Klik hier vir nog terugvoer in PDF-formaat. - LitNet

Keurverslag: Hond
Hy was mooi. Blond, met sy blou denim en ’n veraf kyk in die oë waar hy op Pa se bank gesit
en sigarette rol het. Altyd dromend by die venster uit. Hy het nie baie gepraat nie, maar jissie
– hy kon dans.
Nie moeilike, ingewikkelde danse waarin jy die passies moet ken en versigtig trap om
nie jou pienk sykouse te skeur nie.
Nee, nee, nee. Nie hy nie.
Met hom was dit eerder ’n instinktiewe soort dans, soos wanneer jou gunstelingliedjie
op die radio begin speel en jou heupe skielik weet, net wéét, dat hulle nou moet beweeg, want
anders gee jy dalk een van daardie rare oomblikke prys wanneer jou hart vry is, heeltemal
vry, van wat ander mense dink en wat jou ouers gesê het nie behoorlik is nie. Soos die wind in
jou hare as jy agterop ’n bakkie sit, of die duiseligheid as jy en jou beste maat rondomtalie
geswaai het tot julle op die gras neerstort, giggelend.
Soos om dolgelukkig dronkverlief te wees, selfs al is jy net sewe jaar oud.
Daardie soort dans.
2.
Pa het eenkeer ’n hond gehad. Hy het altyd honde, maar dié een was anders. ’n Groot
swart hond met bruin vlekke en gespitste oortjies. Mooi op sy manier, maar ek was bang vir
hom.
Pa het hom langs die pad gekry. Honger, eensaam en verwaarloos. Pa het hom
opgetel, huis toe gevat en gevoer.
Die hond het verlief geraak. Pa ook.
3.
Maar hy kon meer doen as net dans. Soos visvang. Hy het vir my ’n visstok gemaak
van riet en vislyn.
“Ok, sit nou mooi stil, nè?” het hy gesê, “anders jaag jy die vis weg.”
1
Comment [E1]: eerder ’n komma as ’n
aandagstreep
Comment [E2]: waarvan
Comment [E3]: versigtig moet trap
Comment [E4]: Eerder ’n punt hier, en
begin ’n nuwe sin
Comment [E5]: maak dit teenwoordige
tyd: rondomtalie swaai tot ...
Comment [E6]: ek sou selfs skrap, dis
onnodig
Comment [E7]: eerder: ... pad gekry,
honger en verwaarloos.
Comment [E8]: ek sou baie sterk
voorstel dat jy hier die naam insit:
Marthinus kon meer doen as net dans. – dit
sal die leser baie help om kop te hou met
die storie en die tydspronge, tot by die
ontknoping
Comment [E9]: OK of okay of oukei –
ek verkies laasgenoemde

Dit was vervelig aan die begin, want ons het net daar gesit en kyk hoe die rivier verby
vloei, modder tussen my tone. Soms het 'n visarend geroep.
Maar toe vang ek ’n vis. ’n Stekelrige, opgeblase dingetjie vol modder en ek was
histeries opgewonde oor my skielike sukses na die lang wag. Hy het die vis vir my uitgetrek.
“Wat is dit?” vra ek toe hy met hom in sy hand staan.
“Blaasoppie,” sê hy. ’n Oulike dingetjie, maar hy het bang gelyk.
“Kan ons hom teruggooi?”
“Voel jy dan nou jammer vir hom? Maar jy het hom gevang!”
“Gooi hom terug, seblief?”
Hy het, en ek het vir oulaas sy stekeltjies gesien flits toe hy verward in die modder
spartel. Toe is hy weg, diep die bruin water in.
Dit was seker daardie selfde middag wat hy ’n krap uitgetrek het. Hy moes versigtig
vashou om te keer dat die krap se kwaai, rooi knypers nie sy vingers beetkry nie. Dit was die
grootste krap wat ek al ooit gesien het.
“Wat gaan jy met hom doen?” vra ek.
“Ons gaan hom eet,” het hy gesê.
Ek het nie gestry nie. Ek het geweet ek moet sterk wees – ek het al krapvleis geëet,
toe Pa se buurvrou dit vir ons gemaak het. So ek kon nie kla nie – die krap moes dood.
“Kom ons stap,” het hy gesê toe ons die visstokke wegsit. Ons het ’n nou paadjie
gevolg al langs die rivier se modderbank en hy het my gewys waar die krappe woon – die
kleiner enetjies, nie dié wat ’n mens eet nie – in hul donker modderhuisies. Ons het gekyk hoe
die loopvisse oor die water en tussendeur die wortelbome spring. Mudskippers is hul regte
naam, maar dit het ek eers jare later gehoor.
“Dis die kraphotel!” het ek geskree toe ons by die groot poel in die middel van die
wortelboombos kom.
in hulle bikinis.”
“Die krap hotel?”
“Ja, Mamma het my vertel. Sy sê naweke kom lê hulle hier aan die kant van die poel
Hy het gelag. “Ek is seker hulle doen.”
2
Comment [E10]: opgeblaasde –
opgeblase is die figuurlike betekenis
Comment [E11]: ek sou dit skrap -
onnodig
Comment [E12]: eerder: met die vis
Comment [E13]: Begin hier ’n nuwe
paragraaf, want die perspektief skuif van
hom na haar
Comment [E14]: eerder die vis se,
anders te veel verwarrende hy, sy en hom
Comment [E15]: eerder: sien flits
Comment [E16]: eerder: Marthinus?
anders lyk dit of hy na die vorige hy (die
vis) verwys
Comment [E17]: ek sou die komma
skrap: kwaai rooi knypers
Comment [E18]: is dit Sunette? indien
wel, maak dit dan: toe Pa se buurvrou,
Sunette, dit vir ons gemaak het
Comment [E19]: nuwe paragraaf
Comment [E20]: bly
Comment [E21]: tussen die wortelbome
deur
Comment [E22]: eerder: bos
wortelbome

“Kom ons gaan terug,” het hy gesê toe dit donker word en die muskiete uitkom. “Jou
pa is seker al amper by die huis.”
Hy het my oor die modder gedra tot by die kar en die son het stil weggesink toe ons
huis toe ry. Die bakkie se skud het my aan die slaap gesus.
4.
Die hond was mal oor Pa, maar hy was nie so mal oor ander mense nie. Ek was twee
jaar oud en Ma het gesê die hond moet agter die huis bly en ek voor. Ma en Pa het ’n heininkie
gebou tussen die twee dele van die erf.
jammer gekry.
Maar die hond het verlang na Pa, en hy wou nie alleen daar agter bly nie. Pa het hom
“Kom,” het Pa vir hom gesê, “kom maar uit.”
Die hond het langs Pa op die voorste grasperk gelê en Pa het sy kop gevryf. Lang,
sagte hale sodat die hond sy oë toegemaak het en op sy rug gedraai het, maag in die son.
5.
Die laaste keer wat ek hom gesien het, het ons nie gedans nie. Hy en Pa was besig om my en
Ma te help om ons goed te trek. Ek onthou hy het met my rooi boekrak in die hand gestaan en
hy wou my nie in die oë kyk nie. Hy wou nie praat nie, hy wou nie eers lag vir my
kindergrappies soos hy altyd het nie.
Hy het maar net die een kant van die boekrak gevat, en Pa die ander kant, en Ma het
gesê: “Kom nou liefie, hy voel nie lekker vandag nie. Kom staan hier langs Mamma en hou my
hand vas dat ons nie in hulle pad kom nie.”
Hulle het die boekrak in die trok gelaai en toe het ek en Ma net twee matrasse oor,
want die volgende dag sou ons Pretoria toe ry sodat Ma weer kon trou.
6.
Ek het geweet iets is verkeerd. Iets erg.
3
Comment [E23]: omdat dit dieselfde
spreker is, moet die vorige sin se
aanhalingstekens streng gesproke nie sluit
nie. Ek stel voor: Ons het by die rivier
gebly tot dit donker word en die muskiete
uitkom. “Kom ons gaan ...
Comment [E24]: maak dit ook bakkie,
soos in die volgende sin
Comment [E25]: voeg by: toe ons die
hond gekry het – dit sal die leser help met
die tydspronge, hier is nou al 3
ouderdomme betrokke: 2 jaar, 7 jaar en
later, die tyd waaruit die verteller terugkyk
Comment [E26]: eerder: gaan lê
Comment [E27]: nee, hy’s tog nie
Hercules nie. Eerder: Ek onthou hy het by
my rooi boekrak gestaan en hy wou ...
Comment [E28]: eerder: soos altyd nie.
Comment [E29]: skrap eerder – sy is al
omtrent 10, hand vashou pas by ’n kleiner
kind
Comment [E30]: eerder: die laaste goed
Comment [E31]: oorgehad (verlede tyd)
Comment [E32]: laat hierdie deel liewer
aanloop by deel 4, want dis dieselfde toneel
(in tyd en plek) wat voortduur

Die hond het my nie uit die huis sien stap nie. Maar ek het Pa gesien, en ek het na hom
gehardloop op my kort beentjies en geskree: “Pappa!”
Die hond het geskrik, want hy het so rustig gelê op die gras, maag in die son, en hy
het opgespring. Die laaste ding wat ek gesien het, was ’n diep, donker mond vol tande voor dit
oor my linkeroog toegemaak het.
7.
“Nee!” het Pa geskree.
Die volgende oggend was ek vroeg wakker. Ek het na Ma se matras toe geloop, en anders as
gewoonlik wanneer sy die komberse oor haar kop trek om nog ’n bietjie langer te slaap, het sy
onmiddellik regop gesit.
asseblief sterk.”
8.
“Hallo, liefie. Kom hier, kom sit by Mamma.”
Buite was dit besig om lig te word. Sy het al twee my hande vasgehou.
“Gaan jy baie sterk wees vandag?” het sy gevra. Ek het geknik.
“Daar is iets wat Mamma vir jou moet vertel, en dis oukei om te huil, maar wees
Ek kon sien Ma is ontsteld, so ontsteld dat my hart aan die klop gegaan het.
“Marthinus is gisteraand dood.”
My mond het oopgegaan, sonder ’n klank, tot ek dit uiteindelik kon uitkry: “Hoe?”
Ek was in trane, ek het geskree.
Ma het my hospitaal toe gevat ná die hond my gebyt het. Sy sê ek het amper my oog verloor.
Vir Pa het sy gesê die hond moet gaan.
Eers het Pa hom weggegee vir ’n vriend in die straat. Maar die hond het teruggekom.
Toe huil Pa al die pad na die dorp toe waar die veearts bly, sodat hy die hond daar kon
los. Die hond moet uitgesit word, het Ma gesê, want hy hou aan met terugkom en hy is
gevaarlik.
4
Comment [E33]: eerder: kom
Comment [E34]: voeg in: ek het vir Pa
gesien – dit klink natuurliker
Comment [E35]: ditto hier bo – dan kan
hierdie hele deel geskrap word
Comment [E36]: skrap dit ook: Die
hond het geskrik en opgespring.
Comment [E37]: bek sal beter wees by
’n dier
Comment [E38]: maak die tyd duidelik:
Die oggend wat ons Pretoria toe moes ry,
was ek vroeg wakker.
Comment [E39]: eerder: dadelik
Comment [E40]: voeg iets in soos
woes, want haar hart klop reeds
Comment [E41]: eerder: geluid
Comment [E42]: eerder: want hy wou
die hond daar los.

9.
Ma en ek ry na Pa se klein huisie toe later daardie oggend. Ek mag nie in die tuinwoonstel kom
nie, die een wat Pa onlangs aangebou het. Ons gaan na Pa se kamer toe. Hy lê in die bed, die
ligblou gordyne bol effentjies in die wind, die kamer donker. Sy oë maak oop en toe. Oop en
toe. Hy kyk vir ons, hy kyk weg. Ek leun oor om hom ’n drukkie te gee. Hy sit sy arm om my,
slap.
Ma sê: “Kom, liefie, Pappa voel nie lekker nie. Hy gaan 'n rukkie slaap en dan kom ons
nou-nou terug en maak vir hom ontbyt.”
Ons gaan winkel toe. Ma koop vars broodrolletjies, blaarslaai, tamatie, ham en kaas.
Dis die eerste keer vandat hulle geskei is, omtrent drie of vier jaar tevore, dat hulle weer saam
om ’n tafel sit om saam te eet. Lief met mekaar, amper asof hulle mekaar nodig het. Hulle
baklei nie, hulle stry nie, en dis lekker – al sê Pa nie veel nie.
Toe skielik – “O my genade!” skree Ma.
Pa is besig om deur sy broodjie te hap, met blaarslaai en kaas en alles daarop, seker
die eerste ding wat hy daardie dag eet. Hy kyk op na Ma wat die slaaikop vashou. ’n Vet groen
wurm krul op die punt van een van die blare in Ma se hand, woedend dat Ma sy wegkruipplek
aan die binnekant van die slaaikop ontdek het.
Pa se broodjie hang in die lug. “Jig, ek voel nou bietjie siek,” sê hy. Dis die eerste
volle sin wat Pa vandag sê.
die wurm.
Ek kyk vir Ma, bekommerd. Ma kyk vir die wurm. Pa kyk vir sy broodjie, dan terug na
Skielik glimlag hy. “Shame, arme ding.”
Ons kyk vir mekaar en ek was seker senuweeagtig, want ek begin giggel. En skielik is
ons al drie aan die lag.
Net voor ons loop, sê Ma: “Jy moet sterk wees, Nan.”
Nan.
Dis hulle naam vir mekaar. Hulle noem niemand anders so nie, net vir my en mekaar.
Daar moes seker ’n klomp ander mense gewees het daardie dag ná Marthinus dood is, maar ek
onthou net hierdie stukkie.
5
Comment [E43]: die tyd moet duidelik
wees: Later die oggend van Marthinus se
dood ry ek en Ma na Pa ...
Comment [E44]: die feite rondom die
pa se blyplek is onduidelik – het hy na die
klein huisie getrek ná die egskeiding 3, 4
jaar gelede en toe die tuinwoonstel onlangs
vir Marthinus aangebou? of is die klein
huisie en die tuinwoonstel dieselfde plek?
hoekom het die pa dan eers onlangs daar
ingetrek, waar het hy gebly sedert die
egskeiding?
Comment [E45]: stel dit duideliker: Hy
het die tuinwoonstel onlangs aangebou,
maar ek mag nie daar gekom het nie.
Comment [E46]: Begin hier ’n nuwe
paragraaf
Comment [E47]: voeg in: die kamer is
donker
Comment [E48]: hier kort iets: jy moet
hulle eers terug van die winkel by die huis
kry en die ontbyt gemaak kry. Begin dan
nuwe paragraaf: Dis die eerste keer ...
Comment [E49]: eerder: gelede
Comment [E50]: ... dat hulle weer saam
by ’n tafel aansit om te eet – om ontslae te
raak van die herhaling van saam
Comment [E51]: eerder komma as
aandagstreep
Comment [E52]: dubbelpunt eerder as
aandagstreep
Comment [E53]: skrap dit – ons is nog
heeltyd in dieselfde tyd en plek, so hierdie
tydsverwysing is net verwarrend
Comment [E54]: eerder: ... punt van die
blaar in Ma se hand (anders raak dit lomp)
Comment [E55]: maak dit: hy
Comment [E56]: eerder: Toe glimlag hy
– want net hier bo is ook skielik en hier
onder weer
Comment [E57]: skrap die ingekleurde
(telling ipv showing)
Comment [E58]: skrap dit
(mooiskrywery, jou styl het dit nie nodig
nie)
Comment [E59]: maak dit hier Nan
Comment [E60]: maak dit eerder: ...
gewees het die dag ná Marthinus se dood,
maar ek ...

10.
Die hond het weer teruggekom.
Hy het by die hek opgedaag met ’n gat in sy been. Pa het die veearts, wat 30
kilometer ver van ons woon, gebel.
“Hy het weggekom,” sê die veearts. “Ek weet regtig nie hoe nie. Hy moes oor die
muur gespring het. Hy was vasgemaak.”
11.
Pa is verskriklik kwaad.
Maar Ma is ernstig.
“Dis die hond of dis ons dogter.”
Die bloed. Die bloed wanneer iets geskiet word. Pa sê hy kry nog steeds nagmerries.
asemhaal.
Sunette, Pa se vriendin, sê die bloed was orals. In sy mond, terwyl hy probeer
“Ek het deur die venster geklim, want hy het homself in daardie tuinwoonstel
toegesluit,” vertel sy my een middag toe ek op haar bed kom sit. Nou is ek al groot – vyftien
jaar oud. Sunette is Pa se beste vriendin, van toet af al.
“Ek het sy kop vasgehou, ek het hom gesmeek om aan te hou, om dit te maak, maar
hy was besig om te verstik in sy eie bloed.”
Sunette het so baie gehuil toe sy my vertel. En dit was verskriklik om te hoor, maar
uiteindelik het ek geweet. Selfs al sal ek nooit verstaan nie.
12.
“Hoe het Pa hom ontmoet?”
Pa het so hartseer gelyk toe ek vra.
“Ek het hom ’n lift gegee. Hy het langs die pad gestaan, ’n hitchhiker,” sê Pa, met sy
kop in sy hande. “Maar ten minste was dit sy keuse. Hy kon die lewe net nie meer vat nie, die
pyn.”
6
Comment [E61]: laat die volgende sin
hier aanloop
Comment [E62]: kan ’n tweejarige kind
’n gesprek so goed onthou? moet sy nie
liewer 3 wees nie?
Comment [E63]: eerder: Pa se vriendin
Sunette – anders klink dit of sy sy meisie is
Comment [E64]: ek sou dit maak: want
hy het hom in daai tuinwoonstel toegesluit
– dis meer praattaal
Comment [E65]: eerder: toe ek by haar
kuier (verstaan ek reg dat Sunette nie by die
pa bly nie?)
Comment [E66]: uit te hou
Comment [E67]: skrap - onnodig
Comment [E68]: voeg in: het (verlede
tyd)
Comment [E69]: eerder: Hy’t – meer
praattaal
Comment [E70]: maak dit eerder iets
soos: ... hitchhiker.” Pa het diep gesug.
“Maar ten minste ...

hierdie lewe.”
Hy is lank stil. Hy vryf ’n ander, nuwe hond se kop. Dan sê hy: “Soms is dit te veel,
Behalwe vir honde. Hulle sal altyd die lewe kies. As hulle kon.
7
Comment [E71]: maak dit eerder: bly
lank stil