FSC Handleiding Verantwoord papier gebruiken.pdf - Kauri

HANDLEIDING
Verantwoord papier gebruiken
VAN BELEID TOT PRAKTIJK
- 1 -

autocopy gestreken text & cover
papier
digitaal enveloppen OFFICE a4 - a3 papier etiketten
copy
re-board
- 2 -
sign & display
materialen
finishing
apparatuur
software SIGN & DISPLAY plotterfolie
Neem deze gids stevig vast. Keer hem om, wrijf er eens over, ruik er
eens goed aan en laat hem door uw vingers glijden… Wat merkt u?
Niets opvallends? Goed zo, … maar toch is dit geen gids als alle andere
gidsen. Het is een gids met dat beetje extra, want hij is vervaardigd
uit papier bekroond met het FSC label (Forest Stewardship Council).
Wat het verschil is met ‘gewoon papier’ merk je niet aan het papier op
zich, maar is wel te merken in het bos dat aan de basis van dit papier
ligt. Uiteraard zal de inhoud van deze gids u hierin wijzer maken…
- 3 -
supplies GRAPHICAL SOLUTIONS prepress
Igepa Belux nv
Nijverheidslaan 4
B-9880 Aalter
T + 32 9 325 45 45
www.igepa.be
Igepa Ans sa
Rue de Bruxelles 174
B-4340 Awans
T + 32 4 263 89 60
www.igepa.be
GRAFISCH
Igepa Belux sàrl
69, Rue de Bouillon
L-1248 Luxembourg
T + 352 48 63 76
www.igepa.lu
ongestreken
papier
Igepa Belux embraces the planet
Igepa Belux legt in alle afdelingen een sterk milieubewustzijn aan de dag.
Getuige daarvan ons groene assortiment met gerecycleerde, gecertifi ceerde
en milieuvriendelijke producten en onze krimpende carbon footprint. Maar
we helpen bedrijven ook op weg naar hun COC-certifi caat en ontlasten het
milieu door een logistieke optimalisering.
Meer dan ooit laten we ons leiden door Moeder Natuur.
GCS Supplies
Nijverheidslaan 4
B-9880 Aalter
T + 32 9 325 45 58
www.gcsweb.be
The global benchmark for responsible forest management.
SGS-COC-2585 © 1996 Forest Stewardship Council A.C.
Always ask for FSC certified paper products.
karton
Igepa Graphical Solutions
Landegemstraat 8a
B-9031 Drongen
T + 32 9 281 01 60
www.igepa.be
DIN EN ISO 9001:2000 certifi ed
Voorwoord
Geachte lezer,
Elke dag gaan er stapels papier en karton door onze handen. Kranten,
boeken, printpapier en allerhande verpakkingen gebruiken we bijna
ongemerkt. De gemiddelde Belg gebruikt jaarlijks maar liefst 350
kilogram papier (cijfers Cobelpa, 2006). Hiermee verdient België een
zilveren medaille op wereldniveau, maar helaas is dit geen podiumplaats
om trots op te zijn. Bovendien is nog maar weinig te merken
van de voorspelde dalingen van het papiergebruik door de toegenomen
digitalisering, misschien zelfs in tegendeel.
Nochtans hoeft het gebruik van papier niet problematisch te zijn.
Papier is afkomstig van een perfect hernieuwbare en recycleerbare
grondstof, met name hout. En wanneer papier op een verantwoordelijke
manier geproduceerd wordt kan de milieu-impact van de fabricage
aanzienlijk ingeperkt worden. In de praktijk is er nog veel werk,
zowel op vlak van het spaarzamer omspringen met deze kostbare
grondstof, een optimalisatie van het hergebruik én het verantwoorde
beheer van de bossen aan de basis van de papierproductie.
Deze gids wil een leidraad vormen voor ieder bedrijf, elke organisatie
of overheid om op een meer verantwoorde manier om te springen
met papierproducten. We hopen alvast dat de informatie en de praktische
voorbeelden ook voor u inspirerend kunnen zijn.
Geert Ramaekers - Voorzitter FSC België (Fair-Timber vzw)

Kies voor tijdschriften die hun
papier met zorg uitzoeken
Er bestaat vandaag de dag een mogelijkheid om voor
tijdschriften te kiezen die op een betrouwbaar papier
worden gedrukt. SCA biedt namelijk FSC gecertificeerde
papiersoorten van de hoogste kwaliteit. Wij vervullen
eveneens milieuvriendelijke vereisten zoals TCF (Totally
Chlorine Free: zonder chloor en/of chloorgas gebleekt
papier), Nordic Swan en ISO 14001.
Inhoud
- 4 - In een eerste inleidend deel gaat de gids dieper
in op het FSC label van de Forest Stewardship
Council en de werking van de FSC controle.
“FSC papier? Vervelend, duur en niet te krijgen” 12 - 5 -
Het tweede deel focust in meer detail op de
mogelijke problemen die verbonden kunnen zijn
aan de consumptie van papierproducten, waarbij
Wat is papier? 14
uiteraard ook diverse oplossingen aangereikt
worden om tot een meer verantwoord papiergebruik
te komen. Een derde deel toont aan dat
Papier en problemen 16
de overstap naar verantwoord papiergebruik,
waaronder het gebruik van FSC gelabeld papier,
niet ingewikkeld en tijdrovend moet zijn.
Oplossingen, wat kan ik doen 20
Hierbij biedt de gids een hulpmiddel om de
overschakeling doordacht en gestructureerd te
laten verlopen. Dankzij het gebruiksvriendelijk
Labels 24
stappenplan en de bijhorende checklist kan
u verantwoord papiergebruik ook binnen uw
organisatie implementeren.
Stappenplan 30
Checklist 44
Deze gids is ontworpen om verantwoord
geproduceerde papierproducten te identificeren
en daarmee de ecologische voetafdruk van
uw onderneming te verkleinen. Bij uw papier-
De FSC convenant 46
Voor verdere inlichtingen, gelieve met ons contact op te nemen
aankopen heeft u immers de keuze en een grote
invloed op uw leveranciers. Hopelijk kunnen de
Colofon 50
publicationpapers.sca.com
talloze praktijkvoorbeelden en getuigenissen van
mensen uit de sector u overtuigen en inspireren
in uw overschakeling op FSC papierproducten.
SCA GRAPHIC PAPER BELGIUM, Tel +32 (0)2 351 12 19
SCA bezit en beheert 2,6 miljoen hectaren bos en zijn
sedert 1999 FSC gecertificeerd. Deze bossen zijn een
opslagplaats voor carbondioxide en voor elke boom die we
gebruiken, planten we er drie in de plaats. Dit noemt men
verantwoord en duurzaam bosbeheer.
Leeswijzer
Deze gids wil een leidraad zijn voor eenieder die
op professioneel vlak papier en papierproducten
aankoopt. Een gids dus voor aankopers en
beslissingsnemers uit het bedrijfsleven, de
overheid of de non-profitsector.
Voorwoord 3
Samenvatting 6
Over FSC 8
10 principes van goed bosbeheer 10

Samenvatting
Verantwoord papiergebruik: eenvoudig gezegd, maar hoe gedaan ? Deze gids is een praktische
handleiding die u op weg helpt naar verantwoord papiergebruik. Deze samenvatting
geeft een zeer summier beeld weer van de inhoud van deze gids in 10 aandachtspunten:
Bewust verbruiken betekent in de eerste plaats doordacht
en spaarzaam omspringen met papier. Hiernaast is kiezen
voor papier van een verantwoorde herkomst cruciaal:
gerecycleerde vezels of papierproducten met het FSC
logo geven hier invulling aan. Tot slot is het ook niet
onbelangrijk oog te hebben voor het productieproces,
waarbij ‘schonere’ productietechnieken de voorkeur
moeten krijgen.
3. Verantwoorde vezels
Het hergebruik van gerecycleerde vezels blijft top.
Niet enkel wordt zo een extra leven gegeven aan een
papiervezel en is er minder verse grondstof nodig. Ook
belangrijk is dat papier maken met gerecycleerde vezels
vaak minder energieverslindend en milieubelastend
kan. Worden er ‘verse’ vezels gebruikt, al dan niet in
Het assortiment FSC gelabelde producten is de afgelopen
jaren enorm uitgebreid. Het label heeft zo’n vlucht
genomen dat het inmiddels breed verkrijgbaar is. Vrijwel
alle papiergroothandels, meer dan 180 drukkers (cijfers
september 2009) en meerdere papierproducenten zijn
FSC gecertificeerd en kunnen dus producten met het
FSC label leveren. Belangrijk is dat u bij de aankoop van
FSC producten enkel aanklopt bij bedrijven met een FSC
Chain of Custody certificaat. Enkel dan heeft u zekerheid.
6. Vanwege de kosten hoeft u het niet te laten
Verantwoord papier aankopen hoeft niet noodzakelijk
duurder te zijn. Wanneer men er in slaagt om het papierverbruik
te verminderen, zit hierin vaak een kostenbesparend
aspect. FSC gelabeld papier is doorgaans ook niet
of nauwelijks duurder dan ‘gewoon’ papier, en dit is zeker
het geval wanneer u open staat voor wat de markt te
bieden heeft.
9. Online leveranciersgids
Om FSC gecertificeerde producten of leveranciers te
vinden, kan u terecht op de online FSC leveranciersgids
www.ikzoekfsc.be. Via handige keuzemenu’s vindt u
eenvoudig uw weg naar de gezochte FSC producten en
hun verdelers. Kan u toch niet vinden wat u zoekt? Maak
dan gebruik van de ervaring en expertise van FSC België,
die u graag verder helpt.
10. FSC als visitekaartje
De drie pijlers van FSC –ecologie, economie, sociaalsluiten
perfect aan bij bewust consumeren en maatschappelijk
verantwoord ondernemen. Door te kiezen voor
producten met het FSC label, intern en extern, draagt uw
organisatie haar engagement ook verder uit.
1. Bossen onder druk
combinatie met gerecycleerde, zorg er dan voor dat deze
7. FSC gecertificeerde bedrijven
verse vezels afkomstig zijn uit duurzaam beheerde, FSC
- 6 - Het produceren van papier vergt grondstoffen. Verse
gecertificeerde bossen.
Het FSC systeem werkt volgens een Chain of Custody
- 7 -
vezels vormen, naast gerecycleerde vezels, een belang-
(CoC) of ‘gesloten handelketen’. Alle bedrijven in de keten
rijke input in de productie van papier. Wereldwijd staan 4. Ambities die het verschil maken
tussen het bos en de eindklant moeten een FSC certificaat
bossen echter op diverse wijzen onder druk, waarbij ook
bezitten. Ze worden dan minstens jaarlijks gecontroleerd
de papiersector zijn rol speelt. Bijkomend is de productie Ook U kan met uw organisatie het verschil maken. Door
door een onafhankelijke certificeerder. Zo garandeert het
van papier een intensief en energievergend proces. Zowel bewust te kiezen voor verantwoorde papieraankopen,
FSC label dat het hout- of papierproduct dat u koopt ook
op vlak van de herkomst van de vezels als op het niveau kan u wezenlijk bijdragen aan duurzaam bosbeheer.
echt gemaakt is van hout uit duurzaam beheerde bossen.
van de productieaspecten, zijn er slechte en goede
Belangrijk hierbij is uw ambities duidelijk vast te leggen
voorbeelden.
en te plannen in de tijd. Voor vele papierproducten is een
vlugge of zelfs onmiddellijke omschakeling zeker haal-
8. Het bos van logo’s
2. Bewust verbruiken
baar, terwijl u voor andere misschien eerder gefaseerd te
De markt wordt overstelpt met allerhande logo’s en certi-
werk wil gaan (om zo ook uw huidige leveranciers de tijd
ficaten. Informeer u over de betekenis en geloofwaardig-
te geven zich aan te passen).
heid ervan. Het FSC logo op een product geeft u alleszins
de garantie dat het vervaardigd is met respect voor
5. FSC producten zijn vlot verkrijgbaar
verantwoord bosbeheer. Het FSC label, met zijn strenge
economische, ecologische en sociale eisen is dan ook het
enige label in zijn soort dat breed ondersteund wordt
door alle actoren, waaronder ook de milieubeweging.

Over FSC
FSC: dé garantie voor verantwoord bosbeheer gecertificeerd hout beginnen daarna aan een tocht
genoeg verdubbeld tot ruim 450 bedrijven. Ongeveer
doorheen de handelsketen (‘Chain of Custody’). Hout
de helft van deze bedrijven is actief in de grafische- en
FSC staat voor Forest Stewardship Council of vrij ver-
voor papiertoepassingen gaat bijvoorbeeld van het bos
papiersector, en dit binnen alle segmenten. Zeker binnen
taald ‘Raad voor Goed Bosbeheer’. Deze onafhankelijke
naar de pulpfabriek, naar de papierfabriek en zo verder
de grafische sector, in het bijzonder bij drukkerijen,
organisatie zonder winstoogmerk zet zich in voor goed doorheen de papiersector of grafische sector totdat de
is het aantal FSC gecertificeerde bedrijven explosief
bosbeheer over de hele wereld. FSC heeft principes gefor- laatste schakel het FSC gelabeld product bij de eindklant
toegenomen, en aan deze groei komt geen einde. Ook op
- 8 -
muleerd waaraan verantwoord bosbeheer moet voldoen,
met aandacht voor zowel ecologische, economische als
aflevert.
Om er zeker van te zijn dat het toegepaste hout inder-
internationaal niveau stijgt het aantal papierbedrijven dat
actief is met FSC sterk, waardoor het niet verwonderlijk
- 9 -
sociale aspecten. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om de
daad afkomstig is uit een FSC gecertificeerd bos, moet
is dat ook het assortiment aan FSC papierproducten op
volgende vragen: worden bij bosbeheer en houtkap de het hout door de hele keten gevolgd kunnen worden. Dat
systematische wijze toeneemt. Kortom, voor de meeste
ecologische functies van het bos voldoende beschermd? betekent dat alle bedrijven in de keten FSC gecertificeerd
alledaagse papiertoepassingen is er reeds een ruim
Respecteert de bosbeheerder de rechten van inheemse moeten zijn. FSC gecertificeerde bedrijven dragen zorg
aanbod met FSC label.
volken die in en om het bos leven en wonen? Kunnen de voor traceerbaarheid van de FSC gecertificeerde produc-
bosarbeiders rekenen op goede arbeidsomstandigheden ten binnen hun bedrijf (zowel bij ontvangst, opslag als
FSC België
en krijgen zij een eerlijk salaris? Wanneer aan alle eisen
verwerking) en houden een goede en sluitende admi-
Een van de principes van FSC houdt in dat de bosexploitatie
wordt voldaan, krijgen de producten uit dit bos een FSC nistratie bij. De bedrijven worden hierop gecontroleerd
FSC België (Fair Timber vzw) is de Belgische vertegen-
de biodiversiteit, unieke ecosystemen en andere ecologische
keurmerk. Alle producten die hier verder uit vervaardigd en krijgen een zogeheten FSC Chain of Custody (CoC)
woordiging van de Forest Stewardship Council. De
en landschappelijke waarden van het bosgebied niet mogen
worden kunnen – mits controle en opvolging – ook het certificaat met bijbehorend uniek nummer. Deze con-
voornaamste doelstelling van FSC België is uiteraard de
aantasten. Hierboven een voorbeeld: tropisch bos voor (links)
FSC label dragen. Naast hout en houten producten, gaat troles worden niet door FSC zelf uitgevoerd, maar door
promotie en bekendmaking van het FSC label naar de
en direct na de oogst (rechts).
het dus vanzelfsprekend ook over papierproducten.
onafhankelijke en erkende certificeringsinstellingen.
diverse doelgroepen. Informatieverstrekking op maat
Het FSC certificaat geeft zekerheid aan de eindafnemer
van het doelpubliek neemt hierin een cruciale rol. Met de
Van evenaar tot hoge noorden
dat het toeleverende bedrijf (en elke voorliggende
lancering van deze gids wil FSC België dan ook de juiste
schakel) volgens de voorschriften omgaat met FSC
informatie verstrekken, om het ook voor uw organisatie
Verantwoord bosbeheer is overal ter wereld na te streven. gecertificeerd hout of papier en met de nodige garanties
eenvoudiger te maken om met FSC papierproducten aan
Het FSC systeem is dan ook toepasbaar van tropische
FSC papierproducten kan aanbieden. Enkel door te kiezen
de slag te gaan.
bossen, over bossen in onze streken tot en met bossen in voor bedrijven met een FSC CoC certificaat kan je bij de
het hoge Noorden. In september 2009 was er wereldwijd aankoop de nodige garanties krijgen dat het om FSC
reeds ruim 115 miljoen hectare bos gecertificeerd in 81 gelabelde producten gaat. Verder in deze gids wordt hier
landen. Deze bossen situeren zich in alle delen van de
nog voldoende aandacht aan gegeven, om de praktijk
wereld. Ook in nagenoeg alle Europese landen, waaronder
België, kan je FSC gecertificeerde bossen terugvinden.
FSC certificering
voor u als aankoper zo eenvoudig mogelijk te maken.
FSC in België
De jongste jaren kent het FSC label in België een sterke
De controle op verantwoord bosbeheer en verantwoorde groei. Zo is het aantal bedrijven met een FSC Chain of
Particulieren zijn één van de doelgroepen die actief door FSC België worden benaderd.
kap vindt plaats bij de bron: in het bos. Partijen FSC
Custody certificaat het afgelopen anderhalf jaar na-
Hiernaast kan u het campagnebeeld van 2009 vinden met als slogan ‘Verantwoord kappen’

10 principes
... van goed bosbeheer
FSC heeft een lijst opgesteld van 10 algemene principes en criteria voor verantwoord bosbeheer.
Zij gelden voor alle bostypen: tropische, boreale en gematigde bossen, maar ook voor
plantages. Deze principes en criteria worden vervolgens verder uitgewerkt en verfijnd naar
de lokale omstandigheden.
Het bosbeheer voldoet aan de geldende nationale en internationale wetgeving, aan internationale verdragen en
- 10 - afspraken, en aan de principes en criteria van FSC.
- 11 -
Eigendoms- en gebruiksrechten ten aanzien van land en bosproducten zijn duidelijk gedefinieerd, vastgelegd en
rechtsgeldig.
De formele en traditionele rechten van de lokale en/of inheemse bevolking op land en hulpbronnen worden
erkend en gerespecteerd.
Het sociale en economische welzijn van de bosarbeiders en lokale gemeenschappen wordt met het bosbeheer
ook op de lange termijn in stand gehouden of verbeterd.
De producten en voorzieningen die het bos biedt worden zodanig efficiënt benut, dat de economische, sociale en
ecologische functies van het bos ook op de lange termijn worden veiliggesteld.
De biodiversiteit, unieke ecosystemen en andere ecologische en landschappelijke waarden van het bosgebied
worden in stand gehouden en beschermd.
Er wordt een beheerplan opgesteld en toegepast. In het beheerplan, dat steeds wordt geactualiseerd, staan
lange-termijndoelen en middelen duidelijk omschreven.
De toestand van het bos, de oogst, en de managementactiviteiten worden regelmatig getoetst, evenals de sociale
en ecologische effecten hiervan.
Bosbeheer in bossen met een hoge natuur- of cultuurwaarde wordt met extra zorg uitgevoerd, waarbij kenmer-
kende eigenschappen worden behouden en versterkt.
Bosplantages moeten eveneens volgens de principes 1 tot en met 9 worden beheerd. Bosplantages kunnen die-
nen als aanvulling op de houtoogst uit natuurlijke bossen waarmee bovendien de (exploitatie)druk op natuurlijke
bossen afneemt. Het behoud en herstel van natuurlijke bossen dient tegelijkertijd te worden bevorderd.
Bosbeheer levert
veel (in)directe
werkgelegenheid, ook
in de armste regio’s ter
wereld
Gebieden met
kwetsbare diersoorten
worden beschermd
Er wordt niet meer
hout gekapt dan wat
er kan bijgroeien
De rechten van
inheemse en lokale
volkeren worden vastgelegd
en beschermd
Na de kap krijgt het
bos de kans zich te
herstellen, bij voorkeur
op natuurlijke wijze.
Waar nodig wordt gewerkt
met aanplantingen,
liefst met lokale
boomsoorten
Bosarbeiders genieten
goede arbeidsomstandigheden
qua
werktijden, loon en
veiligheid
Een FSC gecertificeerd
bedrijf biedt werkgelegenheid
en versterkt
de lokale economie
Het bosbeheer
gebeurt op basis van
een gedetailleerd
en langetermijn
bosbeheerplan
Houtkap langs
waterlopen en op
steile hellingen is niet
toegestaan

“FSC papier? Vervelend,
duur en niet te krijgen!”
De mogelijkheden van FSC papier besproken met Bart Holvoet (Directeur FSC België)
FSC België (Fair Timber vzw) werkt reeds sinds begin 2006 als zelfstandige organisatie aan
de bekendmaking van het FSC label in België. Gedurende de laatste jaren werd een lange
weg afgelegd, waarbij het FSC label zowel in de hout- als papiersector met grote sprongen
vooruit ging. In de papiersector was de groei zelfs opmerkelijk, en werd een heuse inhaalbeweging
ingezet. Toch blijven er nog hardnekkige vooroordelen bestaan over het FSC label,
Zien we het bos nog wel door al de verschillende labels?
- 12 - waar we in dit interview met Bart Holvoet, Directeur FSC België, dieper op in gaan.
een kwestie van keuzes maken. Het is maar waar je je
budget aan besteedt”.
“Het klopt dat er tegenwoordig meer en meer labels
- 13 -
Kiezen we niet beter gewoonweg voor gerecycleerd
papier?
“Het gebruik van gerecycleerd papier of gerecycleerde
vezels is inderdaad een positieve zaak voor het milieu,
en dat moet zeker verder gestimuleerd worden. Het
FSC label is trouwens eerder ‘vriend’ dan vijand van
gerecycleerd papier. De input van verse vezels in de
papierproductie is alvast een blijvende noodzaak omdat
gebruikte vezels niet eeuwig recycleerbaar zijn. Belangrijk
hierbij is dat deze verse vezels uit verantwoord bosbeheer
komen, wat het FSC label garandeert. Hiernaast zijn er
ook vele FSC gelabelde producten die een combinatie
vormen tussen gerecycleerde vezels en verse FSC vezels.
En tot slot is het ‘FSC recycled’ label een van de weinige
internationale labels die garandeert dat een product uit
100% gerecycleerde vezels bestaat”.
Heeft het wel zin om inspanningen te doen en te kiezen
voor FSC gelabeld papier?
“Bossen wereldwijd staan om diverse redenen onder
druk. Door te kiezen voor papier met het FSC label
kan iedereen bijdragen aan de roep voor verantwoord
bosbeheer wereldwijd. Zelfs al koopt u maar kleine
hoeveelheden, dan nog draagt u hieraan bij. Vergeet
immers niet dat vele druppels samen een emmer kunnen
vullen. Kiezen voor ‘verantwoord papier’ met het FSC label
en/of gerecycleerde papiervezels heeft dus wel degelijk
een positief effect”.
Maar hoe weet je nou zeker dat het FSC papier is? Het ziet
er net hetzelfde uit als ‘gewoon’ papier…
“Dat klopt. FSC papier ziet er niet anders uit dan niet
gelabeld papier en heeft papiertechnisch net dezelfde
eigenschappen. Het verschil zit dan ook niet in de
kwaliteit van het papier, maar wel in de kwaliteit van het
bosbeheer aan de basis. Via een nauwkeurig systeem, dat
van de FSC Chain of Custody certificering, wordt de weg
vanuit het FSC bos tot het FSC gelabelde eindproduct
gevolgd, zodat op het einde van de rit het FSC label nog
steeds die zekerheid van een verantwoorde herkomst
geeft. Cruciaal is wel dat elke schakel van de handelsketen
tussen bos en eindklant gecontroleerd wordt en zijn
bedrijfseigen FSC Chain of Custody certificaat heeft. Enkel
gecertificeerde bedrijven kunnen FSC producten met de
nodige garanties verkopen, waarbij de verkoopsfactuur
het bewijsstuk bij uitstek is.”
Klinkt goed, maar maakt dit FSC gelabelde papierproducten
niet onbetaalbaar duur?
“Vaak wordt nogal vlug gesteld dat FSC gelabelde producten
per definitie duurder zijn, maar dit is niet noodzakelijk
zo. Op zich is een meerkost nog niet onlogisch,
daar ‘goed bosbeheer’ nu eenmaal meer investering in het
bosbeheer kan vergen, en het controlesysteem uiteraard
ook geld kost. Algemeen gesteld kan men zeggen dat
FSC gelabelde papierproducten niet of nauwelijks enkele
procenten duurder zijn dan hun niet-gelabelde tegenhangers.
Bijkomend zal het aanbod aan FSC papier blijvend
sterk toenemen, waardoor ook prijsconcurrentie meer
begint te spelen. Tot slot is het natuurlijk ook gewoon
Je kan dan wel kiezen voor papier met het FSC label, maar
het is nauwelijks te vinden…
“Het FSC systeem wil, door meer vraag naar FSC gelabelde
producten, bosbeheerders wereldwijd aanzetten
tot meer verantwoord bosbeheer. Het spel van vraag en
aanbod is dus cruciaal. Een aantal jaren geleden was de
hoeveelheid FSC gelabeld papier op de Belgische markt
dan ook nog verwaarloosbaar klein. In de tussentijd is het
aanbod zeer sterk toegenomen, niet enkel in België maar
ook internationaal. Concreet kan men stellen dat voor
alledaagse papiertoepassingen de beschikbare volumes
niet te onderschatten zijn. Enkel voor specifieke papierproducten
of bij de aankoop van grotere volumes kan een
extra inspanning in de zoektocht nodig zijn. Op basis van
onze ervaring weten we ondertussen dat ‘‘we kunnen het
niet vinden” niet hoeft te betekenen dat het product er
niet is. Soms moet je alleen wat langer zoeken, of andere
leveranciers benaderen dan gebruikelijk. En daar kunnen
wij dan weer bij helpen.”
Je hoort een drukkerij wel eens zeggen dat werken met
FSC haast een onhaalbare kaart is ...
“Dat wordt vooral gezegd door mensen die nog niet met
FSC hebben gewerkt. Helaas gaan er veel onwaarheden
de ronde, zoals sterk overdreven kostprijzen voor het behalen
van een FSC certificaat. Of denkt men bijvoorbeeld
dat men pas FSC gecertificeerd kan zijn als men enkel nog
met FSC papier werkt. Ik zal de laatste zijn die zegt dat het
behalen van een FSC CoC certificaat een klusje van niks is
of dat het allemaal vanzelf gaat, maar doorgaans valt het
best mee. Het beste bewijs hiervoor vind je in de cijfers,
met meer dan 180 gecertificeerde Belgische drukkerijen
in september 2009”.
opduiken, waarbij ook papierproducten niet gespaard
worden van de overvloed. Wist u dat heel veel labels of
icoontjes op papier of op verpakkingen eigenlijk niet veel
zeggen? Er bestaan legio papierlabels die iets zeggen
over de productieaspecten, en naast het FSC label zijn
er nog andere labels die eveneens duurzaam bosbeheer
nastreven. In deze laatste groep is en blijft het FSC label
tot op vandaag het enige echt geloofwaardige label, daar
het ondersteund wordt door zowel sociale, ecologische
als economische belanghebbenden. Geen makkelijk
evenwicht, maar wel noodzakelijk!”
Eigenlijk moeten we dus maar gewoon FSC gelabelde
producten gebruiken?
“Vast en zeker. En alles wijst erop dat het toepassen
van FSC papierproducten in België een enorme vlucht
neemt. En dat is natuurlijk ontzettend goed nieuws voor
bos, mens en milieu! Merk hierbij nogmaals op dat het
gebruik van gerecycleerd papier hiermee samengaat.
Soms begint het aarzelend met een goed idee of een
schuchtere poging, maar eens men weet waar het om
draait, zien we dat er vaak zelfs een soort enthousiasme
ontstaat. Dat enthousiasme werkt dan weer aanstekelijk
binnen en buiten de organisatie”.

- 14 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
Wat is papier?
De uitvinding van het maken van papier wordt toegeschreven aan de Chinees Ts’ai Lun in
het jaar 105. Sinds de tijd van perkament en papyrus is er natuurlijk veel veranderd. Zowel
de samenstelling van papier, alsook de achterliggende productie- en verwerkingstechnieken
hebben een hele geschiedenis afgelegd. In dit hoofdstuk staan we even stil bij de productie
van papier, in al zijn aspecten.
Papier is in wezen een dun viltje van cellulosevezels (en
soms andere componenten), waarbij de vezels op een
welbepaalde manier verstrengeld zijn tot een dunne
laag: het papiervel. Om dit vel papier te maken gebruikt
men pulp, vervaardigd op basis van ofwel oud papier
ofwel vers hout. Maagdelijke vezels (virgin fibers) zijn
nieuwe, ‘verse’ vezels, die rechtstreeks afkomstig zijn uit
hout. Daarnaast kunnen vezels ook hergebruikt worden,
wanneer ‘oud’ papier ingezameld en gerecycleerd wordt.
Vele papiersoorten bestaan in feite uit een mengsel van
meerdere soorten pulp. Vergelijk het met een kookrecept,
waarbij je voor een bepaald gerecht welbepaalde
ingrediënten in een welbepaalde verhouding nodig hebt.
Papier maken is gelijkaardig: elk type papier vergt een
bepaalde mengeling van pulpsoorten. Naaldboomsoorten
(den, spar…) leveren ‘lange vezels’ van ongeveer 3mm
die bijdragen tot de sterkte van het papier. Loofbomen
(populier, eik, beuk…) daarentegen verschaffen met hun
‘korte vezels’ van ongeveer 1mm zachtheid en opaciteit
(ondoorzichtigheid) aan het papier. Voor een gemiddelde
papiersoort komt de pulp vaak uit drie of vier verschillende
bronnen.
Een andere hoofdgrondstof voor de productie van papier
is water, dat in grote hoeveelheden wordt toegevoegd
en na het proces deels wordt gerecupereerd. Tot slot
wordt een mix van vulstoffen, additieven en chemicaliën
toegevoegd om aan het papier bepaalde kwaliteit- of
gebruikseigenschappen te geven.
In feite is elke papiersoort een uniek product van
meerdere ingrediënten. In grote lijnen kunnen papierproducten
opgedeeld worden in vier groepen: verpakkingen
uit papier of karton, grafisch papier, hygiënisch papier
en speciaal papier (thermisch papier, waardepapier,
filtratiepapier, etc.).
Overal rondom ons is papier een deel geworden van het
dagelijks leven. Het aantal mogelijke toepassingen voor
papier is bijna eindeloos en nieuwe manieren om papier
te gebruiken worden zowat dagelijks uitgevonden.
Soorten papierpulp
Chemische pulp wordt gebruikt voor de productie van hoogwaardig papier met een lange levensduur zoals boeken, schriften,
fotokopieerpapier… Het proces is energie-intensief en heeft een materiaalrendement van 50% (uit 1 ton hout wordt 500 kg
chemische pulp geproduceerd). Na het proces blijft uiteindelijk nagenoeg enkel de cellulose over. De andere componenten uit het
hout, hoofdzakelijk de lignine en harsen, worden verwijderd. Dit papier wordt om die reden dan ook ‘houtvrij’ papier genoemd.
Mechanische pulp wordt gebruikt voor de productie van papier met korte levensduur zoals tijdschriftpapier, krantenpapier...
Door het hout te mengen met water en te vermalen in sneldraaiende machines wordt pulp gemaakt. Dit proces is bijzonder
electriciteits intensief maar heeft een hoog grondstofrendement van 95% (uit 1 ton hout wordt 950 kg mechanische pulp
geproduceerd) doordat de lignine uit het hout niet verwijderd wordt. Het tijdelijke’ karakter van papier uit mechanische pulp zit in
de geleidelijke vergeling o.i.v. blootstelling aan licht, dit ten gevolge van de lignineresten in het papier.
De productie van gerecycleerde pulp uit oud papier gebeurt hoofdzakelijk door de vezels aanwezig in het oud papier terug
in suspensie te brengen, te reinigen en te scheiden. Vezels kunnen twee tot vijf maal hergebruikt worden in de cyclus van de
papierproductie. Bij de opeenvolgende recyclagecycli verandert de kwaliteit van de vezels waardoor aanvoer van verse vezels
noodzakelijk blijft. Afhankelijk van de kwaliteit van het eindproduct moeten veel of weinig maagdelijke vezels worden toegevoegd
aan de gerecycleerde vezels. Ook in gerecycleerde pulp zijn er, op basis van kwaliteit, verschillende types te onderscheiden.
Papiervezels kunnen niet oneindig worden gerecycleerd. Na
het 2 tot 5 maal recycleren wordt de papiervezel te kort. Voor
een goede hechting dient dan opnieuw verse vezel te worden
toegevoegd.
In de papierfabriek worden verschillende types pulp met elkaar
vermengd tot het ideale ‘recept’ voor een bepaalde papiersoort
wordt verkregen.
- 15 -

- 16 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
Papier en
problemen
Gebaseerd op hout, een hernieuwbare grondstof, is papier een veelzijdig natuurproduct
dat zowel afbreekbaar als recycleerbaar is na gebruik. De pulp- en papierindustrie zijn
hierdoor uiterst geschikt om de uitdagingen van duurzaam ondernemen vorm te geven.
De sector doet reeds jaren inspanningen op dit vlak; van het bos, doorheen de productie,
tot het gebruik en uiteindelijk de recyclage van papier. In dit onderdeel wordt gefocust op
aandachtspunten voor de toekomst, zowel voor papierbedrijven als consumenten in Europa
en elders in de wereld.
Consumptie: trop is teveel
Het computertijdperk heeft niet geleid tot een daling
van het papierverbruik, integendeel zelfs. Het dagelijkse
papierverbruik blijft schrikbarend hoog. De gemiddelde
Belg, met een jaarlijks verbruik van 354 kg per capita,
behoort hiermee tot de koplopers in de wereld (cijfers
Cobelpa 2006). Enkel de ‘gemiddelde Luxemburger’ steekt
hem nog de loef af met wel 358 kg per capita per jaar
(cijfers Cobelpa 2006).
Zelfs wanneer ons hele papierverbruik zo ‘verantwoord
mogelijk’ wordt, dan nog is die overconsumptie iets om
ons terecht vragen te stellen. Immers, wanneer we ons
papierverbruik vergelijken met dat in andere delen van
de wereld is het contrast gigantisch. Stel je eens voor
dat ook de kleinere verbruikers van vandaag op termijn
op ons niveau gaan consumeren. Als iedereen op aarde
de verbruiksgewoonten van Europeanen overneemt,
hebben we meer dan twee planeten nodig (cijfers WWF,
2008). Het papiergebruik beperken is dan ook een eerste
noodzakelijke stap.
Impact papierproductie op het ecosysteem
De papierindustrie heeft – zeker binnen de Europese context
- de laatste jaren sterk geïnvesteerd in groenere technologieën.
De schadelijke uitstoot van milieubelastende
stoffen in de lucht en waterwegen werd teruggedrongen,
het water- en energieverbruik werden verlaagd, en vaak
werd er overgeschakeld op alternatieve energiebronnen.
Het gaat hier hoofdzakelijk om de black liquor van het
chemische pulpproces (beschreven op pagina 15), maar
ook om residu’s voortkomend uit recyclageactiviteit. Ook
het verbruikte oppervlaktewater (rivier, kanaal…) wordt
zo vaak mogelijk herbruikt om daarna gezuiverd terug geloosd
te worden. Verbetering van de energie-efficiëntie,
warmtekrachtkoppeling en reductie van de vuilvracht van
het afvalwater zijn nog enkele voorbeelden van investeringen
door de papierindustrie.
Hoewel de Europese papierindustrie al een vlijtige leerling
is, blijft er nog verdere ruimte voor verbetering en innovatie.
Buiten Europa blijft de ecologisch impact van de
papierproductie een aandachtspunt. Aankopers kunnen
hun verantwoordelijkheid nemen door bewust te kiezen
voor fabrieken die goed presteren op milieuimpact. De
milieu-indicatoren op pagina 23 helpen u vast op weg.
Op naar een optimale recyclage?
Oud en gebruikt papier kan – mits goede en selectieve
inzameling – geherwaardeerd worden als waardevolle
grondstof, bijvoorbeeld door er opnieuw papier van te
maken. De Europese papierindustrie is hierin zeker en
vast een voorbeeld voor de rest van de wereld. In 2007
werd in Europa naar schatting 56.4 % van het geconsumeerde
papier selectief opgehaald en terug ingezet
in de papierproductie (cijfers Cepi, 2007). Merk op dat
een deel van de papierproducten in omloop ook niet
recupereerbaar is, zoals tissueproducten bijvoorbeeld. In
2007 bestond naar schatting 42.7% van de inputs in de
Europese papierindustrie uit gerecycleerde papiervezels
(cijfers Cepi, 2007).
Kan het nog beter? Natuurlijk kan het nog beter… Eerst
en vooral kan er wellicht nog veel meer papier selectief
opgehaald worden, en zo voor hergebruik ingeschakeld
worden. Maar ook op vlak van het hergebruik kan het
wellicht nog beter. Idealiter zou men, in functie van elke
papiertoepassing en de bijhorende productieaspecten
een zo hoog mogelijk aandeel recyclagevezels kunnen
nastreven. In Europa geeft men al het goeie voorbeeld,
wat zeker navolging mag krijgen in andere delen van de
wereld.
Papier uit hout en hout uit bos
Soms wordt de indruk gewekt dat er om papier te maken
geen hout nodig is, of dat hiervoor geen bomen gebruikt
worden. Dit is uiteraard niet helemaal terecht maar wordt
door bepaalde ‘vaktermen’ onbedoeld geïnsinueerd (zie
kader houtvrij papier). Vaak wordt de indruk gewekt dat
het verse hout dat in de papierindustrie verwerkt wordt
enkel resthout zou zijn, zoals zaagafval en dunningshout
(de kleine stammetjes die uit een jong bos gehaald
worden om de resterende bomen meer ruimte te geven).
Uiteraard vinden deze en andere gelijkaardige stromen
inderdaad hun weg in de papierproductie. Hierbij worden
ze effectief van een laagwaardigere grondstof (gezien de
afmetingen en kwaliteit) tot een hoogwaardig product
verwerkt. In de papiersector worden echter ook ‘volwassen’
bomen gebruikt voor de papierproductie – afkomstig
uit plantages of natuurlijk bos - en dit is niet iets waar
men zich noodzakelijk voor moet schamen. Cruciaal is
uiteraard dat het hout (ook het dunningshout) afkomstig
is uit verantwoord beheerde bossen. Hout is een perfect
hernieuwbare grondstof en groeit vanzelf terug aan. Er is
uiteraard wel een probleem als het hout op een onverantwoorde
wijze geoogst wordt.
Op zich zit het probleem dan ook niet in de vraag of men
nu dunningshout, zaagafval of grotere stammen gebruikt.
De essentie zit in de vraag of de inputs afkomstig zijn
uit verantwoord beheerde bossen. En daar wringt soms
het schoentje. Gelukkig komt het merendeel van de
grondstoffen voor de papierproductie in Europa uit
Europese bossen, die doorgaans minstens legaal en vaak
op vrij verantwoorde manier beheerd worden. Toch zijn
er ook binnen Europa nog regio’s waar het bosbeheer
voor verbetering vatbaar is. Hiernaast komen er uiteraard
ook pulp en papierproducten uit andere regio’s (direct of
indirect) de Europese unie binnen (zie de voorbeelden op
de volgende pagina’s).
Houtvrij papier?
Papier wordt gemaakt
van hout. Niet enkel van
zaagafval of dunningshout
maar ook van bomen. Het
is dan ook heel belangrijk
dat deze houtbronnen afkomstig
zijn uit duurzaam
beheerde bossen.
Laat u niet verwarren door de term ‘houtvrij papier’. Houtvrij
betekent enkel dat de lignine uit de papierpulp werd
verwijderd. Het papier is dus wel degelijk uit hout gefabriceerd.
Houtvrij papier is het resultaat van het chemisch
pulp proces zoals beschreven op pagina 15.
- 17 -

- 18 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
AAN HET WOORD
Voorbeeld: Scandinavië, Rusland en de
Baltische staten
In Europa is de productie van
papier en papierpulp voor een
groot deel afhankelijk van hout
uit Scandinavië, Rusland en de
Baltische staten. In Rusland en
de Baltische staten zijn er ook
vandaag nog grote uitdagingen
in het bosbeheer, gaande van
onverantwoorde praktijken tot
soms illegaal bosbeheer. Zo zou
naar schatting 10% tot 15%
van de houtkap in het Europese deel van Rusland uit illegale
houtkap afkomstig zijn. Papierproducenten uit Zweden en
Finland waren tot voor kort nog sterk afhankelijk van de invoer
van hout uit Rusland en de Baltische staten, waarbij de controle
van de herkomst vaak sterk voor verbetering vatbaar was.
Hiernaast hebben deze Scandinavische landen ook in hun land
een sterke bosbouwsector en bosbouwtraditie. Traditioneel richt
het bosbeheer zich op het blijvend produceren van voldoende
hout, waarbij in sommige gevallen de sociale en ecologische
component verwaarloosd wordt.
Zo gaan in Finland diverse Rode Lijst diersoorten – die sterk
afhankelijk zijn van oude bostypes – nog sterk achteruit. In FSC
gecertificeerde bossen is het belangrijk dat men ook voor deze
ecologische bosfuncties respect heeft, en ervoor zorgt dat deze
diersoorten kunnen blijven voortbestaan. Geleidelijk aan gaan
dan ook meer en meer bosbeheerders in de regio hun bos beter
beheren, waarbij velen ook FSC certificering nastreven.
WWF
Begin 2006 lanceerde een coalitie van Europese milieuorganisaties
hun gemeenschappelijke visie over het omvormen
van de Europese papierindustrie. Harri Karjalainen van WWF
International, één van de vooraanstaande organisaties achter
dit initiatief, geeft meer informatie.
“De productie en het gebruik van pulp en papier
resulteren op veel plaatsen in de wereld in negatieve
milieueffecten, zoals waterverontreinigers, vast afval
en de uitstoot van gassen die de klimaatverandering
versnellen. De globale papierindustrie is een van de
grootste afnemers van grondstoffen, met inbegrip van
zoet water, energie en hout. Ongeveer 90 % van de vezels
die worden gebruikt bij het vervaardigen van papier zijn
afkomstig van bossen en plantages, en dit is representatief
voor ongeveer 40 % van alle commercieel gekapt
hout. Helaas zijn sommige vezels nog steeds afkomstig
uit niet duurzaam bosbeheer of grote plantages, die soms
de natuurlijke bosbedekking vervangen. “
Voorbeeld: De link tussen papier en tropische
ontbossing?
De Europese papiersector staat
gelukkig ver van de problemen
van ontbossing en bosdegradatie
in de tropische regio’s, maar toch
is het onterecht om de link tussen
papierproductie en ontbossing
in de tropen volledig te minimaliseren.
Niet zelden moet tropisch
regenwoud immers wijken voor
plantagebossen van hoogproductieve
boomsoorten (zie ook
volgend voorbeeld), en in sommige gevallen wordt het tropische
hout ook volop verwerkt in de papierindustrie. In Indonesië
bijvoorbeeld wordt nog steeds gebruik gemaakt van tropisch
hout om pulp en papier te produceren, wat doorgaans bestemd
is voor de Aziatische markt maar toch occasioneel zijn weg tot
Europa vindt.
Nog verder van hier, in Tasmanië worden oerbossen nog op
grote schaal gerooid voor de productie van houtchips voor de
papierproductie, waarna de vrijgekomen terreinen eindigen als
grootschalige plantage.
Is de visie tegen het gebruik van papier?
Neen, helemaal niet. Papier speelt een cruciale rol bij
beschaving en culturele rijkdom en dat mag zeker niet
worden vergeten. Maar Europeanen consumeren papier
onzorgvuldig. Met een gemiddeld verbruik van 250 kg
papier per West-Europeaan per jaar, is Europa goed voor
één vierde van de wereldwijde papierconsumptie.
Wat zijn de belangrijkste uitdagingen volgens de milieu
NGO’s?
In Europa moeten wij als samenleving streven naar een
serieuze reductie van onze verspillende papierconsumptie.
Ten tweede moeten we voor het gebruikte papier
streven naar de hoogste efficiëntie door maximale
recyclage, het optimaliseren van de vezelsamenstelling
in papierproducten en het gebruik van andere potentiële
bronnen van vezels. Voor alle vezels afkomstig uit
bossen en plantages, moet de sociale en ecologische
verantwoordelijkheid verzekerd worden. Het label van
de Forest Stewardship Counsil (FSC) is in onze visie het
Voorbeeld: Wat als snelgroeiende plantages
het natuurlijk bos bedreigen?
Plantages en zeker grotere
commerciële plantages hebben
een ietwat ambivalente positie.
Aan de ene kant kan men via
dergelijke plantages op een
relatief beperkte oppervlakte vrij
grote volumes hout produceren,
en zo bijvoorbeeld de druk op
natuurlijke bossen verlichten. Aan
de andere kant kunnen plantages
een negatieve invloed hebben op
de omgeving wanneer ze op onverantwoorde manier beheerd
worden, en zeker wanneer ze geïnstalleerd worden ten koste van
natuurlijke bossen, zoals bijvoorbeeld in Indonesië nog steeds
een gangbare praktijk is.
FSC heeft indertijd gekozen om plantages toch ook ‘FSC
certificeerbaar’ te maken, maar dit uiteraard onder strenge
voorwaarden én dus enkel wanneer ze goed beheerd worden.
Een basisvereiste is bijvoorbeeld dat een plantage die na
1994 geïnstalleerd werd ten koste van een natuurbos, niet in
aanmerking kan komen voor FSC certificering (dit om verdere
omvorming tegen te gaan). Plantages die in aanmerking willen
komen voor een FSC certificaat moeten bovendien voldoen aan
strenge regels op sociaal en ecologisch vlak. Zo moet de plantage
voordelen bieden voor de lokale samenleving en lokale
economie. Op ecologisch vlak kan het ondermeer gaan over de
volledige bescherming van restanten van natuurlijk bos en het
voorzien in geleidelijk herstel van oorspronkelijke ecosystemen.
enige internationale label dat dit momenteel kan garanderen.
Last but not least, moet de fabricage van papier zo
weinig mogelijk impact op het milieu hebben of moet de
productie met andere woorden zo schoon mogelijk zijn.
In welke mate houdt de Europese papierindustrie
rekening met deze kwesties?
In Europa hebben verschillende actoren uit de papierindustrie
al veel gedaan op enkele, meerdere of alle van
de uitdagingen, waardoor de Europese industrie een
vooraanstaande plaats heeft verworven. Dit betekent
echter niet dat de uitdagingen in Europa minder belangrijk
zijn, en dit om twee belangrijke redenen. Ten eerste is
Europa een grote importeur van pulp en papier uit andere
regio’s, en ten tweede breiden Europese papierbedrijven
hun productie en verkoop ook wereldwijd uit. Om af te
sluiten, ik ben ervan overtuigd dat een groeiend aantal
bedrijven in de papierindustrie al grote inspanningen
hebben gedaan bij het promoten van sociale en ecologische
duurzaamheid in de papierindustrie.
Is papier dan een slecht product dat te
vermijden valt?
Neen zeker niet, papier is grotendeels gemaakt van
hernieuwbare grondstoffen en na gebruik afbreekbaar,
recycleerbaar en drager van energie. Dankzij papier is de
overdracht van gegevens mogelijk en wordt ontwikkeling
en werkgelegenheid gegenereerd. Papier is een complex
en veelzijdig product dat oneindig veel toepassingen kent.
Papier is zo verbonden met onze manier van leven dat
een wereld zonder papier er helemaal anders zou uitzien:
geen toiletpapier ’s morgens, geen krant om te lezen bij het
ontbijt, geen treinticket, geen brieven of faxen op kantoor,
geen papier om op te schrijven, geen dozen om producten
te beschermen, geen boek om te lezen in bed…
Kortom, papier is zeker geen slecht product. De papierindustrie
moet ook zeker niet steeds met de vinger gewezen
worden. De laatste jaren hebben de inspanningen op
gebied van milieubescherming, recyclage en boscertificering
zeker hun vruchten afgeworpen. We vragen u
enkel als aankoper en consument uw gezond verstand te
gebruiken en u bewust te zijn van de mogelijke problemen
in de sector. Zowel in Europa als elders in de wereld. Wees
waakzaam en durf bewuste keuzes maken. Onderstaande
vuistregels kunnen u bij uw keuze zeker helpen:
•
•
•
Spring spaarzaam om met papier
Verkies geloofwaardig gerecycleerd papier
Verkies papier met het FSC label dat gegarandeerd
afkomstig is uit verantwoord bosbeheer
- 19 -

- 20 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
Oplossingen, wat
kan ik doen?
Iedereen kan bijdragen aan een meer verantwoord papiergebruik, zowel in privékring als
binnen de werkomgeving. Dit kan door bewuste keuzes te maken rond het reduceren van
het papiergebruik, oog te hebben voor een schonere productieprocessen en uiteraard bewust
te kiezen voor een verantwoorde herkomst van de vezels uit duurzaam bosbeheer en
papierrecyclage.
Het papiergebruik beperken
In de eerste plaats kan bekeken worden of en hoe het
papierverbruik teruggeschroefd kan worden. Het voordeel
van minder papier consumeren zit trouwens niet
enkel in het verlaagde gebruik van grondstoffen, het is
namelijk ook vaak een financiële besparing. Bekijk papier
als een afgeleide van een waardevolle grondstof en ga er
spaarzaam en doordacht mee om.
Papierbesparing kan zowel door bepaalde vormen van
papiergebruik te verminderen of te beperken, als door de
efficiëntie van het aangekochte papier te verhogen.
Enkele voorbeelden van vermeden of verminderd papiergebruik:
•
•
•
•
Kopieer en print niet teveel. Bepaal eerst of het echt
noodzakelijk is dat een document geprint wordt of
hoeveel kopieën je écht nodig hebt.
Kopieer en print zoveel mogelijk dubbelzijdig. Het
lijkt vanzelfsprekend, maar het gebeurt niet altijd.
Druk teksten die voldoende leesbaar zijn of enkel
ter kennisgeving geprint worden verkleind af (vb. 2
kantjes op 1 bladzijde).
Probeer voor je op ‘print’ duwt te kijken of het afdrukvoorbeeld
ook echt dat is wat je verwacht had, om zo
verkeerde afdrukken te vermijden.
•
•
•
•
•
•
Vermijd zeker dat jij en je collega’s bepaalde documenten
verschillende keren afdrukken daar waar ze
ook gedeeld konden worden.
Gebruik maken van computer, e-mail, internet en
intranet voor elektronische teksten kan sterk bijdragen
tot vermindering van het papiergebruik. Omdat
langdurig kijken naar schermen irriterend kan zijn
voor de ogen, zijn juiste instellingen van scherm en
achtergrond belangrijk. Zo kan bij de meeste tekstverwerkers
het felle wit vervangen worden door
bijvoorbeeld grijs.
Pas op met het afdrukken van emails, zeker wanneer
een email al een voorgeschiedenis van heen en weer
gereplyd heeft. Vaak is bijvoorbeeld enkel de laatste
email van enige relevantie.
Stel de kopieermachine zichtbaar op, zo ontstaat een
vorm van sociale controle en worden misbruiken
vermeden. Zorg ook voor duidelijke instructies bij
het kopieerapparaat. Dit zet mensen aan om bijvoorbeeld
te verkleinen en dubbelzijdig te kopiëren.
Probeer een overschot aan papieren of kartonnen
verpakkingsmateriaal te vermijden. Voedt waar
mogelijk een kopieermachine per ganse doos (2500
vellen) ipv telkens per verpakte riem van 500 vellen.
Ga na of eenzelfde toepassing bijvoorbeeld niet
kan met minder dik papier of karton, of met andere
woorden met een lager gramgewicht. Door het gramgewicht
enkele procenten te verlagen, spaar je al snel
heel wat papier (in gewicht) uit.
Enkele voorbeelden van een meer efficiënt papiergebruik:
•
•
•
•
Stel printers, kopieermachines en andere toestellen
waar mogelijk standaard in op ‘dubbelzijdig’ afdrukken.
Deze maatregel alleen al kan het papiergebruik
quasi halveren (ook qua kostprijs !), en is daarom de
belangrijkste van allemaal.
Let er bij de aankoop van nieuwe printers op dat de
optie ‘dubbelzijdig printen’ steeds voorzien is.
Sommige printers en kopieermachines kunnen ook
meerdere pagina’s op een bladzijde afdrukken, zonder
dat dit de leesbaarheid nefast beïnvloedt.
Papier dat je niet meer nodig hebt en dat maar aan
een kant bedrukt is, kan opnieuw gebruikt worden
als kladpapier. Je kan er zelf een kladblok of memoblok
van maken. Ook kan een lade van het kopieertoestel
of de printer gevuld worden met eenzijdig
bedrukt papier.
Zowel op het werk als thuis:
•
•
•
Kleef een sticker tegen ongeadresseerd reclamedrukwerk
op de brievenbus, als je de reclame niet wenst
of toch niet leest. Die sticker kan je gratis afhalen bij
je gemeente.
Reclame op naam kan je uit je brievenbus weren door
je naam te laten opnemen in de Robinson-lijst van
het BDMV, het Belgisch Direct Marketing Verbond.
Op www.robinson.be kan je je registreren waardoor
je na enige tijd geen geadresseerde reclame meer
ontvangt van de leden van het BDMV (dit geldt voor
de grootste en de meeste firma’s die gericht reclame
versturen).
5 625 000 kilogram papier gaat er jaarlijks naar het
drukken van gouden en witte gidsen. Een hele berg
papier dus die door de meeste onder ons niet eens
Door kopieermachines te
gebruiken die op beide zijden
van het papier kunnen afdrukken
(dubbelzijdig printen) kan
een heel pak papier, én geld,
worden bespaard.
Kijk ook even het grammage
van het printpapier na,
misschien kan je voor een iets
lichtere variant kiezen?
gebruikt wordt. Hoef je geen gouden of witte gids
op papier te hebben? Surf dan naar www.1207.be en
vul het formulier in om geen papieren versie meer te
ontvangen.
(bron: milieukoopwijzer.be van Bond Beter Leefmilieu)
Probeer papier te bekijken als een afgeleide van een waardevolle
grondstof, de bossen. Ga er dan ook spaarzaam en doordacht
mee om.
- 21 -

- 22 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
AAN HET WOORD
Kiezen voor milieusparend papier
Papier uit 100% gerecycleerde vezels bestaat uiteraard,
waarbij de kwaliteit van het ‘oud papier’ bepalend is voor
de kwaliteit van het nieuwe kringloopproduct. Kies je hier
bewust voor, zorg er dan voor dat je ook de zekerheid
hebt dat het effectief gaat over een papierproduct dat
volledig uit gerecycleerd materiaal bestaat. Betrouwbare
labels hiervoor zijn het Blauwe Engel label (dat ook nog
productievereisten stelt) en het ‘FSC Recycled label’.
Meer details over deze en andere labels in het volgende
hoofdstuk.
Het ene gerecycleerde papier is het andere niet. In de
papiersector wordt vaak van ‘gerecycleerd papier’ gesproken
wanneer er minstens 50% gerecycleerde vezels
in verwerkt zitten. De resterende inputs kunnen dus
verse vezels zijn. Voor deze producten is het uiteraard
van cruciaal belang dat deze ‘verse’ vezels afkomstig zijn
uit een FSC gecertificeerd bos. Er zijn reeds verschillende
producten op de markt met het ‘FSC mixed sources’ label
die samengesteld zijn uit gerecycleerde vezels én verse
vezels uit een FSC bos. Meer informatie over dit ‘FSC
mixed sources label’ vindt u in een volgend hoofdstuk.
Kies je toch voor papier op basis van nieuwe houtvezels,
kies dan voor papier waarvan de vezels afkomstig zijn uit
duurzaam beheerde bossen. Het FSC logo geeft u deze
garantie. Dankzij het FSC label krijgt u de zekerheid dat
het hout dat gebruikt werd om het papier te maken,
voldoet aan de strengste sociale, economische en ecologische
eisen. Dergelijke producten kan je herkennen aan
een ‘FSC 100% label’ of een ‘FSC mixed sources label’. Meer
details over deze twee labels in een volgend hoofdstuk.
Burgo
FSC en gerecycleerd: het beste van 2 werelden.
De Burgo groep brengt al enkele jaren diverse grafische
papiersoorten op de markt waarbij verse FSC vezels uit
duurzaam beheerde FSC bossen gecombineerd worden
met een hoog aandeel gerecycleerde vezels. “Het mengen
van deze twee stromen heeft een aantal belangrijke
voordelen op productie-technisch vlak” getuigt Filip Niels
van Burgo Benelux. “Door het gebruik van een groot deel
gerecycleerde vezels kan het gronstoffenverbruik (energie,
water, …) verlaagd worden, terwijl de aanvullende
inputs van hoog kwalitatieve verse papiervezels uit FSC
gecertificeerde bossen ervoor zorgen dat het papier de
beoogde hoge kwaliteit (en witheid) heeft.”
Let op de bleekmethode
Omdat papierpulp door de lignine oorspronkelijk een
geelbruinige kleur vertoont, is een bleking van deze
houtpulp nodig voor het bekomen van witter papier.
Vroeger gebeurde dit door bleking met Chloor in de
vorm van Chloorgas. Op wereldniveau wordt er nog
zo’n 20% van de chemische pulp (cijfers WWF 2009) met
Chloor gebleekt. In de Europese papierindustrie werd
deze bleekmethode wegens haar nefaste effecten op het
milieu volledig verlaten. Ter vervanging kwamen er drie
milieuvriendelijkere bleekprocessen, ECF, TCF en PCF.
-ECF staat voor Elemental Chlorine Free wat betekent
dat het papier niet wordt gebleekt met chloor, maar met
chloorverbindingen zoals chloordioxide. Deze methode
wordt massaal toegepast (75% van de gebleekte pulp
wereldwijd, cijfer WWF 2009) en is al heel wat milieusparender.
Maar jammer genoeg is er nog een sterke variatie
tussen diverse ECF processen. Bovendien verwijzen
verkopers soms misleidend naar ‘Chloorvrij papier’ ook
al werden er bij de bleking chloorverbindingen (ECF)
gebruikt die belastende AOX uitstoten.
-TCF staat voor Total Chlorine Free en dit soort papier
wordt gebleekt met stoffen als waterstofperoxide, ozon
of zuurstof die geen dioxines of AOX uitstoten zoals de
oorspronkelijke chloorverbindingen. Wereldwijd wordt
slechts 5 à 6% van de chemische pulp gebleekt volgens
het TCF proces, en dit vooral in Duitsland. De beschikbaarheid
van TCF papier is in ons land dan ook relatief laag.
-Wanneer op gerecycleerd materiaal TCF bleking wordt
toegepast, wordt dit PCF genoemd. PCF staat voor
Processed Chlorine Free en slaat dus op gerecycleerd
materiaal dat zonder chloorverbindingen wordt gebleekt.
Met deze papiersoorten, die met het FSC Mixed Sources
label op de markt komen, speelt Burgo in op een groeiend
milieubewustzijn bij klanten. In combinatie met een
uitstekende drukkwaliteit garandeert dit het succes van
deze producten. Filip Niels: “In functie van de gewenste
toepassing en beoogde papierkwaliteit zijn er verschillende
procentuele verhoudingen mogelijk tussen enerzijds
gerecycleerde vezels en anderzijds de verse FSC vezels. “
Naast de inspanningen op vlak van herkomst van gebruikte
papiervezels, doet de Burgo groep ook zware
inspanningen om de milieu-impact van de productie zo
minimaal mogelijk te houden. Filip Niels vertelt: “In de
fabriek van Burgo Ardennes in Virton werd bijvoorbeeld al
sterk geïnvesteerd in technologieën om de emissies in de
lucht te beperken, met mooie resultaten: De CO2 uitstoot
werd in 8 jaar tijd gereduceerd met 50%. Daarnaast is er
Milieu-indicatoren of Majors
Enkele ‘Majors’ dienen als algemene indicatoren van milieukundige prestaties van de papierfabriek: CO2, AOX, COD en vast afval.
Producenten die deze indicatoren succesvol gereduceerd hebben in hun fabriek en hun producten blijken meestal ook relatief
‘clean’ te zijn van andere poluenten.
CO2 of koolstofdioxide is een broeikasgas dat door papierfabrieken wordt uitgestoten bij verbranding van fossiele brandstoffen
gedurende het productieproces. Hoge CO2 emissies dragen bij tot de klimaatsverandering doordat de uitgaande warmtestraling
van het aardoppervlak geleidelijk aan steeds meer wordt vastgehouden.
AOX staat voor absorbeerbare organische halogeen verbinding. Bij het blekingsproces wordt het langlevende toxische AOX
gevormd en afgezet in het afvalwater. Dit moet worden beperkt tot een niveau dat zo weinig mogelijk invloed heeft op het milieu.
COD staat voor Chemical Oxygen Demand of Chemisch Zuurstofverbruik (CZV) in het Nederlands. COD is een maat voor de
hoeveelheid zuurstof die verbruikt wordt bij de chemische oxidatie van materie in het afvalwater. Indien er teveel organische materialen
in afvalwater aanwezig zijn, dan is er naar verhouding te weinig zuurstof aanwezig in het water voor eventuele andere
organismen in het water. De drempelwaarde voor CZV is wettelijk vastgelegd op 30 mg/l O2.
Vast afval is niet vloeibaar afval dat wordt gestort (op eigen terrein of elders). Organische en anorganische afvalstoffen worden
gedefinieerd, berekend en weergegeven als geheel droge materie (A.d.). Als dit afval niet correct wordt beheerd en bewaakt,
bestaat het gevaar dat vervuilende stoffen op stortplaatsen doorsijpelen en zo in het grondwater terechtkomen.
Voor gerecycleerde vezels is de keuze voor een bepaald
blekingsproces afhankelijk van de kwaliteit van de
beschikbare kringloopvezels en de kwaliteitsvereisten
van het eindproduct. Om bijvoorbeeld krantenpapier te
maken, worden de post-consumer vezels helemaal niet
gebleekt. Enkel wanneer witheid een belangrijke eis is
–bijvoorbeeld voor grafisch papier- worden ECF of PCF
toegepast.
Beoordeel de milieu-indicatoren
De papierindustrie heeft – zeker binnen de Europese
context - de laatste jaren sterk geïnvesteerd in groene
technologieën. Toch is de kwaliteit van milieukundige
niet alleen minder uitstoot van stofdeeltjes, ook de emissies
van NOx en SOx daalden drastisch.”
Verse FSC gecertificeerde vezels mengen met gerecycleerde
vezels wordt vaak toegepast bij FSC gecertificeerde
papiersoorten. Deze informatie kan je steeds
terugvinden op de verschillende soorten on-product
labels. Voor meer info zie pagina 25.
prestaties van de fabrieken onderling zeer variabel en
blijft de ecologisch impact van de papierindustrie in sommige
werelddelen een reëel probleem.
Ook als aankoper heeft u hierin een verantwoordelijkheid:
door te kiezen voor de ‘goede leerlingen’ uit de
sector ondersteunt u –zij het onrechtstreeks- de milieubescherming.
In het bovenstaande kader worden milieuindicatoren
of ‘Majors’ besproken waar u bij de keuze van
uw producent op kan letten. Op de website van paper
profile krijgt u een objectief overzicht van de majors voor
verschillende papierfabrieken en hun producten.
www.paperprofile.com
- 23 -

- 24 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
Labels
Bewuste consumenten zijn steeds op zoek naar informatie over producten. Productlabels
kunnen daarbij een handje helpen doordat ze informatie visualiseren over milieukenmerken,
kwaliteit, duurzaamheidsinformatie of de sociale omstandigheden waarin het tot
stand kwam. Jammer genoeg worden consumenten overstelpt met allerlei labels, certificaten
en logo’s’ zodat we door het bos de bomen niet meer zien. En bovendien zijn ze niet
allemaal even betrouwbaar. Dit hoofdstuk helpt je doorheen de wirwar van papiergerelateerde
labels.
Bosbouwlabels
Het FSC label is een herkomstlabel voor hout- en papierproducten
uit duurzaam beheerde bossen. FSC (Forest
Stewardship Council) hanteert hiervoor 10 objectieve
criteria rond sociale, economische en ecologische aspecten
die internationaal aanvaard en wereldwijd toegepast
worden (zie pagina 10).
Naast het FSC label bestaan er nog vele andere labels
zoals dat van CSA (Canadian Standards Association), SFI
(Sustainable Forestry Initiative), Keurhout, PEFC (Program
for the Endorsement of Forest Certification schemes),
MTCC (Malaysian Timber Certification Counsil)… Al deze
labels zijn gelijkaardig, maar daarom niet gelijkwaardig.
Verschillende FSC labels
Algemeen zijn er drie verschillende FSC labels die je op
een FSC product (on-product) kan aantreffen: FSC 100%,
FSC Mixed Sources en FSC Recycled.
Naast de on-product labels, heb je ook het FSC
off-product label, dat vooral dient als promotielabel.
Hieronder wat meer uitleg over de verschillende types
on-product labels.
Algemene elementen van het label
Een aantal elementen uit het FSC on-poduct label komen
terug in elke variant:
•
•
•
Het bekende ‘checkmark and tree’ logo, het FSC
boompje.
Een standaard claim, bijvoorbeeld: ‘Uit goed beheerde
bossen’. Deze claim zegt iets meer over uit welke
elementen het product is samengesteld.
Het FSC certificaatnummer of het ID-nummer, bijvoorbeeld:
TT-COC-123456. TT staat hier voor de certificeerder
van het bedrijf in kwestie, COC voor Chain
of Custody en de cijfercode achteraan is de unieke
code van het laatste bedrijf in de Chain of Custody.
Preconsumer - Postconsumer
In de papiersector, wanneer we het hebben over gerecycleerd
papier, wordt vaak gesproken over preconsumer
en postconsumer gerecycleerd papier. Postconsumer
geeft aan dat het papier werd verzameld na gebruik door
de consument, bijvoorbeeld oud papier ophalingen. Preconsumer
daarentegen betreft papier dat nog niet werd
gebruikt door de consument. Snijafval of restpapier uit
papierfabrieken en drukkerijen vallen hier bijvoorbeeld
onder.
FSC certified FSC certified FSC certified FSC certified FSC certified
Het FSC label werkt met een Chain of Custdoy principe, of ‘gesloten handelsketen’. Dat wil zeggen dat niet enkel het bos van oorsprong
FSC gecertificeerd moet zijn, maar ook elke tussenschakel tot bij de eindconsument. Op die manier kan de garantie worden
gegeven dat een product met FSC label wel degelijk afkomstig is uit een duurzaam beheerd, FSC gecertificeerd bos.
FSC 100% of FSC Puur
Dit FSC label toont aan dat het product in kwestie voor 100% afkomstig is uit FSC gecertificeerde bossen. Dit kan
u ook steeds afleiden uit de begeleidende zin onder het logo, in dit geval ‘From well-managed forests’ (of uit goed
beheerde bossen). In de papiersector komt men dit ‘FSC 100%’ label niet zo vaak tegen, daar een productie onder dit
label (voor doorgaans grotere papierproducenten) niet steeds evident is.
FSC Mixed Sources
Het ‘FSC Mixed Sources’ label staat op producten die afkomstig zijn uit een productieproces waarbij niet enkel
gebruik wordt gemaakt van hout of papiervezels uit FSC gecertificeerde bossen. In bepaalde ‘FSC Mixed Sources’ producten
worden ook gerecycleerde vezels verwerkt, wat dan ook aangegeven wordt in de begeleidende claim op het
label. Ook is het mogelijk dat er zogenaamd ‘gecontroleerd materiaal’ (controlled wood) – hout of papiervezels met
minimale garanties op vlak van bosbeheer – in de productie vermengd werd. Op basis van het aandeel FSC inputs,
kan een producent een welbepaald deel van zijn geproduceerde producten met het ‘FSC Mixed Sources’ label commercialiseren.
Dankzij dit systeem kan men op een efficiënte - maar ook objectieve en eerlijke wijze – FSC producten
op de markt brengen. In de papiersector dragen het merendeel van de producten een ‘FSC Mixed Sources’ label. Voor
bedrijven in de papiersector biedt dit immers de nodige flexibiliteit om op een eerlijke en efficiënte manier papierproducten
te produceren, onder andere ook wanneer verse vezels en gerecycleerd materiaal vermengd worden.
FSC Recycled
Het ‘FSC Recycled’ label geeft aan dat een product volledig uit gerecycleerd materiaal bestaat, waarbij bovendien
minstens 85% van het gebruikte materiaal ‘postconsumer gerecycleerd’ materiaal moet zijn. Het resterende aandeel
kan dus zowel postconsumer als ‘preconsumer gerecycleerd’ materiaal zijn, maar dus geen verse vezels. Op het label
wordt het percentage postconsumer gerecycleerd materiaal verduidelijkt in de Mobius-loop. In de papiersector is
dit ‘FSC Recycled’ label aan een sterke opmars bezig. Een directe link tussen producten met dit ‘FSC Recycled’ label
en goed bosbeheer is er niet, maar indirect draagt dit label uiteraard wel bij aan het verantwoord gebruik van de
grondstof.
- 25 -

- 26 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
Milieulabels
Naast de bosbouwlabels, zoals FSC, bestaan er een hele lijst andere milieulabels die aan papieren producten worden
gegeven. Het is belangrijk hierbij op te merken dat niet alle labels even objectief zijn of onafhankelijk gecontroleerd
worden. Wanneer een label niet onafhankelijk wordt gecontroleerd door een derde partij kan men immers in vraag
stellen welke waarde dit label heeft voor de consument. Sommige labels zijn vaak vrij in gebruik en kunnen door
de producent zelf worden aangebracht. Verder zijn er ook vaak misverstanden: welk label geeft nu welke garantie?
Hieronder een opsomming van de meest voorkomende labels. Veel van deze labels kan men ook (in combinatie) op
FSC gelabelde papierproducten terugvinden.
Het Blaue Engel label is een Duits keurmerk, in eigendom van het Duitse federale Ministerie voor
Milieu. In de criteria zijn zowel milieu- als kwaliteitsaspecten opgenomen. Het label wordt toegekend
als een product op de belangrijkste milieuaspecten minder milieubelastend is dan soortgelijke
producten. Voor kopieerpapier betekent dit: 100% uit post-consumer papier en een verbod op
milieubezwarende stoffen. Het Duitse Blaue Engel label geldt terecht als één van de meest degelijke
milieukeurmerken.
Belangrijkste kenmerken:
• Het combineert zowel strenge technische eisen als milieu-eisen die aan papier worden opgelegd
• 100% vervaardigd uit postconsumptie gerecycleerde vezels
• Geen gebruik van schadelijke, mutagene, teratogene, toxische of carcinogene stoffen
• Bij de behandeling van oud papier is gebruik van chloor, halogeenverbindingen of moeilijk afbreekbare
complexvormende middelen (vb. EDTA of DTPA) en optische witmakers niet toegelaten
www.blauer-engel.de
Net als het Nordic Swan label (zie hieronder) heeft het Europees Ecolabel hoofdzakelijk betrekking
op de milieubelasting van de papierfabriek. Het keurmerk gaat uit van de Europese Unie en wordt
gecontroleerd door een onafhankelijke instelling. Het Ecolabel wordt vaak aanvullend gebruikt met
een ander label. Belangrijkste kenmerken:
•Beperkingen
van emissies in het water en de lucht
•Beperkingen
op energieverbruik van de producerende fabrieken
•Dit
label zegt niet noodzakelijk iets over aandeel gerecycleerde inhoud
www.ecolabel.be
Het Nordic Swan label is een Scandinavisch keurmerk (uitgaande van overheden in Noorwegen,
Zweden, Finland, IJsland en Denemarken) dat in de eerste plaats betrekking heeft op de milieubelasting
van de papierfabriek. Ook dit label wordt gecontroleerd door een onafhankelijke instelling.
Om het label te krijgen, moet de uitstoot van een aantal vervuilende stoffen beneden een bepaalde
drempel liggen.
Belangrijkste kenmerken:
• Beperkingen van chloor en aanverwante chemische stoffen in het afvalwater
• Beperkingen van zwaveluitstoot in de lucht
• Dit label zegt niet noodzakelijk iets over aandeel gerecycleerde inhoud
www.svanen.nu/eng
Recyclagepictogrammen
Verder bestaan er, naast de bosbouw- en milieulabels, nog een heel aantal recyclagepictogrammen. Deze afbeeldingen
worden vaak niet correct begrepen door de consument. Ook hier is het belangrijk op te merken dat deze
pictogrammen veelal vrij in gebruik zijn en niet extern worden gecontroleerd. Een aantal onder hen kunnen voor
de particuliere consument misleidend zijn. Hieronder worden er enkele opgesomd.
De Möbius-loop (of lint) heeft twee betekenissen. Wanneer dit pictogram op een verpakking staat,
wil dit zeggen dat deze recycleerbaar is (dus niet noodzakelijk gerecycleerd). Wanneer het pictogram
wordt vergezeld van de vermelding “gerecycleerd” betekent dit dat de verpakking geheel of
gedeeltelijk is samengesteld uit gerecycleerde materialen. Het pictogram is vrij in gebruik en wordt
niet gecontroleerd. Door zijn dubbele betekenis, wordt dit pictogram vaak fout geïnterpreteerd.
Het Groene Punt geeft aan dat het producerende bedrijf financieel bijdraagt aan een globaal
systeem voor het sorteren, de selectieve inzameling en de recyclage van afval van huishoudelijke
verpakkingen. In ons land is dat het Fost plus programma. Let op voor verwarring: de groene punt
is dus geen sorteerinstructie en betekent evenmin dat de verpakking of het product is samengesteld
uit gerecycleerde materialen.
www.fostplus.be
Voorbeeld: Geloofwaardige labels?
Begin 2008 raakten enkele Japanse papierbedrijven betrokken in
een recyclage schandaal. Oji Paper en Nippon Paper Group- de
twee marktleiders in Japan- moesten toegeven dat ze logen
over de inhoud aan gerecycleerde vezels in hun papierproducten.
In een geval werd geclaimd dat het aandeel gerecycleerde
vezels in printpapier 50% bedroeg, terwijl dit in werkelijkheid
slechts 5 tot 10% was. Er werd ook geclaimd dat bepaalde
enveloppen tot 70% gerecycleerde vezels bevatten, terwijl er in
werkelijkheid nooit meer dan 30% gehaald werd.
Dit schandaal toont aan dat er steeds voorzichtig moet omgesprongen
worden met te vrijblijvende en niet gecontroleerde
labels en claims. Kies steeds voor betrouwbare en onafhankelijke
labels die hun nut reeds hebben bewezen en ondersteund
worden door erkende organisaties.
Vaak worden milieulabels of recyclagepictogrammen
verkeerd geïnterpreteerd. Ga exact na welk label of logo
betrouwbaar is en tegemoet komt aan uw papiereisen.
- 27 -

- 28 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
AAN HET WOORD
Voorbeeld: Tetra Pak
Tetra Pak is er al jaren van
overtuigd dat milieuverantwoord
ondernemen de basis is van
een goede bedrijfsvoering. Vorig
jaar ondertekende Tetra Pak
België een convenant met FSC
België, waarbij het bedrijf zich
engageert voor verantwoord
hout- en papiergebruik binnen de
organisatie. Als wereldleider op
het vlak van de ontwikkeling en productie van verpakkingsystemen
voor voeding, nam Tetra Pak reeds eerder een duidelijk
engagement voor het gebruik van duurzame grondstoffen in
haar verpakkingen.
“Onze voorkeur voor het maximale gebruik van hernieuwbare
grondstoffen is niet nieuw en het blijft een actueel gegeven.”
verklaart Magda Buelens, Public Affairs & Environment Director
bij Tetra Pak Benelux. “Het FSC label van de Forest Stewardship
Council geeft de beste garanties op een herkomst uit verantwoord
bosbeheer. Nu reeds zijn alle door Tetra Pak gebruikte
kartonvezels traceerbaar tot de bossen waaruit ze afkomstig
zijn en kan Tetra Pak bevestigen dat alle bronnen volledig wettelijk
en aanvaardbaar zijn. Ongeveer een derde komt uit FSC
gecertificeerde bossen. En het uiteindelijke doel is natuurlijk dat
dit 100% wordt.”
De eerste FSC gelabelde verpakkingen, met name de Tetra
Recart verpakkingen, werden eind 2007 in het Verenigd
Koninkrijk gelanceerd en zijn nu in meerdere landen op de
markt. Sinds midden 2008 kan in Brazilië nagenoeg het hele
Tetra Pak productengamma FSC gelabeld worden. De eerste
FSC gelabelde Tetra Pak-verpakkingen op de Belgische markt
worden in de loop van 2010 verwacht.
Bond Beter Leefmilieu
Bos van labels?
Consumenten worden om de oren geslagen met catalogi,
labels en groener-dan-groen aanbiedingen. Één van
de hinderpalen die consumenten ondervinden, is het
gebrek aan concreet bruikbare informatie over wat nu
verantwoorde aankopen zijn (en wat niet).
Kathelijne De Ridder: “Met de Milieukoopwijzer wil
Bond Beter Leefmilieu (BBL) hieraan tegemoet komen.
De milieukoopwijzer richt zich voornamelijk op grootverbruikers,
maar ook particuliere consumenten die
milieubewust willen aankopen kunnen er terecht voor
informatie. Papierproducten vormen één van de zeven
productcategorieën die aan bod komen.”
“Door het FSC label ook duidelijk op te nemen op onze verpakkingen
én in onze bedrijfscommunicatie willen we bovendien
ook de bekendheid van het FSC label verder aanzwengelen”
besluit Magda Buelens.
Enkele nuttige links
Voor een objectieve vergelijking van labels
www.labelinfo.be
Voor criteria voor duurzaam aankopen
www.milieukoopwijzer.be
Voor info van test-aankoop over duurzaam consumeren
http://www.test-aankoop.be/duurzaam-consumeren/
p140147.htm
Voor de website van het Brusselse Observatorium voor
Duurzame Consumptie
http://nl.observ.be/
Voor leveranciers van FSC papier- en houtproducten
www.ikzoekfsc.be
Voor papierproducten worden in de Milieukoopwijzer
drie niveaus gehanteerd. Kathelijne De Ridder (projectmedewerker)
legt uit: “Het laagste basisniveau komt
overeen met de criteria van het basisniveau zoals dit
wordt voorgesteld door de overheid, zowel de Vlaamse
als de federale. Daar deze criteria voor de milieubeweging
niet steeds sterk genoeg zijn, zijn er nog twee aanbevelingsniveaus.
Het topniveau voor papierproducten in de
Milieukoopwijzer omvat producten die voor 100% uit
gerecycleerde vezels bestaan, waarbij uiteraard ook oog
is voor strenge eisen op vlak van de ‘schone productie’.
Papier met het Blaue Engel label geeft garanties op
beide vlakken, terwijl papier met het FSC Recycled label
alvast de 100% gerecycleerde inhoud aantoont. Op het
tweede niveau staan zowel papierproducten met erkende
ecolabels (Europees Ecolabel, Nordic Swan, Blaue Engel)
als papierproducten op basis van ‘verse papiervezels’ met
het FSC label, dit laatste ook weer in combinatie met een
aantal vereisten op vlak van schone productie.”
De Milieukoopwijzer biedt ook informatie voor professionele
aankopers om de criteria op te nemen in hun
bestekken. Zo wil men ook leveranciers en fabrikanten
verder stimuleren om hun milieusparend aanbod te
vergroten en om stappen te zetten in de richting van
innoverende milieuvriendelijke producten.
Bond Beter Leefmilieu is de Vlaamse koepelorganisatie binnen
de milieubeweging. Meer informatie over de BBL en de Milieukoopwijzer
vindt u op:
www.bblv.be
www.milieukoopwijzer.be.
ProFeeling wil meer ‘groen’ drukken!
- 29 -

- 30 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
Stappenplan
Overstappen naar FSC gelabeld papier is niet zo moeilijk als het lijkt. Het aanbod aan FSC
gelabelde producten is de laatste jaren sterk gegroeid en FSC papier is dan ook al breed verkrijgbaar
in diverse papierproducten en –types, uitvoeringen en kwaliteiten. Een overstap is
dus vaak eenvoudig en snel te realiseren. Deze handleiding zal u helpen de overstap op een
gestructureerde manier te laten verlopen. In vijf stappen wordt besproken welke initiatieven
u best neemt.
Stap 1: begin bij het begin
Beginnen bij het begin is de boodschap. Vooraleer men
doelstellingen en plannen maakt, is het goed te weten
van waaruit men vertrekt. Probeer dus eerst een balans
op te maken van het huidige papierverbruik binnen uw
organisatie.
Van vlot overzicht tot grondige inventarisatie
Een gedetailleerde inventarisatie brengt immers minstens
de diverse papierproducten in kaart en mogelijk ook
een inschatting van de gebruikte volumes. Dit kan gaan
van wit tot gekleurd print- en kopieerpapier in diverse formaten,
de voorgedrukte documenten in de huisstijl van
de organisatie tot en met het extern uitbesteed drukwerk.
Uiteraard kan men ook minder evidente papierproducten
in het vizier nemen zoals toiletpapier of verpakkingsmateriaal.
Men kan hierin zo ver gaan als men zelf wil.
Praktisch raden we u aan om alvast te beginnen met
de meest belangrijke productgroepen qua volume, en
desnoods later uit te breiden waar nodig en mogelijk.
Eventueel kan u ook een inschatting maken van de aan-
koopwaarde, en zo de financieel belangrijkste productgroepen
kenbaar maken. Vergeet ook niet na te gaan of er
misschien reeds -bewust of onbewust- FSC gelabelde en/
of gerecycleerde papierproducten aangekocht worden.
Leveranciers en aankoopverantwoordelijken
Het is ook aan te raden om een overzicht te maken van
de huidige leveranciers, en dit waar mogelijk per productgroep.
Terzelfdertijd is het nuttig om aan te geven wie
binnen de organisatie de aankoopbeslissingen neemt,
mocht dit verschillen per productgroep. Een degelijke
inventarisatie geeft niet enkel een goed overzicht, maar
kan uiteindelijk ook leiden tot kostenbesparing door
bijvoorbeeld –op basis van de inventarisatie- het aantal
leveranciers te beperken. Verder heeft het als voordeel
dat de zwaarste kostenposten in kaart worden gebracht
en kan de aankoper zo evalueren voor welke toepassingen
de omschakeling naar FSC varianten het meest een
must is. Bij lopende contracten kan het ook relevant zijn
om te kijken of en hoe deze aanpasbaar zijn, en wanneer
ze ten einde lopen. Het spreekt voor zich dat bij afloop
van een contract, het moment ideaal is om nieuwe eisen
op te nemen.
Intern draagvlak – sensibiliseer waar nodig
Vaak begint het idee rond verantwoord papiergebruik
bij een enkeling of een kleine groep. Belangrijk is vanaf
het begin een draagvlak te creëren voor FSC binnen uw
organisatie en de collega’s te sensibiliseren. Hoe groter
de organisatie, of hoe meer afdelingen en niveaus er zijn,
hoe belangrijker dit interne draagvlak wordt.
Eens de intentie er is, krijgt best een enthousiaste werknemer
de rol als trekker of als aanspreekpunt, waarbij hij/
zij best ook voldoende armslag in tijd en middelen krijgt.
Het belang van het draagvlak komt meteen aan bod
wanneer de verschillende afdelingen moeten worden
betrokken bij de inventarisatie van het papierverbruik.
De trekker heeft als belangrijkste functie de gegevens te
verzamelen en zo de papierstromen van de organisatie
in kaart te brengen. De steun en medewerking van de
verschillende afdelingen is hierin onontbeerlijk.
Fictief voorbeeld: Consultingbureau Weetalles
Voorbeeld inventarisatie
Begin met het opdelen van het papiergebruik in verschillende
categorieën. Dit zullen (hoofdzakelijk) de volgende
zijn:
• Kopieer- en printpapier
• Enveloppen
• Extern drukwerk
• Hygiënisch papier
• Overig kantoormateriaal (schriftjes, blocnotes,...)
• Verpakkingsmateriaal (indien van toepassing)
Zoek per productgroep uit wie de verantwoordelijke
aankoper(s) is/zijn en bij welke leverancier wordt aangekocht.
Probeer na te gaan wat de aangekochte volumes
van de verschillende producten zijn. Indien dit moeilijk
blijkt, probeer dan vanaf nu deze gegevens centraal bij
te houden. Kijk na welke producten reeds het FSC label
dragen of 100% gerecycleerd zijn (met geloofwaardig
keurmerk).
Productgroep Specificaties Hoeveelheid Huidige leverancier Verantwoordelijke
Kopieer en printpapier Printers, 90 gr 10 paletten/j Printgoed Frank Aankoop
FSC Recycled = x kilo
Enveloppen Zending 3 paletten/j Brievers Kristel Zenders
Niet recycled of FSC = x kilo
Extern drukwerk Bedrijfsmagazine (40blz) 1x per maand Printgoed Paul Drukkers
Folders (drieluik) = x kilo Printbeter Paul Drukkers
Geen eisen naar papier
Hygiënisch papier Toiletpapier 5 paletten/j Clean Els Proper
Handdoekjes = x kilo Clean Els Proper
Schriftjes, blocnote’s Wire’o, 35 blz 500 blocnotes Printgoed Frank Aankoop
Niet recycled of FSC 150 schriftjes Printgoed Frank Aankoop
Verpakkingsmateriaal Niet van toepassing / / /
- 31 -

- 32 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
Stap 2: Ga op ontdekking
Uit de inventarisatie komen de meest relevante papierproductgroepen
naar voren. Mogelijk zitten er her en der
al producten bij met een FSC label, en/of (deels) op basis
van gerecycleerde vezels. Vooraleer men de doelstellingen
tracht vast te leggen, is het goed om het landschap
en haar mogelijkheden te verkennen.
Verkenning per productgroep
Per productgroep kan u best even volgende zaken
doorlopen:
•
•
•
AAN HET WOORD
Hoe scoren de huidige aankopen? Wanneer het
papierproduct een FSC label draagt, en/of (deels) uit
recyclagevezels bestaat, zit men uiteraard al goed.
Vooral in productgroepen waar dit niet is, zijn de
volgende vragen van tel.
Kunnen de huidig gebruikte papierproducten
(papiertypes, producten, …) geleverd worden met
het FSC label en/of met gerecycleerde vezels? U kan
hiervoor informeren bij uw huidige leverancier (en
hem zo aansporen om ook met FSC aanbod te komen)
of op zoek gaan naar mogelijkheden bij andere
marktspelers. Het kan dus zeker verstandig zijn om
verder te kijken dan het lijstje vaste leveranciers dat u
meestal hanteert. Hou hierbij wel rekening met eventueel
nog lopende contracten en hun aanpassingsmogelijkheden.
Meer informatie over leveranciers en
de beschikbaarheid van FSC producten vind u verder
op deze pagina(s).
Wanneer u mogelijkheden identificeert met het FSC
Van Houtum Papier
Verantwoord hygiënisch papier
Kiezen voor verantwoord papiergebruik begint vaak bij kantoorpapier.
Indien men verder kijkt, zijn er echter nog talloze andere
‘papiertoepassingen’ die veelvuldig door onze handen gaan.
Zo gebruikt een gemiddelde Belg op jaarbasis 15 kg hygiënisch
papier, toch ook niet niks….
Het aanbod aan hygiënisch papier uit ‘verantwoorde
vezels’ zit dan ook duidelijk in de lift. “De toepassing
van reeds gebruikte papiervezels in de productie van
wegwerpproducten zoals WC-papier zou eigenlijk een
evidentie moeten zijn” zegt Henk Van Houtum van Van
Houtum Papier. “Verse vezels gebruiken zou zonde zijn,
zeker als u weet dat het gebruik van gerecycleerd papier
label, vul dit dan aan in uw overzicht. Mogelijk kan u
ook reeds informatie over eventuele prijsimplicaties
mee opnemen in uw overzicht, om zo de consequenties
van een andere aankoopbeslissing in kaart te
brengen. In de regel is FSC papier niet duurder, maar
check toch de kostprijs van de alternatieve producten.
Probeer ook het aantal leveranciers te beperken,
dit drukt de uiteindelijke kosten.
Vraag hulp en ondersteuning waar nodig
Organisaties en bedrijven die een overschakeling naar
FSC producten overwegen, doen er goed aan zich te
oriënteren op de mogelijkheden. Dit is niet altijd evident
en het kan best zijn dat u hiervoor enige hulp nodig
heeft. Kijk zeker ook naar wat andere ondernemingen of
organisaties in uw sector of omgeving doen. Durf hierbij
ook over de grenzen heen kijken, naar voorbeelden uit
landen waar FSC in een verder gevorderd stadium is. FSC
België kan veel informatie verschaffen op dit vlak.
Uiteraard kan FSC België u nog intenser helpen, niet enkel
met voorbeelden en suggesties, maar ook in uw exploratie
van de marktmogelijkheden. Onder meer bij de begeleiding
van verschillende convenantpartners en dankzij
haar dagelijkse werking heeft FSC België een goed zicht
op wat de markt te bieden heeft. Misschien is een FSC
convenant ook iets voor uw bedrijf of organisatie? Meer
info hierover in het hoofdstuk over de FSC convenanten.
De weg vooruit
Wanneer de exploratie is afgerond, heeft de trekker een
duidelijk zicht op de haalbaarheid van een overschakeling
naar FSC producten. Hij heeft de consequenties in
beeld gebracht en kan hiermee een voorstel doen aan het
management.
ook producttechnisch resulteert in een kwalitatief, hoogwaardig
product.”
Het Nederlandse Van Houtum Papier zet dan ook volop in
op de productie van tissueproducten, waaronder toiletpapier
en handdoekpapier uit 100 procent gerecycleerd
papier. “Onze Satino producten kunnen we hierdoor
voorzien van het ‘FSC Recycled label’ én het Europees
Ecolabel” vertelt Henk Van Houtum, “waarbij het Ecolabel
vooral aangeeft dat ook bij de productie rekening gehouden
wordt met milieu-inspanningen”.
Duurzaam ondernemen is voor Van Houtum Papier een
evidentie, en dit stopt zeker niet bij de verantwoorde
herkomst van de gebruikte papiervezels. Onder de merknaam
Satino Nature heeft de firma volledig biologisch
afbreekbaar tissuepapier in haar assortiment, hiervoor
kreeg Van Houtum Papier recent als eerste tissueprodu-
Beschikbaarheid
Het assortiment FSC producten is de afgelopen jaren
enorm uitgebreid. Het label heeft zo’n vlucht genomen
dat het inmiddels breed verkrijgbaar is. Vrijwel alle papiergroothandels,
meer dan 180 drukkers (cijfers september
2009) en meerdere papierproducenten zijn FSC gecertificeerd
en leveren FSC producten. Het overgrote deel van
alle denkbare papierproducten kunnen intussen dan ook
vlot met het FSC label worden gevonden. Vraag dan ook
gerust staaltjes aan van FSC papier bij uw leveranciers.
Op die manier kunnen de aankopers het FSC papier zelf
uitproberen, zowel voor kantoorgebruik als drukwerk.
Print- en kopieerpapier is intussen zeer vlot
te krijgen met het FSC label. Daarbij kan
u kiezen tussen een 100% gerecycleerde
variant (FSC Recycled) of voor een Mixed
Sources label.
Reeds heel wat boeken worden op FSC
gelabeld papier gedrukt. Zo bijvoorbeeld
de laatste editie van Harry Potter (wereldwijd!),
boeken van Pieter Aspe en vele
andere...
Op 20 januari 2009 werd Barack Obama
officieel ingehuldigd als nieuwe president
van de VS. De uitnodigingen van zijn
inauguratie werden massaal verstuurd op
FSC gelabeld papier. Een kopie hiervan kan
u vinden op onze website, onder nieuws.
cent ter wereld het Cradle to Cradle certificaat overhandigd.
De firma wil haar inspanningen voor het milieu dan
ook nog systematisch verder zetten. Mede dankzij de
inspanningen van Van Houtum Papier stijgt het aanbod
aan FSC gelabelde tissueproducten zienderogen op de
Belgische markt.
Van Houtum Papier brengt onder
de merknaam Satino toiletpapier
op de markt voorzien van een FSC
Recycled label.
Electrabel gebruikt voor al hun extern
drukwerk FSC gelabeld papier. Zelfs
voor hun billboard-campagne voor
groene energie werd gebruik gemaakt
van FSC papier.
Harper Collins, een grote uitgever
uit de UK, heeft onlangs een eerste
editie uitgebracht van ‘The Green
Bible’. Deze werd uitgebracht op
FSC gelabeld papier.
Reizen met de Eurostar kon al CO²
neutraal, vandaag kan het ook met FSC
label. Ook de treintickets bij de Nederlandse
en Duitse spoorwegen dragen
een FSC label.
Marks and Spencer is een belangrijke
retailer in Groot-Brittanië en kiest voor
zijn papier- en houtproducten stelselmatig
voor FSC.
- 33 -

- 34 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
AAN HET WOORD
Stap 3: Leg uw doelstellingen
vast
Eens er zicht is op het vertrekpunt en de mogelijkheden
van de markt, is de tijd gekomen om te beslissen welke
richting men wil uitgaan. Het is met andere woorden het
moment om de ambities en doelstellingen rond verantwoorde
papieraankopen en het gebruik van FSC papier
vast te leggen.
Stappenplan, meerjarenplan of FSC convenant
Het opstellen van heldere en concrete doelstellingen
verschaft duidelijkheid en een houvast in alle fasen die
volgen. Bovendien vergroten heldere afspraken de kans
op een succesvol resultaat. Werk uw FSC ambities daarom
zo concreet mogelijk uit in een relevant document, zoals
een stappenplan of – indien nodig – een meerjarenplan.
Indien u graag hulp en begeleiding krijgt hieromtrent,
overweeg dan om een FSC convenant af te sluiten (meer
info over het FSC convenant in stap 5). Essentieel is dat
de doelstellingen zo ondubbelzinnig mogelijk worden
geformuleerd en dat ze haalbaar en toetsbaar zijn. Zo
kan men concreet een omschakeling vastleggen tegen
een bepaalde datum, of voor alle nieuwe aankopen na
een bepaalde datum. Ook voor gefaseerde omschakelingen
is het goed om de doelstellingen vast te leggen,
bijvoorbeeld 50% nog dit jaar, 80% voor het einde van het
volgend jaar en 100% een jaar later.
Het ligt voor de hand te beginnen met de grotere
volumes (print- en kopieerpapier bijvoorbeeld) en met
de producten met veel uitstraling, bijvoorbeeld bedrijfsbrochures
en jaarverslagen. Door voor deze producten te
KBC
Verantwoorde papier(groot)verbruiker
Geert Cromphout (rechts) heeft met zijn collega’s Wilfried Vrebos
en Gerard De Vadder oude rollen papier nieuw leven ingeblazen
door ze te gebruiken voor de productie van KBC-blocknotes.
KBC sloot een FSC convenant af met FSC België in 2007,
en was daarbij een van de eerste grote spelers in België
die zich engageerde voor verantwoord hout- en papiergebruik.
In totaal gebruikt KBC jaarlijks meer dan 3000 ton papier,
waarvan het grootste deel handelsdrukwerk en blanco
print- en kopieerpapier. “KBC wou als grote papierverbruiker
haar verantwoordelijkheid opnemen” getuigt Geert
kiezen voor FSC papier en/of gerecycleerd papier wordt
de duurzame ingesteldheid van uw organisatie gecommuniceerd.
Realistische doelstellingen
Het is belangrijk realistische streefdoelen op te stellen,
en dit per papierproduct of –type. Doelstellingen worden
liefst in overleg met de betrokken personen en/of afdelingen
vastgelegd, rekening houdend met de marktmogelijkheden.
Kort door de bocht wordt er gekozen tussen
twee mogelijkheden: een onmiddellijke of gefaseerde
overschakeling. Wanneer blijkt dat een verandering in het
aankoopbeleid vlot te realiseren is en zonder noemenswaardige
meerkost, dan is een omschakeling op korte
termijn (m.a.w. een onmiddellijke overschakeling) zeker
mogelijk. Anderzijds, indien er argumenten zijn die aangeven
dat een omschakeling meer inspanning vergt in de
organisatie of bij de leveranciers, dan kan een gefaseerde
overschakeling overwogen worden. In het laatste geval is
het opstellen van een geleidelijk groeipad en tussentijdse
doelstellingen zeker aan te raden. Het helpt de overgang
stap voor stap te bekijken, en biedt leveranciers ook de
kans om zich geleidelijk aan voor te bereiden.
Wie papier zegt, zegt hout
Indien u kiest voor FSC gelabeld papier, is het logisch om
een gelijkaardig beleid door te trekken bij de aankoop
van hout of houten producten. Waarom voor het kantoormeubilair
niet kiezen voor hout uit FSC gecertificeerde
bossen? Waarom geen relatiegeschenk uit FSC hout, zoals
schrijfgerief of een decoratief stuk? En uiteraard kan bij
bouwprojecten of renovaties resoluut voor FSC gelabelde
houtproducten gekozen worden. Voor meer informatie,
wordt verwezen naar de gids ‘Bouwen met FSC hout’.
Cromphout, Directeur Facilitaire dienstverlening KBC.
“Maar gezien de grote volumes waarvan sprake, ging een
overstap op milieuvriendelijk papier niet van vandaag
op morgen”. Bovendien wou men eerst en vooral ook het
papierverbruik per werknemer kritisch bekijken, om na te
gaan waar dit kon verminderd worden.
Zo worden grote printopdrachten steeds gescreend op
hun noodzaak, multifunctionele printers geïnstalleerd
voor automatisch dubbelzijdig printen en intern wordt
er blijvend gesensibiliseerd om het papierverbruik te
beperken.
Voor de diverse toepassingen van papier binnen de
KBC Groep was een omschakeling vrij eenvoudig en op
korte termijn realiseerbaar” vertelt Geert Cromphout,
“ook omdat de beslissing hierin volledig ‘in huis’ lag. Voor
Link het papierbeleid aan andere (milieu)
doelstellingen
Eventueel kan de ambitie om FSC gecertificeerde papierproducten
toe te passen gekoppeld worden aan andere
algemene (milieu)doelstellingen. Vaak zijn er andere
doelstellingen of raakvlakken binnen de organisatie,
waaraan het gebruik van FSC gelabeld papier gekoppeld
kan worden, zoals bijvoorbeeld doelstellingen rond een
‘groen aankoopbeleid’ of initiatieven rond maatschappelijk
verantwoord ondernemen. Het toepassen van
FSC producten of het stimuleren hiervan, is een logische
nadere invulling van dit beleid. Zorg dus voor een goede
integratie tussen de verschillende beleidsvelden en
afdelingen van het bedrijf of organisatie.
Spread the word
Eens de beslissing is gevallen, is het belangrijk het draagvlak
voor FSC binnen het bedrijf of de organisatie verder
uit te bouwen. Communicatie en informatie zijn hierbij
sleutelbegrippen. Breng de werknemers van de betrokken
diensten op de hoogte over de omschakeling, het
hoe en waarom én belang van het FSC label. Informeer
en enthousiasmeer op zo veel mogelijk niveaus, zeker
onder diegenen die de uitvoering van het beleid gestalte
moeten geven. Met enthousiasme zal het overschakelingsproces
enkel nog vlotter verlopen. Organiseer een
infovergadering of verschaf gegevens via de verschillende
communicatiekanalen (intern infoblad, email, posters aan
de ingang of kopieermachine…). Uiteraard kan ook deze
gids helpen om de betrokken afdelingen te enthousiasmeren.
andere zaken, bijvoorbeeld onze specifiekere papiersoorten
en ons extern geproduceerd drukwerk hebben we
ietwat meer tijd nodig om over te gaan naar FSC papier,
we gunnen onze leveranciers de tijd om zich met ons
mee aan te passen”. De omschakeling binnen KBC werd
in een 3-jarenplan gegoten, met concrete streefdata per
productgroep. Dankzij de opmars van het FSC label in
de Belgische papiersector ging het echter vaak vlotter
dan verwacht. Ondertussen gebruikt KBC voor ongeveer
90% verantwoord papier, zijnde gerecycleerd en/of FSC
gelabeld papier.”
Nadat u een inventarisatie heeft gemaakt van het
verbruikte papier en bekeken heeft wat de markt u kan
bieden, is het tijd om uw doelstellingen vast te leggen.
Stel daarvoor een (eenvoudig) plan van aanpak op, begin
daarbij bij de papierproducten die in grote volumes
worden verbruikt.
- 35 -

- 36 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
AAN HET WOORD
De Post
FSC argumenten: waarom kiezen voor FSC?
Ambitie op vlak van verantwoord papiergebruik.
“Jaarlijks behandelen wij als postbedrijf meer dan 3,5
miljard brieven en omslagen en verbruiken we 2800
ton papier voor interne doeleinden” vertelt Baudouin
Meunier (lid van het directiecomité), “Als milieubewuste
onderneming willen we op vlak van papiergebruik een
voorbeeldfunctie opnemen”.
“Na een inventarisatie van ons papierverbruik, hebben
we intern gekeken waar we op vlak van onze papieraankopen
konden verbeteren, en op welke termijn een
eventuele omschakeling haalbaar is” getuigt Baudouin
Meunier. In maart 2009 engageerde De Post zich om voor
MVO beleid: overstappen op FSC gecertificeerd papier is een concrete en betrekkelijk eenvoudig uit te voeren maatregel om het
MVO-beleid van uw onderneming of organisatie gestalte te geven. Door gebruik van het FSC logo op drukwerk wordt deze stap
onder de aandacht gebracht van medewerkers, contacten en klanten.
Belanghebbenden: verschillende bedrijven en organisaties die in deze gids aan het woord komen benadrukken het belang dat
hun klanten of hun achterban stellen aan de overstap op FSC papier. Consumenten worden steeds bewuster en verlangen dat
bedrijven, organisaties of hun (lokale) overheden meegaan in het MVO verhaal.
FSC is een sterk merk: FSC wordt gesteund door zowel milieugroeperingen zoals het WWF en Greenpeace, sociale organisaties
alsook economische spelers. Deze brede steun geeft het FSC label haar geloofwaardigheid en maakt het uniek. Door het FSC label
in uw organisatie te integreren, en al zeker op uw externe communicatie, toont u aan dat ook uw organisatie zich engageert voor
beter bosbeheer.
Eenvoudig: invoering van FSC producten is betrekkelijk eenvoudig. Op het moment dat de juiste afspraken zijn gemaakt met
leveranciers en drukkers heeft een organisatie er bijna geen omkijken meer naar.
Betrouwbaar: uit onafhankelijk onderzoek is gebleken dat FSC het enige boscertificeringsprogramma is dat objectieve en
meetbare eisen stelt aan de bosbeheerders en producenten, deze ook nauwgezet controleert én de nodige garanties biedt op het
terrein, in het bos. Hierdoor wordt FSC als enige gesteund door het internationale bedrijfsleven en alle grote milieuorganisaties
zoals Greenpeace en Wereld Natuur Fonds.
Prijs: FSC papier is niet of hoogstens beperkt duurder dan niet-gecertificeerd papier. Belangrijk is dat een eventuele meerprijs
vaak een gevolg is van investeringen in het bosbeheer. Bijkomend kan men door spaarzamer om te springen met papier ook de
totale kostprijs drukken. En tot slot zien ook meer en meer organisaties en bedrijven een meerwaarde in het FSC label op hun
communicatie.
Kwaliteit/ uitstraling: FSC papier heeft dezelfde technische eigenschappen als niet-gecertificeerd papier. FSC papier onderscheidt
zich door de betrouwbare en herleidbare herkomst van de grondstoffen. Deze gids is gedrukt op FSC papier, zo kunt u zelf
zien dat het met de kwaliteit van papier met het FSC keurmerk wel goed zit!
Toekomst: Een keuze voor FSC betekent een bijdrage aan behoud en verantwoord beheer van bossen. En dat is van levensbelang.
Kiezen voor FSC betekent daarom kiezen voor een leefbare toekomst voor deze en volgende generaties.
uiterlijk eind 2009 voor al haar eigen papierbehoeften
gebruik te maken van verantwoord papier, zijnde ofwel
gerecycleerd papier of papier uit duurzaam beheerde
bossen, zoals FSC. Slechts in uitzonderlijke gevallen en
indien strikt nodig om technische redenen, zal van deze
stelregel nog kunnen afgeweken worden.
“Er werd gekozen voor een relatief snelle omschakeling,
aangezien al vlug bleek dat het beschikbare aanbod aan
FSC gelabeld en/of gerecycleerd papier zeker voorhanden
was” zegt Baudouin Meunier, “Enkel voor welbepaalde
specifieke papiersoorten is misschien meer tijd nodig, al
maken we ook hier zeer concrete vorderingen. Bijvoorbeeld
worden vandaag al alle zegels gedrukt op FSC
papier”.
“Onze inspanningen rond verantwoord papiergebruik
staan echter niet op zich” getuigt Baudouin Meunier, “ze
kaderen in een bredere set van maatregelen in het milieubeleid
van De Post, waarbij ondermeer ook veel aandacht
gaat naar het reduceren van ons energieverbruik en onze
CO2-uitstoot. Op deze manier draagt De Post ook bij tot
de verwezenlijking van de grote Kyoto-objectieven”
Waalse Overheid kiest voor verantwoorde papieraankopen
Midden 2009 trad een omzendbrief van de Waalse Regering, rond de aankoop van milieuvriendelijk kopieerpapier
en/of drukpapier in werking. De omzendbrief omschrijft ‘milieuvriendelijk papier’ als papier dat enerzijds vervaardigd
werd zonder (al te veel) een beroep te doen op milieuschadelijke stoffen bij de productie van pulp en papier. Anderzijds
speelt de herkomst van de vezels een belangrijke rol.
In deze omzendbrief krijgt het FSC label, voor papierproducten uit verantwoord beheerde bossen een cruciale plaats,
naast onder meer – en uiteraard - ook de uitgesproken voorkeur voor gerecycleerde vezels. Zo krijgen ook papierproducten
met het ‘FSC Recycled’ label een belangrijke plaats in het aankoopbeleid.
De omzendbrief is van toepassing op de Waalse administraties, maar ook de instellingen die van het Waalse Gewest
afhangen, de provincies en de gemeenten, hun instellingen en de verenigingen opgericht door één of meerdere
bovenbedoelde aanbestedende overheden worden uitgenodigd het beleid te volgen. De beoogde papierproducten
omvatten alle papier dat gebruikt wordt in printers, fotokopieertoestellen, faxapparaten... daarbij inbegrepen papier
met briefhoofden, verkocht als bladen of in rollen met een gramgewicht lager dan of gelijk aan 170 g/m, met uitsluiting
van de formulieren en ander voorgedrukte documenten, speciaal papier (autokopiërend papier, etiketten...) en
afgewerkte producten zoals blokken bladen, schriften, kalenders of agenda’s.
Steeds meer kleine en grote bedrijven of organisaties
kiezen voor het FSC label. Kiezen voor FSC gelabeld papier
is eenvoudig, betrouwbaar, heeft uitstraling en is een
perfecte manier om uw MVO doelstellingen in de praktijk
om te zetten. Of het nu gaat om 10 riemen of 3000 ton per
jaar: FSC papier, dat moet je gewoon doen!
- 37 -

- 38 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
AAN HET WOORD
Stap 4: Van woorden
naar daden
In deze fase worden de doelstellingen omgezet in daden.
Ook in deze fase is een belangrijke rol weggelegd voor de
trekker of het aanspreekpunt binnen uw organisatie. Hij
of zij staat hier in voor de goede opvolging in de praktijk.
Neem uw vereisten op in het bestek of aankooporder
Belangrijk is om de eisen rond verantwoord papier op te
nemen in uw bestek, aankooporder of offerteaanvraag.
Kiest u voor FSC gelabeld papier, neem dit dan duidelijk
op, en benadruk ook dat uw leveranciers (papiergroothandels,
drukkerijen…) zelf in het bezit moeten zijn van
een geldig FSC Chain of Custody certificaat. Zonder zo
een certificaat kunnen ze immers niet garanderen dat ze
papier met de FSC claim verkopen. Heeft uw leverancier
of drukker nog geen FSC certificaat, wijs hier dan extra op,
en geef hem zo nodig de tijd om zich in regel te stellen.
Durf opportunistisch te zijn tijdens het overschakelingsproces.
Contractvernieuwing blijkt meestal een goed moment
om met leveranciers te praten over FSC. Bij nieuwe
contracten is er concurrentie, en dan is de bereidheid van
leveranciers om aan nieuwe eisen te voldoen, groter.
Laat u niet ompraten
Niet zelden zullen sommige leveranciers trachten u op
andere gedachten te brengen, door te schermen met
argumenten van diverse slag. Probeer deze te kaderen en
te toetsen aan de waarheid. In geval van onduidelijkheid
Maxeda
Van ambitie naar praktijk.
Maxeda is met tien winkelketens actief in twaalf landen,
waaronder België en Nederland. In België behoren onder
andere de doe-het-zelfketens Brico en Brico Plan-It tot
de groep. In 2008 heeft Maxeda een duurzaamheidsprogramma
ontwikkeld. Onderdeel daarvan is onder andere
een project om het gebruik van papier en verpakkingen
terug te dringen. Hierbij werd onder andere besloten dat
alle papier voor de huis-aan-huisbrochures van de groep
FSC gecertificeerd moest worden. Met zo’n 40.000 ton
papier per jaar, goed voor 800 miljoen folders en brochures,
een zeer ambitieuze doelstelling. Voor 2009 slaagde
Maxeda er al in om 87,5% van het totale volume papier
of twijfel, kan u steeds contact op nemen met FSC België.
Controle
Eens de aanbestedingen zijn afgerond en de contracten
afgesloten is het grootste werk achter de rug. Het blijft
echter wel belangrijk de aankopen op te volgen en
leveringen en facturen te controleren.
Heeft uw leverancier geen FSC CoC certificaat?
Heeft uw eigen leverancier geen certificaat? Spoor hem
dan aan om zelf een bedrijfseigen FSC CoC certificaat te
behalen. Dit kan (voor bedrijven tot 15 werknemers) al
voor minder dan 400€ per jaar. Zet desnoods druk op de
ketel door uw leverancier een tijdlimiet te geven waarin
hij zijn FSC certificering moet afronden. Verder is het verstandig
verder te kijken dan het lijstje vaste leveranciers
dat meestal gehanteerd wordt. Op de online FSC leveranciersgids
doet u vast inspiratie op (www.ikzoekfsc.be).
Hou ook de FSC website in het oog, of schrijf u in voor de
FSC nieuwsbrief. Zo blijft u op de hoogte van het groeiende
assortiment aan FSC producten.
met FSC label aan te kopen, waarbij ook de betrokken
drukkerijen hun FSC Chain of Custody certificaat behaalden
waar nodig.
Stefan Hijstee, binnen de groep verantwoordelijk voor
de inkoop van papier, vertelt hoe dit huzarenstuk tot een
goed einde gebracht werd: “Belangrijk in de succesvolle
switch naar FSC papier was het engagement van de
directie van Maxeda en van haar winkelformules, zowel
in tijd als middelen. Gezien het grote volume was het niet
echt evident, maar hebben we toch doorgezet. Een folder
kan immers niet de ene week FSC gecertificeerd zijn, en
de week daarop weer niet. Onze ervaring leerde ons dat
de meeste papierleveranciers FSC gecertificeerd papier
kunnen leveren en ook in voldoende grote volumes.
Soms betekende dit een wijziging van de papiersoort,
Waar moet ik als aankoper op letten?
soms van de leverancier.”
En hoe zit het met de prijs voor FSC papier? Stefan
Hijstee: “Sommige producenten vragen in eerste instantie
een toeslag, en voor vele bedrijven kan dit een belangrijk
obstakel zijn bij de overschakeling op FSC papier. Door
een goede organisatie van inkoop en productie kan
de overstap op FSC papier budgetneutraal of bijna
budgetneutraal verlopen. Een kostenstijging moet je
zien te compenseren door een verlaging van het verbruik
door de productie efficiënter te plannen. In ons geval
werken wij nu met drukkers die een lager papierverbruik
hebben. Daarmee realiseren we twee doelstellingen: én
het verduurzamen van het papierverbruik door over te
schakelen op FSC papier én het verlagen van het papierverbruik.”
1. Elk bedrijf dat eigenaar wordt van producten met een FSC label en deze –eventueel na verwerking- weer wil verkopen met het
FSC keurmerk, moet FSC gecertificeerd zijn. Ook drukkers moeten gecertificeerd zijn als ze het FSC logo op hun drukwerk willen
drukken. Kies dus enkel voor FSC gecertificeerde drukkers (uit de online leveranciersgids op www.ikzoekfsc.be) als u zeker wil zijn
dat u FSC drukwerk aankoopt.
2. FSC producten worden niet steeds fysiek gelabeld (vellen kantoorpapier bijvoorbeeld.) Daarom de gouden raad: werk enkel
met FSC gecertificeerde bedrijven. Enkel FSC gecertificeerde bedrijven worden gecontroleerd en enkel zij kunnen u garanderen
dat het om FSC producten gaat. Bedrijven die zelf geen FSC CoC code bezitten, kunnen met andere woorden geen enkele garantie
geven dat een bepaald product een FSC claim draagt.
3. Vraag bij twijfel over het al dan niet gecertificeerd zijn, naar de bedrijfseigen FSC code van uw leverancier en controleer hem
op www.fsc-info.org. Deze up to date website van FSC international vermeldt de geldigheid van alle FSC certificaten wereldwijd.
Belgische certificaten kan u ook opzoeken op de online leveranciersgids van FSC België via www.ikzoekfsc.be. Kies dan voor de
optie zoeken via code.
4. Een FSC gecertificeerd bedrijf levert doorgaans niet uitsluitend FSC papierproducten. Let daarop bij uw keuze en vraag
expliciet om FSC en controleer de factuur.
5. De factuur vormt steeds het bewijsstuk bij FSC aankopen. Controleer deze dus ook grondig op de juiste administratieve
gegevens. Ten eerste moet de factuur steeds de bedrijfseigen FSC Chain of Custody code vermelden. Deze is van de vorm
AB-COC-12345. Bovendien moet de factuur ook duidelijk aangegeven welke producten FSC gelabeld zijn en welke niet (zie
voorbeeldfactuur op de volgende pagina). Inclusief een duidelijke FSC omschrijving uit een van volgende categorieën: FSC Pure,
FSC Mixed (credit of %), FSC Recycled (credit of %). Meer info over deze soorten FSC producten en logo’s op pagina 25.
6. Af en toe worden producten geleverd door een niet-gecertificeerd bedrijf en dus zonder een geldige FSC factuur. Wanneer
de klant vragen stelt naar het FSC certificaat wordt dan soms een kopie van het FSC certificaat van de leverancier van het nietgecertificeerd
bedrijf aangeleverd. Deze praktijken zijn in strijd met de Chain of Custody van FSC, de controleketen is onderbroken
en de klant heeft bijgevolg geen enkele garantie dat zijn producten effectief FSC gecertificeerd zijn. Merkt u dergelijke vormen van
misbruik op, of twijfelt u, neem dan zeker contact op met FSC België.
- 39 -

- 40 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
Voorbeeld correcte FSC Factuur
1. Een correcte FSC factuur moet steeds de bedrijfseigen FSC Chain of Custody code van de leverancier vermelden, van de vorm
ABC-COC-12345. Deze wordt al dan niet vergezeld van het FSC boompjeslogo.
2. Een correcte FSC factuur moet duidelijk aangeven welke producten FSC gelabeld zijn en welke niet.
3. Een correcte FSC factuur vermeldt de juiste claim bij de FSC producten: FSC Pure, FSC Mixed (credit of %) of FSC Recycled (credit
of %)
BVBA Printgoed
Losweg 256
1234 Brussel
02/123.45.67
BTW 123.456.789 The mark of responsible forestry
Betreft: Uitvoeren van drukwerk
Factuur 111/094576, 25/08/09
Referentie: mail 27/01/09
Aard: Brochure A5, 8 blz.
Papier: Satimat Green 115 gr/m², FSC Mixed Credit Material
Prepress: Certified pdf
Volume: 8 blz. selfcovering
Druk: recto/verso quadri
Afwerken: vouwen, verzamelen, nieten
Leveren: franco 1 adres in Leuven
Oplage: 10.000 exemplaren
Prijs: 1020 € exl. BTW
FSC gecertificeerd product ABC-COC-123456
Klantnummer: 15053458
Vervaldatum: 05-03-09
ABC-COC-123456
Only the products identified as
such on this
invoice are FSC certified
Totaal: 1020 €
WWF ondersteunt FSC
Verantwoord Kappen
Let op het FSC label en help mee de bossen te behouden voor mens en natuur.
Wat kunt u doen? Als u hout- of papierproducten koopt,kies dan voor het
FSC label. FSC controleert bossen wereldwijd en geeft u de zekerheid:
dit product is gemaakt van hout uit een verantwoord beheerd bos.
Meer informatie: www.fsc.be
- 41 -

- 42 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
AAN HET WOORD
Stap 5: Communiceer
U mag terecht trots zijn op de doelstellingen en overschakeling
die uw organisatie of bedrijf vooropstelt of
verwezenlijkt heeft. Door te kiezen voor FSC gelabelde
papierproducten ondersteunt u duurzaam bosbeheer en
maakt u het verschil voor alles en iedereen die van het
bos afhankelijk is. Durf deze keuze voor duurzaamheid te
communiceren en maak met FSC een statement.
Communiceer over uw keuze voor FSC
Zowel binnen de organisatie als naar externe relaties is
het opportuun de doelstellingen en verwezenlijkingen
rond FSC te communiceren. Uw organisatie geeft hiermee
aan dat ze het toepassen van FSC producten belangrijk
vindt en onderstreept op die manier het belang binnen
de eigen organisatie. Ook naar externe relaties toe opent
het de ‘FSC dialoog’ en geeft het uw organisatie een
duurzaam cachet. Verder kunnen betrokken partijen anticiperen
op uw gestelde doelstellingen. Zo kunnen deze
partijen zich voorbereiden op toekomstige opdrachten
met FSC eisen en indien nodig hun certificeringsproces
op gang brengen.
Maak de keuze voor verantwoord papier ook duidelijk
aan de buitenwereld door te kiezen voor het FSC logo
op het drukwerk van uw organisatie. Uw keuze voor FSC
moet natuurlijk niet op alle papier en drukwerk staan.
Maar doet u dit wel, dan draagt u daarmee bij aan de
naamsbekendheid van FSC en profileert u zichzelf als
een duurzame organisatie. Uw FSC project wordt op die
manier een goed visitekaartje op vlak van uw inspanningen
rond maatschappelijk verantwoord ondernemen.
En bovendien: goed voorbeeld doet volgen!
Colruyt
25.000 km FSC papier
Voor de Groep Colruyt is duurzaam ondernemen een
bewuste keuze, waarbij verantwoord papiergebruik reeds
lang de nodige aandacht krijgt. “Via Druco, de drukkerij
van de groep, werkt men al langer rond verantwoord
papiergebruik binnen de organisatie. Zo drukken we al
onze reclamefolders, brochures en brieven sinds 1991 op
gerecycleerd papier” getuigt Mieke Vercaeren (adviseur
public affairs Groep Colruyt). “De Colruyt Groep geeft
voorrang aan kringlooppapier. Maar wanneer we een
hoge drukkwaliteit willen, bv. voor de kook- of wijnboeken,
kiezen we voor FSC papier.”
Toen het FSC label binnen de Belgische papiersector de
Deel uw ervaring
Koppel uw ervaringen – zowel positieve als negatieve - zo
veel mogelijk terug naar FSC België, waardoor u en
anderen nog beter ondersteund kunnen worden in de
toekomst.
Voorbeeld: Luxemburg cultuurhoofdstad
In 2007 werd de stad Luxemburg
door de Europese Ministerraad
verkozen tot ‘Europese hoofdstad
van de cultuur’. Voor dit evenement
werd de volledige communicatie
geprint op FSC papier, een
tot dan toe ongezien initiatief in
Europa. Al het officiële drukwerk
zoals de affiches, het programma,
catalogi, concertprogramma’s… droegen het FSC logo. Het
totale volume werd geschat op zo’n 300 ton FSC gecertificeerd
papier.
kop opstak, was Druco ook bij de eerste drukkerijen die
een FSC Chain of Custody certificaat behaalde, waardoor
men zowel voor het eigen drukwerk als voor externe
klanten op FSC papier kon drukken.
De groep verkoopt reeds langer FSC gelabelde producten
zoals tuinmeubelen, schommels, zandbakken, parasols,
keukengerief enzovoort. “We willen het FSC label ook
verder bekend maken, door zelf het goede voorbeeld te
geven” zegt Mieke Vercaeren. “Zo is de nieuwe Collishop
cataloog voor de eerste maal gedrukt op FSC papier.
Sinds kort worden ook alle kasticketten bij de Groep
Colruyt (Colruyt België en Luxemburg, Okay, Dreamland,
Bio-planet en Spar Le Roeulx) gedrukt op FSC gelabeld
papier. Natuurlijk zijn er hier en daar nog oude kasticketten
uit de reservestock in omloop. Die gebruiken we
logischerwijze eerst op.
Voorbeeld: Stad Gent
De Stad Gent was de eerste
lokale overheid in België die
midden 2008 een FSC convenant
afsloot met FSC België. Sinds
1999 gebruiken de verschillende
stadsdiensten reeds FSC gelabeld
hout waar mogelijk, en dit in
kader van de samenwerkingsovereenkomst met de Vlaamse
Overheid. Ondertussen gaat de Stad Gent eigenlijk al verder dan
wat de samenwerkingsovereenkomst voorschrijft. Zo geeft de
stad bijvoorbeeld een subsidie aan haar inwoners die FSC hout
verwerken in hun particuliere woning, en doet de stad inspanningen
op vlak van verantwoord papiergebruik, waaronder het
gebruik van FSC gelabeld papier.
“Bij de lancering van ons subsidiereglement voor het gebruik
van duurzaam geëxploiteerd FSC hout bij onze inwoners,
lanceerden we een informatieve folder”, getuigt Diny Driessens
(duurzaamheidsambtenaar van Stad Gent) “waarbij we uiteraard
ook kozen voor een FSC gecertificeerde drukkerij en FSC
gelabeld papier voor de productie”. Op vlak van papieraankopen
deed de Stad Gent ook al langer inspanningen rond de vermindering
van het papiergebruik en het gebruik van gerecycleerd
papier. “We kiezen nu steeds voor verantwoord papier – gerecycleerd
en/of met het FSC label – en overwegen zelfs om een FSC
Chain of Custody certificaat aan te vragen voor onze stadsdrukkerij”
vertelt Diny Driessens. “Zo kunnen we in de toekomst ook
het drukwerk dat we intern op FSC papier realiseren voorzien
van een FSC label”.
Qua volume verbruikt de groep tussen de 110 en 120 miljoen
A5-kasticketten op jaarbasis. Achter mekaar gelegd
is dat een afstand van +- 25.000 km, zeker de moeite dus
om dat papier duurzaam aan te kopen. Door het FSC label
ook zichtbaar op te nemen op de achterkant van onze
kastickets, willen we ook de klanten verder informeren
over het belang van duurzaam bosbeheer”, besluit Mieke
Vercaeren.
Off product logogebruik
De naam van de Forest Stewardship Counsil, de FSC initialen
en het bijhorende boompjeslogo zijn beschermde
FSC trademarks. Het logo heeft copyright en trademark
bescherming. In de regel mogen enkel FSC gecertificeerde
bedrijven het FSC logo gebruiken in hun interne en
externe communicatie. We spreken dan over off-product
logogebruik en de regels verschillen met het on-product
logo (beschreven op pagina 25).
Organisaties die willen communiceren over hun FSC
doelstellingen en verwezenlijkingen, en hiervoor het
boompjeslogo willen gebruiken, moeten toestemming
vragen aan FSC België per email aan info@fsc.be (meer
adresgegevens in de colofon). De juiste digitale bestanden
kunnen dan aangeleverd worden. Zo kan u ten volle
communiceren over uw FSC realisaties.
Hiernaast kan u een voorbeeld vinden
van een FSC off-product logo. Dit
logo zegt niets meer over het product
waarop het staat, maar wordt vooral
gebruikt voor promotionele doeleinden.
- 43 -

- 44 -
PAPIER? PROBLEMEN? OPLOSSINGEN LABELS STAPPENPLAN CHECKLIST
Checklist
Stap 1: Begin bij het begin: inventariseer
Inventariseer het papierverbruik binnen de eigen organisatie in detail
Creëer draagvlak binnen de organisatie door informatie en communicatie
Maak een enthousiast werknemer ‘trekker’ of projectleider
Stap 2: Ga op ontdekking
Wat biedt de markt aan mogelijkheden?
Ga na wat de consequenties van een overschakeling zijn voor kosten en beschikbaarheid van FSC producten
Oriënteer ruim en ga eventueel de ervaringen van anderen na
Vraag hulp waar nodig aan FSC België
Stap 3: Leg uw doelstelling vast
Leg de doelstellingen vast op papier
Maak ze ondubbelzinnig, reëel en haalbaar
Maak de afweging: onmiddellijke of gefaseerde invoering (eventueel per toepassing)
Denk ook ruimer en kijk naar minder opvallende papiertoepassingen
Zorg voor een integratie met andere beleidsdoelstellingen op vlak van MVO- en milieubeleid
Overweeg het ondertekenen van de FSC Convenant
Stap 4: Van woorden naar daden, de praktijk
Geef de projectleider voldoende armslag in de vorm van tijd en middelen
Werk enkel met FSC gecertificeerde leveranciers en drukkers
Onderstreep uw eis om met FSC producten te werken
Maak gebruik van hulpmiddelen en door FSC België geboden informatie
Controleer de factuur om zeker te zijn dat FSC producten geleverd zijn
Houd de rug recht: laat de FSC ambities niet sneuvelen
Stap 5: Communiceer
Zorg voor goede communicatie over de FSC ambities binnen en buiten uw organisatie
Grijp gelegenheden aan voor externe communicatie
Laat het FSC logo aanbrengen op uw drukwerk, brochures, enz.
Koppel ervaringen terug naar FSC België
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
Verantwoord bosbeheer begint
bij een verantwoorde keuze...
Of je nu een drukker bent op zoek naar een milieuvriendelijke kwaliteit, of een bedrijf dat A4 papier wil
met een FSC keurmerk; bij Epacar bieden wij tal van kwaliteiten, formaten en gramgewichten die van uw
verantwoorde papierkeuze een fluitje van een cent maken.
all in one
TM
Pure white Oset
Duffelsesteenweg 160
B-2550 Kontich
T +32 (0)3 450 75 00
F +32 (0)3 450 75 01
www.epacar.be
mail@epacar.be
Greentop
Mizar
Premium
Responsible Forest
Management
©1996 FSC
recycled+
AllBusiness
AllDay
TM
50:50
Flora
TM
printing
75
- 45 -

De FSC Convenant
Extra ondersteuning in uw FSC engagement
Uw bedrijf, organisatie of bestuur wil een duidelijke keuze maken voor verantwoord hout- en
papiergebruik ? Via het ‘FSC convenantsysteem’ kan u vorm geven aan uw engagement én
Voor wie?
u in de praktijk laten ondersteunen. Hiermee geeft ook uw bedrijf, organisatie of bestuur een
Elk bedrijf, organisatie of overheid kan een FSC convenant afsluiten met FSC België.
duidelijk signaal vóór meer verantwoord beheerde bossen wereldwijd! Volg het voorbeeld
van tal van andere bedrijven, organisaties en overheden en kies voor hout- en papierpro-
Voor welke producten?
- 46 -
ducten uit verantwoord bosbeheer.
Een FSC convenant kan worden afgesloten voor alle papier- en houtproducten. Meestal wordt er gekozen voor een
convenant dat beide productgroepen insluit, wanneer dit niet relevant is voor een bepaalde organisatie kan steeds
voor een enkel convenant per productgroep worden gekozen.
- 47 -
De reden op de achtergrond
gecontroleerd op basis van strenge sociale, ecologische
en economische eisen. Door steeds voor producten met
Welk engagement?
Jaarlijks verdwijnt meer dan 13 miljoen hectare bos, gro- dit FSC label te kiezen, kan men bijdragen in het behoud
tendeels in de tropen. Ook in gematigde en boreale stre- en het verantwoorde beheer van de bossen wereldwijd.
Door een FSC convenant te ondertekenen streeft een organisatie ernaar zijn verantwoord papier- en houtgebruik
ken staan bossen echter vaak onder grote druk. Dit terwijl
te maximaliseren. Uiteraard wordt hierbij rekening gehouden met de economische realiteit en haalbaarheid.
bossen van levensbelang zijn. Niet enkel voor vele dieren
en planten is het bos onmisbaar, ook voor vele mensen.
Ook dankzij uw engagement
Belangrijk hierbij is dat er vooruitgang wordt geboekt doorheen de tijd, op een realistische en significante manier.
Zo is naar schatting 90% van de 1.2 miljard mensen die in Door het ondertekenen van dit convenant engageert
Een convenant op maat!
extreme armoede leven op een of andere manier direct of men zich tot een verantwoord gebruik van hout- en
indirect afhankelijk van bossen. Slecht of onverantwoord papierproducten. Organisaties, instellingen en bedrijven
Geen twee bedrijven of instellingen zijn dezelfde. Daarom wordt een FSC convenant ook steeds op maat van het
bosbeheer is in vele gevallen een belangrijke oorzaak.
kunnen op deze manier mee helpen streven naar een
bedrijf, organisatie of overheid opgesteld. Elke partner heeft zijn eigen kenmerken en mogelijkheden en het is
Bovendien draagt onverantwoord bosbeheer bijna voor meer duurzame samenleving, waarin mens en milieu
belangrijk hiermee rekening te houden.
een kwart bij aan de emissie van broeikasgassen.
met elkaar in evenwicht zijn. Het convenant kan voor
ondertekenaars een praktisch middel zijn om de eigen
Concreet
.De oplossing
doelstelling, bijvoorbeeld in het kader van Maatschappelijk
Verantwoord Ondernemen, in de praktijk om te zetten.
Indien u interesse heeft in een FSC convenant, of graag wat extra informatie wenst, kan u steeds contact opnemen
met FSC België. We zullen u dan zo snel mogelijk verder informeren. Bij een eerste gesprek worden de mogelijkheden
van een FSC convenant dan op een rijtje gezet.
Het kan echter anders, namelijk door gebruik te maken
van hout- en papierproducten afkomstig uit verantwoord
bosbeheer. Er is immers niets fout met het gebruik
van hout en papier, want het gaat om een natuurlijke,
perfect hernieuwbare grondstof. Voorwaarde is wel
dat het afkomstig is uit verantwoord bosbeheer of een
geloofwaardig recyclagelabel draagt. Het label van de
Forest Stewardship Council kan deze garantie geven: het
FSC label biedt de zekerheid dat het hout of het hiervan
afgeleide product afkomstig is uit verantwoord bosbeheer.
Onder het FSC systeem wordt het bosbeheer strikt
In een convenant legt men vast welke doelen men stelt
ten aanzien van het toepassen van FSC hout en verantwoord
papiergebruik in de organisatie, en dit binnen
een bepaald tijdskader. Het convenant is ambitieus maar
ook realistisch, en wil vooral een duidelijk signaal geven
aan de hout- en papiermarkt: vraag creëert aanbod, en
dus is het convenant een stimulans voor meer duurzaam
beheerde bossen.
FSC Convenanten worden over de hele wereld afgesloten en willen bedrijven, organisaties en instellingen ertoe
aanzetten een meer verantwoord aankoopbeleid te voeren op vlak van hout-en papierproducten. Door deze FSC
convenanten kunnen we aan bosbeheerders overal ter wereld aantonen dat de vraag naar producten uit duurzaam
bosbeheer bestaat en blijft groeien. Op deze manier worden ze ervan overtuigd ook hun bossen te laten certificeren
onder het FSC keurmerk.

KBC ging zijn FSC convenant aan in 2007, zowel voor verantwoord
papiergebruik als voor het gebruik van FSC hout. Voor zijn papiergebruik
werkt KBC rond drie facetten: tegengaan van papierverspilling, gebruik
maken van gerecycleerd en/of FSC gelabeld papier. In totaal gebruikte
KBC in 2008 3417 ton papier, waarvan het grootste deel handelsdrukwerk
en blanco print- en copypapier. De overgang naar gerecycleerd en/of FSC
papier is vandaag al quasi gerealiseerd (meer dan 90%). Enkel wanneer
voor heel specifieke toepassingen geen duurzaam papier op de markt beschikbaar
is (bijvoorbeeld doorschrijfpapier) of in uitzonderlijke gevallen
met kleine oplage, wordt afgeweken van de algemene aanpak.
Midden 2008 ondertekende Stad Gent het convenant. Al sinds 1999 gebruiken
de verschillende stadsdiensten FSC hout waar mogelijk. Ze gaan
echter verder dan wat de samenwerkingsovereenkomst voorschrijft. Het
FSC subsidiereglement en het vragen van duurzaam hout in bestekken
voor afgeleide producten zoals kantoormeubilair zijn daar het beste bewijs
van. Het papierverbruik in 2006 bedroeg 611 ton, waarvan 65% post
consumer gerecycleerd papier of FSC gelabeld papier. In de toekomst zal
dit aandeel nog verder opgetrokken worden, zoals overeengekomen in
het convenant.
Lut III.indd 1 6/10/2009 12:29:28
- 48 - - 49 -
Tetra Pak is wereldleider op vlak van verpakkingssystemen, en heeft in
het verleden al vaak inspanningen geleverd naar het traceren van hun
kartonvezels. De eerste FSC gelabelde verpakkingen, met name de Tetra
Recart verpakkingen, werden eind 2007 in het Verenigd Koninkrijk
gelanceerd en zijn nu in meerdere landen op de markt. Sinds midden
2008 kan in Brazilië nagenoeg het hele Tetra Pak productengamma FSC
gelabeld worden. De eerste FSC gelabelde Tetra Pak-verpakkingen op de
Belgische markt worden in de loop van 2010 verwacht. Ook binnen de
firma zal voortaan enkel nog gekozen worden voor FSC gelabeld hout
en papier, aangezien dit de grootste garanties geeft dat de producten
afkomstig zijn uit een duurzaam beheerd bos.
Unizo is de Unie van Zelfstandige Ondernemers en ondertekende midden
2009 het FSC convenant. In een eerste fase zal de convenant over de
volgende papiergroepen handelen: print- en kopieerpapier, enveloppen
en hygiënisch papier. Daarnaast werd in het convenant opgenomen dat
onderzocht wordt hoe op korte termijn ook extern drukwerk op FSC
gelabeld papier kan. Wanneer hout gebruikt wordt, zal voor FSC hout
worden gekozen. De FSC convenant met Unizo werd ondertekend door
Karel van Eetveld (gedelegeerd bestuurder), in het bijzijn van Kris Peeters
(Vlaams Minister President).
Elk bedrijf, organisatie of overheid (klein of groot) kan een convenant aflsluiten met FSC België voor verantwoord
papier- en/of houtgebruik.
Nood aan een FSC certificaat? We helpen u graag op weg...
Uw partner in FSC certificering
Dank zij onze pragmatische aanpak behaalt uw bedrijf een CoC certificaat op
een efficiënte en snelle wijze. Wij starten met de procedures die u al heeft en
wijzigen of voegen toe waar nodig. U krijgt alle hulpmiddelen aangereikt. De&D is
een erkend opleidings- en adviesbureau.
Grote bedrijven begeleidt De & D Consult van A tot Z naar een
individueel certificaat.
Voor kleinere bedrijven treedt De & D Consult bvba op als beheerder of
groepsmanager voor een “Chain of Custody” groepscertificaat.
Actief in België, Nederland en Luxemburg
De&D Consult - Lut Draye
Runkstersteenweg 98 - B-3500 Hasselt
info@groepsmanager.com - www.groepsmanager.com
Telefoon: +32 (0)495-631156

Colofon
© Deze handleiding ‘Verantwoord papier gebruiken’ is een
uitgave van FSC Belgium.
FSC, A.C. All rights reserved FSC-SECR-0045
Tekst en redactie
Maarten Debecker, Geertrui Goyens, Bart Holvoet
(FSC België). FSC België dankt de bedrijven en organisaties
die via hun getuigenis een bijdrage leverden aan de
totstandkoming van deze gids.
Vormgeving
Maarten Debecker (FSC België)
Druk
Goekint Graphics (SGS-COC-003216)
Papier
Satimat Green 250 g/m² (cover) en 150 g/m² (binnenwerk),
geproduceerd door Ajowiggins Graphic en aangeleverd
door Antalis (SGS-COC-002147)
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder
toestemming van FSC Belgium (Fair Timber vzw). De
redactie stelde deze uitgave zorgvuldig en naar beste
weten samen, maar kan niet instaan voor de juistheid van
de weergegeven informatie. Zij aanvaarden dan ook geen
enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan
ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen
gebaseerd op de informatie in deze uitgave. Exemplaren
van deze gids kunnen steeds worden besteld via FSC
België.
Deze gids kwam mede tot stand:
FSC on product logo aub
Kleurecht. Dat geven we u zwart op wit.
Haal bij de beoordeling van drukwerk uw meest kritische
kennersoog boven! Vergelijk ons drukwerk en die op uw
kleurenproefdruk. De peer op uw proefdruk en op ons
drukwerk zien er beiden zó levensecht en lekker uit dat u er
in zou willen bijten. Dat kunnen we niet ontkennen.
Het belangrijkste is dat de proefdruk en het drukwerk perfect
matchen zodat er geen verschil te zien is tussen beide.
De kleurvastheid en de kleurvoorspelbaarheid, de scherpte
en de diepte van de kleurenproefdruk en het defi nitieve
drukwerk zijn perfect. Nu, en ook bij een herdruk.
Dankzij die absolute topkwaliteit veroverde Goekint Graphics
het ISO-certifi caat 12467-2 voor prepress en press. Bovenop
het FSC-certifi caat dat we al meer dan twee jaar geleden
behaalden. Solide onafhankelijke garanties voor de kwaliteit
en duurzaamheid van al uw drukwerk.
Zwart op wit. En ook in kleur.
Industriezone 2 - Zandvoordeschorredijkstraat 65 - 8400 Oostende
Tel. + 32 59 51 43 43 - Fax + 32 59 51 44 43 - www.goekint.be
- 50 - - 51 -
Op zoek naar FSC producten?
www.ikzoekfsc.be
FSC Belgium (Fair Timber vzw)
Dutselhoek 47 | 3220 Holsbeek
T +32 (0)16 22 61 37 | F +32 (0)16 30 83 66
info@fsc.be | www.fsc.be
www.ikzoekfsc.be
Your Your personal personal printer printer
www.beukeleirs.be
cmyk + OUTLINE
cmyk
cmyk
salto-reclame.be

Jos
Bergmans
- 52 - - 53 -
Digitally signed by Jos Bergmans
DN: cn=Jos Bergmans, o=Studio
47, ou, email=jos@studio47.be,
c=BE
Date: 2009.10.08 23:17:33 +02'00'