NUWE Drama afrikaanse memorandum... - sacai

Dramatiese Kunste Memorandum September 2012
DRAMATIESE KUNSTE
REKORDEKSAMEN
2012
MEMORANDUM
HIERDIE MEMORANDUM BESTAAN UIT 12 BLADSYE
Kopiereg Voorbehou Bladsy 1

Dramatiese Kunste Memorandum September 2012
AFDELING A: BEGRYP EN ANALISEER
VERPLIGTE VRAAG
VRAAG 1: ABSURDE TEATER
1.1 - Niks het „n bepaalde of bekende bestaan nie
- Die mens is wat hy van homself maak
- Die lewe het nie meer betekenis nie, mens leef in „n vakuum
- Bestaan word beroof van doel
- Die mens is afgesny van enige geloof en spirituele wortels
- Tradisionele waardes het gedisintegreer
- Die mens word gedryf deur seksuele drange en onderbewussyn
- Die mens voel vervreem van God
- Eksistensialisme: Die filosofie wat ontwikkel het in Frankryk in 1940 (Camus)
- Nietzsche – geen godheid (“god is dead”)
- Freud – die mens word gedryf deur seksuele drange
- Dramaturge was van die idee dat ons in „n chaotiese en betekenlose wêreld leef
(Leerders moet ook duidelike aanhalings vanuit die teks gebruik) (10)
1.2 - Versterk die sirkulêre en herhalende struktuur
- Dialoog gee nie informasie deur nie
- Woorde word omruilbaar
- Dialoog is onpersoonlik en outomaties
- Gebare neem komiese vaardighede aan
- Maak gebruik van herhaling
- Onvermoë om te kommunikeer en gebrek aan ware betekenis
- 20ste Eeu het rasionele denke en taal tot „n einde gekom
- Charles Darwin en sy evolusieteorie
- Einsten wat beklemtoon dat alles as relatief beskou moet word
- Taal, net soos logika was irrelevant vir eksistensiële probleme, omdat niks buite -
hulself uitgedruk kan word nie
(Leerders moet ook duidelike aanhalings vanuit die teks gebruik) (15)
1.3 Die karakters voel geïsoleer deur die samelewing van „n ware ervaring van die lewe.
Net so is hulle vasgevang in „n vakuum/kokon van eksistensialisme en kan hul hulself
nie daaruit bevry nie.
Die karakters het geen agtergrond nie en hulle word voorgestel as sosiale marionette.
Daar is meganiese kwaliteite betrokke en die karakters suggereer groter waarhede van
die menslike toestand – waarhede wat eers moet ervaar word.
Kopiereg Voorbehou Bladsy 2

Dramatiese Kunste Memorandum September 2012
Die karakters is wisselbaar en is „n abstraktheid van die menslike gestalte. Hierdie tipe
toneelspel verg vehoogde energie en konsentrasie.
(5)
AFDELING B: BEGRYP EN ANALISEER
Daar is vier vrae in hierdie afdeling. Beantwoord slegs TWEE vrae wat handel oor
die twee dramas wat jy bestudeer het.
VRAAG 2: BOESMAN EN LENA DEUR ATHOL FUGARD
2.1 “Dink jy ek wil vir jou hê?” / “Vir haar geneuk oor sy die empties laat val het”.
Leerder se eie interpretasie, moet aanhaling gebruik en dan Boesman en Lena
se verhouding evalueer volgens Boesman se mishandeling teenoor Lena,
verbaal en nie-verbaal. (4)
2.2 Rondkarakters. Hulle is „n verteenwoordiging van die mensdom in die geheel.
Individue is vasgevan in „n geweldsituasie. Mense word geïsoleer deur die
samelewewing van „n ware ondervinding van die lewe. Lewe word beskou as „n
vervelige doellose aktiwiteit.
Karakters is „n abstraksie van menslike houding. Kleurlingras word vasevang in
alkolisme en die invloede van die apartheidsjare. Bewuswees van „n vyandige
heelal.
Hulle demonstreer menslike karaktertrekke/houdings. Karakters suggereer
groter waarhede oor die menslike toestand – waarhede wat beleef moet word.
Oordrewe en omruilbare karakters. Hansworsagtige optrede met verhoogde
energie. Meganiese kwaliteite en outomatiese gedrag kom voor by die karakters.
Handel oor interaksie tussen die onderdrukkers en die onderdrukte soos
vergestalt in die apartheidsisteem. Hiper konsentrasie is noodsaaklik.
(10)
2.3 Gebruik onderstaande tabel as riglyn. Leerder kon of „n skets geteken het, of „n
beskrywing gegee het.
SKETS BESKRYWING
Netjies en relevant Duidelik en relevant
Weerspieël armoede en apartheids- Weerspieël armoede en apartheidsinvloede
en gevolge
invloede en gevolge
Het byskrifte Leerder se eie denke kan toegepas
Kopiereg Voorbehou Bladsy 3

Dramatiese Kunste Memorandum September 2012
word op die toneel
Kreatief Kreatiewe beskrywing
Voorkoms, verwaarloos Voorkoms, verwaarloos
2x5 = (10)
2.4 Want sy het geen ander plek om heen te gaan nie. Boesman is al wat sy ken.
Geweld en pyn is al wat sy ken. Sy bevind haarself in „n eksistensiële situasie
waar sy haarself nie kan uit bevry nie. Boesman se geweld het vir haar die norm
en „n roetine geword en sy kan nie meer daaruit ontsnap nie, dit is te laat. Sy
word beskou as „n onderdrukte en Boesman is die onderdrukker. (6)
[30]
VRAAG 3: WOZA ALBERT DEUR PERCY MTWA, MBONGENI NGEMA EN
BARNEY SIMON
3.1.1
Om „n bewussyn te skep van die onregverdighede van apartheid.
Verandering te motiveer.
Gehoor kon uitstap en as gevolg van emosionele oortuiging,
„n verskil gaan maak en reageer op wat gesien is op die verhoog.
(Leerder se eie relevante interpretasie geld)
(5)
3.2 RISE UP ALBERT/STAAN OP ALBERT (2)
3.3.1 Die skeppers wil die gehoor bewus maak van die onregverdighede van die
Apartheid SA bv. (1) Bantoe-onderwysstelsel waar leerlinge nie almal gelyke
geleenthede gekry het nie. Nie-blanke leerders kon op die ouderdom van 16
reeds die skool verlaat waar blanke-leerders verplig was om hul skoolloopbaan
te voltooi. (2) Paswette; (3) Groepsgebiedwet; (4) Diskriminasie op alle
gebiede en vele meer. Percy en Mbongeni wou gehore deur die “Meat-
Vendor” bewus maak van swak onderrig in die Apratheidsjare. (5)
3.3.2 Protesteater is teater vir verandering. Gewoonlik episodies en maak gebruik van
visuele voorbeelde en simbolisme. Karakters is stereotipies. Wil aksie ontlok
deur emosionele reaksie. Gebruik min geld aan kostuums en rekwisiete.
Beligting is eenvoudig wat dit is nie altyd beskikbaar nie. Dit het sterk politiese
boodskappe en verklarings. Gevoellens van frustrasie word oogedra in die
toneel. Sekere toneelstukke word geskryf en ander is “workshopped”. Gehoor is
veronderstel om te simpatiseer en hul opinies te her-evalueer. Fokus op
bewussyn. Word gedoen deur mense VIR mense. Die styl is vol energie, satire,
ironie en word geskryf met „n ernstige politiese agenda in plek. (6)
Kopiereg Voorbehou Bladsy 4

Dramatiese Kunste Memorandum September 2012
3.4
Karakters is stereotipies.
Steun op uiterlike en fisiese karakterisering
(bv. Die jazz-groep, leerders mag eie teksvoorbeelde gebruik)
Fokus op stem en lyf van die akteur.
Akteurs speel verskeie rolle in die
verloop van die drama.
Klem op komiese vaardighede.
Volgens Grotowski:
Akteur moet al sy fisiese en emosionele sterkte gebruik,
dit sluit mimiek en assosiasie in.
Beweging moet hand aan hand loop met betekenis.
Hy het ook gesê dat die akteur net kan staatmaak op sy brein en
liggaam.
Sy invloed het teen ryk teaterstyle gegaan.
Min beligting en kostuums.
Die hoof doel was, dat die akteur en die gehoor hulself konfronteer
in iets wat blyk om spiritueel
of selfs godsdienstig te wees. (10)
3.5 Teater is akteur gerig. Die styl steun op die akteur se talente en vaardighede.
Gebruik basiese rekwisiete en stel, word net gebruik as dit regtig nodig is.
Rekwisiete kan meer as een ding voorstel of wees (“multi-functional”)
Die akteur se fisiese- en stemgebruik moet van „n baie goeie gehalte wees (as
„n akteur van „n mens na „n dier of „n instrument verander, word sy eie klankeffekte
gebruik om dit te laat gebeur.) Die ruimte waar die toneel opgevoer
word, is minimalisties. Hierdie tonele kan dus op enige plek opgevoer word. (2)
VRAAG 4: SIENER IN DIE SUBURBS DEUR P.G DU PLESSIS
4.1 Die drama bereik „n duidelike klimaks as Jakes vir Tiemie aanrand en Tjokkie
selfmoord pleeg. (3)
4.2 Tiemie is Tjokkie se halfsuster. (2)
Kopiereg Voorbehou Bladsy 5

Dramatiese Kunste Memorandum September 2012
4.3 Giel dobbel. Hy maak staan op wat Tjokkie sien sodat hy sy wenperd kan kies.
Tjokkie is die enigste een wat Giel „n wen kan waarborg. Giel moet wen om
seker te maak hy verloor nie alles nie. (3)
4.4 - Sy karakter probeer om situasies met geweld te manipuleer vir sy eie gewin
- Op agtien was hy vir tien maande getroud
- Hy soek nou vir Tiemie en sien haar as „n “klas-ma” vir sy ongebore laaitie
- Jakes wil uit sy omstandighede kom deur vir sy ongebore seun „n ma te kry
wat klas het
- Hy het die plan toe vervul deur vir Tiemie swanger te maak
- Hy dra „n leerbaadjie en „n modebroek.
- Hy praat graag groot en hy is vol van homself
- Hy is „n onverantwoordelike karakter
- As hy besef Tiemie is moontlik swanger met „n ander man se kind verloor hy
beheer en rand haar aan
- Hy word beskou as die antagonis
- Hy hou aan tot hy sy sin kry (byvoorbeeld toe hulle vir Tjokkie forseer het om
te sien
- Jakes drink ook hopeloos teveel en dit maak hom nog meer agressief
(Leerder kan nog verdere antwoorde gee, solank dit relevant bly) (10)
4.5 Leerder se eie interpretasie. Kan idees voorstel soos beligting, klank,
kostuums, tegnologie ens.
PUNTE BESKRYWER (Bewyse)
8-10 Uitstekend Kandidaat het uitstekende begrip van ontwerp en kan dit
op die teks toepas. Kandidaat kan oor lewendige
opvoering nadink, dit vergelyk en moderniseer. Kandidaat
demonstreer hoë vlak van insig as dit kom by teater-en
produksie ontwerp.
5-7 Goed Kandidaat het goeie begrip van ontwerp en kan dit op die
teks toepas. Kandidaat kan oor lewendige opvoering
nadink, dit vergelyk en moderniseer. Kandidaat
demonstreer redelike vlak van insig as dit kom by teateren
produksie ontwerp.
2-4 Elementêr Kandidaat het gedeeltelike begrip van ontwerp maar kan
dit nie volledig op die teks toepas nie. Kandidaat kan nie
oor lewendige opvoering nadink, dit vergelyk en sinvol
moderniseer nie. Kandidaat demonstreer redelike vlak
van insig as dit kom by teater-en produksie ontwerp.
0-1 Swak Kandidaat het nie begrip van ontwerp nie. Kan dit nie op
Kopiereg Voorbehou Bladsy 6

Dramatiese Kunste Memorandum September 2012
VRAAG 5: NOTHING BUT THE TRUTH
die teks toepas nie. Leerder is nie instaat om oor
lewendige opvoering na te dink en dit sinvol te vergelyk of
te moderniseer nie. Kandidaat demonstreer geen vlak
van insig by teater-en produksie ontwerp nie.
(12)
[30]
5.1 Sipho het met die begrafnisondernemer gereël dat hy teenwoordig is wanneer
sy broer se liggaam vanaf London aankom. Hy wou ook sy broer nog een keer
sien voordat hy begrawe word. Hy word van die voorreg ontneem en is
daarom baie geskok en ontsteld om te verneem dat sy broer reeds veras is –
emosies wat verstaanbaar is.
(5)
5.2 Die aankoms van Mandisa veroorsaak dat Thando haar lewe herevalueer.
Sy word uitgedaag deur die kontras tussen haar en Mandisa. Mandisa is
onafhanklik, reguit, nie bang om haar mening te lug nie, sy verstaan nie veel van
tradisies en gebruike waaraan Thando nog vasklou nie. Byvoorbeeld:
Thando sal nie blatant vir Sipho uitdaag nie maar Mandisa sal wel. Thando was
altyd „n pligsgetroue en bedagsame dogter maar al hierdie kwaliteite word nou
deeglik getoets. Mandisa, wat in London grootgeword het, verstaan nie hoe
Thando haar pa so kan gehoorsaam sonder om ooit iets te bevraagteken nie.
Thando het innerlike konflik sedert Mandisa se aankoms want Mandisa gee „n
ander perspektief op dinge – soos „n buitestaander. Thando begin meer
selfgeldend raak en raak ook meer onafhanklik – soos gesien in lyne 14-16.
Ken sewe punte toe as twee aspekte goed bespreek is of vier aspekte net
genoem word. (7)
5.3 Hy beweeg weg van protesteater met sy steroetipiese taal en karakters na „n
meer realistiese karakterisering om die gewone man te verteenwoordig. Die taal
is eenvoudig, alledaagse gesprekstaal wat maklik verstaan kan word. Die
karkaters kan malkik herken en geidentifiseer word. Die situasies waarin hulle
hulself bevind, kan die lewens van duisende gewone Suid-Afrikaners reflekteer.
Karakters is kompleks en drie dimensioneel. Hulle is goed ontwikkel met „n
sielkundige/emosionele geskiedenis en handelinge wat logies gemotiveer kan
word. (6)
Kopiereg Voorbehou Bladsy 7

Dramatiese Kunste Memorandum September 2012
5.4
PUNTE BESKRYWER
10-12 Uitstekend Kandidaat verstaan duidelik die stelling en kan goeie teksvoorbeelde
gebruik en toepas vanuit die toneel. Leerder bespreek al drie die areas van
die stelling volledig – die toneelstuk is „n portret, handel oor die gewone
laer-klas karkaters in die gewone tyd in SA‟s geskiedenis asook die
oordrewe/konflik verhouding tussen die twee broers.
8-9 Goed Kandidaat verstaan duidelik die stelling en kan goeie teksvoorbeelde
gebruik en toepas vanuit die toneel. Leerder bespreek al drie die areas
van die stelling – die toneelstuk is „n portret, handel oor die gewone laerklas
karkaters in die gewone tyd in SA‟s geskiedenis asook die
oordrewe/konflik verhouding tussen die twee broers.
6-7 Gemiddeld Kandidaat verstaan die stelling tot „n eenvoudige vlak. Gee sommige
teksvoorbeelde. Leerder bespreek een of twee van die areas van die
stelling – die toneelstuk is „n portret, handel oor die gewone laer-klas
karkaters in die gewone tyd in SA‟s geskiedenis asook die oordrewe/konflik
verhouding tussen die twee broers. Skryfstel is in die vorm van kort sinne
in plaas van paragrawe.
4-5 Elementêr Kandidaat verstaan die stelling tot „n baie eenvoudige vlak. Gee nie
teksvoorbeelde nie. Leerder bespreek een of bietjie van die areas van die
stelling – die toneelstuk is „n portret, handel oor die gewone laer-klas
karkaters in die gewone tyd in SA‟s geskiedenis asook die oordrewe/konflik
verhouding tussen die twee broers. Skryfstel is in die vorm van kort sinne
in plaas van paragrawe.
0-3 Swak Kandidaat gee basiese uitleg van storielyn. Skryfstel is in die vorm van
kort sinne in plaas van paragrawe.
(12)
AFDELING C: TOEPASSING VAN PERSOONLIKE HULPMIDDELS EN BESINNING EN
EVAUERING
AFDELING C bestaan uit DRIE vrae: Beantwoord TWEE vrae: VRAAG 6, VRAAG 7.1
of VRAAG 7.2
VRAAG 6
6.1.1
PUNTE BESKRYWER (Bewyse)
8-10 Uitstekend Kandidaat het uitstekende begrip van bemarking en kan
dit op die bron toepas. Kandidaat kan oor lewendige
opvoering nadink, dit vergelyk en evalueer. Kandidaat
demonstreer hoë vlak van insig as dit kom by teater-en
[30]
Kopiereg Voorbehou Bladsy 8

Dramatiese Kunste Memorandum September 2012
produksie bemarking.
5-7 Goed Kandidaat het goeie begrip van bemarking en kan dit op
die bron toepas. Kandidaat kan oor lewendige opvoering
nadink, dit vergelyk en evalueer. Kandidaat demonstreer
redelike vlak van insig as dit kom by teater-en produksie
bemarking.
2-4 Elementêr Kandidaat het gedeeltelike begrip van bemarking maar
kan dit nie volledig op die bron toepas nie. Kandidaat kan
nie oor lewendige opvoering nadink, dit vergelyk en sinvol
evalueer nie. Kandidaat demonstreer redelike vlak van
insig as dit kom by teater-en produksie bemarking.
0-1 Swak Kandidaat het nie begrip van bemarking nie. Kan dit nie
op die bron toepas nie. Leerder is nie instaat om oor
lewendige opvoering na te dink en dit sinvol te vergelyk of
te evalueer nie. Kandidaat demonstreer geen vlak van
insig by teater-en produksie bemarking nie.
6.1.2 Kandidaat kry punte indien hy/sy verwys het na een van die tekste wat bespreek
is in die jaar. Kandidaat moet „n goeie begrip van toon van inligting wat op
plakkaat moet verskyn bv:
Datum, kostes, plek, akteurs, titel, interessante motiewe en prente, aanloklik. (5)
6.2.1 Leerder moet een van die praktiesewerke wat hy/sy hierdie jaar gedoen het
bespreek en motiveer waarom hy/sy dink dit suksesvol was.
PUNTE BESKRYWER (Bewyse)
6 Uitstekend Kandidaat het uitstekende begrip van praktiese
evalueering en kan dit vergelyk en evalueer deur
gespesialisserde woordeskat te gebruik. Kandidaat kan
oor lewendige opvoering nadink, dit vergelyk en evalueer.
Kandidaat demonstreer hoë vlak van insig as dit kom by
praktiese-evalueering.
4-5 Goed Kandidaat het goeie begrip van praktiese evalueering en
kan dit vergelyk en evalueer deur goeie woordeskat te
gebruik. Kandidaat kan oor lewendige opvoering nadink,
dit vergelyk en evalueer. Kandidaat demonstreer redelike
vlak van insig as dit kom by praktiese-evalueering.
2-3 Elementêr Kandidaat het swak begrip van praktiese evalueering en
kan dit nie baie goed vergelyk en evalueer deur nie.
Gebruik swak woordesakt en voorbeelde. Kandidaat dink
swak na oor lewendige opvoering. Kandidaat
(10)
Kopiereg Voorbehou Bladsy 9

Dramatiese Kunste Memorandum September 2012
demonstreer lae vlak van insig as dit kom by praktieseevalueering.
0-1 Swak Kandidaat het geen begrip van praktiese evalueering nie
en kan dit nie vergelyk en evalueer deur gespesialisserde
woordeskat te gebruik nie. Kandidaat kan nie oor
lewendige opvoering nadink, dit vergelyk en evalueer nie.
Kandidaat demonstreer geen vlak van insig as dit kom by
praktiese-evalueering nie.
6.2.2 Leerder moet bewys lewer dat hy/sy voorberei het vir praktiese eksamens.
Leerder se antwoord moet gestruktrueerd en goed bepland voorkom.
6.3 Leerder moet bewys lewer dat hy/sy navorsing gedoen het oor praktiese
eksamens se sosio-politese agtergrond. Leerder se eie interpretasie geld,
solank dit gebasseer is op konstruktiewe denkprosesse en navorsing.
VRAAG 7
7.1.1 Leerders kan volgens LABAN se tegnieke hierdie vraag beantwoord.
Indien leerders volgens die Alexander tegniek beantwoord het, mag dit volgens
die onderstaande punte reggemerk word:
Kopiereg Voorbehou Bladsy 10
(6)
(4)
(5)
[30]
Die Alexander-tegniek is ontwikkel deur Frederick Matthias, 'n Australiese akteur
wat begin belangstel het in spierspanning nadat hy sy stem op die verhoog
verloor het. Hy het ontdek dat sekere bewegings en houdings tot onnodige
spierspanning lei en dat hierdie spanning 'n verwoestende uitwerking op 'n mens
se gesondheid het.
Die leerling beheer koördinasie van sy kop, nek en torso. Die korrekte houding lei
tot nuwe energie, verligting van spanning en uitputting en vreugde in beweging.
Die basiese struktuur van die persoonlikheid word gevorm deur die gebruik van
ons liggame.
Dit lei jou tot die staat van vryheid en balans van die liggaam en brein wat die
basis van effektiewe werkverrigting in alle aktiweite en tonele is.

Dramatiese Kunste Memorandum September 2012
Voobeeld van „n oefening: Lê met jou rug op ‟n plat oppervlak (‟n mat werk die
beste), met jou knieë gebuig om die voete so na as moontlik aan jou liggaam te
bring sonder om ongemak te veroorsaak. (5)
7.1.2 Voorkom beserings
Fisies en sielkundig voorbereid
Liggaam bly gefokus
Verseker prestasie en sukses
Ontspanning
Verseker karakterisering
Bewus van mede-spelers se aksies
(Leerder kan vraag verder uitbrei en kreatief daaroor besin met konstruktiewe
regverdiging)
7.1.3 - Artikulasie
Oefeninge:
Doen tongknopers:
Wie weet waar Willem Wouter woon, Willem Wouter woon waar weste
woeste winde waai.
Weste woeste winde waai waar Willem Wouter woon.
Rooi lorrie blou lorrie
My liewe neef Louw, my neus jeuk nou, jeuk my liewe neef Louw se
neus ook nou
DEFINISIE: Die duidelike en akkurate skepping van klanke deur die mond te
gebruik (bv. Spreker se lippe, tande, tong en harde en sagte verhemelte.
- Resonansie
Oefeninge:
Neurie-oefeninge
Staan in die korrekte posisie en maak seker dat jou liggaam ontspanne is.
Maak jou oë toe en konsentreer op die innerlike werking van jou liggaam.
Kopiereg Voorbehou Bladsy 11
(5)

Dramatiese Kunste Memorandum September 2012
Haal nou diep in die maag asem en klank die letter “mmm”. Doen
dieselfde oefening met die letters “n” en “ng”.
Ontploffingsoefening
Krul jou liggaam op deur op jou hurke te sit en so min moontlik ruimte in
beslag te neem. Begin die vibrasie op “m”.
Verhoog die vibrasie en skep die gevoel dat die vibrasie jou liggaam gaan
laat ontplof.
Wanneer die vibrasie op sy mees intensste is, “ontplof” jou liggaam
in „n sprong waarin jy jou arms en bene op die letter “a” na die kant
werp.
DEFINISIE: Die versterking van klank in die resonansieholtes (mond-,neus-,
en keelholte, Sinusholte en borsholte)
(Leerder mag sy eie voorbeelde van artikulasie en resonansie gee, solank
dit relevant is.) (20)
7.2.1 Leerder kry punte as hulle al vier die konsepte bespreek het.
Eie interpretasie.
OF
- Kostuum (5)
- Gehoor (5)
- Beligting en klank (10) (20)
7.2.2 Enige relevante antwoord gebasseer op die aanhaling in 7.2 sal aanvaar
word. (10)
[30]
TOTAAL VIR AFDELING C: 60
GROOTTOTAAL: 150
Kopiereg Voorbehou Bladsy 12