ProAgri uitgawe 144

ProAgri
tegnologie vir die boer
technology for the farmer
Belê in vleis;
plant gras
Blink planne
vir krag
Kry meer
lammers per ooi
Equalizer:
Só moet ’n planter plant!
Energie | Minimumbewerking | Veilings | Agrilag
Februarie / February 2012
Nr / No 144
ISSN 1042–1558
Gratis
Georgië
waardeer
boere
AgriTrader

Redakteursbrief
olgende keer as ons om die
Vbraaivleisvuur staan en Eskom
slegsê oor die hoë rekeninge en die
krag wat verdwyn wanneer jy dit die
nodigste het, kan ons gerus maar ook
na die positiewe kant van die saak
kyk. Nood leer bid, sê hulle. Wel, in
hierdie geval het nood ons weer laat
dink.
Wêreldwyd, maar ook hier tussen
ons boere, word daar al slimmer en
meer bekostigbare planne gemaak om
hernubare energie in boerdery-tegnologie
om te skep. Dit is nie net op
die lang duur goed vir die sak nie; dit
help ook om die enigste hulpbron wat
ons het, die aarde, te beskerm. Ons
skuld dit aan ons nageslag om ook
ons bydrae te lewer vir hulle
toekoms. In hierdie uitgawe het ons
’n hele paar gedagtes oor die onderwerp.
Lourens du Plessis, die boer by wie ons gaan kuier het om die artikel oor die
Equalizer-planter te skryf, het my agterna geskakel om seker te maak ons skryf dat
hy optimale produksie nastreef en nie maksimale produksie nie. Dit is ’n feit van die
lewe: jy kan nie net uithaal sonder om in te sit nie.
Ek glo u gaan hierdie uitgawe met al sy lekkerlees artikels geniet en as u by een
van ons adverteerders navraag of aankope doen, sê tog asseblief dat u deur ProAgri
by hom uitgekom het.
Boer slim!
Annemarie Joubert > annemarie@proagri.co.za
Inhoudsopgawe / Contents
Meganisasie
3 Equalizer: Só moet ’n planter mos plant
4 Jumil: Plant perfek en oes oorvloedig
7 Strookbespuiting
8 Plant met Semeato en oes wins
Energie
10 Hoe gebruik jy die krag in jou hande?
12 Sonenergie vir jou sak en die saak
13 Vang heeldag son vir krag
14 Maak ’n blink plan vir krag
16 Biobrandstof kan die sorghumbedryf ’n hupstoot gee
Hulpbronbestuur
19 Broers en susters kan konflik bestuur
20 Was jou water vir skoon kos
Besproeiing
21 Kies die regte waterstelsel
Spesiaal
22 Goeie geleenthede in Georgië
Veeboerdery
27 Belê nou in vleis; plant gras
29 Kry só meer lammers per ooi
Gereeld
25 AgriKyk & Lees
26 AgriLag
26 Werfnuus
30 Veilings
35 GeneGids
37 AgriGids
In Georgië kan jy binne enkele minute
’n voertuig registreer en 'n nommerplaat
kry. Vind meer uit oor die
interessante land op bl 22.
3
4
13
20
21
22
Voorblad
In hierdie uitgawe
Jy oes meer as
’n opbrengsvermeerdering
van
gesonde
gewasse as jy
met Equalizer
plant, wys
Edward Weatherall-Thomas
van
Louma Boerdery:
Jy oes ook ’n
grondstruktuur
wat makliker
bewerk met
meer suurstof, grondlewe en waterhouvermoë
om jou boerdery
volhoubaar te maak.
Business-to-Business:
Agriculture
January to March 2011
59 167
average copies per month
SMARTPUBLISHING
MASS MEDIA SPECIALISTS
Tel: 012-342-5141
Posbus 32123, Glenstantia, 0010
www.smartpublishing.co.za
Die ProAgri-span
Redakteur ProAgri en ProAgri.co.za
Annemarie Joubert > 082-320-3642
annemarie@proagri.co.za
Verkoopbestuurder
Anneke Claassen > 012-342-5141
anneke@smartpublishing.co.za
Advertensienavrae
Marlien van der Westhuizen >
012-342-5141
marlien@smartpublishing.co.za
Senior bemarker
Stefan van Wyk > 082-381-7563
stefan@agritrader.co.za
Agentskappe
Carmel Ann Singh > 079-515-8708
carmel@smartpublishing.co.za
Agritrader
Mariëtte van Dyk > 083-594-8438
mariette@proagri.co.za
Uitleg & grafika
Esta van Niekerk
Taalversorging
Mediadienste
Rekeninge & intekening
Paula MacMavis > 012-342-5141
paula@proagri.co.za
Gedruktemediabestuurder
Suzanne Rall
Sakebestuurder
George Grobler
Copyright © 2012. All rights reserved. No material, text
or photo graphs may be reproduced, copied or in any
other way transmitted without the written consent of
the publisher. Opinions expressed are not necessarily
those of the publisher or of the editor. We recognise all
trademarks and logos as the sole property of their
respective owners. ProAgri shall not be liable for any
errors or for any actions in reliance thereon.
www.proagri.co.za ProAgri 144 – Februarie / February 2012
1

y wen veel meer as groter opbrengste
Jas jy met ’n Equalizer plant. Dit is die
ervaring van Louma Boerdery by
Thabazimbi, wat nou ook grond langs
die Oranjerivier aangeskaf het.
As jy met Equalizer plant, oes jy
wins, vertel Louma Boerdery se eienaar,
Lourens du Plessis. Sommer in die
eerste jaar toe hulle met Equalizer begin
plant het, het hulle net aan
bewerkingskoste en brandstof R2,6miljoen
bespaar. Daar was ook ’n allemintige
arbeidsbesparing.
Maar die voordeel van Equalizer se
minimum-bewerking lê dieper as die
gewas bo-op die grond – dit lê in die
grond self. Sedert Louma met Equalizer
plant, het die grondstruktuur dramaties
verbeter, sodat bewerking al hoe makliker
word. Die eerste jaar het hulle met
’n Case 335 en ’n Equalizer van 12
meter wat 44 rye plant, 14 liter diesel
per hektaar gebruik; in die tweede jaar
12; in die derde jaar 10 en nou 8 liter
per hektaar!
Louma plant nie elke jaar in dieselfde
rigting nie – die stropers versprei nie die
kaf egalig oor die land nie en as hulle
elke jaar 45 grade oor die vorige jaar se
spore plant, kry hulle uiteindelik die
voordeel van egalige verspreiding van
organiese materiaal.
Hierdie organiese materiaal het bygedra
tot die drastiese verbetering van die
grondstruktuur, maar ook tot ’n
welkome verbetering in die grondlewe.
Hoe beter die grondlewe, hoe hoër die
suurstofinhoud en hoe meer plantvoedingstowwe
en veral mikro-elemente
word beskikbaar gestel vir ’n meer
gebalanseerde plantvoedingstatus, sê
Lourens.
Jy oes meer as ’n opbrengsvermeerdering
van gesonde gewasse
as jy met Equalizer plant, sê
Edward Weatherall-Thomas van
Louma Boerdery: Jy oes ook ’n
grondstruktuur wat makliker bewerk
met meer suurstof, grondlewe
en waterhouvermoë om jou
boerdery volhoubaar te maak.
Dit beteken dat Louma nou minder
bemesting hoef toe te dien (15 tot
20% minder stikstof), maar ’n opbrengsverhoging
van tussen 10 en
20% met koringproduksie behaal het.
Soja het vanjaar ’n groot verandering
begin toon en Lourens sê hy wag vir
strooptyd om presies te kan sê hoe
groot die opbrengsverhoging is. Vir hom
gaan dit oor optimale produksie en nie
maksimale produksie nie.
Maar dit is nie al nie: As gevolg van
die verbeterde grondstruktuur en organiese
materiaal wat water help vashou,
het die gewasse nou 15 tot 20% minder
besproeiing nodig as toe Louma nog
konvensionele bewerking gedoen het.
Hierdie besparing is wel opgeslurp deur
Eskom se gulsige tariefverhogings,
maar dit beteken dat die hoër pompkoste
nie so seer maak as wat andersins
die geval sou wees nie.
Die laer waterbehoefte beteken ook
dat Louma nou buite piektye kan
besproei, wanneer ’n laer tarief geld.
Minimumbewerking stimuleer nie
onkruidgroei soos konvensionele bewerking
nie. Daarom behaal Louma nou
veel beter onkruidbeheer terwyl
chemiese onkruidbeheer met 50%
verminder is, vertel Edward Weatherall-
Thomas, afdelingsbestuurder.
“Ek is ’n grondboer,” verklaar Lourens
du Plessis. “Met minimumbewerking bou
jy jou grond op en as jou grond gesond
is, is volhoubare boerdery moontlik.”
Daarom is Louma se klem tans hoofsaaklik
om die grond se struktuur en
gesondheid te verbeter, eerder as groter
opbrengste, alhoewel opbrengs belangrik
is vir die voortbestaan van die
boerderybedryf.
Louma se Equalizer-planters het
skeurtande voor om die blad te breek en
beter vogindringing en suurstofinhoud
van die grond te verseker. Dié tande
werk 100 tot 250 mm diep, afhangend
van die klei-inhoud en ander toestande.
Lourens reken dat dit elke vierde of
vyfde jaar nodig mag wees om die
grond 250 tot 300 mm diep los te maak.
Meganisasie
Só moet ’n planter mos plant!
Hy wil ook kompostering aanhelp en
daarom is Louma en Equalizer se
slimkoppe nou besig om ’n aanpassing
te ontwerp wat die plantreste en grond
vermeng sodat kompos vinniger gevorm
kan word.
Lourens is tevrede met die goeie
diens wat hy by Equalizer kry. Hulle verstaan
boerdery en is bereid om aanpassings
volgens die boer se behoefte
te maak. Hy glo daaraan om net
plaaslike werktuie te koop, want die
mense is byderhand en spesialiseer in
werktuie vir plaaslike toestande. “’n
Mens kan met hulle praat.”
Jy kan ook met Equalizer plant en
meer oes as net groter opbrengste.
Praat met Gideon by 021-981-2161
of stuur ’n e-pos na
gideon@equalizer.co.za.
So lyk grond na drie seisoene se
minimumbewerking met ’n Equalizer-planter.
Die struktuur het
drasties verbeter en daar is organiese
materiaal en grondlewe.
www.proagri.co.za ProAgri 144 – Februarie / February 2012
3

ie pad na ’n wen-oes begin by jou
Dplanter. So glo Danie Slabbert van
Vanrooyenswoning naby Reitz in die
Vrystaat en daarom plant hy met Jumil
van Crop-Tech.
Toe die Slabberts se vorige planters so
vier jaar gelede oukant toe begin staan
het en nie meer betyds kon klaar plant in
die kort plantseisoen nie, het hulle by
Nampo na planters gaan kyk. In daardie
stadium het Danie en sy pa, Pieter, nog
hulle mielies en soja met konvensionele
bewerking geplant, maar die Jumil gekies
omdat hy as volwaardige geenbewerkingplanter
ook hierdie opsie vir die boerdery
ontsluit.
Sommer met die intrapslag het die
Jumil gewys hy spasieer so goed soos die
beste planters wat die Slabberts nog
gesien het, hy handhaaf ’n perfekte
plantdiepte, hy plaas die kunsmis perfek
en hy is stewig en betroubaar. “As jy hom
so kyk, kan jy sommer sien dis ’n ordentlike
ding,” sê Danie.
Dit was altyd baie mooi en lekker om
te ploeg, vertel Danie, maar met die
immer stygende insetkoste word dit al
hoe moeiliker om volhoubaar te boer en
daarom moet ’n boer ’n plan maak. Met
hulle eerste Jumil-planter het hulle vier
jaar gelede hulle eerste 17 hektaar geenbewerkingmielies
geplant en dit was ’n
groot sukses.
Vanjaar plant hulle vir die derde
seisoen grootliks met geenbewerking. Die
groot voordele is in hierdie stadium die
feit dat geenbewerking sowat helfte van
die trekkerkrag en dus diesel verg as
konvensionele bewerking. Daar is ook nie
meer ’n skare werkers nodig tydens
planttyd nie.
Die grond word elke jaar losser en
lugtiger, wat nog minder trekkerkrag
vereis, vertel Danie. Daar is veel minder
wind- en watererosie, veel beter vogbewaring
en geenbewerking verseker
volhoubare boerdery. Oor tien jaar gaan
Waar ’n Jumil-geenbewerkingplanter
gewerk het, is die grond
lekker sag en lugtig sodat ’n
sojaplant soos hierdie sy wortels
gemaklik kan uitstoot.
Jumil van Crop-Tech:
Plant perfek en oes oorvloedig!
Danie Slabbert van Vanrooyenswoning naby Reitz is ingenome met sy twee
Jumil JM 2980 PD-vakuumplanters wat vir hom die pad na geenbewerking
oopgemaak het. ’n Groot verbetering aan die nuwe modelle is die dieptebeheerwielarms
wat nie meer die wiele stoot soos die model op die foto nie,
maar voor gemonteer is vir gladde beweging oor spilpuntspore.
daar bitter min boere wees wat nie geenbewerking
toepas nie, voorspel hy.
Geenbewerking beteken ook dat jy nie
meer volgens ’n vasgestelde resep kan
boer nie. Bestuur word meer intensief en
jy moet baie meer in die lande wees om
te kyk wat aangaan en om daarvolgens
aanpassings te maak. “Daar lê nou permanent
’n grondboor en ’n penetrometer
agter op my bakkie,” vertel Danie.
Jy moet meer betrokke raak by jou
grond en die lewe in die grond. Danie is
lid van die op-en-wakker Riemlandstudiegroep
waar ’n groep jong boere
kennis saamgooi om immer doeltreffender
te boer.
Maar die eerste vereiste vir suksesvolle
geenbewerking is ’n planter wat sy
man kan staan, verklaar Danie. ’n Geenbewerkingplanter
werk baie harder as ’n
konvensionele planter en hy moet veel
sterker en slimmer wees om in onbewerkte
grond en deur plantreste te plant.
“Ek is baie opgewonde oor die Jumil
JM 3090 PD-planter,” sê Danie. Hy is
sterk en robuust gebou met ’n stewige
raam. Sy saadeenhede is uiters
gevorderd om ongelooflik akkurate
spasiëring te verseker. As jy sy plantestand
volgens die tabel gestel het, kan jy
met ’n liniaal gaan meet waar hy
geplant het. Sy kalibrasie op saad en
kunsmis is baie maklik en akkuraat en hy
het die vermoë om in enige grond perfek
te plant.
Danie se JM 3090-planters het
vakuum-saaduitmeeteenhede en hy is
baie tevrede met die akkuraatheid daarvan:
“Hy doen presies wat jy wil hê hy
moet doen.” Die planters het al, met die
nodige verstellings, mielies, soja, weiwieke
en voersorghum geplant – almal
perfek en sonder sukkel.
Waar Danie vir ’n vingerplanter platter
mieliepitte verkies het, bestel hy vir die
JM 3090 ronderige saad. Die planter is
nie kieskeurig oor saadgrootte en -vorm
nie. “As jy hom ingestel het, mis hy nie ’n
enkele pit nie en tel ook nie twee-twee
pitte op nie.”
Danie se Jumil-planters met hulle
hidroulies-aangedrewe suigwaaiers vereis
nie dat die trekker al die pad teen hoë
enjinomwentelinge moet loop soos sekere
ander vakuumplanters nie. Teen ’n luierspoed
van 1 200 opm verloor die Jumil
nie ’n enkele pit nie. “Dit, tesame met die
afwesigheid van ’n kragaftakkeras, is ’n
groot voordeel in hierdie deel van die
Vrystaat, waar ons baie kontoere het
waar ons dikwels en skerp moet draai.”
’n Baie belangrike voordeel van Danie
se Jumil-planters is dat dit deur ’n
kundige en diensgerigte handelaar, Same
Trekkerdienste van Reitz, verskaf word,
sê hy. Francois Visser en sy flukse span
slimkoppe gaan uit hulle pad om die
beste diens en raad te gee en hulle verstaan
boerdery.
Dit is ook geen wonder nie, want Crop-
Tech kies hulle handelaars baie fyn uit om
te verseker dat die boer altyd net die
beste, flinkste en kundigste diens kry.
Teen ’n luierspoed van net 1 200
opm verloor hierdie Jumil-vakuumplanter
met sy hidroulies-aangedrewe
suigwaaier nie ’n enkele pit
nie.
4 ProAgri 144 – Februarie / February 2012
www.proagri.co.za

Plant met plaat
et so ingenome as wat Danie Slab-
Nbert met sy Jumil JM 3090 PDvakuum-planters
is, is Tony da Costa
van Manjoh Ranch naby Nigel met sy
Jumil 3080-plaatplanters.
“Toe ons die plaatplanters aangeskaf
het, het mense ons gevra of ons darem
genoeg kos het vir die osse wat die
planters moet sleep, want hulle het
gereken ons gaan agteruit met tegnologie,”
vertel Tony.
’n Vakuumplanter en ’n lugdrukplanter
het elk sy plek en sy doel, sê
Tony. Hulle kan ’n groter verskeidenheid
saad hanteer, maar gevorderde tegnologie
vereis operateurs wat daardie tegnologie
kan beheer en benut. Met ’n
vakuumplanter kan die vakuum dalk net
te laag wees of ’n mieliestronk of iets
kan die afteller se stelhefboompie versteur
en daar plant jou operateur haasbekrye
sonder om dit agter te kom
voordat dit jou teen strooptyd baie seermaak.
Die Jumil 3080-plaatplanter plant reg
of hy plant glad nie en die operateur
weet as die monitor waarsku moet hy
stop en plan maak, sê Tony.
Die besluit om plaatplanters aan te
skaf, is darem nie ligtelik geneem nie:
Tydens ’n besoek aan Argentinië en
Brasilië was daar nie een boer wat nie
met ’n plaatplanter geplant het nie, vertel
Tony. Hulle plantspasiëring het die
besoekers verstom en so ook die droëlandopbrengste
van tot 13 ton per hektaar.
Boonop is plaatplanters beduidend
goedkoper as vakuumplanters.
In die ou dae was ’n probleem met
die destydse plaatplanters dat hulle
geneig was om die saad te maal, verduidelik
Tony, maar dit was omdat daar
te veel gewig op die onderste saad in die
bak gerus het. Die Jumil JM 3080 hou sy
groot volume saad in ’n groot bak en net
’n klein klompie regstreeks op die plaat
sodat die maalgevaar volkome uitgeskakel
is.
Manjoh Ranch se Jumil-planters plant lag-lag honderd persent akkuraat
deur enige plantreste. Die saad word in klein hoeveelhede na onder gevoer,
sodat dit nie onder die gewig fynmaal soos die ou plaatplanters geneig was
om te doen nie.
www.proagri.co.za
Tony het bepaal hoeveel saad hy gaan
nodig kry volgens die verlangde plantestand
en die saadmaatskappye se aanduiding
van hoeveel pitte in elke sak saad
is. Om seker te maak, het hy tien sakke
ekstra bestel. Na die plantseisoen was
daar presies die ekstra tien sakke saad
oor.
“As jy hierdie planter stel vir 60 000
plante per hektaar, plant hy presies
60 000 plante per hektaar,” sê hy. “Die
Jumil-plaatplanter sit die saad op die
regte tyd op die regte manier in en ek
kan nie sien hoekom ons duurder tegnologie
moet aanskaf terwyl die operateurs
dit in elk geval nie kan baasraak
nie.”
Tony gee wel toe dat hy sy saad volgens
die regte pitgrootte bestel het en
dat dit die regte grafiet en poeier op
moet hê om noukeurige plantwerk te
verseker.
Hoe stadiger jy plant, hoe vinniger
plant jy
’n Vreemde wysheid wat Tony ook in Argentinië
en Brasilië geleer het, is hoe
stadiger jy plant, hoe vinniger plant jy.
Daar plant die boere teen ’n maksimum
spoed van 6 km/u; een van hulle selfs
teen 4,5 km/u.
Tony vertel: “Verlede jaar het ons met
’n planter wat 9 meter wyd is teen 12
km/u geplant en gesukkel om 30 hektaar
per dag te plant. Vanjaar het ons met ’n
planter wat 6 meter wyd is teen 6 km/u
gemiddeld 29 hektaar per dag geplant.
Ons het dieselfde 9-meterplanter aan
iemand uitverhuur wat die spoed van
12 km/u na 7 km/u afgebring het en 45
hektaar per dag geplant het. Ek verstaan
nie mooi hoekom dit werk nie, maar as jy
stadiger plant, plant jy meer hektare per
dag.”
Moontlik is die verbetering die gevolg
van minder slytasie en skokke aan die
planter, wat onnodige stoppe en herstelwerk
uitskakel, sê Tony, maar hoe dit ook
al sy, dit is logies dat ’n mens baie akkurater
plant teen ’n laer spoed. As jy stadiger
plant, spring die saad en kunsmis nie
Meganisasie
’n Perfekte stand van eenvormige
mielies – dis waarna ’n kieskeurige
boer soos Tony da Costa van Manjoh
Ranch naby Nigel strewe. En dis
waarom hy die koning van geenbewerking-planters
gebruik: Crop-
Tech se Jumil JM 3080-plaatplanter.
rond nie en die kouters gooi ook nie meer
grond uit die vore om die plantdiepte te
belemmer nie.
Vanjaar se plantseisoen was moeilik as
gevolg van die snaakse reënpatroon. Uit
die 60 dae van die plantseisoen kon daar
net 24 dae op Manjoh Ranch geplant
word. In daardie 24 dae het Tony
2 800 hektaar halfmeterrye met vier
twaalfry-Jumil JM 3080-plaatplanters
geplant.
Op van die spilpuntsirkels was die
reste van oeste van 12 tot 13 ton per
hektaar, maar die Jumils het foutloos
daardeur geplant sonder ’n sweem van
aanpak of sukkel. Ook in nat toestande,
waar ’n mens normaalweg ’n dag of wat
sou wag voor jy dit in die land sou waag,
het die Jumils perfek geplant.
Met net ’n daaglikse stop vir smering
het die Jumil-planters se onderhoud en
herstelkoste nie ’n tiende beloop van wat
dit voorheen was nie – met natuurlik die
gepaardgaande besparing van staantyd.
Crop-Tech se Jumil JM 3080-plaatplanter
en JM 3090 PD-vakuumplanter is
stewig gebou vir die strafste geenbewerkingplantwerk,
en slim ontwerp vir
ongeëwenaarde akkuraatheid ten opsigte
van plantspasiëring, plantdiepte en kunsmisplasing.
Opsies van 8, 10, 12, 13, 15
en 18 rye is beskikbaar. Daar is ook ‘n
tandemraam beskikbaar om twee
planters agter een groot trekker te haak.
Dis verspot maklik om die planters te
kalibreer en hulle vereis die minimum
onderhoud en smeringtyd. Die planters
plant doeltreffend en akkuraat in enige
soort grond en deur die digste
oesreste.
Crop-Tech het kundige handelaars
regoor die land. Skakel Hennie du Toit
by 056-817-7308 of stuur ’n e-pos na
sales@croptech.co.za vir meer
inligting.
ProAgri 144 – Februarie / February 2012
5

Strookbespuiting
erlede maand het ons oor breedwer-
Vpige bespuiting gepraat, maar daar
is talle boere wat byvoorbeeld blaarvoeding
met strookbespuiting toedien.
Vir strookbespuiting moet die stappe
van die kalibrasieproses soos in die
vorige aflewering bespreek, herhaal
word.
Meet nou die effektiewe spuitbreedte
per spuitpunt, byvoorbeeld 0,5 m, op
die grondoppervlak.
Herhaal nou die stappe soos bespreek
onder Breedwerpige bespuiting
van onkruiddoder. (ProAgri 142).
Die verskil is dat vir algehele bespuiting
die afstand tussen spuitpunte
op die spuitbalk gemeet word vir spuitbreedte,
terwyl by strookbespuiting die
effektiewe spuitbreedte op die grond
gemeet word.
Strookbespuiting
Vir die korrekte spuitpunte, verwys na
dosisse van plaagdoders vir na-opkoms.
Toediening word op drie maniere
aangegee.
1. Dosis per 100 liter water, byvoorbeeld
2 liter per 100 liter water en minstens
300 liter per ha.
2. Dosis per hektaar, byvoorbeeld 2 liter
per ha.
3. Dosis per 100 m-rylengte,
byvoorbeeld 10 ml/100 m.
1. Dosis per 100 liter water en
minimum spuitvolume van
300 l/ha
Hierdie kalibrasie is maklik. Bepaal
eers of die spuit 300 liter water per
Mini Peake STS
www.proagri.co.za
Peake DTS MK3.A
hektaar gaan uitspuit.
1.1 Gaan te werk soos onder die
kalibrasieproses bespreek.
1.2 Bepaal hoeveel plantrye daar per
100 m voorkom, byvoorbeeld 110 in
die geval van 0,91 m-rye.
1.3 Bepaal hoeveel spuitpunte per ry
gebruik word, byvoorbeeld twee.
1.4 Meet nou die hoeveelheid water wat
al die spuitpunte wat op een ry
gerig is, in byvoorbeeld 40 sekondes
lewer (tyd oor 100 m), byvoor
beeld 2 liter. Dit is belangrik om te
verseker dat die teikenarea deeglik
bedek en benat word.
1.5 Vermenigvuldig die hoeveelheid
vloeistof gelewer per 100 m-ry met
die aantal plantrye per hektaar:
2,8 ℓ x 110 = 308 ℓ = die hoeveelheid
spuitstof wat die spuit per hek
taar lewer.
1.6 Die spuit lewer dus genoeg water
per hektaar, naamlik meer as die
300 liter wat op die etiket vereis
word.
1.7 Die aanbeveling lees dan verder:
2 liter spuitmiddel per 100 liter
water. Voeg dan 2 liter spuitmiddel
by vir elke 100 liter water in die
spuittenk, byvoorbeeld in 'n 500
liter-spuittenk is 10 liter spuitmiddel
nodig.
2. Dosis per hektaar, byvoorbeeld
2 l /ha. Herhaal soos in 1 (1.1)
tot (1.5)
Dan verder soos volg:
2.1 Aanbeveling is 2 liter spuitmiddel
per hektaar.
2.2 Voeg dan 2 liter spuitmiddel by elke
Meganisasie
deur Koos le Roux
308 liter water.
2.3 ’n Spuittenk wat 500 liter water
hou, sal 500 liter gedeel deur 308
liter = 1,6 ha kan spuit.
2.4 Voeg dan 2 liter spuitmiddel x 1,6 =
3,2 liter spuitmiddel by die 500 liter
water in die spuittenk.
3. Dosis per 100 m plantry , byvoorbeeld
10 ml/100 m. Herhaal soos
in 1 (1.1) tot (1.4).
Dan verder soos volg:
3.1 Aanbeveling is 10 ml spuitmiddel
per 100 m plantry.
3.2 Deel die hoeveelheid spuitmengsel
wat oor 100 m uitgespuit word in
die volume van die spuittenk,
byvoorbeeld 500 liter gedeel deur
2,8 liter = 178,6 rye van 100 m elk,
wat gespuit kan word met 500 liter
spuitmengsel.
3.3 Vermenigvuldig hierdie syfer met
die dosis per 100 m-ry, dus 178,6
rye x 10 ml = 1,79 liter spuitmiddel
wat in die tenk gevoeg moet word.
Uit hierdie bespreking is dit duidelik dat
die kalibrasie van spuittoerusting bloot
net uitgevoer word om te bepaal
hoeveel water die spuitapparaat op 1 ha
gaan uitspuit en dan die gegewe dosis
spuitmiddel by hierdie hoeveelheid
water te voeg, sodat die konsentrasie
van die spuitmengsel korrek sal wees
om sy funksie te vervul. Dit is van die
uiterste belang om toe te sien dat die
spuitvolume ’n eweredige
bedekking/verspreiding/benatting van
die teikenarea verseker. Dan alleen kan
gewenste resultate behaal word.
Peake Equipment: “InFront and Over the Top”
* Hidrostaes vierwielaangedrewe
* Voor-gemonteerde spuitbalk van 19 – 28 m
* Vryloophoogte van 2 - 2,2 m
* Vlekvryestaalspuienks 1 500 l (enkel) 2 800 l (dubbel)
Plaaslik ontwerp en
vervaardig vir Suid-Afrikaanse
behoees.
Veeldoelige Peake Equipment werkesels
vir bespuing van gewasse en
saadmielie-ontpluiming.
www.peakeequipment.co.za
Beide masjiene is nou ook met
vierwielstuur beskikbaar.
SPESIALE BESTELLINGS MOONTLIK
Peake DTS MK3.A
Woodspec Engineering
Cliff 083-702-0050
of Donald 083-701-0810
donald@peakeequipment.co.za
ProAgri 144 – Februarie / February 2012
7

Plant met Semeato en oes wins
ie verskil tussen sukses en mis-
Dlukking van gewasse begin met die
plantproses. Insetkoste is hoog, daarom
plant die wyse boer so dat hy die maksimum
sukses behaal.
So ’n wyse boer is Hans-Peter Graff
van Kwasizabantu se melkplaas naby
Mooirivier in Natal. Die melkery steun
swaar op aangeplante weiding, hoofsaaklik
raaigras en klawer.
Raaigras en klawer
Met die planters wat hy voorheen
gebruik het, was die ontkieming nooit
regtig goed nie, omdat die plantdiepte
nie akkuraat gestel kon word nie. Die
planters het net snyskottels gehad wat
blote V-vore gemaak het waarin die saad
val, sodat dit nooit daardie lekker ferm
grondkontak gemaak het wat so nodig is
vir behoorlike ontkieming nie.
Maar nou het die hele prentjie verander
met Valtrac se Semeato-geenbewerkingplanter.
Hierdie planter het die
unieke, gepatenteerde, guillotinesnyskottel
met ’n skoentjie agter die
snyskottel, wat ’n snoesige saadbed skep
sodat al die saad gelyktydig sterk
ontkiem.
Elke ry-eenheid is aan sy eie parallelogram
met drukverstelling en toetrapwiel
en volg die grondkontoere onafhanklik
sodat jy selfs op ongelyke grond ’n perfekte
plantdiepte handhaaf.
Die Semeato plant lag-lag deur digte
plantreste en ander gewasse soos kikoejoe
en behou deurgaans sy perfekte
plantdiepte en saad- en kunsmisplasing.
Elke pit en elke korrel kunsmis wat jy
met hom in die grond plaas, werk om ’n
wenopbrengs te verseker.
Vir Hans-Peter is doeltreffendheid en
verhoogde produksie belangrike
vereistes en daaraan voldoen die
Kyk net hoe mooi kom die raaigras
op wat Hans-Peter Graff met sy
Semeato by kaal kolle ingeplant het.
Semeato uitmuntend. Vanweë sy doeltreffendheid
verseker die Semeato ’n
beter plantestand en meer tonne per
hektaar, wat meer, beter voeding vir sy
koeie beteken en wat hom gehelp het
om sy stalgemiddeld met twee liter per
dag op te stoot.
Met hierdie beter benutting van
beskikbare grond en verhoogde wins het
die planter homself reeds vroeg in sy
eerste seisoen klaar betaal.
Dis duidelik dat die stewige Semeato
baie jare getroue diens sal gee, sê Hans-
Peter. Dis ook baie maklik om die planter
te kalibreer, alhoewel Hans-Peter graag
sou wou hê dat die planter ’n bak moes
hê waarin saad tydens kalibrasie
opgevang kan word.
Volgens Hans-Peter is die Semeato se
prys baie mededingend en die planter is
beslis sy geld werd. Sommige ander
planters is veels te duur vir wat jy kry, sê
hy.
Hans-Peter se 11-rymodel plant sowat
8 hektaar per dag met ’n 45 kW-trekker.
Dis so lekker om met die planter te werk,
dat hy graag self plant wanneer hy die
kans kry, sê Hans-Peter.
Omdat hy soms alleen werk, het hy
die kunsmisbak omgedraai en ’n platform
voor op die planter aangebring sodat dit
nou makliker is om die kunsmisbak vol te
maak, want jy hoef nie meer van agter
af bo-oor die saadbak daarvoor te leun
nie. Die planter hou 300 kg kunsmis
(6 sakke) en sowat 100 kg raaigrassaad.
Soja, oulandsgras en hawer
Naby Underberg produseer Super Spuds
aartappelmoere, maar ook Beefmastervleis,
mielies en sojabone. Chris Dwen
van Super Spuds is hoogs tevrede met
die Semeato-planter se prestasie met
soja, oulandsgras en hawer. Die Semeato
Meganisasie
Oral waar daar nog nie kuilvoermielies, voersorghum of raaigras op sy
plaas by Van Reenen is nie, plant Wessel Campher Smutsvinger met sy
Semeato-geenbewerkingplanter: Op wenakkers, langs die paaie, op die
bulte en in die leegtes.
het ’n saadbak vir groter sade soos soja
en ’n fynsaadbak vir gewasse soos
hawer en selfs tef.
Soja word geplant deur die voorste
eenhede reg voor die agterstes in te
skuif. Dit gee jou ’n bykomende snykouter
wat verseker dat jy deur die digste
oesreste kan sny.
Die Semeato is stewig en sterk gebou
en hy is swaar genoeg vir doeltreffende
geenbewerkingplantwerk deur vorige
materiaal, sê Chris.
As volwaardige geenbewerkingplanter
kan die Semeato ook vir konvensionele
plantwerk gebruik word, maar as vorige
plantreste te veel versteur en die grond
te los bewerk word voordat jy plant, kan
dit gebeur dat die skyfkouters nie deur
plantreste sny nie omdat die grond
onder die materiaal meegee. Hoe minder
die grond losgemaak en die materiaal
versteur word, hoe kleiner is hierdie
probleem en met volledige geenbewerking
is daar hoegenaamd geen probleem
nie.
Dit is kinderspeletjies om die
Semeato te kalibreer en met hom te
werk, sê Chris, en hy is baie tevrede met
Valtrac se kundigheid en diens.
Die groot toets vir ’n planter is hoe
die gewas wat geplant is ontkiem en
groei, en hoe groot die opbrengs is. Kyk
maar self hoe Valtrac se Semeato
daardie toets slaag.
Smutsvinger en voersorghum
By Van Reenenspas boer Wessel Campher
vir vleis met Brangus-beeste. Hy
voer sy eie osse en daarvoor plant hy
mielies, voersorghum, raaigras en
Smutsvinger.
Geenbewerking het nuwe horisonne
vir die boer oopgemaak, maar daarvoor
het jy ’n planter nodig wat sy man kan
8 ProAgri 144 – Februarie / February 2012 www.proagri.co.za

Só groei Smutsvinger wat Wessel Campher van
Van Reenen met sy Semeato-geenbewerkingplanter
van Valtrac oral op sy grond vestig.
Hierdie Smutsvinger is afgeneem in dieselfde
seisoen as wat dit geplant is.
staan. Wessel plant sy mielies perfek
met Valtrac se gedugte Tatu Cop
Suprema en verlede jaar het hy vir hom
’n Semeato van Valtrac aangeskaf,
waarmee hy alles anders, tot tef, kan
plant.
Vanuit die staanspoor het die Semeato
homself bewys as ’n planter wat
sy prys deeglik werd is.
Wessel wou ’n planter koop om elke
jaar, nadat hy sy mieliekuilvoer gekerf
het, geenbewerkingraaigras in die
mielieland te plant. Hy het na verskillende
planters gekyk, maar toe hy die
Semeato op Nampo sien, het hy sommer
Super Spud se soja is net so tussen die onkruid
op die land geplant en toe met Roundup
gespuit. Die Semeato-geenbewerkingplanter
verseker ’n baie goeie stand en ontkieming.
www.proagri.co.za
geweet hier is die beste. Dit
prys was boonop reg en hy
het geweet hy gaan die
allerbeste diens kry, want sy
Tatu-planter en drie Valtratrekkers
het hom reeds
gewys dat Valtrac se legendariese
diens sorg dat ’n
Valtrac-boer nooit nodig het
om te sukkel nie.
Al Valtrac se produkte
word deeglik uitgekies om ’n
spesifieke behoefte in die
Suid-Afrikaanse landbou te
bevredig, sodat die boer net
kan aanhaak en boer.
Daarom het Valtrac genoeg
vertroue in hulle
produkte om hulle sake
soms ’n bietjie anders te
doen: Waar dit by ander
verskaffers ’n kwessie van
koop of los is, vertel Wessel,
het Valtrac ’n Semeatoplanter
op sy plaas afgelaai
en gesê: “Gebruik hom en
kyk of jy tevrede is, dan
besluit jy.”
Wessel was honderd
persent tevrede en vandag,
na ’n jaar se eersteklas
plantwerk, is hy steeds
honderd persent tevrede.
“Die Semeato plant doeltreffend met
’n goeie spasiëring en ’n goeie plantdiepte,
met noukeurige kunsmisplasing,
maklike kalibrering, goeie ontkieming en
groot betroubaarheid,” sê Wessel.
Opwindend
’n Opwindende nuwe moontlikheid wat
die Semeato vir Wessel oopgemaak het,
is om die drakrag van sy grond drasties
te verhoog deur die inplanting van
Smutvingergras. Op die wenakkers
rondom sy spilpuntsirkels, langs die
paaie, op die bulte, oral op sy plaas stoot
Wessel die Semeato in om met geenbewerking
Smutsvinger te
plant en so ’n magdom voer
te produseer wat goud werd
is.
Of hy die massa
Smutvinger gaan baal of
met ’n Pöttinger-kuilvoerwa
van Valtrac kuilvoer daarvan
gaan maak, moet Wessel
nog besluit, maar hoe ook al
– daardie Smutsvinger het
reeds sy Semeato oor en oor
betaal.
Koring
Die Semeato is in die eerste
plek ’n geenbewerking-koringplanter,
alhoewel dit ook
enigiets anders kan plant,
selfs mielies. Dit is beskikbaar
in modelle van 6 tot 33
rye wat kleingraan van 1,19
tot 5,44 meter wyd kan
plant.
Die Semeato-reeks is die
nuwe generasie in veelsydige
planters. Dit bemagtig die geenbewerkingboer
om met een planter soja,
voergewasse, koring en dekgewasse te
plant. Dekgewasse word al hoe belangriker
om grond te beskerm tussen
seisoenale aanplantings of nadat kuilvoer
gesny is.
Semeato se doel was om ’n planter te
maak wat betroubaarder, akkurater en
produktiewer as ander planters is. Semeato-eienaars
is dit eens dat dié doel
bereik is. Van die Semeato se voortreflike
eienskappe is:
• Op die 11-rymodelle hou hidrouliese
silinders die aandryfwiele deurgaans
stewig op die grond sodat die planter
deurgaans akkuraat plant.
• Elke ry-eenheid beweeg onafhanklik
om perfekte plantdiepe in elke ry te
handhaaf. Die teleskopiese saad- en
kunsmisbuise sorg vir akkurate plasing.
• ’n Spilskroef verstel die druk op die
guillotine-snyskottels maklik om by die
planttoestande aan te pas.
• ’n Wurmuitmeetstelsel meet kunsmis
presies uit.
• ’n Gegroefde uitmeetbeker meet fyn
saad presies uit.
• Vir nog meer veelsydigheid kan mielieeenhede
vir die Semeato bestel word,
volledig met vingerplantereenhede,
V-toetrapwiele en dieptebeheerwiele.
Plant kan ook vir jou ’n plesier wees
wat klinkende munt in jou sak
beland. Praat met Mike de Villiers by
082-414-5530 of besoek
www.valtrac.co.za vir meer inligting
oor die Semeato-planter en Valtrac
se wye reeks ander wenwerktuie vir
die boer.
Hierdie skoentjie net agter die
Semeato se snyskyfkouter en net
voor sy saadplasingsopening
verseker ’n snoesige saadbed vir
perfekte ontkieming.
ProAgri 144 – Februarie / February 2012
9

Maak ’n blink plan vir krag
deur Mark Tiepelt van BiogasSA
ie voortdurende styging in koste van
Delektrisiteit maak dit al hoe noodsaakliker
om iets prakties en bekostigbaars
te doen om daardie groot
rekening se teuels in te trek.
Op ’n plaas is daar dikwels min
moontlikhede om minder krag te gebruik,
maar daar geen rede waarom die
huishoudelike verbruik nie ingekort kan
word om te help met die totale rekening
nie.
Aangesien die elektriese waterverwarmer
verantwoordelik is vir tot 40%
van ons huishoudelike elektrisiteitsverbruik,
bly dit steeds die mees doeltreffende
beginpunt vir kragbesparing. Daar
is ’n hele paar moontlikhede wat begin
by die afskakel van die toestel wanneer
dit nie gebruik word nie. ’n Tydskakelaar
of beheerder wat aan jou bestaande
elektriese waterverwarmer gekoppel
kan word, kan ’n besparing van tot 38%
meebring. Teen ’n koste van ongeveer
R1 000 is so ’n beheerder nie ’n slegte
belegging nie!
Sonwaterverwarmers raak ’n
algemene gesig. Deesdae raak die
laedruktoestelle al hoe meer gewild en
daar is reeds 100 liter-eenhede (uit
Saterdag 23 Junie 2012
Alles oor kragbesparing, alternatiewe
energiebronne en selfbehoudoplossings.
Bespreek uitstalruimte by Alida:
012-736-2154
083-258-5239
info@diamantvallei.co.za
www.kragdag.com
vleklose staal vervaardig) wat minder as
R2 500 kos. Dit beteken dat ’n huishouding
met ’n gemiddelde elektrisiteitsrekening
van R1 000 per maand
binne 12 maande sy geld terugmaak.
Daar is ook nuwe hittepomptoestelle
met ’n geïntegreerde 190 liter-hoëdrukwaterverwarmer
beskikbaar vir
R12 000 — en jy kry dan nog R3 680
terug van Eskom! Hierdie eenheid het
selfs die moontlikheid om koue lug wat
in die proses opgewek word, terug in
die huis in te blaas!
Beligting met liguitstraaldiodes
(LUD’s) raak ook al hoe beter en goedkoper
en deur al jou bestaande ligte
met LUD-beligting te vervang, kan ’n
verdere besparing van tot 15% bewerkstellig
word.
Wees ook meer kieskeurig wanneer
jy yskaste, wasmasjiene en ander
huishoudelike toestelle aankoop. Daar is
’n geweldige verskil in elektrisiteisverbruik
tussen energiedoeltreffende eenhede
en gewone standaardeenhede
(150 W teenoor 1 200 W).
Ongelukkig kry Suid-Afrika steeds al
die ondoeltreffende eenhede aangesien
dit onwettig is om sulke eenhede in
Europa, Amerika of Australië te verkwansel.
Suid-Afrika het nog geen sulke
wetgewing nie!
Sonvervaardigde
elektrisiteit,
algemeen bekend
as foto-voltaïese
krag, begin deesdae
ook meer
aantreklik te lyk.
Vier jaar gelede
was die terugbetalingsperiode
op ’n
sonpaneelstelsel
tot 25 jaar. As
gevolg van dalendetegnologiepryse
en
verhoogde elektrisiteitskoste,
kan
jy nou na 7 tot 8
jaar jou geld
terugkry. ’n Mens
kan ook met ’n
kleiner stelsel
begin en dit dan
modulêr vergroot
soos die begroting
dit toelaat.
Sonkrag kan ook
aangewend word
om boorgatpompe
aan te dryf.
Tegnologie wat
deesdae baie aanklank
vind, is die
opwekking van
biogas. Biogas
word verwek deur
die anaerobiese
Energie
vertering van enige vorm van organiese
afval (van mense, diere of plante). Die
biogas wat so verwek word, bestaan
hoofsaaklik uit metaangas wat ’n
ontvlambare gas is en aangewend kan
word net soos propaangas, beter bekend
as LPG (die gas in die bekende gasbottels).
Dit is belangrik om te onthou dat LPG
en biogas nie onderling uitruilbaar is
nie, aangesien biogas uit slegs 60%
metaangas bestaan (die res is CO 2 ), wat
dit minder brandbaar maak as LPG.
LPG-toerusting kan aangepas word om
met biogas te werk, maar dit is nie
maklik nie. Daar is reeds doelgemaakte
biogas-toerusting soos stowe, ligte,
warmwatertoestelle en kragopwekkers
beskikbaar.
Veral vir mense op kleinhoewes en
plase waar daar voldoende afval beskikbaar
is, is biogas ’n lewensvatbare alternatief.
’n Verdere voordeel van biogas is
dat die afval vanuit die proses organiese
kompos lewer, wat weer baie nuttig
aangewend kan word in die tuin of op
gewasse.
Daar is selfinstalleereenhede beskikbaar
vanaf R7 500 wat tot 4 m³ biogas
per dag kan opwek, genoeg om ’n
2-plaat stoof vir 4 uur te laat brand!
Dit is moeilik om presies vooraf die
omsettingsverhouding en opbrengs te
bepaal, aangesien dit baie afhang van
watter tipe afval en hoeveel daarvan
beskikbaar is. Rofweg bereken kan die
mis van elke 2 beeste of 7 varke of 150
hoenders 1 m³ biogas opwek en 1 m³
biogas gee weer 1 uur se kooktyd op ’n
2-plaat biogasstoof. Omgeskakel na
elektrisiteit, kan 1 m³ biogas 1,5 tot
1,7 kWh se krag lewer.
Daar is tans ’n paar projekte aan die
gang spesifiek gemik op die groter
melkboere, waar dit geldelik lewensvatbaar
is om boere totaal onafhanklik van
Eskom te maak. Die Nywerheidsontwikkelingskorporasie
(NOK) het ook
voorkeurfinansiering vir hierdie projekte
beskikbaar.
Teen ongeveer R20 000 kan ’n boer
ook ’n 30 m³ “biogassak” bekom, wat
tot vier werkershuise van biogas vir
kook, ligte en warm water kan
voorsien.
12 ProAgri 144 – Februarie / February 2012
www.proagri.co.za

Vang heeldag son vir krag
Netshield kan boere help om ’n volledige son- en windkragsentrum op te rig.
D ie groot ding van die aarde is dat hy
rond is. Dan draai hy ook nog in die
rondte en hy hang effens skeef. Hoewel
die draaiende bal darem nie tot gevolg
het, soos mense aanvanklik gevrees het,
dat hulle sal afval nie, het dit wel tot
gevolg dat sonstrale nie die aarde deurgaans
teen dieselfde hoek bereik nie.
Boere werk hard daaraan om optimale
opbrengs te kry van alles wat hulle produseer,
of dit nou mielies in tonnemaat
of uitslaggewig van beeste is. Dit maak
dus sin dat boere wat al meer van
sonkrag gebruik begin maak vir hulle
energiebehoeftes, op soek sal wees na
stelsels wat die son se strale ten beste
kan benut.
Met outomatiese beweging op ’n dubbelas, sorg
Netshield dat ’n sonpaneel heeldag en aldag teen die
beste hoek gerig word om die meeste sontrale te vang.
“Ons stelsel is nie net ʼn
produk nie; ons bied ’n
volledige diens aan.”
Netshield is ʼn Suid-Afrikaanse
maatskappy wat boere kan help om
sonkrag doeltreffend te oes. Hulle verskaf
nie net sonpanele nie, maar ook ’n
stelsel wat die panele outomaties op ’n
dubbelas kan laat draai om die sonstrale
heeldag teen die beste hoek te vang.
Van vroegoggend tot laatmiddag, in
die somer en in die winter, sorg die
NPVT5 vir optimale produksie. En as die
son agter die wolke verdwyn, kan Netshield
ook help om
windkrag te oes!
Inus Dreckmeyr
van Netshield sê
Suid-Afrika kry
meer as 2 500 uur
son per jaar, waarvan
die sonstralingseffek
meer as
dubbel as dié van
Europa is. “Dit
maak van Suid-
Afrika ʼn uitstekende
gebied vir
die oprigting van
indiwiduele sonenergie-aanlegte.”
Netshield kan
boere help om
stelsels op te rig
wat elkeen se sak
en behoeftes pas.
Inus sê: “Dit is
moontlik om
totale elektrisiteitskoste
te verminder
en om selfs in
sommige gevalle
heeltemal on-
afhanklik te word van
krag wat voorsien
word deur die verbranding
van
steenkool. Die energie
verkrygbaar van natuurlike
bronne is in
oorvloed beskikbaar en
gratis en daarby is so
’n stelsel besoedelingsvry.”
Deur Netshield se
NPVT5-sonvolgstelsel
win die sonpanele tot
45% meer krag in. Die
opsionele oprigting van
windturbines wat om
hulle eie as draai, verskaf
geruislose energie
op die dae wanneer
die son nie skyn nie,
maar die wind wel
waai.
Verder is daar die
moontlikheid om die
hele aanleg op ’n
afstand dop te hou en
te bestuur. ’n Kragopwekker kan byvoorbeeld
outomaties aangeskakel word,
selfs al is daar niemand by die aanleg
nie. Sonpanele kan ook deur afstandbeheer
geposisioneer word. Die afstandbeheer
geskied deur ’n teksboodskap per
selfoon. Op dieselfde manier kan ’n boer
ook boodskappe ontvang om te sien
hoeveel elektrisiteit beskikbaar is en
hoeveel verbruik word.
Netshield het vakkundiges wat ’n
volledige energiebeplanningsdiens kan
lewer om uiteindelik die totale elektrisiteitskoste
te verlaag. Dit sluit in die
evaluasie van terreine, berekening van
energiebehoeftes, uitvoerbaarheidstudies,
stelselvoorstelling en kosteberaming.
“Ons stelsel is nie net ʼn produk nie;
ons bied ’n volledige diens aan,” sê
Inus.
Deel van die dienspakket is die
moontlikheid om die stelsels deur
middel van elektroniese kameras
(webcams) en elektroniese kommunikasie
te moniteer. Die sonpanele word
dus 24/7 dopgehou en elektronies
beheer om te verseker dat daar maksimum
krag geproduseer word en dat die
stelsel werk. Dit is veral baie handig
waar stelsels in afgeleë gebiede opgerig
word.
Met die ontwikkeling en toenemende
beskikbaarheid van hernubare energietegnologie,
raak dit al makliker vir boere
om verskillende bronne van energie in
te span en om die sekerheid van
konstante, stabiele kragvoorsiening te
beleef. Soos met enige produksie, is
daar aanvanklike insetkoste, maar die
beste van alles is dat daar nie elke jaar
stygende koste is nie, want son en wind
is gratis!
www.proagri.co.za ProAgri 144 – Februarie / February 2012
Energie
Vir enige verdere navrae skakel Inus
Dreckmeyr by 086-111-4428 of stuur ’n
e-pos aan marketing@netshieldsa.com.
13

Foto: “Energiequelle”.
Sonkrag vir die sak en die saak
PV Sonpanele Sonwaterverwarmers
Die son kan koud maak! Die son kan warm maak!
Sonenergie-aanleg skakel die son
’nse energie regstreeks om in elektriese
energie solank die son skyn. Vir
sonlose tye kan teruggeval word op
Eskom of op ’n batterypak wat bystand
kan verleen. Die grootste vraag na elektrisiteit
is immers gedurende die dag.
Hoenderboere gebruik baie elektriese
energie om die hokke met waaiers koel
te hou. Indien sonenergie ingespan
word om die waaiers te draai, kan die
besparings baie groot wees. Verdere
moontlike aanwendings van “eie” energie
is spilpuntstelsels, hamermeulens,
melkerye en drogingstelsels.
Dit is moontlik om die aanleg deur ’n
bank te finansier en dit maandeliks
terug te betaal. So ’n aanleg se koste
kan ook teen belasting afgeskryf word,
wat die belegging baie sinvol maak.
onwaterverwarmers is dikwels ’n sin-
Svolle eerste stap na krag- en geldbesparing.
Daar is ’n paar verskillende opsies
beskikbaar en Solarvent se kundiges kan
jou help om die beste keuse vir jou omstandighede
te maak.
Laedrukeenhede vereis watertoevoer
vanuit ’n waterbron wat hoër as die eenheid
is ter wille van waterdruk (tipies soos
’n plaastenk), terwyl hoëdruk-eenhede
gewoonweg aan ’n drukpompstelsel of
munisipale toevoer gekoppel word.
Solarvent verkoop nie net sonwaterverwarmers
nie, ons maak dit. Dit beteken
onderdele en diens is altyd beskikbaar. Die
buise het ’n lewensverwagting van 15 jaar
en kan haelkorrels van tot 40 mm in
deursnit hanteer. Agt buise produseer tot
1 kW hitte. Al ons produkte is goedgekeur
en het ’n twee-jaar waarborg.
Energie
Almal is op soek na oplossings om
kragrekeninge te verlaag. ’n Belegging
in toerusting vir sonenergie nou,
beteken gratis en gesonde energie later.
Solarvent bied omgewingsvriendelike,
sakpas oplossings vir die boer.
Neem die eerste tree na ’n energieoplossing.
Skakel Solarvent by
012-345-1109 of stuur ’n e-pos na
vcv@ventura.co.za
Energy Saving Projects
Solar geysers
Heat pumps
Generators
Metering
Powerfactors
Electrical contractors
Green power for the future
Willie: 076-117-9497 / Johan: 082-823-7354
14 ProAgri 144 – Februarie / February 2012
www.proagri.co.za

Energie
Biobrandstof kan die sorghumbedryf ’n hupstoot gee
’n Groen Akkoord is onlangs
deur die regering, gemeenskapsverteenwoordigers,sakeorganisasies
en vakbonde
onderteken. Die akkoord stel
spesifieke doelwitte om ’n
“groen ekonomie” van die
grond af te kry. Van die
projekte gaan oor die installering
van een miljoen sonwaterverwarmers
deur die regering,
beleggings van R25 miljard
deur die Nywerheids-ontwikkelingskorporasie
in
hernubare energieprojekte en
die ontwikkeling van die
biobrandstofbedryf. ’n Belangrike
deel van die ontwikkeling is
dat regulasies in plek gestel
word om voorsiening te maak
vir die inmeng van 2%
bio-etanol en 5% biodiesel in
brandstof. Die regulasies kan ’n
groot invloed hê op besluite
wat boere in die toekoms moet
neem met betrekking tot
aanplantings.
edert die begin van die biobrandstof-
Sbedryf het die wêreld kennis geneem
van die moontlikhede wat dit inhou vir
werkskepping, armoedeverligting en
voedselsekerheid. Veralgemenings oor
die beweerde negatiewe invloed van die
bedryf op voedselsekerheid is nie aanvaarbaar
nie, omdat die omstandighede
in lande verskil. Indien dit goed bestuur
word kan die biobrandstofbedryf ’n groot
bate vir enige ekonomie wees.
Met betrekking tot die voedselsekerheidsdebat
in Suid-Afrika, het die
graanbedryf getoon dat hy die vermoë
het om genoeg voedsel te produseer
soos bewys deur die toename in die
uitvoer van graan en oliesade.
Sorghum bied ’n gepaste alternatief
vir mielies as grondstof vir bio-etanol,
veral in dele waar suikerriet nie geplant
kan word nie. Die feit dat die regering
sorghum as een van die grondstowwe
ondersteun, is belowend.
Dit is interessant om
daarop te let dat die jongste
pogings om ’n suksesvolle
biobrandstofbedryf
te vestig, hoofsaaklik spruit
uit die Skoner Brandstofbeleid
en die behoefte aan
plattelandse ontwikkeling.
Die Buro vir Voedsel en
Landboubeleid het die
moontlike invloed van
bykomende sorghum-aanplantings
op voedselsekerheid
ondersoek. Indien die
vermengingsvlak van
biobrandstof by petrol en
diesel op 2% en selfs tot op
5% gestel word, behoort dit
geen invloed te hê op die
beskikbaarheid van voedsel
nie.
Met ’n bykomende swaai
van surplus mielies na
sorghum-aanplantings en ’n verwagte
toename in opbrengs as gevolg van verbeterde
kultivars, sal die graanbedryf
selfs ’n 10% mengsel kan hanteer sonder
om af te skaal op voedselproduksie.
Indien die inmenging van biobrandstof
nie verplig word nie, kan verwag
word dat sorghum-produksie verder kan
daal.
Graan SA voorsien dat die aanvraag
na sorghum in die toekoms tot soveel
as met 600 000 ton kan toeneem,
indien die 2% inmenging deurgevoer
word en die beplande sorghumaanlegte
realiseer. Teen hierdie positiewe
scenario behoort hoër pryse die verbruik
wel te beïnvloed, maar teen 2020
behoort die aanbod van sorghum aan
die vraag daarna te voldoen en sal dit
ook nie meer nodig wees om sorghum
in te voer nie.
Die uiteindelike invloed op mielieaanplantings
en -pryse is volgens Graan
SA minimaal. Daar word voorsien dat
die aanplanting van mielies teen 2020
met net sowat 73 000 ha sal afneem.
Met die bykomende sorghum-aanplantings
kan die totale oppervlakte onder
somergraan met 80 000 ha toeneem.
Wat wel noodsaaklik is, is dat die
opbrengspotensiaal van sorghum
Die wiele het uiteindelik begin
rol met betrekking tot die
biobrandstofbedryf en
kommentaar is ingewin op
voorgestelde regulasies wat die
inmeng van biobrandstof by
petrol en diesel verpligtend kan
maak.
Volgens Graan SA kan dit ’n
hupstoot vir die sorghumbedryf
wees.
verhoog moet word. Planttelers voorsien
dat ’n verhoging in aanvraag en
belangstelling navorsing sal stimuleer
en dat opbrengste van 4 t/ha teen 2020
verwag kan word.
Dit beteken dat sorghum meer kompeterend
teenoor geelmielies kan raak
wat boere sal motiveer om meer
sorghum te plant. Daarby is sorghum
meer droogtebestand as mielies wat die
produksierisiko verlaag.
Volgens Graan SA sal ’n 2% byvoeging
van biobrandstof by petrol en
diesel geen noemenswaardige invloed
op die beskikbaarheid en bekostigbaarheid
van voedsel hê nie.
16 ProAgri 144 – Februarie / February 2012
www.proagri.co.za

NAC hou jou bo
Die werkswinkels by Lanseria is skoon, goed georganiseerd en tot die
gereedskaptrollies word daagliks nagegaan.
y moet onthou daar is nie parkeer-
“Jplek daar bo nie. Jy ry in die lug en
daar is nie so ’n ding soos ‘gou aftrek’ as
jy moeilikheid het nie,” sê Tertius van
Jaarsveld, NAC se direkteur vir Vliegtuigonderhoudsdienste.
By NAC word
daar meer as dubbeld seker gemaak dat
die vliegtuie wat aandoen vir herstelwerk,
roetine-inspeksie en onderhoud
gereed is om hulle vlerke te sprei wanneer
hulle die nes verlaat.
NAC het twee goed ingerigte
dienssentrums vir vastevlerkvliegtuie.
Die kleiner vliegtuie word by Wonderboom-lughawe
by Pretoria nagesien en
die groter vliegtuie, asook stralers, word
in die werkswinkels by Lanseria hanteer.
Helikopters gaan na die Randse lughawe.
Tertius sê net soos met motorkarre is
niemand ooit regtig lus vir onderhoudsverpligtinge
nie, maar mense se lewe
hang daarvan af dat elke ding aan ’n
vliegtuig reg moet werk. NAC beskou dit
ook as deel van sy dienslewering om
vliegtuigeienaars en vlieëniers te herinner
aan onderhoudstake wat op
bepaalde tye gedoen moet word.
“Dit werk bietjie anders as met ’n
kar,” verduidelik Tertius. Sekere take
hang af van die aantal vliegure, maar
daar is ook take wat deur die kalender of
ouderdom van die vliegtuig bepaal word.
Selfs al was die vliegtuig min in die lug,
moet ’n paar dinge elke paar maande
nagegaan word. Ander nasienwerk weer
word bepaal deur die aantal kere wat ’n
vliegtuig opgestyg en geland het.
Met die instandhouding van vliegtuie
is rekordhouding net so belangrik soos
kundigheid. Elke onderdeel van ’n vliegtuig
is gemerk en naspeurbaar en elke
handeling word opgeteken en minstens
twee keer nagegaan. Daar kan byvoorbeeld
nagegaan word wie twee jaar
gelede ’n bepaalde onderdeel vervang
het en selfs in watter fabriek die
onderdeel gemaak is en wat sy reeksnommer
is.
Alles gebeur in ooreenstemming met
die voorskrifte van die vliegtuigvervaardiger.
Ingenieurs ontvang opleiding
by die vervaardiger self en is gekwalifiseer
om aan bepaalde vliegtuie te werk.
Net so ontvang werkswinkels ook goedkeuring
van vervaardigers. NAC is
byvoorbeeld goedgekeur om instand-
Hulpbronbestuur
houding en herstelwerk te doen vir
Hawker, Beechcraft, Piper, P750 XSTOL,
Embraer en vele ander produkte.
“Tot ons ingenieurs se gereedskap
word elke dag nagegaan,” sê Tertius. “Jy
kan nie bekostig om iets soos ’n
skroewedraaier in ’n vliegtuig se vlerk te
vergeet nie, want dit kan tot ’n ongeluk
lei.” Elke ingenieur het sy eie gereedskaptrollie
met ’n lys van toerusting wat
elke dag nagegaan word.
NAC het ook ’n afdeling wat vervaardigers
se aanbevelings inkorporeer.
Terugvoering van vlieëniers oor byvoorbeeld
’n kontrolemeganisme wat op ’n
ongemaklike plek is, kan lei tot ’n
ontwerpverandering.
Eienaars wat die binnekant van die
vliegtuig wil opkikker of dalk nuwe tegnologie
wil inbou, kan dit ook deur NAC
laat doen.
As jy graag in die toekoms jou vliegtuig
deur NAC se wenspan wil laat
nasien om jou vlugte so veilig soos ’n
verebed te maak, skakel dan vir Tertius
van Jaarsveld by 011-267-5000
of besoek www.nac.co.za vir meer
inligting.
Tertius van Jaarsveld is die man wat
daarvoor sorg dat die instandhoudingsafdeling
van NAC self soos ’n
goed geoliede masjien loop.
www.proagri.co.za ProAgri 144 – Februarie / February 2012
17

SPILPUNTE • TREKKERS • SKURE • HUIS • DIERE • WERKTUIE • HEININGS
Ons hou ’n
OOG op jou plaas!
• Videowaarneming
• Geen Internet nodig
• 100% onafhanklik van Eskom
Ons beskerm JOU en JOU EIENDOM
087-820-7010
sales@securityviewer.co.za

Ons boer saam (7)
Broers en susters kan konflik hanteer
deur Elmarie Venter & Shelley Farrington
roers en/of susters wat saamboer is
Bop hulle doeltreffendste wanneer die
indiwiduele lede van die span mekaar se
menings, behoeftes en uitgangspunte
respekteer en hulle agting vir mekaar
betoon. So kan verskille as positief
eerder as negatief ervaar word.
Dit is belangrik dat lede van die span
van mekaar hou, daarvan hou om tyd
saam deur te bring en goed met mekaar
oor die weg kom. Hulle verhouding
behoort gekenmerk te word deur ’n
goedgesindheid en ’n toegeneentheid
teenoor mekaar, sowel as lojaliteit en
ondersteuning. Kinders moet vir mekaar
in die bres tree en moet as ’n eenheid
saamstaan en funksioneer.
Om dit reg te kry is die volgende van
belang:
• Gereelde en doeltreffende kommunikasie
tussen die lede van die span.
• ’n Bereidwilligheid om kompromieë aan
te gaan wanneer nodig en om mekaar
se besluite te ondersteun.
• Argumente moet in privaatheid
geskied en nie voor ander familielede
of werknemers nie.
• Verhoed of vermy verdeeldheid wat
deur die ouers, eggenotes, werknemers
of buitestaanders geskep kan
word deur byvoorbeeld broers en/of
susters teen mekaar af te speel.
• Deel in mekaar se oorwinnings en suksesse,
asook mislukkings. Suksesse
wat gevier word dien as aansporing vir
die hele span om te presteer.
Oop kommunikasie vereis onder meer
die openbaarmaking van inligting soos
sensitiewe en persoonlike inligting,
asook inligting rakende vereistes of
voorwaardes van vergoeding, beleggingsgeleenthede
en wetlike planne en
dokumente.
Kinders wat in spanne saamwerk is
meer suksesvol wanneer die lede van
die span verskille tot die minimum
beperk en dinge so regverdig as moontlik
tussen hulle organiseer, veral wanneer
dit kom by sake soos werkslading,
vergoeding, titels, eienaarskap, mag en
gesag. Doeltreffende spanwerk vereis
dat alle lede van die span in ’n gelyke
en regverdige mate deel in die werkslading.
Konflik kan ontstaan wanneer die
gedrag of oortuigings van spanlede
verskil of onaanvaarbaar vir die ander
spanlede is. Persoonlike konflik is dikwels
die gevolg van ’n botsing tussen verskillende
persoonlikhede en
uitgangspunte. Taakkonflik ontstaan
wanneer ’n spanlid se mening verskil van
die ontleding wat ’n ander spanlid oor die
span se probleme en planne gemaak het.
Konflik weens prosedures ontstaan wanneer
spanlede verskil oor beleid en
prosedures wat gevolg moet word en hoe
om as ’n span saam te werk.
Konflik tussen spanlede kan besprekings
stimuleer, sowel as skeppende en
kritiese denke aanmoedig. Te veel konflik,
aan die ander kant, kan lei tot
gebrekkige of geen kommunikasie en ’n
afname in die samehorigheid van die
span. Dit is dus belangrik vir spanlede
om konflik doeltreffend te bestuur om dit
op ’n aanvaarbare vlak te hou en dit konstruktief
op te los. Konflik moet ook so
gou as moontlik hanteer word en nie
vermy word nie.
Broers en/of susters wat saamboer,
moet nie net goeie interpersoonlike
interaksie hê nie, maar moet ook
sekere faktore in ag neem om te
verseker dat die familieboerdery en elke
broer of suster wat aktief by die
boerdery betrokke is optimaal funksioneer.
Dus moet ’n klimaat geskep word
wat deur die volgende gekenmerk
word:
• ’n Ondersteunende struktuur.
• ’n Gebalanseerde en goed
saamgestelde span.
• Duidelike verdeling van rolle en
verantwoordelikhede.
• ’n Gedeelde droom vir die boerdery.
• Bestuurstrukture en -beleid.
• Doeltreffende leierskap.
Nie-familielede of buitestaanders kan ’n
waardevolle rol speel in:
• Die uitbreiding van die kennispoel van
die familie-onderneming deur
Hulpbronbestuur
bykomende vaardighede en kwalifikasies
in te bring.
• Die hantering van konflik.
• Die inbring van objektiwiteit.
• Die bevordering van aanspreeklikheid
en professionele bestuur van die
familieboerdery.
Dit is egter belangrik dat nie-familielede
lojaliteit en respek vir die leiers van die
familie-onderneming toon, dat hulle nie
die kinders teenoor mekaar afspeel of
teen mekaar opstook nie en dat daar
duidelik uitgespel word, verkieslik deur
’n dokument of beleid, wat die rol en
verantwoordelikhede van nie-familielede
behels.
Sukses van hierdie vennootskap sal
sterk daarvan afhang of die kinders
elkeen sy rol aanvaar en of kinders
mekaar se natuurlike sterkpunte aanvaar,
dit aanmoedig en nie op mekaar
se terreine “oortree” nie. In suksesvolle
vennootskappe organiseer die kinders
die boerdery in so ’n mate dat die
talente en vaardighede van indiwiduele
broers en/of susters tot die voorspoed
van die hele boerdery lei.
In ’n onderneming wat gesamentlik
deur kinders bestuur word, het vennote
dikwels die uitdaging om familieharmonie
te balanseer met die behoefte vir
samehorige leierskap en doeltreffende
besluitneming. Daar is gevind dat interpersoonlike
konflik op sy laagste is
wanneer daar ’n sterk leier of leierskap
in die onderneming is, met elke spanlid
wat ’n sekere mate van mag binne ’n
goed-omskrewe terrein in die onderneming
het. Die ideaal is wanneer ’n leier
spontaan na vore tree – een wat
gemaklik met gesag en mag is en wat
bevoeg en bekwaam is om die leierskapstaak
te vervul.
Die sleutel tot ’n suksesvolle familieboerdery
is om gesonde sakebeginsels
toe te pas en om nie familievoorkeure
met goeie sakebeginsels te verwar nie.
Die doel moet egter wees om families
te leer hoe om goeie sakebesluite te
neem wat die voortbestaan van die
familie-boerdery sal verseker, maar ook
familieharmonie sal aanmoedig.
www.proagri.co.za ProAgri 144 – Februarie / February 2012
19

Was jou water vir skoon kos
en van die basiese menseregte wat
Ein die Grondwet beskerm word, is
toegang tot skoon, veilige water. Dié reg
kan sekerlik uitgebrei word tot skoon,
veilige voedsel ook.
In Suid-Afrika, waar rioolwerke nie
meer behoorlik in stand gehou word nie,
waar mense sonder dienste langs riviere
plak en waar allerlei afvalstowwe in
riviere en damme gestort word, is daar
veral ’n groot gevaar dat voedsel, soos
groente, met besmette water besproei
kan word.
“Die oplossing is eenvoudig en die
tegnologie is beskikbaar en bekostigbaar,”
sê David Pretorius van Ray’s T
Mechanics. Etlike voorleggings is al aan
die owerhede gedoen om die oplossing
voor te hou, maar die staat se ratte
draai stadig.
Vir skoon, veilige kos moet skoon, veilige water
gebruik word.
“Ons kyk nou na die boere en
veral die besproeiingsboere, want
ons kan hulle help om gesonde
kos te produseer,” sê David. Water
wat met skadelike bakterieë en
ander stowwe besmet is, het nie
net ’n invloed op mense se
gesondheid nie, maar ook wye
ekonomiese implikasies aangesien
boere hulle plaaslike kontrakte en
uitvoerstatus kan verloor.
Die Ray’s T-stelsel maak gebruik
van omgekeerde osmose
deur ’n filterstelsel wat in die
watertoevoer geplaas word. Hoe groter
die volume water wat gesuiwer moet
word, hoe meer filters word gebruik. Die
sukses van die stelsel is opgesluit in die
unieke ontwerp van die filters en die
nanotegnologie-membrane wat gebruik
word.
Die filters sorg dat
99,9% van alle bakterieë
en virusse in die water
gestuit word, asook alle
vaste stowwe groter as
0,001 mikron en tussen
25 en 80% van die
swaarmetale, afhangende
van die soort metaal. Dit
haal selfs die sout uit
seewater!
Die stelsel gebruik baie
minder krag as ander
watersuiweringstelsels,
Hulpbronbestuur
Die stelsel kan aangepas word na gelang
van elke plaas of boerdery se behoefte.
want die filters vereis minder waterdruk
om dieselfde volume water te hanteer,
met ander woorde, minder energie is
nodig. David sê boere kan rofweg
daarop reken dat net 1 kw/h se krag
nodig is om 1 kiloliter water te suiwer.
Dit is ook geskik vir boere wat
regstreeks uit riviere besproei.
Afhangende van die aantal filters wat
gebruik word, kan van 10 kiloliter tot
600 kiloliter water per uur gesuiwer
word. Die stelsel is immers so ontwerp
dat dit dorpe en stede se watervoorraad
moet kan lewer.
Ray’s T Mechanics se mense ontwerp
en bou die stelsel om by die boer se
behoeftes te pas. Skakel Raymond
Lundie by 072-335-5976 of David
Pretorius by 082-491-5322, e-pos:
davidpretorius@vodamail.co.za.
SENTER 360
Passievol oor spilpunte!
By SENTER 360 is spilpunte vir ons ‘n passie. Juis daarom
bou ons nie net ‘n sterk en taai struktuur nie, maar ons
bestee ook heelwat tyd en aandag aan die klein
besonderhede wat ’n groot verskil in jou alledaagse lewe
kan maak.
STRUKTURELE STABILITEIT
SENTER 360 benut vakwerkysters van pyp wat ligter as
die algemeen gebruikte hoekysters is. ‘n SENTER 360
het sodoende twee stelle vakwerkysters meer per
toring wat sorg dat die struktuur ontseend sterk is en
buitengewone weerstand teen stormwinde kan bied.
Langer basisbalke 4,5 m (5,8 m vir die hoë-profiel
masjiene), toring stue, stabiliseringstawe en diagonale
dra by tot dié uitsonderlike standvasgheid.
INNOVERENDE BEHEERPANEEL REEKS
Die beginsel van eenvoudige modulêre ontwerp word ook
op ons beheerpaneel reeks toegepas. Die basiese
beheerpaneel, met direkte millimeter toedieningsverstelling,
kan teen ‘n minimale koste deur verskillende
vlakke van outomasering en kommunikasie opgradeer
word.
“LAASTE SPUIT” OPLOSSING
Die laaste spuit is geneig om verstop te raak. Ons het egter met ‘n innoverende dog
eenvoudige oplossing vorendag gekom om die laaste spuit deurlopend skoonhou.
SENTER 360 spilpunte word standaard toegerus met die drukgereguleerde Senninger
I-Wob sproeier wat op hangpype gemonteer is. Dit verseker uitstekende waterverspreiding
in selfs die uiterste klimaatstoestande.
SWAARDIENS RATKAS EN MOTORS
Die aandrywing van die SENTER 360 spilpunt bestaan uit ’n standaard swaardiens
wielratkas, met ’n gras opsionele vyf jaar waarborg wat deur die UMC “Power Saver”
motorratkas -kombinasie aangedryf word.
* Termes en voorwaardes geld
Tel: +27(18) 469-1331 • E-pos: info@senter360.co.za • www.senter360.co.za
20 ProAgri 144 – Februarie / February 2012
www.proagri.co.za

Kry die regte waterstelsel
Gemeganiseerde besproeiingstelsels (2)
deur Felix Reinders - LNR-Instituut vir Landbou-ingenieurswese
emeganiseerde sprinkelbesproeiing
Gis masjiene met sprinkelaars of
sproeiers wat oor ’n land beweeg en
water versprei in teenstelling met konvensionele
stelsels waar pype en
sprinkelaars met die hand verskuif word.
In die vorige aflewering (ProAgri 143)
is spilpunte, kantrolspuite en kruipstelsels
bespreek. In hierdie uitgawe word
swaaibalkstelsels, kruipbalkstelsels en
laterale stelsels bekyk:
1. Swaaibalkstelsels
Die swaaibalk bestaan uit ’n draaiende
balk van 20 tot ongeveer 100 m lank. ’n
Reeks sproeiers is op die een helfte van
die balk gemonteer en op die ander punt
van die balk ’n kanonspuit. Die balk
draai as gevolg van die spuithoeke van
die kanon en die sproeiers.
Die trollie waarop die swaaibalk
gemonteer is kan òf ’n sleepmodel wees
wat met ’n trekker na die volgende
posisie getrek word ò f selfaangedrewe.
Wanneer drie of meer masjiene gebruik
gaan word, is dit ekonomies regverdigbaar
om ’n trekker af te staan om die
masjiene van een plek na die ander te
verskuif.
Sommige modelle werk teen ’n lae
druk van 150 kPa (hierdie modelle het
nie ’n kanonspuit aan die een punt nie)
en ander weer, werk teen ’n hoë druk
van 500 kPa. Die oppervlakte wat benat
Laterale stelsel
Kruipbalkstelsel
word, is natuurlik groter met die hoëdrukmasjien
wat tot 1,2 ha per
opstelling kan besproei.
Die swaaibalkspuit word aan goukoppelpype
aan die standkraan op die hoofpyp,
gekoppel. Soos die masjien nader
aan die kraan verskuif word, word die
pype wat ontkoppel word, op rakke op
die trollie gepak. Wanneer die masjien
oor die kraan na die ander punt van die
land beweeg, word die pype weer
afgepak om die masjien aan die kraan te
verbind. Die stelsel word elke 6 tot 8 uur
verskuif en dit neem 2 arbeiders
ongeveer 20 minute om ’n verskuiwing
te voltooi.
By die ideale opset, wat natuurlik
redelik duur is, word al die toevoerpype
begrawe. Dit word dan ’n permanente
stelsel met standkrane vir elke spuitposisie,
wat bestuur en arbeid aansienlik
vergemaklik. Hierdie stelsel kan by
uitstek doeltreffend op ongelyke oppervlaktes
gebruik word en natuurlik ook op
lande waar hoë gewasse verbou word.
Voordele van die swaaibalkspuit is
onder meer dat die toedieningstempo
tussen 6 en 10 mm per uur is. Dit is die
gemeganiseerde besproeiingstelsel wat
die laagste toedieningstempo lewer en
kan dus oorweeg word waar die infiltrasietempo
van die grond stadig is.
2. Kruipbalkspuitstelsel
Die stelsel is ontwikkel om die
voordele van die kruipspuit en die
laedrukbalkspuit saam te snoer. Die
stelsel is in wese ’n balkspuit wat net
soos ’n kruipspuit aangedryf word
terwyl dit besproei. Aandrywing
geskied as volg: ’n Drom wat op die
trollie gemonteer is, word hidroulies
aangedryf en rol ’n kabel op wat aan
die teenoorgestelde kant van die
land geanker is.
Die watertoevoer werk ook, soos
in die geval van ’n kruipspuit, deur ’n
100 tot 200 meter slang wat in die
middel van die land aan ’n standkraan
gekoppel word en dan agter
die masjien aangesleep word.
Besproeiing
Afhangende van die grootte van die
masjien kan bane van 400 m lank en tot
100 meter wyd met een lopie besproei
word. Tot 4 ha kan dus per verskuiwing
besproei word. Die stelsel sal ekonomies
baie geskik wees vir besproeiingsplase
van 20 ha tot 30 ha groot.
Ander voordele is dat hoë gewasse
ook maklik besproei kan word. Net soos
in die geval van die kruipspuit, word ’n
trekker benodig om die stelsel te skuif.
Die bane moet in ’n goeie toestand en
verkieslik met gras beplant wees om
beskadiging van die toevoerslang te
beperk.
3. Laterale stelsels
Die laterale stelsel word ook gebruik om
reghoekige landerye te besproei. Die
besproeiingspyp, torings en struktuur is
dieselfde as die spilpunt, maar verskil in
dié opsig dat dit nie om ’n sentrale punt
draai nie, maar reglynig vorentoe
beweeg.
Waterinvoer geskied by die hooftoring
wat in die middel of langs die kant kan
voorkom. Die hooftoring beskik oor die
waterinlaatpunte, skakeltuig en oplynmeganisme.
Die watertoevoer kan plaasvind deur
middel van ’n buigbare sleeplyn wat
gekoppel word aan standkrane wat op
gereelde afstande op ’n ondergrondse
hooflyn geplaas word, of die toevoer kan
geskied deur ’n oop kanaal waaruit die
water opgesuig word deur ’n pomp wat
op die hooftoring gemonteer is.
Aandrywing by die hooftoring geskied
elektries of hidroulies deur middel van ’n
elektriese motor of dieselenjin wat op die
hooftoring gemonteer is. Vir die elektriese
motor word ’n elektriese kabel
saamgesleep vir kragtoevoer.
Laterale stelsels is effens duurder as
spilpunte deurdat ’n langer hooflyn geïnstalleer
moet word en ’n spesiale
hooftoring nodig is. Net soos by
spilpuntstelsels kan hierdie stelsels
waterafloopprobleme veroorsaak. Die
grond se infiltrasie moet getoets en in ag
geneem word. Die vereiste toediening
word ook verkry deur die stel van die
loopspoedmeganisme.
’n Kort opsomming van die algemene
toepassingsgebiede van die verskillende
stelsels:
• Spilpuntstelsels is die stelsels wat die
laagste arbeidsvereiste en die minste
bestuursprobleme het, indien dit slegs
op een sirkel per oes gebruik word.
• Die kantrolstel word vir lae gewasse op
reghoekige lande gebruik.
• Die kruipspuit is geskik vir meerjarige
gewasse of aanvullende besproeiing op
jaargewasse en weer eens op
reghoekige lande.
• Die balkspuit is ideaal vir kleiner plase
met onreëlmatige lande.
• Die kruipbalkspuit is geskik vir hoë
gewasse op reghoekige lande van 20
tot 50 ha.
Verwysings: Reinders FB, Gemeganiseerde besproeiingstelsels, Direktoraat Besproeiingingenieurswese, 1985 Besproeiingontwerphandleiding,
LNR-Instituut vir Landbou-ingenieurswese, 2003
www.proagri.co.za ProAgri 144 – Februarie / February 2012 21

22
Goeie geleenthede in Georgië
Foto’s: Annemarie Joubert en Bennie van Zyl
Juba Maruashvili, die projekkoördineerder vir die gesamentlike landbouprojek, wys ’n
beskikbare plaas aan ’n groep Suid-Afrikaanse boere. Dit is die 14de groep wat Georgië
besoek.
it is geen grap om in Georgië
“Dkommersieel te begin boer nie,
maar die groot verskil met Suid-Afrika is
dat die regering hier wil hê dat ons
boerdery suksesvol moet wees,” sê mnr
Piet Kemp, ’n Suid-Afrikaanse boer wat
hom ’n jaar gelede in Georgië gevestig
het.
Die plaas wat hy namens ’n konsortium
met buitelandse en binnelandse
vennote bestuur, is sowat 50 km oos
van die hoofstad, Tbilisi, geleë. Daar is
750 hektaar onder besproeiing en ’n
verdere 550 hektaar word nou
aangekoop.
Piet, wat deur die plaaslike inwoners
as “Mister Piet” aangespreek word, het
reeds sy eerste mielie- en koringoeste
gestroop, maar dit was nie ’n groot sukses
nie. Die streek het ’n rare droogte
beleef en die besproeiingstoerusting wat
Die grond is vrugbaar, maar baie
klipperig, beduie Piet Kemp. Hy het
nou ’n klipbreker uit Frankryk laat
kom om te help met die grondvoorbereiding.
Orals in Georgië is tekens van landbouprojekte wat besig is om te
ontwikkel.
bestel is, het nie betyds opgedaag nie.
Kort nadat hulle begin besproei het, het
’n haelstorm en sterk wind verdere
skade veroorsaak. Die gemiddelde
opbrengs van die 250 ha koring was
3 t/ha en by die 500 ha mielies was die
beste opbrengs 4 t/ha.
Die pryse waarteen verkoop word, is
darem so 1,5 keer hoër as in Suid-
Afrika.
Piet is vol vertroue dat hy meer sukses
met sy volgende aanplantings gaan
behaal en hy is kliphard besig met
grondvoorbereiding. Die woord,
kliphard, is ook nie ’n oordrywing nie.
Die grond is baie klipperig en bestaan
uit 35% klei. Soos Piet sê: “Dit is nie ’n
man se maat nie. Jy moet hom droog
werk.”
Die grond is egter baie vrugbaar
en omdat daar nie ’n spesifieke
reënseisoen is nie, kan
daar amper regdeur die jaar geplant
word. Die koring moet net
in die grond wees voor die
sneeu kom! Die koudste
maande is Januarie, Februarie
en Maart.
Baie ander werk is reeds in
die paar maande gedoen.
Bestaande waterkanale is
opgeknap en uitgebrei om ’n 80
km-netwerk tussen die lande te
vorm. In die kanale is op
verskeie plekke damme gebou
waaruit die gesaaides met ’n
ProAgri 144 – Februarie / February 2012 www.proagri.co.za
Nuus
ProAgri se
redakteur,
Annemarie
Joubert, was
een van ’n groep
joernaliste wat
die voorreg
gehad het om
saam met
TLU SA na
landbougeleenthede
in
Georgië te gaan
kyk.
waterkanonstelsel besproei word.
Om die lande meer toeganklik te
maak, is 40 km se paaie geskraap. Die
land het ’n gebrekkige markstelsel en
Piet moes ook inderhaas silo’s oprig vir
graanberging en droërs bekom sodat
die strooptyd vervroeg kon word.
Hy kyk nou saam met sy vennote na
die moontlikheid om ’n vark- en hoenderboerdery
te begin en ook ’n
voerkraal vir beeste.
Groot uitdaging
Die groot uitdaging vir Georgië is om
vanuit ’n stelsel van bestaansboerdery
na kommersiële produksie te beweeg.
Dit is waarom die regering by TLU SA as
verteenwoordigende liggaam vir kom-
Werkers help om ’n kerwer te voer. In die
agtergrond is twee droërs wat Piet self
gebou het sodat hy gouer kan stroop.

Piet beduie aan Boersman (soos hy sy een trekkerbestuurder noem) dat hy
moet stilhou. Taal is nogal ’n probleem, want die ouer mense praat net
Georgies en Russies. Jong mense verstaan wel Engels.
mersiële boere in Suid-Afrika aangeklop
het.
In die tyd van kommunistiese beheer
was daar kommunale plaasstelsels en
boere is voorgeskryf wat en hoeveel
hulle moet produseer. Dit het tot gevolg
gehad dat boere hulle dryfkrag en
ondernemersgees verloor het.
Georgië wil graag hê dat enige landbou-ontwikkeling
ekonomies volhoubaar
moet wees en daarom gee hulle nie
grond weg aan boere nie. Hulle vra
kundigheid en beleggings. Die land se
minister van Diaspora, wat oorhoofs vir
die landbouprojek verantwoordelik is,
Mirza Davitaia, sê dit is vir hom duidelik
dat Suid-Afrika ten opsigte van sy
grondbeleid na ’n sosialistiese bestel op
pad is. Wat hulle aan Suid-Afrikaanse
boere bied, is dus ’n geleentheid om
ekonomies te oorleef.
Daar word baie belastingvoordele aan
beleggers gebied, maar die grond moet
teen realistiese waarde aangekoop
word. Daar is drie maniere waarop
grond bekom kan word: Die eerste is as
deel van ’n projek saam met die
regering waarin boere vasgeteken word
met betrekking tot bepaalde beleggings
en produksiedoelwitte; die tweede is die
aankoop van staatsgrond; en die derde
is om regstreeks by ’n private eienaar te
koop.
Een van die probleme is dat daar nie
behoorlike grenslyne en titelaktes vir al
die grond bestaan nie, omdat alles in
die 70 jaar van die kommunistiese
regering aan die staat behoort het. Dit
is ook net Georgiese burgers wat grond
mag besit, maar ingevolge die
ooreenkoms met TLU SA, is dit nie ’n
probleem vir Suid-Afrikaanse boere om
burgerskap te bekom nie.
Piet sê hy is alreeds baie trots daarop
om ’n Georgiese burger te wees en hy
het in die rugbywêreldbekerreeks
kliphard vir sy nuwe land se span
geskree – wat darem een wedstryd
gewen het...
Die projek word in samewerking met
TLU SA bedryf en mnr Bennie van Zyl,
hoofbestuurder, sê die doel is nie om
Suid-Afrikaanse boere “uit te voer” nie,
maar om beleggingsdeure oop te maak
in ’n land wat vooruit wil gaan.
Vir meer inligting besoek www.boers.ge
Daar is moderne verwerkingsaanlegte
soos die groente- en vrugteaanleg
by Marneuli, maar baie werk
word nog met die hand gedoen.
Hierdie waterkanonne gaan nou gebruik
word om uit die kanaalstelsel
wat Piet gebou het, te besproei.
Daar is beslis ook ruimte vir meer
moderne slagpale en vleisverwerkingsaanlegte!
Piet Kemp moes inderhaas silo’s
oprig om die graan te hanteer. Daar
bestaan nie ’n behoorlike graanopberging-
en markstelsel in Georgië
nie.
Georgië se belangrikste kommersiële
landboubedryf is druiweverbouing
en wynmakery wat met ’n
geskiedenis van seweduisend jaar
spog. Hoewel daar moderne, groot
wynkelders is, word daar steeds op
die tradisionele manier ook wyn
gemaak, met die druiwe wat op ’n
natuurlike manier in kleipotte
onder die grond gis.
www.proagri.co.za ProAgri 144 – Februarie / February 2012 23

24
ProAgri 144 - Februarie / February 2012 www.proagri.co.za

Agrikyk
Waterberg-Bosveld:
Prikkelgids vir veldbewaring
Stuur ’n mooi duidelike foto van goeie
gesonde veld wat deur bewaringsboerdery
beskerm word en vertel ons wat jy doen
om dit so te kry en te hou. Stuur dit na
annemarie@proagri.co.za. Ons publiseer dit graag op ons
webwerf, www.proagri.co.za. Die wenner van die boek
Boerperd: Die geskiedenis van die SA Boerperd is Elmè
Jansen van Rooihuiskraal.
www.proagri.co.za
& Lees
Waterberg-Bosveld:
Prikkelgids vir veldbewaring
Deur: Chris Wagner
Uitgewer: Hoogland-uitgewers
ISBN: 620-49499-1
Verspreider: PNA Warmbad
hris Wagner se naam is nou al
Cbekend by ProAgri-lesers as
die skrywer van die reeks oor
gesonde grond wat verlede
maand ten einde geloop het.
Heelwat van die inligting in die
reeks kom uit sy Prikkelgids vir
Veldbewaring.
Die gids se hoofdoel is om
riglyne vir veldbewaring vanuit die
oogpunt van ’n brandbeskermingsvereniging
neer te lê. Hoewel
dit die Waterberg-gebied as voorbeeld
gebruik, kan die inligting
landwyd toegepas word.
Oral in Suid-Afrika word ons
natuurlike veld bedreig deur oorbeweiding,
indringerplante en swak veldbestuur. Die gids bevat
praktiese verstaanbare inligting oor die rol van vuur en die
maak van brande. Hoewel vuur ’n natuurlike verskynsel is, is
daar baie nadele verbonde aan veral wegholbrande. Soos Chris
sê: “Elkeen van ons boer immers tussen grensheinings met ’n
gegewe aantal vee en wild wat daarop moet oorleef en waarvan
ons moet lewe... Nooit mag ons betrap word met ontblote, kaal
veld nie – en dit is juis wat ’n brand tot gevolg het. Wegholbrand
moet dus tot elke prys gekeer word, want geen mens
kan vooruit sê hoe die lente of somer lyk wat voorlê nie.”
Die boekie beskryf die belangrikheid van brandbane en verskillende
maniere waarop dit gemaak kan word, onder andere
deur die gebruik van chemiese middels en die wetlike vereistes
wat gestel word.
Daar is egter veel meer pitkos ook in, soos ’n hulpbronbewaringskode,
’n beskrywing van die Waterberg se geskiedenis
en eienskappe en ’n lys van bome en struike (met die Latynse
en Afrikaanse name) wat op Chris se plaas Hoogland voorkom.
Die lys is ’n goeie aanduiding van die plantverskeidenheid wat
deur bewaringsboerdery beskerm kan word.
Die gids kan teen R45 (posgeld uitgesluit) by 014-736-4592
of by john@pnawarmbad.co.za bestel word.
Wen!
Spesiale
geleentheid vir
Nampo-uitstallers
ProAgri het ’n spesiale Nampodubbelbladkaart
waarop ons
adverteerders se uitstalruimtes
aangedui word, sodat boere reguit na
die regte mense kan loop.
Plaas ’n artikel of advertensie in die
April-uitgawe van ProAgri en vertel
vir die boere wat u hulle by Nampo
gaan wys.
Sperdatum vir besprekings:
16 Maart 2012
012-342-5141
anneke@smartpublishing.co.za
stefan@agritrader.co.za
ProAgri 144 - Februarie / February 2012 25

26
agrilag
Geen einde
deur Dom Boer
“Waarvoor wil jy nou weer ’n dag verlof hê?” vra die boer. “Jy
was vanjaar al vier keer by jou oupa se begrafnis.”
“Dis waar,” antwoord die werker. “My ouma trou weer
vandag.”
Ai tog die Ingels
Die boer vra die winkelklerk waar die flitsselle is.
“I’ll see,” sê die klerk en verdwyn tussen die rakke.
Nadat die boer 15 minute vergeefs gewag het, kom ’n ander
klerk verby. “Waar is die flitsselle?” vra die boer.
“I’ll see,” antwoord die klerk, glip tussen die rakke in en bly
weg.
Uiteindelik storm die boer na die bestuurder se kantoor. “Jou
personeel se diens is uiters swak,” sê hy. “Al wat ek wil weet,
is waar die flitsselle is.”
“Aisle C,” antwoord die bestuurder.
Nare waarheid
Twee ouens ontmoet mekaar by die forelwaters. “Ek is hier
omdat ek wil ontsnap van die stad se geraas en gewoel en
besoedeling. Ek wil die vars lug in my longe voel, die geur
van die gras en bome indrink, die natuur en die stilte geniet,
my oor die verbydrywende wolke en die towerkleure van die
sonsondergang verwonder...”
“Ek is hier,” antwoord die tweede ou, “omdat my seun leer
trompet speel.”
Geld wat stom is...
Die sakeman en sy vrou sit in ’n restourant. ’n Pragtige vrou
loop hom by, soen hom innig en stap weg.
“Wie is dit?” vra sy vrou.
“Dis my minnares,” antwoord die sakeman. “En voor jy nou
emosioneel raak en begin kerm oor ’n egskeiding en onderhoud,
moet ek net vir jou sê sy is skatryk en dis haar geld
wat sorg vir al jou oorsese vakansies en jou Porsche en jou
goue kredietkaart.”
Op daardie oomblik sien die vrou haar man se vennoot verbystap
met ’n vreemde vrou aan sy arm. “Wie is daar saam
met Heinie?” vra sy.
“Dis sy minnares,” antwoord haar man.
“Ons s’n is baie mooier,” spog sy.
Groter naarheid
By die landbouskou sukkel ’n vrou om met ’n perdesleepwa
omgedraai te kry in die nou paadjie voor die hek. Nadat sy ’n
klomp kere vorentoe en tru gery het, troos ’n verbyganger
haar: “Toe maar. Elke mens kry nou en dan ’n probleem.”
“Noem jy hierdie ’n probleem?” byt sy terug. “Ek het die
vervlakste perd by die huis vergeet.”
Nare waarheid
Wat is die verskil tussen ’n plan en ’n begroting?
– ’n Plan is wat ons wil doen; ’n begroting is hoekom ons dit
nie kan doen nie.
Arm student aan sy kamermaat na ’n besoek aan die
tandarts: “Die tandarts sê my verstandtande moet getrek
word, maar ek weet nie of ek dit kan bekostig nie.”
Kamermaat: “Ek weet. Ek het jou toetsuitslae gesien.”
Die een wat die beste Agrilagbydrae stuur, wen ’n
musiekpiering van Thys die Bosveldklong. Stuur jou
bydrae aan domboer01@mweb.co.za en help om die
landbougemeenskap vrolik te hou.
Werfnuus www.proagri.co.za
ProAgri spog met ’n pragtige vars webwerf
propvol nuus en foto’s. Besoek gerus ons
werf of volg die skakels om spesifieke
artikels en berigte te lees:
Veediefstal teenaksie in aksie
’n Werksessie oor die bekamping van
veediefstal is onderbreek sodat die
aanwesiges eerstehands kon kennis
neem van ’n optrede teen veediewe.
’n Verdagte met ’n bakkie vol gesteelde
skape is vasgetrek.
http://bit.ly/veediefstalaksie
Brande in die Weskaap
Mnr Russel Metcalf, ’n inwonder van ’n
kothuis op ’n plaas naby Stanford
moes inderhaas die huis ontruim nadat
’n massiewe bos- en veldbrand in die
Kleinrivierberge ontstaan het.
http://bit.ly/weskaapbrande
Plaasbestuurder ’n toegewyde
natuurbewaarder
Die Entabeni Safari Natuurbewaring in
Limpopo het aantygings dat die park
se bestuurder, mnr Jan Lessing, in
besit was van onwettige horings en
tande ontken.
http://bit.ly/plaasbestuurder
Boere moet groen boer
Nic Opperman, direkteur van Agri SA
het ’n versoek aan hul lede gerig om
die dreigende gevaar van aardverwarming
te help bekamp. Volgens mnr
Opperman kan bewaringslandbou help
om voedselsekuriteit te verseker.
http://bit.ly/groenboer
Nog melkboere kry meer geld
Nestlé het by verskeie ander melkkopers
landwyd aangesluit deur prysverhogings
met ingang van 1 Februarie
2012 aan te kondig. Produsente sal
tussen 37 en 45 sent per liter meer
ontvang. http://bit.ly/melkboere
Groot geld vir navorsing oor
rooibostee
Die Suid-Afrikaanse Rooibos-raad het
bekend gemaak dat hulle R2-miljoen
bewillig het om die voordele van rooibostee
te vind. Navorsers sal onder
meer die helende, siektevoorkomende
en gewigsverlies-eienskappe van rooibostee
navors. http://bit.ly/rooibostee
Boere plant aansienlik meer
mielies en soja
Voorlopige syfers van die Oesskattingskomitee
dui daarop dat boere
hierdie seisoen sowat 12% meer
mielies as die vorige seisoen geplant
het. Daar is ook die meeste soja ooit
geplant. http://bit.ly/meermielies
Nat weer lei tot skade
’n Hewige storm in Heksriviervallei die
afgelope week kan tot groot verliese in
die tafeldruifbedryf lei. Die nat weer in
die noord-ooste van die land het ook
groot skade aan infrastruktuur aangerig.
http://bit.ly/natweerskade
ProAgri 144 - Februarie / February 2012 www.proagri.co.za

Belê nou in vleis; plant gras
aar is geld in goeie vleis. Die
DRooivleisprodusente-organisasie sê
teen die einde van verlede jaar was die
gemiddelde prys wat produsente per
kilogram lewende gewig ontvang het,
tussen 25,2% en 38,3% meer as in
2010.
Om die waarde van jou belegging in
vee te ontknoop, beteken dat jy voorsiening
moet maak vir goeie voeding
deur die winter. Aangeplante weiding en
ander voergewasse sorg dat wintertyd
nie sukkeltyd hoef te wees nie.
Rudi Kusckhe, voergewasspesialis
van Klein Karoo Saadbemarking, gee ’n
paar waardevolle wenke oor wintervoer:
1. Die belangrikste beginsel is om te
besef dat aangeplante weiding nie ’n
afskeepgewas is nie. As jy nie vir
aangeplante weiding wil sorg nie, bly
liewer by natuurlike weiding wat
aangepas is om natuurlike om
standighede te hanteer. Jy kry nie ’n
vet ou in ’n konsentrasiekamp nie –
as daar nie kos is nie, kan daar niks
gebeur nie.
2. As jy jou winteraanplanting beplan,
onthou dat daar ’n tydperk van 6 tot
8 weke gaan wees wat jy nie die
gedeelte kan benut nie. Maak dus
voorsiening vir ’n oorbruggingsfase.
3. Vir die grootte van die aanplanting
kan die volgende norm gebruik
word: As jy in die somer weiding
onder besproeiing gehad het, moet
jou aanplanting vir die winter
dubbeld soveel wees om die soortge
lyke drakrag te hê. Met ander
woorde, 10 hektaar vir die somer,
beteken 20 hektaar vir die winter om
dieselfde aantal bekke kos te gee.
4. Sorg vir behoorlike saadbedvoor
bereiding. Alle winterweiding is fyn
saadprodukte. Vir ontkieming het die
sade goeie grondkontak nodig. Die
gewasse verkies ook goed gedrei
neerde, gesonde grond.
5. Sorg vir ’n behoorlike vastrap-aksie.
Jy kan maar kyk, daar waar die
trekker se wiele geloop het, is die
beste groei! Die gebruik van ’n riffel
roller (Cambridge) bly die beste
praktyk. Jy kan dit selfs oorweeg om
vir ’n tweede keer te rol vir nog
beter opbrengs. As jy net ’n klein
stukkie aanplant en nie ’n roller het
nie, ry maar met die trekker heen
en weer. Jou opbrengs gaan vir jou
meer beteken as die diesel...
6. Benutting: Moenie te vroeg diere
injaag nie, want veral beeste kan die
plante met wortel en al uittrek.
Onthou, wat jy van die plant bokant
die grond sien, is ’n aanduiding van
wat met sy wortels onder die grond
aangaan. As die gewasse so enkelhoogte
(200 mm) is, kan dit bewei
word.
7. Rog wat gelos word, kan tot
kophoogte groei en hawer kan
heuphoog staan. Beide kan egter
gesny en gebaal word as dit onder
jou begin uitgroei.
8. Onthou veral met mengsels dat
daar ’n smaaklikheidsverskil tussen
gewasse is. Jou bestuur moet reg
wees, anders gaan die diere net die
lekkerste uiteet. Die veebelading
moet van so aard wees dat daar
vinnige en egalige ontblaring
plaasvind. Boere se voorkeure verskil,
maar intensiewe strookbeweiding
bly ’n goeie manier om weiding
behoorlik te benut.
9. Keuse van gewasse: Daar is
gewasse beskikbaar vir droëland en
besproeiing en dan is daar ook ’n
keuse tussen eenjarige en meerjarige
gewasse. Koelweergewasse
wat geskik is vir droëland, is hawer,
rog, korog en radys. Onder besproeiing
kan raaigras, swenkgras,
kropaargrasse en klawer verbou
word. Saadmengsels van laasgenoemde
gewasse is beskikbaar. Met
raaigras is daar ook ’n keuse tussen
Westerworld, wat meer geskik is vir
die vroeë seisoen, en Italiaanse
raaigras wat in die nawinter en lente
benut kan word. Dit kan selfs in die
lente geplant word en vir 18
maande benut word, aangesien dit
koue nodig het om saad te maak.
10.Meerjarige gewasse kan aantreklik
klink, maar hou ’n paar dinge in
gedagte. Veral raaigras moet jaar
liks versterk word met inplantings
van tot 40%. As jy aanvanklik 25
kg/ha geplant het, sal jy die volgende
seisoen 10kg moet inplant.
Die gras gaan ook deur produk-
siefases en daar is op- en aftye.
Sy opbrengs is ongeveer 70% van
sy eenjarige boeties. Swenkgras is
werklik meerjarig, maar dit is
minder smaaklik.
11.Radyswenke: Radyse kan teen hoë
digtheid geplant word indien net
die loof benut gaan word. As die
knolle ook benut wil word, moet
dit teen 2 tot 3 kg/ha aangeplant
word. Aangesien skape versigtige
eters is, kan hulle self die knolle
uit die grond haal en vreet. Vir
beeste moet die knolle uit die
grond uit gelig word en dit is selfs
beter om dit deur die kerwer te
stoot, want die beeste kan
verstik.
12.Planttyd: Radyse moet verkieslik
voor die einde van Maart geplant
word, veral as die knolle gebruik
gaan word. In kouer dele is dit
beter om teen die einde van Janu
arie al te plant. Hawer en raaigras
kan in Maart en April aangeplant
word. Vir goeie ontkieming moet
die grond nog nie kouer as 10
grade Celsius wees nie.
13.Bemesting van hawer: let daarop
dat hawer op droëland gewoonlik
net met planttyd bemes word.
Topbemesting kan die plantjies
doodmaak. Onder besproeiing is
topbemesting noodsaaklik, maar
neem in ag dat daar 22 dae moet
verloop van stikstofbemesting tot
beweiding om nitraatvergiftiging
te voorkom.
Ten slotte: dit is nie goedkoop om winterweiding
te vestig nie (’n saadmengsel
kan tot R2 500 per hektaar
kos). Dit is dus die moeite werd om
moeite te doen om ’n goeie opbrengs te
verseker. Weiding wat nie afgeskeep
word nie, is later goud werd in die vorm
van vleis!
www.proagri.co.za ProAgri 144 - Februarie / February 2012 27
Vee & veilings

Meerpaarstelsels:
Kry só meer lammers per ooi
deur dr Dave Midgley
kaapboerdery is ’n sake-onderne-
Sming en die enkele aspek wat die
grootste uitwerking op hoër wins het, is
die aantal skape of lammers wat ’n boer
verkoop. Die aantal lammers wat
verkoop word, word weer bepaal deur
die speenpersentasie (uitgewerk as
lammers gespeen/ooie gepaar).
Behalwe die aantal, speel die gehalte
van die lammers ook ’n belangrike rol.
Ons strewe is dus om meer lammers
en beter lammers aan te kry - aantal en
gehalte.
Die gemiddelde leeftyd van ’n ooi in
Suid-Afrikaanse toestande is 6 jaar. Indien
’n jong ooi die eerste keer op
tweetand ouderdom (18 maande)
gepaar word, lam sy die eerste keer op
tweejarige ouderdom en indien sy jaarliks
daarna lam, sal sy vier verdere
lamkanse hê. Indien ’n boer se speenpersentasie
100% is, met ander woorde
as die meerlinge bykom en vrektes
afkom en elke ooi een lam per jaar
grootmaak, produseer ’n ooi 5 lammers
in haar leeftyd en is haar leeftyd- of
lewensdagproduksie 5 lammers.
’n Wolskaap lewer ’n bykomende
produk, naamlik wol, waarvan die
waarde ook bepaal word deur die
hoeveelheid wol wat ’n skaap produseer,
asook die gehalte daarvan.
Lewensdagproduksie kan gemeet
word in getalle (die aantal lammers
gespeen of die kilogram lammers
gespeen/wol geproduseer) of in randwaarde.
Lewensdagproduksie kan verhoog
word deur:
• ’n Ooi vroeër in produksie te bring. ’n
Skaap raak geslagryp op ongeveer 7
maande en indien sy goed uitgroei en
haar dekmassa van ongeveer 70%
van volwasse massa reeds op hierdie
ouderdom bereik, kan sy op eenjarige
ouderdom vir die eerste keer lam.
Indien sy op 1 jaar ouderdom beset
raak en op tweetand lam, is dit steeds
6 maande vroëer as in ’n tradisionele
stelsel. In ’n kudde van 1 000 ooie
met ’n vervanging van 25%, praat
ons van 125 lammers ekstra per jaar
vir elke 6 maande wat ’n jong ooi
vroëer lam. Teen R1 000 per lam, is
dit R125 000 ekstra inkomste per
jaar!
• Dieselfde kan bereik word as ons ’n
ooi ’n jaar langer kan laat produseer
deur haar te help met byvoeding of
“sagter” aangeplante weiding sodat
haar tande nie so vinnig slyt as op
veldweiding alleen nie.
Bogenoemde twee punte speel dus ’n
belangrike rol in die bepaling van die
kuddesamestelling. Die ouderdomsverspreiding
van ’n kudde en die persentasie
produserende ooie teenoor die
totale getal skape op die plaas (KVE of
DSE), speel ook ’n groot rol in die winsgewendheid
van die plaas.
Winsgewendheid moet uitgedruk word
as wins per hektaar, wins per teelooi en
wins per skaapeenheid (KVE of DSE) om
werklik te sien hoe ekonomies geboer
word. ’n Skewe beeld word verkry deur
slegs een van die drie te gebruik. ’n Wolboer
met min ooie en baie jong vervangingsdiere,
asook ’n klomp hamels, se
wolproduksie per teelooi kan dan ver oor
die 10 kg per teelooi word, terwyl ’n ooi
slegs 4 tot 5 kg wol dra!
Speenpersentasie kan verhoog
word deur:
• Die konsepsiesyfer te verhoog.
(Ramvrugbaarheid/rampersentasie,
prikkelvoeding en die gebruik van
koggelramme)
• Lamtydbestuur om lamvrektes te
beperk.
• ’n Goeie gesondheidsprogram
(inentings en dosering) om produksiesiektes
soos blou-uier en
ensoötiese aborsie in die ooie te
verminder en lammervrektes as
gevolg van byvoorbeeld bloednier en
pasteurella in lammers, te verlaag.
• Die meerlingpersentasie op te stoot.
Die een ding wat lewensdagproduksie
die meeste kan opstoot, is om die ooi
meer lamkanse in haar lewe te bied.
Interkalfperiode is ’n maatstaf wat
reeds jare lank in melk- en vleisbeeste
gebruik word om produktiwiteit te
bepaal.
Indien ’n ooi een maal per jaar lam, is
haar interlamperiode (ILP) 365 dae en
haar lewensdagproduksie 5
lammers as sy op 2 jaar vir die eerste
keer lam, 100% speen en 6 jaar oud
word.
Indien ’n ooi 4 keer in 3 jaar of elke
9 maande lam, verlaag haar ILP na
270 dae en omdat daar meer paartye
per jaar is, kom sy vroëer in produksie
(11 maande) en kry sy meer
lamgeleenthede in ’n leeftyd van 6 tot
7 jaar.
Met ’n 3 x in 2 jaar lamstelsel is die
ILP 240 dae en die lamkanse kan na 8
vermeerder word.
In meer intensiewe stelsels, soos
deur “Cornell-” of sterstelsel, kan die
ooi 5 maal in 3 jaar lam (ILP 219 dae
met 11 lamkanse) of in die “6 weke na
lam/melkery”- stelsel is dit 12
lamkanse met ’n ILP van 188 dae!
As die effek van meerlinge en beter
bestuur bykom, produseer sommige
ooie in die stelsels 15 tot 17 lammers
per leeftyd!
Meer lammers – Meer wol –
Meer wins!
Vir meer inligting skakel regstreeks
met die skrywer by
dave.midgley@vodamail.co.za.
www.proagri.co.za ProAgri 144 - Februarie / February 2012 29
Vee & veilings

30 ProAgri 144 – Februarie / February 2012
www.proagri.co.za

www.proagri.co.za ProAgri 144 – Februarie / February 2012 31
Vee & veilings

32 ProAgri 144 – Februarie / February 2012
www.proagri.co.za

www.proagri.co.za ProAgri 144 – Februarie / February 2012
33
Vee & veilings

34 ProAgri 144 – Februariey / February 2012
www.proagri.co.za

ProAgri
ProAgri
Ons kom na jou toe.
Gratis!
ProAgri word landwyd gratis versprei
Vat een!
ProAgri is in 230 landbouwinkels
(koöperasies) beskikbaar. In 454 dorpe
plaas die poskantoor ProAgri in boere
se posbusse.
Teken in!
Dis maklik. Skakel net vir Paula by
012-342-5141. Die posgeld is R120 vir
12 uitgawes
Elektronies!!
Lees elke uitgawe op www.proagri.co.za.
Dahenca 5 Dorpers & Witdorpers
8 Maart 2012 op die skouterrein in Upington 10.00 vm
Aanbieding:
40 Dorperramme
25 Witdorper ramme
50 Dorper ooie
50 Witdorper ooie
Kontak:
Hannes &
Dawid Kriel
083-506-9431 /
082-046-6855
www.proagri.co.za ProAgri 144 – Februarie / February 2012 35
Vee & veilings

36 ProAgri 144 – Februarie / February 2012
Posbus 61, Stutterheim 4930
Tel 043-683-1330 Sel: 083-272-1255
Epos: manager@dohnemerino.org
Website: www.dohnemerio.org
Besoek ons webblad:
www.dorpersa.co.za
www.proagri.co.za

AgriTrader
Advertensiediens vir die boer
Advertising service for
the farmer
40 000 eksemplare na aktiewe kommersiële boere landswyd
AgriTrader is ʼn uitstekende bemarkingsmeganisme om kopers en verkopers van lewendehawe, trekkers, voertuie, werktuie, en
alle ander landbou toerusng by mekaar uit te bring.
Vir die bekosgbaarste advertensietariewe in Suid-Afrika, skakel:
Stefan van Wyk (Bloemfontein) 082-381-7563 051-446-6089 stefan@agritrader.co.za
Marlien vd Westhuizen (Pretoria) 012-342-5141 marlien@smartpublishing.co.za
Mariëe van Dyk (Pretoria) 083-594-8438 mariee@proagri.co.za
www.proagri.co.za ProAgri 144 – Februarie / February 2012
37
Vee & veilings

AgriGids
500g/ 400 micron PVC @ R25 per m2 650g/ 500 micron PVC @ R42 per m2 900g/ 800 micron PVC @ R40 per m2 280g/ 55% shade net @ R9 per m2 Reservoir linings Track tarps
Earth dam linings
100% waterproof
Very comfortable
Ribble
Tillamook Bay
For more styles,
go to www.fourlakes.co.za
PHONE TODAY! 072 279 3294
38 ProAgri 144 – Februarie / February 2012
www. tatamatarps.co.za
Feed covers
Contact 021 557 0606 or
info@fourlakes.co.za
or order online at
www.fourlakes.co.za
“ New style – available
Craftsman
ESK
Ontwerp en oprig van
veehanteringsfasiliteite
• Verskaffers van staalpyp vir trekpale en krale
• Finansiering beskikbaar vir hanteringsgeriewe
• Vervaardiging van veeskale en spuitdippe
Skakel Ryno Keeve 078-460-3322
keeve@lantic.net
www.proagri.co.za

N17 Farming Equipment
• Ons spesialiseer in die maak en verkoop van
verskuifbare skaapkrale, baalringe, voerbakke en
kruiphokkies.
• Indien ’n kliënt iets volgens eie voorskrif
gemaak wil hê, sal ons dit maak.
epos: n17farmeq@yahoo.com
Sel nr: 083 516 9019
Kontakpersoon: Daleen Pretorius
Facebook: Farming Equipment
www.proagri.co.za ProAgri 144 – Februarie / February 2012 39
AgriGids

AgriGids
ENOROSSI RAKES
BATRAKE 8-10-12 WHEEL RAKES Hydraulic lift and
independent rake wheels reinforced frames.
CADDY 8-10-12 WHEEL RAKES WITH KICKER WHEELS
Adjustable working width and hydraulic lift
ER-12 ST EASY V-RAKE Steering wheels and central raking
wheels. Raking width: 740 cm. Auto steer, closed
circuit hydraulic system
40 ProAgri 144 – Februarie / February 2012
• All rakes equipped with kicker wheel
– “Central raking wheel”
• Independent spring-loaded wheels
• Hydraulic height control
• Sturdy and durable construction
RT-9 IN LINE RAKE Ribbed tyres – three wheels
Hydraulic lifting and lowering. Raking width: 560 cm
FINGER WHEEL RAKES With spring suspension and
independent changeable raking wheels 4, 5 and 6
wheels-three point hitch
Beat our prices
and you get the
rake FREE
AREA MANAGERS:
Gauteng, Mpumalanga and South
Natal
• Eduan Booyens - 082-883-6484
North and East Free State,
North Natal, South-, Western Cape
• Berning Luyt - 082-907-4767
South/West Free State,
North-, Western Cape
• Christie Louw - 078-893-6152
Eastern Cape
• Faan Greyling - 082-446-9683
Limpopo, North West
• Martin Coetzee Jnr. - 082-888-1877
HEAD OFFICE:
Tel: 018-431-2171/2
E-mail: info@staalmeester.co.za
www.staalmeester.co.za
www.proagri.co.za

STAALMEESTER JF FORAGE HARVESTERS AND FORAGE WAGON
JF C-240 Double row
– up to 70 ton/h
THE BEST
FORAGE HARVESTERS EVER!
JF C-120 Single Row
20% higher capacity
JF-TAURUS Forage Wagon
• TAURUS automatic discharge – 9m³
• Front and back offloading
• Offloads within 2 minute
• Tandem axle – 4 wheels
• Single, double and four row available
• 24 different cutting lengths
• Shear bolt protection
• Single row: 12 cutting knives
• Double row: 24 cutting knives
• Uniform height control
• C-120 stabilising chain –
no support wheels
• Requires 20% less kilowatt
• Hydraulic chute control
• Single row: up to 35 ton/h
• Double row: up to 70 ton/h
• Discharge rate at 280 km/h
• Self sharpening mechanism
• JF C-120 No gearbox or chains
• Affordable spare parts
OPTIONAL – bolted on:
• Grass platform – Wind rows
• Grass platform – Direct cut
VERMILLIAN VERF
U nuwe dimensie in verftegnologie
Spesiale fabrieksaanbiedinge!!!
Fabriek: 010-5911-010
012-335-4218
012-335-4124
Eloffsdal: 012-335-0330
Elarduspark: 012-345-4273
Viljoenskroon: 081-467-2189
SOLAR AIRCON
HITTEWEERKAAT-
SENDE DAKVERF
Isoleer koue, keer uitsetting
en inkrimping met
nanotegnologie
www.vermillianpaint.com
VERUST
Roesvoorkomingsbehandeling,
roes- en kiemdoder,
verf regstreeks op
roes, verdunnerbasis
AREA MANAGERS:
Gauteng, Mpumalanga and South Natal
• Eduan Booyens - 082 883 6484
North and East Free State,
North Natal, South-, Western Cape
• Berning Luyt - 082 907 4767
South/West Free State, North-,
Western Cape
• Christie Louw - 078 893 6152
Eastern Cape
• Faan Greyling - 082 446 9683
Limpopo, North West
• Martin Coetzee Jnr. - 082 806 6377
HEAD OFFICE:
Tel: 018-431-2171/2
E-mail: info@staalmeester.co.za
www.staalmeester.co.za
VEELDOELIGE
AKRILIESE PVA
Binne-/buitemuurverf,
roupleistermure, plafonne,
5 jaar lewensver-
wagting
Bk 96/16880/23
Sedert 1980 Since
Nou R749,99 Nou R229,99
ROOI/GRYS
OKSIED
Roeswerende staalonderlaag,
vinnige droging,
verdunnerbasis 5l 5l
Nou R469,99 Nou R129,99
Volg ons op
www.proagri.co.za ProAgri 144 – Februarie / February 2012 41
20l
20l
AgriGids