OXFAM FAIRTRADE Jaarverslag 2009-2010.pdf - Kauri

Zorg dragen voor het milieu,
hier en elders
Tijdens de selectie van nieuwe producenten besteden
we meer en meer aandacht aan ecologische criteria.
Dat doet ook FLO, de koepelorganisatie van de
keurmerkorganisaties. In 2009 werd de nieuwe generische
FLO-standaard voor kleine producentenorganisaties van
kracht. Tijdens een inspectie gaat FLO na of de producent
een ecologische visie en planning heeft uitgewerkt
en voldoende middelen heeft om deze ecologische
ontwikkeling te kunnen realiseren. De producent brengt
de milieu-impact van zijn activiteiten in kaart en stelt
verbeterprojecten voor. FLO licht tijdens de audit onder
andere het bodem- en waterbeheer door, het gebruik
van pesticiden en meststoffen en de afvalverwerking.
Kleine producentenorganisaties hebben echter vaak niet de
middelen of de kennis om aan deze ecologische standaarden
te voldoen. Ook op steun van de plaatselijke overheid kunnen
ze meestal niet rekenen. Daarom investeren we samen met de
producenten in ecologische projecten.
Zo lieten we in 2007 al enkele studies (LCA’s of levenscyclusanalyses)
uitvoeren om zicht te krijgen op de ecologische impact
van onze Zuid-Afrikaanse wijn en onze Ethiopische koffie.
Als onderwerp van de wijnstudie kozen we Stellar Organics.
Hun biologische wijnbouw is minder belastend voor het milieu,
en hun irrigatiesysteem energie-efficiënt. De koeling kan
nog zuiniger, door de wijntanks beter af te schermen van de
zon en te isoleren. Ook een doorgedreven opleiding voor de
wijnarbeiders zou nuttig zijn. Uit de koffiestudie bleek dat er
nog nood is aan opleidingen over productiemethoden en nutriëntenbeheer.
Verder helpen we de producenten om hun energiegebruik te
beperken, de biodiversiteit in hun regio te verhogen, en leren
we hen hoe ze zich tegen de klimaatverandering kunnen wapenen
(zie p. 41 voor de schaduwkoffie van Cecovasa en p.
14 voor de opleiding bij Del Campo). Met de uitbreiding van
ons bio-assortiment dragen we zelf ook ons steentje bij tot een
beter milieu.
De producenten in het Zuiden bijstaan om hun ecologische
voetafdruk te verkleinen is niet voldoende. We moeten de hele
voedselketen in kaart brengen: energie-, water- en afvalverbruik
bij verwerking (bijvoorbeeld groene versus conventionele
stroom), verpakking (conventioneel versus bioplastics), de
‘food miles’ of voedselkilometers… Ook gaan we na of we de
ecologische impact van een voedingsproduct kunnen verminderen
door bepaalde ingrediënten te vervangen (bijvoorbeeld
palmolie versus zonnebloemolie). Op termijn wil Oxfam Fairtrade
een volledige impactanalyse van zijn vier grootste productgroepen
uitvoeren, samen met Oxfam Wereldwinkels en
experts uit kenniscentra.
Ook van onze verwerkers vragen we dat ze zorg dragen voor
het milieu. Belvas, de eerste ecologische chocolaterie, maakt
onze pralines en truffels. Hun kleine fabriek ligt in Gellingen
(Henegouwen). Belvas levert talloze inspanningen om hun ecologische
voetafdruk klein te houden. De fabriek is bijvoorbeeld
ingedeeld in vele kleine ruimtes, waardoor Belvas minder energie
verspilt aan warmte- en koelprocessen. Om de gebouwen
koel te houden, onttrekken ze warmte aan de lucht, waarmee
ze dan chocolade doen smelten en hun water verwarmen.
Zonnepanelen zorgen voor groene stroom. De banden waar
de pralines over rollen, zijn erg lang waardoor de chocolade
niet extra afgekoeld moet worden. De fabriek behandelt haar
afvalwater: een machine scheidt het vet van het water en zet
het om in energie.
Klimaatverandering en schaduwkoffie
Maar liefst 90% van de koffie die Oxfam Fairtrade verkoopt,
is ‘schaduwkoffie’. Dat is koffie die groeit in de schaduw van
andere bomen en planten. Schaduwkoffie is heel wat vriendelijker
voor het milieu dan ‘zonnekoffie’. De intensieve monocultuur,
gepaard met boskap, draagt in belangrijke mate bij
aan de klimaatverandering. Bovendien verhoogt zonneteelt de
bodemerosie en tast de biodiversiteit aan. Kunstmeststoffen,
pesticiden en herbiciden moeten deze ecologische nadelen
opvangen. Zonnekoffie brengt echter drie keer zoveel op omdat
de bonen in de zon sneller rijpen, en is dus heel populair. In
Centraal-Amerika is tussen de jaren 1970 en 1990 maar liefst
30 tot 40 procent van de traditionele koffiekwekerijen omgezet
in plantages van zonnekoffie. In Ethiopië is de aanleg van koffieplantages
verantwoordelijk voor 24 procent van de ontbossing.
Ontbossing veroorzaakt zowat een vijfde van de uitstoot van
broeikasgassen in de wereld. Bossen nemen heel wat CO2
op. Dat broeikasgas is verantwoordelijk voor de klimaatopwarming,
die grote gevolgen heeft voor landbouwproducenten in
het Zuiden. Daarom is schaduwteelt zo belangrijk: het is een
veel duurzamere manier om koffie te telen. De inheemse boomsoorten
in wiens schaduw de koffie groeit, zorgen voor een optimale
rijping van de bonen, en dus voor een betere kwaliteit.
De bladeren van de schaduwbomen zijn goede meststof voor
de bodem, waardoor de boer geen kunstmest nodig heeft.
Bovendien bewaart de integratie van koffiestruiken en andere
bomen de bodemvruchtbaarheid en beschermt de waterhuishouding.
En niet te vergeten: door samen met de koffie ook
fruit en groenten te kweken, vergroten de boeren bovendien
hun voedselzekerheid en krijgen ze uitzicht op een bijkomend
inkomen op de lokale markt.
Schaduwkoffie en koolstofkredieten
De biologische Aymarakoffie van onze producent Cecovasa in
Peru is 100% schaduwkoffie. Hij wordt geteeld op een hoogte
van 1200 tot 2050 meter, in de rijke schaduw van inheemse
bomen. De leden van Cecovasa hebben kleine percelen, waar
ze naast koffie ook bananen-, avocado- en citrusbomen telen.
In de onderste vegetatielaag kweken ze bonen en andere
groenten. Door het inheemse bos in stand te houden, vermijden
ze verdere ontbossing van de regio. Op die manier heeft
schaduwkoffie een rechtstreekse impact op het klimaat, want
hun koffieplantages slaan grote hoeveelheden koolstof op. Als
ze dit meten, kunnen ze aankloppen op de markt van de koolstofkredieten
en op termijn een klimaatpremie krijgen voor hun
inspanningen.
Cecovasa heeft nog geen inventaris van de koolstofopslagcapaciteit
in de koffievelden, en bezit evenmin de methodologische
ervaring om die in kaart te brengen. Daarom zal een
thesisstudent van de Universiteit Gent de coöperatie bijstaan
om hun ‘koolstofaanbod’ te inventariseren. We willen ook gestaag
expertise opbouwen om die te delen met andere koffiepartners.
Op het koffieforum in Mombasa in februari 2009
hielden we een enquête onder de aanwezige koffieproducenten
over hun ervaringen met schaduwkoffie en hun kennis over
de markt en de koolstofkredieten.
Ruth Simba van het African Fairtrade Network ziet een belangrijke
rol voor fair trade weggelegd: “De fairtradenormen bevatten
ook milieunormen. Ze moedigen de producenten aan om
duurzaam met de natuurlijke hulpbronnen om te gaan. Door
de fairtradepremie kunnen de producenten investeren in duurzame
teeltmethodes die bovendien beter bestand zijn tegen
klimaatverandering. Coöperaties spelen een belangrijke rol om
de boeren hierin op te leiden. In moeilijke tijden investeren boeren
de premie het liefst in sociale noden. Er zijn dus bijkomende
middelen nodig om op langere termijn aan klimaatadaptatie te
kunnen werken, met andere woorden om te investeren in schaduwteelt,
biologische productie, herbebossing en irrigatie.”
Energie- en waterverbruik
Verbruik Oxfam Fairtrade
Kantoren OFT Logistics
2008-
2009*
2009-
2010
2008-
2009*
2009-
2010
Direct energieverbruik**
Gas (GJ) 279 223 662 647
Vrachtwagens (GJ) 2452 2054
Bedrijfswagens (GJ)
Indirect energieverbruik***
345 438
Stroom (GJ) 149 134 509 501
Waterverbruik (m³) 49,5 116 364 200
(*): de waarden van het verlengd boekjaar 2008 (18 maanden) werden
lineair herrekend naar 12 maanden om een vergelijking mogelijk te maken
(**): direct energieverbruik: de niet-hernieuwbare en hernieuwbare
brandstoffen aangekocht voor eigen verbruik. Voor de berekening werd
het verbruik in liter of m³ omgezet via KWH naar uiteindelijke GJ. 1KWH
= 0,0036 GJ.
(***): indirect energieverbruik: de niet-hernieuwbare en hernieuwbare
aangekochte stroom. GRI vraagt om zoveel mogelijk de verbruikte primaire
energiebronnen in kaart te brengen. Omdat Oxfam Fairtrade alleen
hernieuwbare stroom gebruikt, is dit moeilijk te berekenen (mix
wind / zon / waterkracht / biomassa, enzovoort). Voor de berekening
werd het verbruik in KWH omgezet naar GJ. 1KWH = 0,0036 GJ.
Het gasverbruik in de kantoren is tijdens het afgelopen jaar
met bijna 20% gedaald, omdat we onze verwarmingsinstallatie
reviseerden. We gingen rationeel om met stroom en haalden
zo het verbruik met meer dan 10% naar beneden. Bovendien
plaatsten we in het voorjaar van 2010 zonnepanelen op het
dak, die een gemiddeld vermogen van 72.250 KWH stroom per
jaar kunnen leveren (260 GJ). De zonnepanelen zijn eigendom
van BeauVent cvba. Oxfam Fairtrade en Oxfam-Wereldwinkels,
die in één kantoorgebouw huizen, geven het dakoppervlak in
bruikleen. Zo dragen we een steentje bij aan de productie van
groene stroom.
Oxfam Fairtrade heeft vijf bedrijfswagens, die het voorbije
boekjaar in totaal 191.061 km hebben afgelegd. Als we de kilometers
voor het boekjaar 2008-2009, dat 18 maanden bedroeg,
lineair herrekenen naar 12 maanden, komen we aan
161.270 km. Het verbruik van de bedrijfswagens is gestegen
40 | Jaarverslag 2009-2010 Oxfam Fairtrade Jaarverslag 2009-2010 Oxfam Fairtrade | 41
Foto: Tineke D'haese