
17
Senwester, Junie 2007 17

24
Mariana Purnell
landbou l in praktyk
Nes verwerkte voedsel, word gebergde graan vir
menslike en dierlike gebruik ook blootgestel aan fi siese,
chemiese en biologiese gevare. Senwes se graansilo’s
in die Vrystaat, Noordwes, Gauteng en die Noord-Kaap het
reeds standaarde en prosedures ingefaseer om aan die nuwe
voedselveiligheidswetgewing van 2005 te voldoen.
Senwes silo’s is almal by die nasionale departement van
landbou geregistreer as Voedselbesigheid Operateurs en word
in ooreenstemming met die HACCP (Hazard Analysis and
Critical Control Point) se gevaaranalise-sisteem deur PPECB
(Perishable Products Export Control Board) geoudit.
HACCP-beginsels
HACCP fokus op die kritiese kontrolepunte tydens inname, stoor
en uitlaai, asook higiëne, veiligheid, beroking en chemikalieë,
instandhouding en sanitasie, beheer van die onderneming se
bedrywighede en opleiding. Bestuur en toesighouding, asook
die dokumentering van prosesse en rekordhouding, is van groot
belang.
Voggehalte, vreemde materiaal en gifsade is almal
gevare wat beperk en beheer word deur die toepassing
van graderingsregulasies. Die belangrikste gevare is egter
mikotoksien-besmetting van graan en die chemiese toedienings
op die plaas.
Die meeste gevare vir voedselveiligheid word beheer deur
die toepassing van goeie bestuurspraktyke en daar is in hierdie
produksiejaar begin met die infasering van nog ‘n belangrike
aspek. Daar word van die produsent verwag om vóór die lewering
van graan aan Senwes ‘n verklaring van nakoming in te dien
waarin hy verklaar dat sy graan nie behandel is met chemiese
middels wat ‘n gevaar vir menslike en dierlike gebruik inhou nie.
Dieselfde verklaring word ook herhaal op elke leweringstrokie
wat deur die produsent onderteken word.
Die produsent moet die versekering gee en waarborg dat alle
chemiese toedienings voldoen aan die Wet op Landboumiddels,
wet 36 van 1947, en dat volledige rekord gehou is van alle
chemiese toedienings op die produk.
Senwes
– jou vennoot in voedselveiligheid
Verbruikers verwag dat die voedsel wat hulle eet veilig en geskik vir verbruik moet
wees. Siektes wat deur bederfde voedsel veroorsaak word, is nie net onaangenaam
nie, maar dit kan ook dodelik wees. Daarby kan dit swak publisiteit vir die betrokke
bedryf asook ‘n negatiewe effek op handel en selfs ‘n afname in toerisme meebring.
Voedsel wat bederf is, bring ook geweldige finansiële verliese mee.
Senwester, Junie 2007
internet
www.senwes.co.za
Die HACCP-sisteem bied aan kopers en verbruikers
van graan verskeie voedselveiligheidvoordele
HACCP word deur die Codex Alimentarius Kommissie aanvaar.
Laasgenoemde is deur die Verenigde Nasies gestig om op
internasionale vlak voedselstandaarde, riglyne en praktyke daar
te stel om die verbruiker te beskerm en ook regverdige praktyke
in voedselhandel te vestig.
• Dit is versoenbaar met die implementering van sisteme
soos die ISO*-9000 reeks.
• Dit is by voorkeur die sisteem van kwaliteitsbestuur.
• Dit is sistematies en op die wetenskap gebaseer.
• Dit bevorder ‘n multidissiplinêre benadering tot
voedselveiligheid.
• Dit identifi seer spesifi eke gevare en meet die beheer
daarvan.
• Dit fokus op voorkoming eerder as om voortdurend die
eindproduk te toets.
Addisionele voordele vir die
prosesseerders van graan
Die oudit en sertifi sering van silo’s volgens die streng HACCPriglyne
voldoen aan internasionale standaarde en bied dus
besondere waarde vir plaaslike prosesseerders ten opsigte van
voedselveiligheid en voedselhigiëne.
Kopers van Senwes-graan het die versekering dat die
HACCP- sisteem:
• hul eie voedselveiligheid inisiatiewe kan aanvul,
• inspeksies deur regulatoriese beheerliggame kan
bevorder, en
• internasionale handel bevorder deur vertroue in
voedselveiligheid te verhoog.
Voetnota: * ISO (International Organisation for Standardisation)
is ‘n internasionale nie-regeringsorganisasie wat industriële en
kommersiële standaarde ontwikkel. S
Mariana Purnell is die bestuurder van Graan Spesialiteitsprodukte by Senwes.
Skakel haar by (018) 464-7271 vir meer inligting.

26
Soil acidity –
Dr Neil du Sautoy
part II: correcting the problem
In part I of this two part series,
the chemistry of soil acidity and
the reasons for restricted crop
plant were discussed. It was
explained that pH (KCl) was a
good indication of the activity
of H + ions in the soil but that H +
is actually not the gremlin.
The cause of poor crop growth is due to the associated
chemistry that occurs at low pH, i.e. toxic levels of
soluble aluminium plus phosphate and molybdate
fi xation. In fact, the measurement of soil pH can be likened to
taking the temperature of a patient: it indicates that something
is wrong and remedial action must be taken.
Liming and neutralisation of soil acidity
Where a soil has become acidic and Al 3+ and H + are dominant
ions on the cation exchange surface, an agricultural lime such
as calcitic lime (CaCO 3 ) needs to be added. The reaction of Ca-
CO 3 in acidic soil could probably proceed as follows:
Senwester, Junie 2007
2CaCO + 2H O = 2Ca 3 2 2+ - -
+ 2HCO + 2OH 3
The speed of this reaction and the rate that the CaCO dissolves
3
is determined by the rate OH- - and HCO is removed from the so-
3
lution. The Ca2+ will displace the H + and aluminium ions from the
clay surface into the soil solution and the following neutralisation
reactions will occur:
H + + OH- = H O 2
H + - + HCO = H2O +CO 3
2
The aluminium ions in the solution will undergo the following
reactions:
Al(OH) 2+ + OH- + = Al(OH) 2
+ - Al(OH) + OH = Al(OH)3
2
As the neutralisation reaction proceeds, the toxic aluminium is
precipitated as Al-hydroxy-polymers and removed from the solution.
With time, these polymers will slowly crystallise to gibbsite,
an insoluble form of aluminium. The neutralisation of the
exchangeable forms of Al and H is a quick process.
internet
www.senwes.co.za
It must be noted that the Ca2+ or Mg2+ ions are not responsible
for the neutralisation of H + and Al3+ , it is the OH- - and HCO ions. 3
A compound such as gypsum (CaSO ) can not neutralise acid-
4
ity. It can only act as a source of calcium and sulphate.
Lime requirement indicators
Unfortunately, there is still some misunderstanding as to which
is the best indicator for lime requirement. Sometimes the acidity
component is mistakenly disregarded in favour of the use of the
basic cation saturation ratio (BCSR). Therefore, it is appropriate
to briefl y consider the approaches.
Soil pH
Dr Mart Farina of the Fertiliser Society of South Africa, has presented
a very conclusive data set indicating the relationship between
pH and maize yields recorded in SA, which is presented
in Figure 1. The data clearly shows that there is no correlation
between maize yield and soil pH. When one considers that pH
measures H + and that H + is not toxic to plants in the pH ranges
encountered in most soils, this feature is not surprising.
Figure 1: The relationship between maize yield (t/ha) and soil pH
(MPW Farina, Fertilizer Society of SA).
Basic cation saturation ratios
This concept originates from the “Albrecht approach”, where
the exchangeable Ca and Mg should ideally constitute approximately
65% to 75% and 10% to 15%, respectively, of the soil’s
cation exchange capacity (CEC). It is also claimed that the ratio
of Ca to Mg should be in the range of 4,3 to 7,5 when both cations
are expressed on an equivalent weight concentration basis.
Soil and yield data from 269 data points of the Ten Ton Maize

Club are presented in Figure 2. This data does not support the
existence of an optimum Ca/Mg ratio. Considering the causes of
poor growth in acid soils and the chemistry of the neutralisation
process, it is not surprising that there is no relationship between
maize yield and Ca/Mg ratio.
Figure 2: The relationship between the exchangeable calcium
to magnesium ratio and maize grain yield (MPW Farina, Fertiliser
Society of SA).
Acid saturation percentage
Acid saturation percentage is defi ned as the total acid cations
in chemically equivalent terms expressed as a percentage of
the total cations, i.e. the basic cations plus the acid component.
This provides an index of the Al activity levels.
Figure 3 shows the relationship between yield and acid saturation
percentage. It is seen that as long as the acid saturation
is less than 22%, yields are not reduced. When acid saturation
exceeds 22% then the detrimental effects of Al toxicity become
limiting. In the December 2002 issue of Grain SA, dr HJ Venter
reported on twelve fi eld trials and confi rmed that correcting soil
acidity to 20% acid saturation had positive results, but additional
Ca and Mg applications had no further improvements.
agriculture in practice
Figure 3: The relationship between acid saturation percentage and
maize yield on soils with clay contents of 10% - 14% (Avalon) and
74% - 76% (Balmoral) (MPW Farina, Fertiliser Society of SA).
Conclusion
When the chemistry associated with acid soils and neutralisation
as already outlined is considered, it is understandable that
acid saturation percentage is a good indicator of liming requirement,
since it aims at eliminating the main culprit of poor growth
with acid soils, i.e. toxic aluminium, from the soil. S
References
MPW Farina and P. Channon, 1991, Plant – soil interactions at low pH,
page 465 - 473, Kluwer Academic Publications.
PS Fouché and WJ Fölscher, 1975, Fert.Soc. of South Africa Journal 2:
page 67 - 72.
HJ Venter, 2002, CA- en MG-tekorte wanneer geen kalk nodig is nie. SA
Graan: Des 2002, page 33.
Dr Neil du Sautoy is a senior soil scientist with Senwes Agricultural Services.
If you require further information about soil acidity and liming, please phone
him on (018) 464-7391 or 082 419 0949. You can also speak to Bernard Muller
on 083 458 1293.
Senwester, Junie 2007 27

Castuff Sekgala
In the previous article on mentorship the importance of contractual
mentorship was highlighted. Some instances where
commercial producers were mentoring developing producers
without a formal mentorship agreement, have been unsuccessful.
This is mainly as a result of unclear responsibilities, objectives
and expectations of the parties involved which are usually
stipulated in a contractual agreement.
This article will concentrate on the guidelines for the establishment
of a contractual mentorship agreement that could assist
both parties (mentor and mentee) to achieve their expectations,
defi ne how success will be evaluated, and help determine
if it is an appropriate relationship for everyone involved.
Current developing producer support scenario
A number of agricultural institutions and individuals are involved
with developing producers at the various levels of the value chain
– from land acquisition to eventual product marketing. These
institutions include service providers like Senwes, government
departments (agriculture and land affairs), commercial producers,
commodity organisations, research institutions, commercial
banks and other input suppliers (see Figure 1). If the function
of each role player in this multiple support system is not defi
ned, it can result in confusion or even failure in the progress
of developing producers. For this reason, the development of a
contractual mentorship agreement is useful in clarifying the role
of each support party.
agriculture in practice
Guidelines
for a contractual mentorship agreement
The challenge in mentorship is to establish a
sound and beneficial relationship between
the parties involved. That means defining
it and setting the right expectations. A
contractual mentorship agreement could
assist in defining the relationship between
the mentor and the mentee.
Figure 1: Developing producer support scenario.
Aspects of a contractual mentorship agreement
The following aspects are critical in developing a mentorship
agreement:
a. Purpose and objectives
Both the mentor and mentee need to clearly defi ne upfront
their respective expectations from the relationship, the activities
around their objectives, their circumstances and resources. The
mentor has to specify which training areas he/she would feel
comfortable with in mentoring. On entering into a mentorship, a
mentor/mentee matching could assist with outlining some of the
objectives (see Table 1).
Table 1: Example of mentor/mentee matching.
Ilse Mathys
The type (intensity) of mentorship and means of achieving
objectives can vary. For some, a phone call once a week to discuss
issues that have arisen will be suffi cient. For others it might
involve shared activities, practical demonstrations, taking part in
networking events, working together on a particular project or
obtaining work experience on the mentor’s farm.
It should also be emphasised that a mentor is not responsible
for the physical implementation of the specifi c action/activity in
which the mentee was mentored. For example, the mentor may
demonstrate how soil preparation is done, but the mentee has
to put it into practise on his/her own farm.
b. Rights and obligations
It is necessary to include the rights and duties of each participant
in the written agreement (ground rules).
c. Appointment and acceptance
It is the responsibility of the mentee to appoint (select) in writing,
who he/she wishes to have as a mentor. The mentor should,
after verbal agreement, accept the appointment in writing.
d. Duration of mentorship
Participants need to agree on the duration of the mentorship. If
the parties are unsure about how much time they will need, they
should include an option for extension, if necessary.
30
Senwester, Junie 2007 29

30
agriculture in practice
Guidelines for a contractual
mentorship agreement
29
e. Communication
This refers to the method and frequency of interaction between
the parties involved. Methods of contact could be telephonically
and regular farm visits on agreed intervals (e.g. twice a week).
f. Financial implications
Participants should compile a budget for the costing of the mentorship.
These should include traveling, consulting and communication
costs.
g. Dispute resolution procedure
In the unfortunate event of disagreement between the participants,
there must be a dispute resolution procedure in place as
part of the mentorship agreement.
Senwester, Junie 2007
internet
www.senwes.co.za
h. Termination clause
The statement that explains under which conditions the agreement
could be ended in the event of a breach of the contractual
agreement.
i. Indemnity
A legal exemption from liability for damages which could occur
during mentorship.
j. Monitoring
Monitoring of progress in achieving of objectives should be a
continuous activity throughout the mentoring process. Suffi cient
time should be allocated for proper feedback and the implementation
of corrective actions where necessary.
k. Concluding evaluation and the end of a formal mentorship
At the end of the mentorship period, the mentor and mentee(s)
should discuss what they have achieved and gained from the
mentorship as well as whether the mentorship should continue.
Conclusion
The importance of a contractual mentorship agreement cannot
be overemphasised. It is advisable to consult a legal practitioner
to assist with setting up the agreement. S
Ilse Mathys is an agronomist and Castuff Sekgala a livestock scientist with
Senwes Developing Agriculture. For questions or comments, phone them at
(018) 464-7800.