Proefhoofdstuk [PDF] - Acco

We zullen verder in de cursus zien waar die vandaan komen. Ze geven een
meer kwantitatief beeld van de reactiviteit van metalen. Aan het ene uiteinde
van de tabel vind je de ‘edele’ (weinig reactieve) metalen, aan het andere
uiteinde de ‘onedele’ (erg reactieve) metalen. Reactieve metalen gaan gemakkelijk
verbindingen aan, zgn. ‘ertsen’. Weinig reactieve metalen zoals
goud en zilver kon je in de prehistorie gemakkelijk zuiver aantreffen in de
natuur. Voeg daarbij een laag smeltpunt (consulteer je tabel), waardoor ze
gemakkelijk te bewerken zijn, en je begrijpt waarom Egyptische Farao’s de
top van hun piramiden konden bedekken met een goud-zilvermengsel (‘elektron’)!
Figuur I.9 (a) Pyramide.
Figuur I.9 (b) Fragment van een gouden diadeem.
Chemische reacties, stoichiometrie 23
Goud, zilver, koper en brons zijn de metalen van de eerste culturen. Pt komt
ook zuiver voor, maar heeft zo’n hoog smeltpunt dat het pas in de 18de
eeuw zal kunnen verwerkt worden. Een metaal dat zowat tussen edel en onedel
zit (zie tabel), is bijvoorbeeld koper. Dit wordt dan ook zowel zuiver
aangetroffen als in ertsen. Het belangrijkste erts voor koper (er zijn er verschillende)
is malachiet: koper(II)carbonaat. Veel verder naar de onedele
kant toe in de redoxtabel vinden we tin (Sn). Dit wordt, gezien zijn vrij reactieve
karakter, aangetroffen als erts, nl. kassiteriet (tin(IV)oxide). Ook in die
buurt van reactiviteit vinden we ijzer, dat normaal ook als erts wordt aangetroffen
(zuiver ijzer komt wel voor in meteorieten, en is daaruit vroeger ook
dikwijls gebruikt). Lood wordt gewonnen uit ‘loodglans’, PbS. Nog meer
onedele metalen zoals Al vergen elektrolysereacties om ze te zuiveren (zie
elektrochemie). Dergelijke metalen werden pas in de 19de eeuw gezuiverd
en gebruikt. Echt reactieve metalen zoals Li en Ca worden ook via elektrolyse
bereid.
Het is dus niet verwonderlijk dat goud vóór onze tijdrekening het meest populaire
metaal was. Tweede in de rij was koper. Het volstond om malachiet