FSC Handleiding Verantwoord papier gebruiken.pdf - Kauri

- 16 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
Papier en
problemen
Gebaseerd op hout, een hernieuwbare grondstof, is papier een veelzijdig natuurproduct
dat zowel afbreekbaar als recycleerbaar is na gebruik. De pulp- en papierindustrie zijn
hierdoor uiterst geschikt om de uitdagingen van duurzaam ondernemen vorm te geven.
De sector doet reeds jaren inspanningen op dit vlak; van het bos, doorheen de productie,
tot het gebruik en uiteindelijk de recyclage van papier. In dit onderdeel wordt gefocust op
aandachtspunten voor de toekomst, zowel voor papierbedrijven als consumenten in Europa
en elders in de wereld.
Consumptie: trop is teveel
Het computertijdperk heeft niet geleid tot een daling
van het papierverbruik, integendeel zelfs. Het dagelijkse
papierverbruik blijft schrikbarend hoog. De gemiddelde
Belg, met een jaarlijks verbruik van 354 kg per capita,
behoort hiermee tot de koplopers in de wereld (cijfers
Cobelpa 2006). Enkel de ‘gemiddelde Luxemburger’ steekt
hem nog de loef af met wel 358 kg per capita per jaar
(cijfers Cobelpa 2006).
Zelfs wanneer ons hele papierverbruik zo ‘verantwoord
mogelijk’ wordt, dan nog is die overconsumptie iets om
ons terecht vragen te stellen. Immers, wanneer we ons
papierverbruik vergelijken met dat in andere delen van
de wereld is het contrast gigantisch. Stel je eens voor
dat ook de kleinere verbruikers van vandaag op termijn
op ons niveau gaan consumeren. Als iedereen op aarde
de verbruiksgewoonten van Europeanen overneemt,
hebben we meer dan twee planeten nodig (cijfers WWF,
2008). Het papiergebruik beperken is dan ook een eerste
noodzakelijke stap.
Impact papierproductie op het ecosysteem
De papierindustrie heeft – zeker binnen de Europese context
- de laatste jaren sterk geïnvesteerd in groenere technologieën.
De schadelijke uitstoot van milieubelastende
stoffen in de lucht en waterwegen werd teruggedrongen,
het water- en energieverbruik werden verlaagd, en vaak
werd er overgeschakeld op alternatieve energiebronnen.
Het gaat hier hoofdzakelijk om de black liquor van het
chemische pulpproces (beschreven op pagina 15), maar
ook om residu’s voortkomend uit recyclageactiviteit. Ook
het verbruikte oppervlaktewater (rivier, kanaal…) wordt
zo vaak mogelijk herbruikt om daarna gezuiverd terug geloosd
te worden. Verbetering van de energie-efficiëntie,
warmtekrachtkoppeling en reductie van de vuilvracht van
het afvalwater zijn nog enkele voorbeelden van investeringen
door de papierindustrie.
Hoewel de Europese papierindustrie al een vlijtige leerling
is, blijft er nog verdere ruimte voor verbetering en innovatie.
Buiten Europa blijft de ecologisch impact van de
papierproductie een aandachtspunt. Aankopers kunnen
hun verantwoordelijkheid nemen door bewust te kiezen
voor fabrieken die goed presteren op milieuimpact. De
milieu-indicatoren op pagina 23 helpen u vast op weg.
Op naar een optimale recyclage?
Oud en gebruikt papier kan – mits goede en selectieve
inzameling – geherwaardeerd worden als waardevolle
grondstof, bijvoorbeeld door er opnieuw papier van te
maken. De Europese papierindustrie is hierin zeker en
vast een voorbeeld voor de rest van de wereld. In 2007
werd in Europa naar schatting 56.4 % van het geconsumeerde
papier selectief opgehaald en terug ingezet
in de papierproductie (cijfers Cepi, 2007). Merk op dat
een deel van de papierproducten in omloop ook niet
recupereerbaar is, zoals tissueproducten bijvoorbeeld. In
2007 bestond naar schatting 42.7% van de inputs in de
Europese papierindustrie uit gerecycleerde papiervezels
(cijfers Cepi, 2007).
Kan het nog beter? Natuurlijk kan het nog beter… Eerst
en vooral kan er wellicht nog veel meer papier selectief
opgehaald worden, en zo voor hergebruik ingeschakeld
worden. Maar ook op vlak van het hergebruik kan het
wellicht nog beter. Idealiter zou men, in functie van elke
papiertoepassing en de bijhorende productieaspecten
een zo hoog mogelijk aandeel recyclagevezels kunnen
nastreven. In Europa geeft men al het goeie voorbeeld,
wat zeker navolging mag krijgen in andere delen van de
wereld.
Papier uit hout en hout uit bos
Soms wordt de indruk gewekt dat er om papier te maken
geen hout nodig is, of dat hiervoor geen bomen gebruikt
worden. Dit is uiteraard niet helemaal terecht maar wordt
door bepaalde ‘vaktermen’ onbedoeld geïnsinueerd (zie
kader houtvrij papier). Vaak wordt de indruk gewekt dat
het verse hout dat in de papierindustrie verwerkt wordt
enkel resthout zou zijn, zoals zaagafval en dunningshout
(de kleine stammetjes die uit een jong bos gehaald
worden om de resterende bomen meer ruimte te geven).
Uiteraard vinden deze en andere gelijkaardige stromen
inderdaad hun weg in de papierproductie. Hierbij worden
ze effectief van een laagwaardigere grondstof (gezien de
afmetingen en kwaliteit) tot een hoogwaardig product
verwerkt. In de papiersector worden echter ook ‘volwassen’
bomen gebruikt voor de papierproductie – afkomstig
uit plantages of natuurlijk bos - en dit is niet iets waar
men zich noodzakelijk voor moet schamen. Cruciaal is
uiteraard dat het hout (ook het dunningshout) afkomstig
is uit verantwoord beheerde bossen. Hout is een perfect
hernieuwbare grondstof en groeit vanzelf terug aan. Er is
uiteraard wel een probleem als het hout op een onverantwoorde
wijze geoogst wordt.
Op zich zit het probleem dan ook niet in de vraag of men
nu dunningshout, zaagafval of grotere stammen gebruikt.
De essentie zit in de vraag of de inputs afkomstig zijn
uit verantwoord beheerde bossen. En daar wringt soms
het schoentje. Gelukkig komt het merendeel van de
grondstoffen voor de papierproductie in Europa uit
Europese bossen, die doorgaans minstens legaal en vaak
op vrij verantwoorde manier beheerd worden. Toch zijn
er ook binnen Europa nog regio’s waar het bosbeheer
voor verbetering vatbaar is. Hiernaast komen er uiteraard
ook pulp en papierproducten uit andere regio’s (direct of
indirect) de Europese unie binnen (zie de voorbeelden op
de volgende pagina’s).
Houtvrij papier?
Papier wordt gemaakt
van hout. Niet enkel van
zaagafval of dunningshout
maar ook van bomen. Het
is dan ook heel belangrijk
dat deze houtbronnen afkomstig
zijn uit duurzaam
beheerde bossen.
Laat u niet verwarren door de term ‘houtvrij papier’. Houtvrij
betekent enkel dat de lignine uit de papierpulp werd
verwijderd. Het papier is dus wel degelijk uit hout gefabriceerd.
Houtvrij papier is het resultaat van het chemisch
pulp proces zoals beschreven op pagina 15.
- 17 -