Armoede en werkloosheid

• Die abstrakte geweld van geld 4
• Waar is God te midde van misdaad? 6
• Kruisgewys nou VBO-punte werd 8
• Gemeentebou en art 21-maatskappy
beveg misdaad 10
• Jakob se put – ’n netwerk in nood
• ’n Bate-gebaseerde benadering
12
tot armoede 14
• Geweld en armoede – ’n omvattende
uitdaging 16
• Posbus 18
Armoede en werkloosheid
Uitgegee deur Bybel-Media
(in vennootskap met GDN)
GDN
10/4
NOVEMBER 2010

Missionary Formulierboek Perspectives
in the New Testament
Pictures from chosen New Testament literature
VITAL INFORMATION
Ekumeniese belydenisse
Die vierde deel van die boek bevat die ekumeniese
geloofsbelydenisse. PAGES: 300
Die Handleiding vir CATEGORY: die erediens Theology/Missiology
het beslis die volgende
pluspunte:
SELLING PRICE: To be announced
• Omvattende uiteensetting van en agtergrond tot die
erediens. PUBLICATION DATE: June 2009
• Vars omskrywing van al die elemente en momente van
die erediens.
BOEKBEKENDSTELLING
weerspieël jare se groei
Die Handleiding vir die erediens is die nuwe liturgie-en-
formulierboek vir gebruik op die kansel.
Daar is talle nuwe liturgieë vir alternatiewe dienste en
bykomende formuliere. Dit is die vrug van baie jare se
besinning, navorsing en eksperimentering deur ’n werkgroep
wat die inligting versamel en verwerk het.
Daar is ook probeer om die afgelope jare se groei in die
liturgiese beweging te weerspieël.
Die Handleiding vir die erediens kom 20 jaar ná die
Handboek vir die erediens, en drie jaar ná Vir die erediens –
’n handleiding. Albei vorige publikasies is geëvalueer en met
heelwat nuwe materiaal aangevul.
Elemente van die erediens
Die boek bestaan uit vier dele. Die eerste deel handel oor die
erediens. Die verskillende elemente van die erediens word
breedvoerig bespreek met riglyne en voorbeelde. Dit is veral
die responsoriese formules wat opvallend is. Trouens, by die
meeste van die liturgieë is daar responsoriese voorbeelde.
Onder hierdie afdeling is daar 27 formuliere. By talle van die
tradisionele formuliere (soos by die doop en die nagmaal)
is daar verskeie alternatiewe voorbeelde. Daar is ses
formuliere wat in Engels beskikbaar is. ’n Nuwe formulier
wat aansluit by die tradisionele formulier vir die bevestiging
van kerkraadslede, is die formulier vir die indiensstelling van
gemeenteleiers.
Verskillende soorte eredienste
Die tweede deel handel oor al die verskillende soorte
eredienste. By elke soort erediens word die herkoms en
inkleding van die betrokke erediens bespreek, met verkorte
liturgieë as voorbeeld. Daar is 13 verskillende soorte dienste
wat op hierdie manier bespreek word. ’n Interessante nuwe
toevoeging is die “klagdiens”.
Kerklike jaar
Die derde deel fokus op die kerklike jaar. Die Kers-, Paas- en
Koninkryksiklus word breedvoerig gedek. By elke seisoen en
kerklike feesdag word die agtergrond bespreek en voorbeelde
van liturgieë aangebied.
Direkte bestellings: bestel@bmedia.co.za
Deeloproepe: 0860 26 33 42 of 0860 BMEDIA
e-aankope: www.bybelmedia.co.za
JOHANN DU PLESSIS, EDDIE ORSMOND &
HENNIE VAN DEVENTER (EDS)
ere is certainly a need for fundamental re ection
on mission within our present context,
where the church of Christ is called to witness in
South Africa, Africa and the world.
Missionary Perspectives presents a picture as to
how the New Testament treats the missionary
challenges for congregations and the church in
di erent contexts. e authors o er perspectives
on mission from the following New Testament
• Bygewerkte weergawe met talle nuwe liturgieë en
writings: formuliere. Matthew, Mark, Luke-Acts, Gospel of
•John, Verskeie Romans, Engelse 1 and formuliere 2 Corinthians, is ingesluit. Galatians,
• Formuliere vir spesiale geleenthede (bv nagmaal aan
Ephesians, kinders of Philippians, belydenisaflegging Colossians, van mense 1 and met beperkte 2
verstandelike vermoëns).
Timothy, Hebrews, James, 1 Peter, 1 to 3 John,
• Ekumeniese aanwending en gebruik.
and Revelation.
boeke en Bybels op die kansel gebruik kan word.
In addition to the New Testament writings
four contextual articles – to map the context of
the biblical approach – are added to give some
’n werkgroep versamel en verwerk.
indication Dit is ’n voortgaande of the present proses. situation Die samestellers and context hoop dat
hierdie publikasie verdere nadenke oor die erediens sal
for the presentations in this book. e context-
gevolg ual articles sal hê. focus on the themes of Christendom
Die handleiding dra die boodskap van ’n ekumeniese
in the Cape-Dutch context and its legacy, the
emerging missional church, missional diaconia
kerke as a model sal wees. for mission, and nally the relation
between Die Handleiding space, liturgy vir die erediens and mission. is nie ’n resepteboek
nie. Die riglyne en voorbeelde hierin vra om op ’n kreatiewe
Missionary Perspectives succeeds in showing
beplanning that di erent en inrigting New van Testament eredienste. writings treat the
theme of mission di erently.
• Aantreklike uitleg en omslag wat maklik saam met ander
Die Handleiding vir die erediens is die vrug van ’n spanpoging.
Baie jare se besinning, navorsing en eksperimentering is deur
stimuleer en die ontwikkeling van nog meer nuwe materiaal tot
openheid. Die samestellers hoop dus dat hierdie handleiding
ook sinvol deur ’n verskeidenheid kerke gebruik sal word, en
dat daar op liturgiese gebied toenemend samewerking tussen
manier verder ontgin te word deur almal wat betrokke is by die
Die boek kan teen R179,95 bestel word by Bybel-Media
Handel by 0860 26 33 42. Dit kan ook aanlyn gekoop word
by www.bybelmedia.co.za.
JY BETAAL GEEN
POSGELD NIE

VaN DIE REDaKTEuR
‘Hoekom het die
armes nie kos nie?’
Chris van Wyk
“When I give food to the poor, they call
me a saint. When I ask why the poor have
no food, they call me a communist.” –
Dom Helda Camara
Armoede en werkloosheid is een
van die sewe groot reuse wat
SACLA reeds in 2003 as die
grootste uitdagings van ons tyd
geïdentifiseer het. Ongeveer 45 persent
van Suid-Afrika se inwoners kan as arm
beskryf word.
Armoede en werkloosheid is
weliswaar iets waarby die onderskeie
kerke in ons land geredelik betrokke is. In
die 2006 Kerkspieël-ondersoek in die NG
Kerk byvoorbeeld het leraars
gerapporteer dat 80 persent van
gemeentes by die verligting van armoede
en werkloosheid betrokke is.
Die vraag is nogtans of die kerk, ten
spyte van ’n wye betrokkenheid, genoeg
doen, veral as ’n mens bogenoemde
aanhaling van Camara in gedagte hou.
Doen ons genoeg om die oorsake van
armoede en werkloosheid uit die weg te
ruim?
Verbind die armoedesyfer verder aan
die feit dat Suid-Afrika ook een van die
ekonomies mees ongelyke lande in die
wêreld is. Dán begin jy verstaan waarom
armoede ook ’n teelaarde is vir die
moontlikheid van konflik en geweld.
Daarom dat ons in dié uitgawe oor
armoede en misdaad praat.
*Chris Jones pak die bul by die horings
deur van die “abstrakte geweld van geld”
te praat. Dit is een van die lense wat ons
moet aanlê om armoede te verstaan. Die
teenstelling is nie tussen arm en ryk nie,
maar tussen arm en selfstandig. Volgens
dié lens is geweld een van die gevolge
van ’n kortsluiting tussen die droom van
ekonomiese selfstandigheid en die
werklikheid daarvan dat ná 1994 net ’n
relatiewe klein groep ekonomies
bemagtig is.
*Christo van der Merwe laat die lig val
op die geweldige ontreddering wat die
blootstelling aan geweld by mense
veroorsaak. Die diepte daarvan word
telkens beleef in die kreet na waar God
dan in die geweld van misdaad is. Een
antwoord kan ’n mens vind in die “nuwe
storie” van een slagoffer van geweld,
Annette, wat betrokke geraak het by die
einste sisteem en gemeenskap wat haar in
die steek gelaat en vermink het. Deur die
polisiekantoor te verf en haar weeklikse
bediening by ’n plakkerskamp, wys sy
waar God is: In die slagoffer wat hulp
aanbied en só ’n lig in die donker word.
*Willem Pretorius en Roelof
Opperman gee ’n interessante
perspektief op die innoverende strategie
van die gemeenskap van Kameeldrif wat
deur geweld tot die uiterste beproef is.
Die uiteinde was nie net ’n bekamping
van misdaad nie, maar deur iets aan een
van die oorsake daarvan te doen, naamlik
aan armoede en werkloosheid. Hulle vier
sentra help nie net families en kinders
nie, maar rus onder andere entrepreneurs
toe met die vaardighede en ondersteuning
wat nodig is om selfstandig te raak. Die
projek om die lewensomstandighede van
hoërskoolleerlinge in arm gebiede te
verbeter, met sonpanele wat lig vir hulle
studies verskaf, is inspirerend.
*Ina Mundell skryf oor die netwerk vir
nood wat in 2003 met die projek Jakob se
put in Pretoria-Oosterlig vir mense
“tussen werk” begin is. Hoewel dit
aanvanklik mense gehelp het wat deur
regstellende aksie geraak is, het dit
mettertyd uitgebrei om alle mense wat
KRuISGEwyS November 2010
deur werkloosheid geraak word te help.
’n Netwerk van 22 kerke werk (al)
hiermee saam en die diens is reeds na
verskeie plekke in Suid-Afrika uitgebrei.
*Peter Grove herinner ons daaraan dat die
aanpak van die armoedevraagstuk liewer
uit ’n bate-gebaseerde as vanuit ’n tekortgebaseerde
benadering gedoen behoort te
word. Dit lê die klem ook op die menslike,
sosiale, natuurlike, fisiese en finansiële
bronne waaroor armes wél beskik. Hy
skroom nie om die gebreke in die regering
se huidige benadering tot armoede uit te
wys nie, en spel ’n hele paar praktiese
wyses uit waarop gemeentes by die
vraagstuk van armoede betrokke kan raak.
*Ben du Toit skryf oor die uitdaging
van ge weld en armoede en wys uit die
mond van armes self hóé erg die
probleem reg tig is. Alleen met ’n omvattende
bena de ring van alle betrokkenes,
te wete maat skap like sorg,
staatsondersteuning, plaas like owerhede,
polisie- en besker mings dien ste, opvoeding,
mediese dienste en die godsdienstige
gemeenskap, kan hier die uitdaging
aanvaar en daarna gemik word om ’n
volgende geslag uit die spi raal van
armoede en geweld te laat ont snap.
’n Mens sou nog baie meer oor hierdie
komplekse saak kan sê, veral oor die rol
wat leierskap speel. Dr Mills beweer in sy
on langse boek Why Africa is Poor, dat
swak besluite deur die leiers van Afrika
die belangrikste rede vir Afrika se voort ge -
sette armoede is. Persoonlike en finan siële
belang word ongelukkig eerste ge stel,
eerder as die belang van die bevol kings.
Die belangrikste is egter om iets te
doen aan armoede en misdaad, persoonlik
soos Annette en korporatief soos
Kameeldrif.
Ons hoor graag van stories wat ander
gemeentes kan inspireer om regtig ’n
verskil te begin maak. Stuur dit na
chris@gemeentes.co.za vir publikasie by
www.gemeentes.co.za.
3

4
Die abstrakte
geweld van geld
Chris Jones is betrokke by die Kantoor
vir Moraliteit – Communitas/
BUVTON en die Beyers Naudé Sentrum
vir Publieke Teologie.
Waar is God in al die geweld
en misdaad?
Hoekom soveel brutale geweld, sáám met
misdaad, in ons land? Waarom word
mense vir ’n selfoon of ’n paar Rand
vermoor? Ons elkeen probeer ons vinger
op die grondoorsake hiervan lê, maar
natuurlik laat geweld hom nie sommer
vaspen nie.
Johan Rossouw en Bert Olivier, albei
filosowe, het my ’n klompie jare gelede
met verhelderende perspektiewe gehelp
hóé om meervoudig oor hierdie
komplekse verskynsel te dink.
Rossouw verwys na drie
samelewingsfere: die godsdienstige, die
politiese en die ekonomiese. Elke sfeer
speel deurgaans in elke samelewing ’n
strukturerende rol. By tye gebeur dit dat
een van hierdie sfere ’n groter impak as
die ander het.
So het godsdiens in die voormoderne
Middeleeue ’n dominante rol gespeel, en
politiek in die moderne era. In ons
postmoderne samelewing swaai die
ekonomie of die markplek die septer.
Omdat baie mense effektief van
laasgenoemde uitgesluit is, stimuleer dit
geweld.
Olivier gaan ’n stappie verder deur
psigoanalities met die gewelddadigheid
van misdaad om te gaan. Hy gebruik die
psigoanalis, Lacan, se voorstelling wat sê
dat mense hulle op drie verskillende
bestaansvlakke uitleef.
Vereenvoudig en aangepas kom dit
daarop neer dat elke mens ’n
verbeeldings- (imaginêre) kant het. Dit
dui op die ego, die “ek”, hoe jy jouself
sien.
Tweedens is daar die simboliese
bestaanskant. Jy leef dit deur jou taal en
kuns uit.
Derdens kry jy die reële kant van
menswees. Dit is daardie begeertes, genot
of onuitspreeklike “ding” wat in beginsel
nooit werklik ten volle bevredig of in
woorde uitgedruk kan word nie, maar
altyd by die mens aanwesig is.
Nou kan ’n mens hierdie drie
bestaansvlakke van menswees op die drie
lewensfere van toepassing maak. Daar
word met ander woorde ’n verbeeldings-,
simboliese en reële kant by elkeen van
die godsdienstige, politiese en
ekonomiese sfere aangetref.
Kom ons neem die ekonomie. Hier
vind jy die verbeeldingskant byvoorbeeld
in die prentjie van ’n suksesvolle sakeman.
Die simboliese is die ekono miese
beleid, grondwet of taal wat hierdie
sakeman se sukses verseker. Die reële
kant van die ekonomiese is die begeertes
wat in elke mens uitroep om werklikheid
te word, maar wat selde, indien ooit,
realiseer soos ons dit “sien”. Hierdie
smagting na die materiële is egter
konstant by ons aanwesig en is dikwels
oorheersend.
Hoe hou dit met geweld verband?
Om dít te verstaan, moet ’n mens vir
’n oomblik teruggaan na die politiese.
Apartheid was vir baie mense traumaties.
Dit was onregverdig, mensonwaardig
en het mense se vryheid
ingeperk.
Mense het egter op ’n verbeeldingsvlak
oor jare begin “sien” hoe ’n lewe
sonder apartheid moontlik kon lyk.
Prentjies van die nuwe Suid-Afrika is
“geteken”. Daar is baie sosio-ekonomiese
verwagtings hier rondom geskep. Dit het
hierdie verbeeldingsbestaanskant van die
mens gevoed. In beleidstaal, op simboliese
vlak met ander woorde, is hierdie
nuwe orde gekommunikeer. Mense het dit
KRuISGEwyS November 2010
verstaan. Dit is waarvoor hulle baie lank
geveg het – vir die “realisering” hiervan
(die reële)!
Maar baie mense ervaar die nuwe
Suid-Afrika in baie opsigte traumaties.
Dit is vir hulle ’n frustrasie. Daar is
innerlike ongelukkigheid, selfs woede.
Baie mense is werkloos. En waar mense
wel werk het, word talle van hulle onderbetaal.
Hulle beleef gevolglik min ekonomiese
vryheid en selfstandigheid. Hulle
kry swaar. Hulle is oortuig daarvan dat
die rykes ryker word, en die armes
armer!
Om hierdie traumaties-ontnugterende
oorgang van een orde na ’n ander te
verstaan, sal dit goed wees om terug te
gaan in die geskiedenis van Frankryk.
Sonder om eenvoudige, reglynige
afleidings hieruit te maak, sê hierdie stuk
geskie denis vir ons in ons situasie
geweldig baie.
In 1835 was daar in Frankryk ’n oorgang
van ’n onderdrukkende monargistiese
bestel na ’n nuwe konstitusionele
demokrasie. Maar wat gebeur het, is dat
die een soort hiërargiese geweld plek
gemaak het vir ’n ander.
Laasgenoemde vorm van geweld word
genoem “die abstrakte geweld van geld”
(Olivier). Die nuut-bevryde werkersklas
is verhoed om die ekonomiese vryheid
wat gewaarborg is te verwerf. Die mees
gruwelike dade is in hierdie tyd gepleeg,
soos ma’s wat hulle kinders doodgemaak
en hulle bloed gedrink het. Die filosoof,
Michel Foucault en sy navorsingspan, sê
geweld is van een orde na ’n ander
geskuif. In die een orde het elkeen ’n
“plek” gehad, al was dit binne ’n
onregverdige bestel, maar in die nuwe
orde kon hulle nie ’n “plek” vind nie.
Hulle sou dit nog moes verower. Sulke
psigiese onsekerheid lei tot geweld!
Iets van dié “abstrakte geweld van
geld” is ook waar van ons. Mense het op
die verbeeldingsvlak van ’n nuwe Suid-
Afrika begin droom hoe húlle daaruit sou
sien.
Maar vir baie het dit doodgewoon nog
nie gerealiseer nie. Dit het eintlik net met
’n relatief klein hoeveelheid mense

gebeur – die Swart Ekonomiese
Bemagtigdes. Ongelukkig is ware
rykdom vir net ’n klein klompie Suid-
Afrikaners beskore. Iemand sê: Die
teenoorgestelde van armoede is in elk
geval nie rykdom nie, maar selfstan digheid!
Onder sulke omstandighede – waar
drome van baie mense nie realiseer
nie – vind daar gewoonlik ’n ernstige
kortsluiting tussen die verbeeldingskant
en die reële plaas. Hoe meer daar op ’n
klein “ekonomies-produktiewe of liberale
orde” gekonsentreer word ten koste van
miljoene ander “gewone” mense, hoe
groter is die kanse vir “gewelddadige
ontploffings”.
Die geskiedenis leer dat wanneer
mense niks aan hulle lot van armoede kan
doen nie, hulle dit as ’n lewensfeit
aanvaar. Daar is met ander woorde nie ’n
dryfveer tot ’n beter lewe nie. Maar
wanneer hoop op ’n beter lewe vir mense
gegee word, soos in ’n grondwet of deur
politici in die massamedia beloof word,
maar baie mense relatief min daarvan
ervaar, vermeerder die revolusionêre
potensiaal, want hulle aspireer nou na of
droom van beter lewensomstandighede.
In Suid-Afrika leef ongeveer
45 persent van sy mense in ondraaglike
armoede. “The American dream is, in
part, responsible for a great deal of crime
and violence, because people feel that the
country not only owes them a living, but a
good living” (psigo-analis David
Abrahansen).
Dieselfde Abrahansen sê: “Frustra tion
is the wetnurse of violence!”
Die simboliese, die taal, oftewel die
“morele wet”, is die een ding wat bogenoemde
kortsluiting kan help uitwis. Dit
kan ’n beter verhouding of balans tussen
die verbeeldingskant en die reële help
bemiddel. Hiersonder kan vreed same,
liefdevolle gemeenskap en saam bestaan
nie plaasvind nie. Want dit is hoe die
individu leer om sy medemens as ’n
“ander ego” te sien, as ’n spieëlbeeld van
homself wat ook ’n beter lewe verdien
– maar wat ook aan morele “wette” onder
worpe is om die reële waarna ons elkeen
só sug, te bestuur en in toom te hou.
Verdwyn hierdie taal, hierdie
simbolies-morele bemiddeling, word die
“ander ego” of ander mens bloot as ’n
“ding”, of selfs as nie-mens, gesien. Dit
verduidelik hoekom mense so onsensitief
(dierlik?) met ander kan omgaan.
Solank die gaping tussen ryk en arm so
groot bly soos dit op die oomblik in Suid-
Afrika is, sal hierdie brutaliteit voortduur,
want die ekonomie is ’n eksklusiewe een.
Rossouw praat in hierdie opsig van ’n
“versteurde begeerte” by rykes (met
ander woorde ons kry nooit genoeg nie),
en ’n “gefrustreerde begeerte” by armes
(wat lei tot gevoelens van wanhoop en
vernedering).
Ons sal móét eenvoudiger leef
Ons elkeen, veral die regering, sal sy
beste moet doen om soveel as moontlik
mense deur middel van morele en
rasionele bemiddeling by die ekonomie te
betrek. Hiervoor sal ons elkeen ook na
ons eie lewe moet kyk.
Daar is soveel nie-kriminele mense
wat in ’n spiraal van hebsug en magsug
vasgevang is. Kyk maar net vakansietye
na die “kru spandabelrigheid” van mense!
En dit terwyl miljoene mense in plakkerskampe
uitsiglose armoede in die gesig
staar.
Die onlangse stakings is ’n uitwasse
van bogenoemde ongelykheid. Die
regering se ekonomiese ingesteldheid en
beleid het oor die afgelope jare feitlik ál
hulle “morele onderhandelingskapitaal”
uitgekalwer. Hulle morele bankrotskap
word onder meer blootgelê deur luuksevoertuie
en -verblyf, die sinnelose
vermorsing van belastinggeld, selfverryking,
in sekere opsigte swak
dienslewering. So sou ons die lys kon
aanvul!
Vakbonde besef dit. Dit gaan hulle
“moreel” al meer in “onaantasbare”
posisies voor die regering plaas. Want op
watter morele grond sal die regering kán
staan wanneer hy sê daar is nie genoeg
geld om aan geregverdigde eise te
voldoen nie?
Die gevolg? Die regering, soos hulle
op die oomblik aangaan, sal onder ál
meer druk kom. Hoe minder hulle sal kan
toegee aan hierdie eise, hoe méér sal
stakings met frustrasie, geweld en
onetiese optrede gepaardgaan.
Die ekonomiese ongelykheid in Suid-
Afrika het inderdaad ’n kruitvat geword!
Hoe lank moet God nog skreeu en roep
oor die televisie, in koerante en deur die
optrede van mense voordat ons gaan
hoor, verstaan en iets daaraan dóén?
Bronne:
Bert Olivier. 27 April 2007. Die Vrye Afrikaan
Johann Rossouw. 17 November 2006. Die Vrye
Afrikaan
KRuISGEwyS November 2010 5

Waar is God te midde
van misdaad?
6
Christo van der Merwe is ’n gemeenteleraar
in die Nederduitsch
Hervormde Kerk gemeente
Kemptonpark-Oos. Hy is ook deeltydse
dosent by die Hervormde
Teologiese Kollege, asook by AIM
(sendingopleiding). Sy passie
is missionale gemeentebou en
fasilitering.
Die onderwerp Waar is God te midde
van misdaad? het my aanvanklik
met ’n gevoel van moedelose onmag
gelaat. Byna soos die diepgrypende
voorbeeld wat Johan Cilliers gebruik in
een van sy preke in die boek Sal die regte
Jesus opstaan asseblief? Hy skryf:
“In ’n aangrypende outobiografie,
geskryf deur iemand wat die hel van die
Duitse konsentrasiekampe tydens die
Tweede Wêreldoorlog oorleef het, staan
daar ’n merkwaardige sin. Dit lui min of
meer soos volg: ‘Toe God die Joodse
vroue gesien het wat nakend en bibberend
in rye voor die gaskamers gestaan het
waar hulle binnekort om die lewe gebring
sou word, het hy vanuit die hemel sy
hand uitgesteek en hulle hare gestreel.’”
Die sin kan – dit was ook die skrywer
se bedoeling daarmee – ’n mens ’n hele
ent weg troos.
Dit kan jou egter ook, as jy bietjie
langer daaroor nadink, geweldig
opstandig maak. Hoewel Johan se preek
nie oor misdaad as sodanig gaan nie, is
dit wat hy van die konsentrasiekampepisode
beskryf tóg van toepassing. Johan
vra: “Is dit nou ál wat God kan doen?
Hou sy bystand hiermee op? Kon Hy nie
eerder met hierdie hand van Hom die
vroue voor die gaskamers weggepluk en
gered het nie? Kon Hy nie die deure van
die gaskamers, van álle gaskamers vir
eens en vir altyd gesluit het nie? Kon Hy
nie die mense wat sulke bose dinge
bedink het, vir ewig in die verdoemenis
weggewerp het nie?
Wat daardie vroue tog nodig gehad
het, was nie vertroeteling nie, maar
verlossing, nie meegevoel nie, maar mag.
Waarom iemand se hare streel, net om
haar daarna na lewensasem te laat hyg?
Harestreel is ’n troos, maar die Here
weet, as jy voor ’n gaskamer staan, en
jóú beurt kom al nader is dit net ’n té
skrale troos“ (1997:88).
Die vraag vir baie mense – so lyk dit
my – is waarom God nie in een grootse
skuif die bose bedoelings uit die hart van
die bose mense uithaal en die moord en
die ongeregtigheid en die misdaad
summier stopsit nie? Beter nog: Waarom
nie die Bose self met ’n enkele,
goedgemikte doodskoot in sy spore stuit
nie? Waarom nie? Kán God nie? Of
erger: Wíl Hy nie?
Dié soort vrae word veral akuut as jy
self deel van die misdaadstatistiek word.
Ek wil nie voorgee dat ek die antwoorde
op hierdie vrae ken nie – trouens, ek het
dit nie! Ook nie dat daar maklike
antwoorde is nie – daar is nie.
Merkwaardige vroue
Wat ek wel kan doen, is om die
verhaal te vertel van ’n merkwaardige
vrou.
Dis nou sewe jaar later. In ’n brief aan
haar, skryf my vrou:
“Liewe Vriendin
Dis 26 September 2003. ’n Vriend van
ons verjaar. Ons is op pad terug van
Pretoria af. Dis omtrent 22:30. My man
(die gemeenteleraar) se selfoon lui.
Instinktief weet ek ’n laatoproep is slegte
nuus. Annemè vertel huilend Mamma en
oom Louw is aangeval en geskiet.Ons het
warmbaadjies gaan aantrek en weggespoed
na die Glynnwood­hospitaal toe.
Op pad soontoe het ek gemeentelede
KRuISGEwyS November 2010
begin bel. ’n Magteloosheid het ons by
die hospitaal begroet, want julle
mediesefondskaarte word vereis. Sewe
ure later, ná ’n draai by die
staatshospitaal, het die ambulans by die
Glynnwood­privaathospitaal aangekom.
Koud, verslae en stom het ek na jou
vernielde gesig en lyf gekyk. Ons het
mekaar vasgehou en begin bid. Net voor
sonop het ons almal huiswaarts gekeer. ’n
Lang en moeisame pad het begin.
Maar, Vriendin, jou geloof, hoop en
vergewingsgesindheid sal my altyd bybly.
Jy het ons lewe onherroeplik aangeraak.
Steeds lewe jy voluit. Steeds raak jy
mense aan. Nooit, nooit is jy negatief nie.
Niemand is te nietig of te onbelangrik vir
jou omgee nie.
Jy is ’n merkwaardige vrou. Met ’n
merkwaardige man en kinders. Wat ’n
voorreg om jou as vriendin te kan hê! Jy
vlieg voorwaar hoog!”
Om jou as leser in die prentjie te bring:
Ons vriendin en haar broer uit Londen het
op hulle kleinhoewehuis se stoep gesit en
kuier.
’n Groep van vyf het uit die niet
verskyn en geld geëis. Annette en haar
broer het opgespring om die veiligheid
van die huis op te soek, maar albei is
geskiet. Veral Annette is boonop wreed
geskop en geslaan. Haar broer is onder
die oor in die kakebeen geskiet. Hy het
gemaak of hy dood is.
Annette self is agt keer op verskillende
plekke geskiet. Haar oog (sy is sedertdien
blind in dié oog), mond en bo-kaak moes
heropgebou word. So ook verskeie plekke
in haar lyf. Van die koeëlpunte kon nog
nie verwyder word nie. Soms verskaf dit
steeds pyn en ongemak, afgesien van die
geskop en geslaan.
Ná die aanval, verskeie operasies en
die hersteltyd (wat verbasend kort was),
het Annette se “nuwe storie” begin.
Een van haar eerste projekte was om
die polisiestasie, wat nie op die
noodoproep reageer het nie, sáám met
ander susters van die gemeente te gaan
verf en die bevelvoerder se kantoor te
help versier en die tuin reg te ruk. Hulle
het iets gedoen aan die polisieselle waar

verhoorafwagtende swart vroue aangehou
word, dikwels met klein kindertjies. Sy
het ook, ten spyte van ’n baie druk
program, begin met ’n weeklikse
bediening in ’n plakkerskaravaankamp.
Sonder bitterheid, haat, enige eise om
vergelding of wat ook al, dien sy nou in
die gemeente en gemeenskap.
Die vraag waarmee ek dus
gekonfronteer is, is: Waar is God te
midde van misdaad?
Annette se verhaal het my laat dink
aan Paulus se woorde in Filippense 1:12:
Ek wil hê julle moet weet, dat wat my
oorgekom het, juis die verkondiging van
die evangelie bevorder het.
Te midde van die geweld en die
sinloosheid van aanvalle, in ’n baie
donker duisternis, skyn die helder lig van
geloof, vergifnis en liefde – iets van die
krag van die deugde waarvan Romeine
12:9-21 praat, iets soos geloof in aksie.
Is dít dalk die antwoord op die vraag:
Waar is God te midde van misdaad?
Hy is hier, by ons, deur die krag van sy
Gees, deur die krag van die kruis, deur
die krag van liefde wat alle verstand te
bowe gaan.
In ’n ander preek in Sal die regte Jesus
opstaan asseblief? (1997: 235) skryf
Johan Cilliers daar is te min van die kerk
in die wêreld. Die kerk hou hom té heilig,
té veilig. Eenkant in sy hoekie met sy
Bybelboekie. Té besig met beuselagtighede
...
Intussen gaan die wêreld verlore! In
plaas daarvan dat die kerk God se
reddingstasie in die wêreld is, het dit ’n
klub geword – ’n restaurant waarheen ’n
mens gaan vir “goeie diens”:
l ’n Goeie preek met ’n bietjie
huisbesoek daarby, asseblief. Nie te
sterk vermanend nie.
l ’n Mooi doopdiens met ’n bietjie tee
daarna vir die familie, asseblief. Nie te
lank nie.
l ’n Begrafnisseremonie vir ons geliefde
oom/tannie so en so, asseblief nie te
swaarmoedig nie.
As ons volgelinge van Christus wil
wees, sal óns moet ophou om restau rantgangers
te wees. Eerder gouer as later.
“Julle is die sout vir die aarde. Maar as
sout verslaan het, hoe kry ’n mens dit
weer sout? Dit is niks meer werd nie. Dit
word buitekant weggegooi en die mense
vertrap dit” (Matt 5:13).
“....(God) het ons deur Christus met
Homself versoen en aan ons die bedie ning
van die versoening toevertrou. Die boodskap
van versoening bestaan daarin dat
God deur Christus die wêreld met Homself
versoen het en die mense hulle oortredinge
nie toereken nie. Die bood skap
van versoening het Hy aan ons toe ver trou.
Ons tree dus op as gesante van Christus,
en dit is God wat deur ons ’n beroep op
julle doen. Ons smeek julle na mens
Christus: Aanvaar die versoening met
God wat hy bewerk het!” (2 Kor 5:18-20).
Ons, dit is ook: ék.
Nie soekers na gepaste spyskaarte nie,
maar sout. Nie restaurantgangers nie,
maar kelners, bedienaars van die versoening,
gesante van Christus. Kerk en wêreld?
Kerk in die wêreld. Nie van die
wêreld nie.
Waar is God te midde van misdaad?
Dit lyk my God is oral teenwoordig
waar sy kinders hulle geloof oorwinnend
leef! In die geloof in Jesus wat vooraf gesê
het: “Dit sê Ek vir julle, sodat julle vrede
kan vind in My. In die wêreld sal julle dit
moeilik hê, maar hou moed: Ek het die
wêreld klaar oorwin!” (Joh 16:33).
KRuISGEwyS November 2010 7

8
Kruisgewys nou
VBO-punte werd
Kruisgewys is nou geakkrediteer. Deur die vrae hieronder te
beantwoord, kan jy nou VBO-punte verdien.
Beantwoord die vraelys korrek, en jy verdien jy 2.5 VBO-punte.
Ten einde hierdie punte teen jou naam aan te teken, moes jy reeds in die verlede
punte per sms geregistreer het – met ander woorde, jy is reeds ’n gebruiker van
die cpd solutions-sisteem wat Shepherd geadministreer.
Indien jy nog nie ’n geregistreerde gebruiker is nie, kan jy die prosedure
by shepherd@ufs.ac.za aanvra. Die hele prosedure word ook op bladsy 18 van
Kruisgewys Maart 2010 (uitgawe 10/1) uitgespel (as jy nie meer die harde kopie
het nie, gaan kyk by www.bybelmedia.co.za, klik op bedieninge en kursusse, klik
op Kruisgewys aan die linkerkant om dit af te laai).
Hoe om die veelkeuse-vraelys per sms te voltooi:
Stuur die aktiwiteitskode a37603 (hierdie kode is slegs geldig vir die
November 2010-uitgawe van Kruisgewys), gevolg deur u reeks antwoorde na
CPD vraelys
1. Die titel van Chris Jones se artikel kom van
’n aanhaling van watter filosoof?
a. Johan Rossouw
b. Bert Olivier
2. Johan Rossouw praat in Chris Jones se
artikel van drie samelewingsfere. Watter een
noem hy nie?
a. Polities
b. Godsdienstig
c. Ekonomies
d. Sosiaal
3. Bert Olivier praat in Chris Jones se artikel
van ’n psigo-analis wat gesê het: “Frustration
is the wetnurse of violence!” Watter een het
dit gesê?
a. Abrahansen
b. Lacan
4. Johan Rossouw praat in Chris Jones se
artikel van ’n: “_________ begeerte” by
armes – wat lei tot gevoelens van wanhoop en
vernedering.” Van watter begeerte praat hy?
a. Gefrustreerde
b. Versteurde
5. Peter Grove haal in sy artikel die skrywer van
Walking with the poor aan. Wie is dit?
a. Raymond Fung
b. Bryant Myers
6. Peter Grove verkies die volgende benadering
tot armoede
a. ’n Tekort-gebaseerde benadering
b. ’n Bate-gebaseerde benadering
7. Peter Grove haal ’n skrywer as volg aan:
“…dat die armes dikwels binne ʼn
web / spinnerak van leuens vasgevang is.”
Watter nasionaliteit is die skrywer?
a. Indonesies
b. Indies
8. In die hart van die bate-gebaseerde
benadering, sê Peter Grove, is die besef dat
die armes oor minstens _________ bates
beskik. Armes het ten minste hoeveel bates?
a. 4
b. 3
c. 5
d. 2
9. Ben du Toit definieer armes as mense wat
minder as _________ ’n maand verdien.
a. R500
b. R1000
c. R700
10. Ben du Toit sê dat die enkele grootste
maatskaplike behoefte in ons armoedegemeenskappe
vandag _________ is
a. Ondersteuning van “child headed households”
is.
b. Plekke van veilige bewaring / beskerming vir
kinders is.
c. Die ontstaan van magstrukture en bendevorming
en gepaardgaande geweld
11. Ben du Toit haal twee skrywers aan wat
in 2003 oor Social delivery in South Africa
geskryf het. Wie was hulle?
a. Van der Sandt en Bredenkamp
b. Van der Merwe en Bredell
c. Van der Berg en Burger
12. Ben du Toit motiveer geloofsgemeenskappe
om iets aan armes te doen
a. Omdat die verlede ons daartoe dwing.
b. Omdat dit reg is dat ons dit doen.
c. Omdat geweld sal toeneem as ons dit nie doen
nie.
13. Christo van der Merwe verwys na Johan
Cilliers se opmerking oor God se behandeling
van die Joodse vroue in die Duitse
konsentrasiekampe. Hy sê God het
a. die vroue se geloof versterk sodat hulle staande
gebly het
b. hulle hare gestreel
c. die deure van die gaskamers vir hulle gesluit
14. Christo van der Merwe: Die vraag oor God se
rol by misdaad word méér akuut wanneer
a. een van jou vriende deur misdaad getref word
b. jou familie deur misdaad getref word
c. jyself deel van die misdaadstatistiek is
15. Annette in Christo van der Merwe se artikel
het ná ’n geweldsaanval op haar
a. beter veiligheidsmaatreëls by haar huis getref
b. die polisiestasie gaan verf
c. in vrees geleef vir swart mense
16. Volgens Ina Mundell is Jakob se Put in
a. Pretoria-Oosterlig
b. Samaria
c. Kameeldrif
17. Mundell vertel dat die vernaamste vereiste
vaardigheid vir nuwe werksgeleenthede is
a. persoonlike volwassenheid
b. entrepreneursvernuf
c. rekenaarvaardigheid
18. Die Donderdagoggend-byeenkomste van
Jakob se Put fokus
a. op persoonlike onderhoude
b. ook op netwerke vir moontlike
werksgeleenthede
c. uitsluitlik op geestelike versterking
19. Kameeldrif NG-gemeente is
a. uit en uit ’n plattelandse gemeente
b. ’n groeiende voorstedelike stadsgemeente
c. ’n gemeente met twee plakkerskampe
20. Kameeldrif se gemeentevisie is
a. om ’n artikel 21-maatskappy vir
misdaadbestryding op te rig
KRuISGEwyS November 2010
31029 deur ’n soortgelyke sms te skryf:
a37603 a a b e d ...... (jou antwoord op vraag 1 is dus a, vraag 2 is a, vraag 3 is
b, ens.)
Jy kan spasies enige plek in die SMS gebruik vir jou eie leesbaarheid, die stelsel
ignoreer dit later.
Om die veelkeuse-vraelys op die internet te voltooi:
Jy kan ook die vraelys op die webwerf www.cpdsolutions.co.za voltooi. Jou
selfoonnommer en ’n pinkode gee vir jou die toegang. Op die webwerf is ’n skakel
wat die pinkode aan jou sal SMS indien jy nog nooit ’n pinkode gebruik het nie.
Jy kan ook met jou e-posadres toegang tot die webbladsy verkry. Die pinkode
sal dan per e-pos aan jou gestuur word.
Nadat jy aangeteken het, volg die skakels na “Articles and Multiple Choice
Tests > Shepherd”. Jy beantwoord bloot die vrae op hierdie bladsy. Indien
korrek, verdien jy die VBO-punte.
Geniet dit!
b. wat hulle kan doen om van Kameeldrif ’n beter
plek te maak
c. om ’n familiesentrum vir getraumatiseerde
kinders daar te stel
21. Die naam van Kameeldrif se
nutsmaatskappy is
a. Kamcare
b. Roodeplaat
c. Kameeldrif-liefdesdiens
22. Kameeldrif se betrokkenheid by die
gemeentskap is deel van hulle
a. barmhartigheidsdiens
b. gemeentebou
c. sendingaksie
23. Waar het een van Kameeldrif se
kindersentrum dogters in roei presteer?
a. Kaapstad
b. Indië
c. Tunisië
24. Hoeveel sentrums bedryf Kameeldrif se
nutsmaatskappy?
a. ses
b. vier
c. drie
25. Die vernaamste impak van al die aksies by
Kameeldrif is
a. misdaad het baie afgeneem
b. dit het hoop gebring in die gemeenskap
c. werkloses het werk gekry
26. Jaco Thom se jongste Bybelstudiegids handel
oor twee bekende Bybelfigure.
a. Ester en Mordegai
b. Rut en Boas
27. Die geskikste hulpmiddels om alternatiewe
eredienste in die gemeente aan te bied is te
kry in
a. Preekstudies met liturgiese voorstelle 2011
b. Handleiding vir die erediens
c. Die Bybel praat vandag 2
28. Die Preekstudies met liturgiese voorstelle
2011 is gegrond op
a. Jaar A van die RCL
b. Jaar B van die RCL
c. Jaar C van die RCL
29. In een van die advertensies in dié Kruisgewys
is ’n spesiale besparingsaanbod van
a. R35,00
b. R45,00
c. R25,00
30. In hulle jongste boek oor tienerseksualiteit
gebruik Elmari Craig en Anjenita Hugo ’n
metafoor. Wat is dit?
a. Misterie
b. Prins en Prinses
c. Sprokie

10
Gemeentebou en
art 21-maatskappy
beveg misdaad
Willem Pretorius is ’n gemeenteleraar
in die gemeente Familiekerk
Kameeldrif, veral verantwoordelik
vir projekte en programme wat
in die gemeenskap geloods word.
In die Noordelike Sinode is hy die
voorsitter van die Diensraad Gemeente-Ontwikkeling.
Hy is ook lid
van die ADGO van die Algemene
Sinode.
Kameeldrif se verhaal
Kameeldrif is ’n gewone twee-leraar
gemeente in die noordooste van Pretoria.
Ry jy met die N1-snelweg Polokwane
(Pietersburg) se rigting, is die gemeente
aan die oostekant geleë. Dit is ’n
gemeente wat iets van ’n plattelandse
karakter het, maar stelselmatig deur
ontwikkeling in ’n voorstedelike
stadsgemeente ontwikkel. Ons het ’n
dam, Roodeplaatdam, twee swart
informele gebiede (plakkerskampe),
enkele wit nedersettings (plakkerskampe),
’n gevangenis en ook ’n kinderhuis in ons
gebied.
Wat maak ons verhaal uniek?
Ons verhaal begin by:
l ’n gebied waar nuwe uitbreidings en
ontwikkelings deel van ons daaglikse
lewe word – nuwe intrekkers meld
byna elke Sondag aan;
l ’n gemeente wat getallegewys só
begin groei het, dat twee leraars hulle
bediening nie op die tradisionele wyse
kon voortsit nie – ontwikkeling van ’n
unieke visie met ’n ondersteunende
artikel 21-maatskappy; en
l ’n gebied wat die laaste jare
deurgeloop het onder
geweldsmisdaad – die gemeente en
gemeenskap vat hande.
Historiese gebeure
In 2004 het die twee leraars, Willem
Pretorius en Roelf Opperman, as kollegas
begin saamwerk. Albei het ’n liefde vir
jongmense, maar ’n passie vir families.
By die eerste jaarlikse wegbreek is die
gebruik van die familiemetafoor as
vertrekpunt aanvaar. Dié metafoor het sy
tekortkominge, maar ook bepaalde
sterkpunte, waarvan een die klem op
geloofsontwikkeling in die gesin is.
Matteus 28:19 is die teks wat ons
gebruik het om oor geloofsontwikkeling
te dink. Die woorde “Gaan dan ... doop
hulle ... en leer hulle …”
Die familiemetafoor en die drie
konsepte van geloofsontwikkeling het
Kameeldrif se visie begin vorm: helder
ligte (gaan dan …), lewende water (leer
hulle ...) en sagte harte (doop hulle ...).
Gedurende 2005 tot 2008 het die
gemeente erg onder geweldsmisdaad
deurgeloop. Lidmate was in ’n greep van
vrees en angs vasgevang. Kinders kon nie
meer slaap sonder slaappille nie.
Bejaardes wou nie meer laatmiddag of
vroegaand rondry nie. In ’n kwessie van
’n paar jaar is van die sterkste, jong
dinamiese leiers en vriende in rooftogte
en moorde dood. Die gebeure was sinloos
en leeg. Daar was nie antwoorde om die
KRuISGEwyS November 2010
troos makliker te maak nie.
Ná een Vrydagaand waar ’n jong
ingenieur met drie klein kinders sinneloos
doodgeskiet is, het ons die Saterdagoggend
vir mekaar gesê: “Genoeg is
genoeg!”
Ontwikkel ’n nuwe gemeenteboumodel
l ’n Familie is kwaad
Die eerste was dat gemeentelede na vore
getree en gesê het hulle is moeg vir
misdaad en wil iets doen.
’n Kerntree wat gegee is, was toe hulle
teruggestuur is om seker te maak wat
hulle wil doen. Hulle het teruggekom met
die antwoord: ”Ons wil ons hare sny in
solidariteit met die seer waardeur die
gesinne gaan wat geliefdes verloor het.
Ons wil na die regering uitroep om iets te
doen. Ons wil daarmee sê ons gee die
eerste tree, want ons gaan dit nie net
aanvaar nie”.
l ’n Familievergadering
Ons het begin om met rolspelers in ons
gemeenskap te vergader, te kuier, koffie
te drink en sáám te bid. Die doel hiervan
was om ons ondersteuning met die
slagoffers en die gemeenskap te bevestig.
Die gemeente het sy fasiliteite
beskikbaar gestel en die gemeenskap
genooi om te kom praat. Die polisie is
uitgenooi om op die gemeenskap se vrae
te kom antwoord. Hier het ons seker
gemaak dat ons nie die vergaderings lei
of voorsit nie, maar net as fasiliteerders
optree. Dit het ons gemeente (familie)
gevestig as ’n plek waar daar omgegee
word.
l Die familie maak planne
In gesprekke met ander rolspelers het ons
begin verstaan dat dit nie help ons praat
teen misdaad nie. As ons dit wil verander,
sal ons iets in die plek daarvan moet sit.

Deur jare se saam reis, bid en koppe
bymekaar sit, was die reaksie van die
gemeente en kerkraad dat die
gemeentebouproses só verstaan moes
word dat dit hoop moet bring en ’n
verskil moet maak.
Die teologiese gesprek in die gemeente
het daartoe gelei dat ons ons missionêre
roeping beleef as uitdrukking van dié
vraag: “Hoe kan ek jou help? Wat kan ek
(ons) doen om van Kameeldrif (die
gebied) ’n beter plek te maak?” Die
gemeente het biddend en in afhanklikheid
sy visie só begin verpak dat holisties iets
aan misdaad gedoen kon word.
Ons visie en artikel 21-maatskappy
Ons het in 2007 begin om ’n artikel
21-maatskappy met die naam Kamcare te
stig. In die afgelope drie jaar het die
organisasie as die praktiese arm van die
visie van die gemeente begin ontwikkel.
Kamcare het in vier verskillende
sentrums gegroei.
l Doop hulle … ’n Familiesentrum
Professionele gelowiges bedien die
familiekliniek (-sentrum). Die fokus van
die sentrum is om ’n plek te wees waar
gebrokenheid, soos trauma of
verbrokkelde verhoudings, in ’n
groeiproses begelei kan word. Dié
sentrum was ook verantwoordelik vir die
“debriefing” van getraumatiseerde
skoolkinders. Dit het ook hulp aan
getraumatiseerde polisiemanne en -vroue
gebied.
Ons het gou besef geweld en misdaad
traumatiseer alle rasse. Daarom word alle
rasse by dié sentrum bedien.
l Doop hulle ... ’n Kindersentrum
Die tweede sentrum wat ons begin het,
was om saam met Phillip van Tonder van
Unisa se afdeling vir “social upliftment”
te begin met ’n roei-akademie.
Phillip, ’n nasionale roeier, het begin
om by die Roodeplaatdam kinders van
alle ouderdomme te leer om te roei. In die
eerste jaar was daar sowat 15 kinders wat
begin het, waarvan ses goue-medaljewenners
op die Suid-Afrikaanse
kampioenskappe was.
Vanjaar het daar weer 20 kinders by
die skool aangesluit. Agt het goue
medaljes gewen. Een van die onder
16-dogters het Suid-Afrika by die World
Youth Games in Tunisië verteenwoordig.
Sy en haar maat het ’n bronsmedalje
verwerf.
Op hierdie vlak het ons twee doelwitte:
Om getraumatiseerde en verwaarloosde
kinders weer ’n belangstelling in die lewe
te gee, en om ’n waardesisteem in die
kinders te vestig en uit te bou. Hierdie
kinders dra ’n waardevolle boodskap van
harde werk, eerlikheid, lojaliteit en
respek terug na hulle gemeenskappe.
l Leer hulle … ’n Toerustingsentrum
Die derde sentrum is ’n opleidings-enbemagtigingsentrum.
Hier het ons vir die
gemeenskap gevra wat hulle behoeftes is.
Die opvallendste twee was leierskap en
entrepeneurskap. Ons het reeds heelwat
volwassenes wat albei kursusse deurloop
het.
Die entrepeneurskap het ons ook ’n
tree verder gevat. Die kursusgangers kan
’n sakeplan voorlê. Op grond daarvan
ontvang hulle dan ’n bedrag, sogenaamde
“seed money” of aanvangskapitaal. Elke
suksesvolle aansoeker word aan ’n
mentor gekoppel wat hom of haar in die
ontwikkeling van hulle sakeonderneming
begelei.
Met hierdie sentrum wil ons die gemeenskap
leer (metafories) om vis te
vang, en nie bakhand te wag vir vis nie.
As ons iets aan armoede en werkloosheid
kan doen, gaan dit bydra om misdaad te
bekamp.
l Gaan dan ... ’n Gemeenskapsentrum
Die vierde sentrum is ’n gemeenskapsentrum.
Saam met Lloyds Register (wat
ook ’n wonderverhaal op sy eie is) is ons
besig om met sonpanele ligte in een van
Beskikbaar as klank-boek of
harde kopie.
nie
Direkte bestellings: bestel@bmedia.co.za of faks 021 873 0832
Deeloproepe: 0860 26 33 42 of 0860 BMEDIA
e-aankope: www.bybelmedia.co.za
die informele plakkers kampe te installeer.
Dié projek is aange wys as een van Lloyds
se streekswenners in Afrika, die Midde-
Ooste en Europa.
Die projek het in Julie 2010 begin.
Ons het as loodsprojek tien huise in
samewerking met die gemeenskapsleiers
geïdentifiseer. Een kriterium was dat daar
hoërskoolleerlinge in die gesin moet
wees. Dis die wonderlikste getuienis as
die ma die volgende dag bel en vertel van
haar kinders wat vir die eerste keer tot
halfeen die nag kon studeer!
Verder neem ons verantwoordelikheid
vir sekere vakansieprogramme waarby tot
150 kinders ’n week lank besig gehou
word. Hier lê die fokus veral op die
afbreek van grense en die bou van
verhoudings.
Volhoubaar
Ek sou kon skryf oor hoe ek droom
dat gemeentes nuut dink oor gemeentebou
en oor watter verskil hulle in die
gemeen skappe waar hulle geplaas is kan
maak.
Wat verstaan ons onder ’n missionêre
ekklesiologie? Hoe lyk dit prakties in ’n
gemeente? Kan jy as kerk ’n artikel
21-maatskappy stig om jou werk te doen?
Ons vertrou dat die gemeente bouproses
wat ons ontwikkel het, wel in ons
konteks volhoubaar is. Daarom sal ons
voortgaan om dit uit te bou en verder te
implementeer.
Het hierdie proses ’n verskil gemaak
aan misdaad in die gemeenskap?
Aanvanklike syfers (aantal moorde en
inbrake) wys wel ’n afname.
Die belangrike dink ek, is dat ons hoop
gebring het en ’n daadwerklike verskil in
ons gemeenskap kon maak.
l Vir verdere inligting, kontak gerus vir
dr Willem Pretorius by willem.
pretorius@kameeldrif.ng.org.za, sel:
083 560 6668, of dr Roelf Opperman by
roelf.opperman@kameeldrif.ng.org.za,
sel: 082 335 1156.
KRuISGEwyS November 2010 11

12
Jakob se put – ’n
netwerk in nood
Ina Mundell was baie jare lank
administratiewe bestuurder by
die Vereniging van advokate in
Johannesburg waar sy ook afgetree
het. Gou was sy betrokke
by die multi-dissiplinêre ondersteuningsbediening
by Pretoria-
Oosterlig-gemeente wat Jakob se
Put genoem word. Hier kon sy die
afgelope sewe jaar haar passie
uitleef om mense te ondersteun
wat hulle werk om een of ander
rede verloor het.
As iemand by sy predikant uitkom en sê
dat hy nie meer ’n inkomste het om
van te leef nie, help dit nie om net vir hom
te bid nie. Dan is dit nodig dat so ’n
persoon daadwerklik gehelp word. Daarom
is dit belangrik dat ’n geloofsgemeenskap
oor ’n netwerk van hulpverlening beskik.
So het Jakob se Put op 9 Oktober 2003
by die gemeente Pretoria-Oosterlig as ’n
spesiale bediening ontstaan wat daarop
ingestel is om effektief en omvattend hulp
te verleen aan mense wat hulle werk verloor
het. Gawie Malan en Pieter van der Merwe
het daarmee begin. Hulle het die bediening
na die bekende waterbron in Israel vernoem
waar Jesus die Samaritaanse vrou ontmoet
en vir haar die lewende water gegee het.
Hier by Jakob se Put kom mense wat
hulle “tussen werk” bevind elke Donderdag
vir ’n gesellige ontbyt bymekaar. Dan
gesels hulle oor hulle probleme en ontmoet
hulle ander mense wat in dieselfde bootjie
is. Iemand bring gewoonlik ook ’n
toepaslike geestelike boodskap wat op
mense se persoonlike behoeftes gerig is.
Baie mense wat by Jakob se Put
aanklop, het hulle werk weens reg stel lende
aksie verloor. Mettertyd het mense van alle
rasse wat om een of ander rede hulle
inkomste verloor het en sonder werk sit
egter oor die drumpel gekom. So kon Jakob
se Put in die meer as ses jaar van sy
bestaan, reeds duisende mense help.
Baie mense wat hier aanklop, het baie
méér as net hulle werk verloor. Ná maande
se gesukkel sonder inkomste, verloor hulle
ook hulle motor, woonplek en selfs hulle
huwelik. Werkloosheid is ’n omvattende
probleem, en daarom ook ’n uitdaging vir
die kerk van Jesus Christus.
Die netwerk wat deur Jakob se Put tot
stand gekom het, verleen allerlei vorms van
hulp:
Gewoonlik het mense wat om hulp kom
aanklop, in elk geval berading nodig.
Daarom is ’n berader teenwoordig
wanneer hulle die eerste dag kom om te
registreer.
Mense wat hulp vra, se geld is ge woon lik
reeds totaal uitgeput. Oos terlig se Hartaksie,
of die barm har tigheidsbedienings
van ander gemeentes, voorsien
onmiddellik kospakkies. Hiervoor is ’n
goeie netwerk en infrastruktuur nodig.
Jakob se Put kan onmoontlik self in ál
die nood voorsien.
Verder word daar groot moeite
gedoen om mense van alle rasse- en
inkomstegroepe in werk geplaas te kry.
Ons skakel met 13 personeelagentskappe.
Talle werkgewers skakel ook gedurig na
Jakob se Put om werknemers te kry.
’n Wonderlike netwerk van beraders,
maatskaplike werkers, regsadviseurs
en opleidingsbeamptes help om mense
wat tussen werk is, voor te berei vir ’n
moontlike werk, of selfs vir ’n beter
werk.
Amper al die beskikbare poste vereis ’n
mate van rekenaarvaardigheid. Jakob
se Put het hierdie behoefte dadelik
raakgesien en ’n rekenaarsentrum begin
waar baie goedkoop rekenaaropleiding
aangebied word. As hulle nie kan betaal
nie, word dit ook geborg. Die ICDLlisensie
is internasionaal bekend. Dit
maak dit vir mense moontlik om beter
werk te kry.
Aangesien baie mense kans sien
vir entrepreneurskap, het Jakob
se Put ook leiding geneem met
entrepreneurskapskursusse. Verskeie
kundige medewerkers help met die
skryf van sakeplanne. Hulle gee
KRuISGEwyS November 2010
leiding oor die lewensvatbaarheid van
moontlike projekte. Hulle gee ook raad
oor finansiering en wys entrepreneurs
op moontlike slaggate wat mag
voorkom. Meer as ’n 100 volhoubare
entrepreneurskappe het reeds vanuit
Jakob se Put ontstaan.
Per slot van sake bied Jakob se Put ook
voortdurende evangelisasiegeleenthede.
Baie mense het hier vir die eerste keer
regtig by die Here uitgekom en ’n nuwe
lewe begin, want hulle het gedrink van
die Lewende Water.
Byeenkomste
Dit gebeur dikwels dat tydens ’n
Donderdagoggend-byeenkoms ’n
werksoeker verduidelik watter tipe werk hy
soek. Onmiddellik sal ’n sakepersoon in die
gehoor sê: “Kom spreek my ná afloop van
die byeenkoms, ek het die regte kontak vir
jou”. Of iemand kom by die kantoor aan net
op die oomblik wat ons ’n nuwe pos
ingekry het. Ons bel dadelik die werkgewer
en stuur die persoon vir ’n onderhoud – en
hy of sy kry dit! Die Here se goedheid en
seën op hierdie bediening hou net nie op
nie.
Dikwels sal ’n medewerker tydens die
persoonlike onderhoud gou ’n kontak van
hom bel en verduidelik van hierdie persoon
se beskikbaarheid, en so kry hy of sy die
werk. Op hierdie wyse het die Here al vir
talle mense uitkoms gebied.
Die bediening van Jakob se Put het reeds
so gegroei dat daar in Junie 2008 ’n
nasionale koördineerder aangestel moes
word om nuwe takke oor die land heen op
plekke so ver as Polokwane, Nelspruit,
Sasolburg, Upington en Melkbosstrand te
help stig. Daar is selfs mense wat vanuit
Londen met Jakob se Put skakel.
Samewerking
Danksy die goeie werk van Jakob se Put,
het verskillende kerke al hande gevat. So is
daar onlangs ’n netwerk tussen 22 kerke in
die plaaslike omgewing gebou.
Hierdie netwerk in nood is die antwoord
vir behoeftige mense wat hulp dringend
nodig het. God is aan die stuur, en ons sien
die resultate daarvan elke dag.
Enige kerk of gemeente is welkom om
deel te word van hierdie noodsaaklike
netwerk. Skakel gerus met Ina Mundell by
012-993 2154, of ina@jacobswell.co.za.

Preekstudies
met liturgiese voorstelle 2011
Prys: R200,00 (gratis CD ingesluit)
Preekstudies met liturgiese voorstelle 2011
Die Preekstudies met liturgiese voorstelle is ’n
hulpmiddel in die voorbereiding van eredienste
en die ontwikkeling van preke. Dit maak gebruik
van die fokustekste fokustekste soos uiteengesit in die erkende
teksrooster, die Revised Common Lectionary (RCL).
Vanjaar se Preekstudies met liturgiese voorstelle is
gegrond op Jaar A van die RCL.
Die Preekstudies met
liturgiese voorstelle kan
gebruik word saam met
die ander publikasie in
die reeks, die Leesrooster.

’n Bate-gebaseerde
benadering tot
armoede
14
Peter Grove is assessor van die
VGK Kaapland Sinode, predikant
by die VGK Sarepta en verbonde
aan Ekklesia by die Unversiteit
van Stellenbosch. Sy taak behels
navorsing oor die kerk se rol in
armoede bestryding. Hy gebruik die
ABCD-metode om gemeentes aan
te moedig daartoe.
Ons Suid-Afrikaanse gemeenskap leef
in twee wêrelde.
Die een is oorwegend welvarend en dit
lyk nie of daar algemene materiële nood
is nie. Die ander getuig van tekort, van
gebrek en ʼn gemeenskap wat nouliks
aanmekaar gehou word.
In die arm wêreld sien jy oral
werkloses. Talle jongmense ervaar min
vooruitsigte vir die toekoms. Die
woongebiede van arm mense is
verwaarloos. Ordentlike parke vir kinders
bestaan nie. Huise is dikwels bloot
oorlewingstrukture.
Die Bybel oor armoede
Die Woord van God is vir ons ʼn
onuitputlike bron van leiding en insig oor
die uitdaging van armoede.
Bryant Myers skryf in sy boek Walking
with the poor, oor verskeie sienings,
temas, ontledings en reaksies oor armes
wat in die Bybel voorkom. Hulle word
gesien as geskape na God se beeld,
verteen woor digers van Christus en mense
wat sy vleeswording beliggaam.
By die profete is hulle God se
geliefdes.
In die wysheidsliteratuur is hulle soms
mense in opstand – die rebelle.
Die evangelies sien die armes dikwels
as die verlorenes.
Jesaja 65:17-25
Die Chinese Christen, Raymond Fung,
identifiseer in Jesaja 65:17-25 ʼn aantal
prioriteite vir armoedebestryding wat hy
die “Jesaja-Agenda” noem. Ons lees in
daardie gedeelte dat in God se herskape
wêreld kindertjies nie meer op vroeë
ouderdom sal sterf nie. “Grysaards sal
hulle jare uitleef, mense sal huise bou en
daarin woon, ander sal wingerde plant en
die vrug van hulle hande geniet.” Vir
Fung is hierdie prioriteite aanduidend van
God se wil vir ons wêreld en daardie
dinge waaraan ons eerste moet aandag
gee.
Daarby is dit ook eg ekumenies. Dit
vind aansluiting by die universele
behoeftes van mense, naamlik dat kinders
en bejaardes versorg word. Dit help
mense aan ʼn leefbare woning en stel
hulle in staat tot produktiewe werk.
Markus 12:41-44
Die beroemde verhaal in Markus 12:41-44
bevestig ʼn bykans universele ervaring.
Die armes is dikwels diegene wat die
meeste blootgestel is, naamlik vroue,
weduwees en bejaardes. Maar dit is juis
hulle wat ʼn ruimheid van hart openbaar
en ’n gewilligheid om ver verby hulle
vermoë vir ʼn eerbare saak te help.
Hierdie verhaal bevestig verder dat
KRuISGEwyS November 2010
min mense, selfs die armstes, heeltemal
niks het om by te dra nie. Dit is
wonderlik dat Jesus die weduwee se
voorbeeld as maatstaf vir rykes voorhou
van hóé ʼn mens God vir jou toekoms kan
vertrou.
Jakobus 1:27
Jakobus 1:27 gebruik die uitdrukking
“voor God” om ware en egte godsdiens te
kwalifiseer. So ’n godsdiens is gebore uit
die ontmoeting en wandeling voor God se
aangesig. Om daarvan bewus te wees dat
ons voor God verkeer, maak ons sensitief
vir mekaar. Dit ontsluit ons geloofsoë om
God se gebrokenes raak te sien, hulle aan
te raak en by te staan. ’n Mens wat “voor
God” lewe, vrees nie meer die nabyheid
van die wees en die weduwee nie. Hulle
is allermins ʼn las. Hulle is eerder deelgenote
van God se genade.
1 Johannes 3:17
In 1 Johannes 3:7 word die verhouding
van dié wat het en dié wat gebrek ly,
verhelder.
Feit is dat baie van ons baie aardse
besittings het. Die vreemde is dat ons
dikwels die gebrek miskyk en misken.
Kan dit wees dat ons géén gevoel vir die
medemens in gebrek het nie?
Christene leef in ʼn nuwe verband met
mekaar. Dit is ʼn onmoontlike
moontlikheid dat ons die behoeftes van
die armes kan miskyk, en tog ...
Gereformeerde gelowiges is, mense wat
veral op die korrekte en suiwer leer
gesteld is. Het ons miskien die
belangrikste nagelaat – om liefde te
betoon?
Ons teks herinner ons egter daaraan
dat geen mens tot deernis beweeg word
as jy nie blootstelling aan ander se
behoeftes beleef nie. Die isolasie van ons
geloofsgemeenskappe en die gebrek aan
blootstelling, veroorsaak dat ons te midde

van lewensbeproewing kan lewe en glad
nie omgee nie, want ons sien dit
geriefshalwe nie.
Die omvang en aard van armoede
in Suid-Afrika
Wanneer dit by lewenstandaard kom,
is Suid-Afrika van die mees ongelyke
lande in die wêreld.
Hierdie ongelykheid is duidelik ʼn
direkte uitvloeisel van ons geskiedenis
van verontregting en bevoordeling.
Dit sou egter ʼn fout wees om die
oorsake van armoede bloot in die verlede
te soek. Die benadering van regeringskant
en sakesektor tot die ekonomie dra
grootliks by tot die huidige wanbalans in
inkomsteverspreiding.
Albei die owerheid en privaatsektor
strewe om binne ʼn hoogs kompeterende
omgewing ontwikkeling te bevorder. Die
resultaat is dat die Suid-Afrikaanse
ekonomiese groei beter is as in ’n lang
tyd, maar dat ongelykheid en
werkloosheid terselfdertyd toeneem.
Verskeie skrywers sê dat armes
hulleself in ʼn armoedestrik bevind.
Werkloosheid, swak opleiding, diep
geïnstitusionaliseerde ongelykhede in
mag, eiendom en geleenthede, die
fragmentering van sosiale strukture en
die dinamika van geweld, misdaad en
swak gesondheid, dra alles by om die
armes in ʼn toestand van groeiende
armoede te hou.
Dié faktore maak dat sommige
ekonome van ʼn 50-50-samelewing praat.
Vyftig persent het ʼn redelike en selfs
oorweldigend-goeie vlak van
lewensgehalte. Die ander 50 persent kom
nouliks die mas op, of is versink in
chroniese armoede.
Bate-gebaseerde versus tekortgebaseerde
benadering
Tot dusver het ons nog net gefokus op
inkomste as die maatstaf van armoede.
Daar is egter ander benaderings wat
daarop wys dat armoede nie slegs
materieel is nie.
Die meeste armes ervaar hulle
omstandighede ook op ʼn sielkundige en
geestelike vlak. Een Indiese Christenskrywer
toon aan dat die armes dikwels
binne ʼn web van leuens vasgevang is.
Hulle dink dat armoede hulle lot is.
Gevolglik internaliseer hulle dit byna
soos ’n ideologie dat hulle minderwaardig
is.
Hulle betwyfel hulle Godgegewe
gawes en menslikheid. Hulle gees en
identiteit is verwond.
Ons kan hierdie benaderings groepeer
onder die gedagte van ʼn tekort-
(“deficit”) perspektief. Die gedagte is dat
dit die armes ontbreek aan sekere
fundamentele bronne en dat hulle daarom
in armoede vasgevang bly.
Sedert die 1990’s het daar ʼn nuwe
benadering ontstaan. Dié benadering vra
na die oorlewingsbronne van arm mense.
Die uitgangspunt is dat armes nie
hulpeloos is nie. Hulle het versteekte
(“hidden”) bronne en strategieë om
daagliks te kan oorleef.
Om effektief iets aan armoede te doen,
is die sogenaamde “tekort-benadering”
nie genoeg nie. Ons moet die bronne en
toegang van die armes versterk en op
hulle terme hulle bemagtig.
Die bate-gebaseerde benadering plaas
armoedehuishoudings binne ’n
krisiskonteks (“vulnerability context”)
waarin hulle aan regering- en samelewingsinstellings
uitgelewer is. Arm
gesinne se daaglikse oorlewing strategieë
is dan ’n poging om hulle blootstelling
aan krisis te bekamp en die regering en
sakesektor op hulle behoeftes te laat
reageer.
Nodeloos om te sê, regerings en die
sakesektor plaas dikwels enorme
hindernisse in armes se pad. Die
privaatsektor argumenteer dat
armoedeverligting nie hulle taak is nie.
Die regeringsburokrasie frustreer armes
elke dag mateloos.
Aan die hart van die bate-gebaseerde
benadering is die besef dat die armes oor
minstens vyf bates beskik. Hulle het:
• Menslike bronne (vaardighede en
opvoedkundige bates)
• Sosiale bronne (skool, kerk,
kliniek, klubs, kultuurgroepe,
begrafnisklubs)
• Natuurlike bronne (water, grond,
huis, tuin, pluimvee)
• Fisiese bronne (elektrisiteit,
telefoon, fiets, bakkie)
• Finansiële bronne (pensioene,
toelae, lone)
Arm mense het gewoonlik baie
beperk te inkomste en hulpbronne. Die
infra struktuur van arm gemeenskappe
is normaalweg ver onder standaard.
Die twee bates waarop hulle grootliks
steun, is hulle sosiale en menslike
ondersteuningsnetwerke. Dié netwerke
bestaan uit familie- en gemeenskapsisteme,
veral van kerk organisasies.
Anders as met welvarende mense
wat normaalweg groot toegang tot
bronne het waar sosiale verbintenisse
minder belangrik is, heg armes byna ’n
oorspanne waarde aan netwerke.
Die bate-gebaseerde benadering help
ons om die armes se blootstelling te
onthou, hulle frustrasies te identifiseer en
hulle strategieë te help versterk.
Hoe kan gelowiges ’n verskil maak?
Die navorsingsresultate sê dat daar ’n
sistemiese verband tussen welvarendes en
armes is. Die Bybel praat van ’n
belydenisband wat tussen welvarende
gelowiges en behoeftiges bestaan.
Armoede is dus nie ’n onoorkomelike
probleem nie. Ons land produseer genoeg
om elke mond te voed, elke kind op skool
te plaas en ’n inkomste aan almal te
verseker. Ons probleem is eerder een van
bestuur en betrokkenheid as een van
tekort.
Hoe kan gelowiges ’n verskil maak?
• Daar sal beslis armes in jou
omgewing wees (selfs in die
welvarende gebiede). Ontwikkel
’n projekkomitee om in eie kring
iets aan armoede te doen.
• Waar gemeenskappe en
kerke welvarend is, sal die
grootste nood buitekant die
gemeentegrense lê. Begin ’n
vennootskap met ’n gemeente in
ʼn arm buurt. Talle ryk gemeentes
onderhou kerkplanters in Oos-
Europa of Asië. Wat van ’n
volhoubare program plaaslik in
’n swart of bruin gemeenskap?
• Binne elke gemeente is
daar gelowiges met die tipe
kundigheid, tyd en passie om ’n
vennootskap te begelei. Benut
die ongebruikte gawes van
mense. Lê waagmoed aan die
dag en gee beslissende treë.
[Aangepas uit: Twee wêrelde in een – die
uitdaging van armoede vir die kerk in:
God praat. Leef luisterryk: Vir gesprek
oor sensitiewe kwessies. Bybel-Media.
Wellington 2007.]
“Nodeloos om te sê,
regerings en die sakesektor
plaas dik wels
enorme hindernisse in
armes se pad. Die
privaatsektor argumenteer
dat armoe deverligting
nie hulle
taak is nie. Die
regerings buro krasie
frustreer armes elke
dag mateloos.”
KRuISGEwyS November 2010 15

Geweld en armoede
– ’n omvattende
uitdaging
16
Ben du Toit is Direkteur van Kommunikasie
van die NG Kerk, Sinode
van Wes-en-Suid-Kaap en Redakteur:
Elektroniese Kommunikasie
van die Algemene Sinode van die
NG Kerk. Hy dien ook as Parlementêre
Lessenaar van die kerk in
die wetskrywende proses van die
Nasionale Parlement in Kaapstad.
Baie groot deel van ons bevolking
’N het om ’n verskeidenheid redes
die afgelope 15 jaar verarm.
Die armes waarna in hierdie artikel
verwys word, is die ongeveer 50 persent
van die bevolking wat met ’n inkomste
van minder as R700 per maand moet
oorleef. Nagenoeg die helfte van dié
groep leef ’n eiesoortige eerbare lewe
waarin hulle die min wat hulle het, op ’n
bewonderenswaardige wyse met mekaar
deel.
Die ander deel van die 50 persent
oorleef deur misdaad – deur te steel en te
herverdeel.
Natuurlik is hierdie twee dele van die
50 persent armes nie van mekaar te skei
nie. Hulle kom dikwels in ’n komplekse
verweefdheid met mekaar voor.
Gevolge van armoede
Die gevolge van armoede manifesteer
op allerlei maniere:
• Die verlies aan selfwaarde
Hierdie is waarskynlik een van die
mees onderskatte gevolge van ’n
armoedekultuur. Erger as die sigbare
afwesigheid van basiese lewensmiddels,
is waarskynlik die skade wat aan die
psige van armes aangerig word en hulle
van hulle menswaardigheid beroof.
• Gebrek aan selfwaarde voed
verskeie misbruike
Ontvlugting in die misbruik van drank en
ander chemiese afhanklikheidsmiddels
is ’n algemene kenmerk van ’n
armoedekultuur. Verslawing kos geld.
Binne ’n konteks van die afwesigheid
van geld, en verder gekompliseer deur
werkloosheid en werkskuheid, lei dit tot
’n kultuur van bedel en misdaad.
• Misbruike lei tot geweld en
misbruik van mag
Entrepreneurs van onwettige bedrywe
soos drank- en dwelmhandel, buit
hierdie situasie uit. Die magsgreep van
smokkelbase op die lewe van armes lei
tot die ontstaan van magstrukture en
bendevorming. Dit gaan gepaard met
geweld, wat oral in hierdie samelewings
aanwesig is. Wanneer mense alle hoop
verloor om van hierdie omvattende,
vernietigende uitwerking van ’n
armoedekultuur te ontsnap, skep dit ’n
teelaarde vir fisiese sowel as psigiese
geweld.
• Geweld en mag lei tot vrees en
psigopatologie
In ’n onlangse gesprek met ’n fokusgroep
vanuit armoedegemeenskappe, het hulle
self hulle emosies en gevoelens met
KRuISGEwyS November 2010
woorde soos lyding, hartseer, swaar,
seer, pyn, woede (teenoor owerheid,
maar óók teenoor God), moedeloosheid
en wanhoop beskryf. Dit moet duidelik
en vanselfsprekend wees dat armoede
en geweld (fisies en psigies) hand-aanhand
gaan. Só ’n gemeenskap is ’n siek
gemeenskap.
• Armoede lei tot verdere armoede
Ons vind hier ’n bose kringloop wat
af-spiraal na groter dieptes van menslike
verval. Die volgende scenario waarmee
’n fokusgroep onder armes hulleself
beskryf, kan puntsgewys hierdie
afwaartse spiraal aantoon.
* Swak behuising: Beperkte leefruimte,
die groot aantal mense in een huisie
(dikwels een of hoogstens twee
vertrekke) waarin alle gesinsaktiwiteite
(van eet tot seks) moet plaasvind, geen
privaatheid nie.
* Drankmisbruik en
kinderverwaarlosing: Kinders in
opstand teen ouers (geen respek
nie), kinders wat in die tronk
beland, werksku is, seuns wat deel
van bendes word, prostitusie en
tienerswangerskappe – dikwels met die
doel om staatstoelaes te bekom.
* Siektes soos TB, MIV en vigs en
asma wat dikwels die gevolg is van
blootstelling en wanvoeding weens
ongesonde eetgewoontes en gebrek aan
voedsame kos – of selfs geen kos nie!
Daar is ’n gebrek aan enige waardesisteem
as dit by seksuele gedrag kom.
Die groot hoeveelheid sterftes onder
ouers as gevolg van vigsverwante siektes
lei tot die voorkoms van huishoudings
onder die beheer van kinders, met
gepaardgaande gedragsprobleme
en die afwesigheid van gesins- en
familiewaardes.
* Geweld teen kinders: Dit bly een
van die ontstellendste feite dat die

grootste maatskaplike behoefte in ons
armoedegemeenskappe vandag plekke
van veilige bewaring en beskerming vir
kinders is. In die meeste gevalle moet
hulle teen hulle ouers beskerm word.
Holistiese benadering absolute vereiste
Armoede is egter nie net die probleem
van arm mense nie, maar juis ook van
diegene wat nie tot die 50 persent van
die bevolking behoort wat in hierdie
ekonomiese, sosiale en kulturele sektor
val nie.
Hieruit spreek dit vanself dat ’n
omvattende strategie nodig is om iets
aan die verskynsel van armoede te
doen. Hierby sal al die sektore van ’n
gemeenskap betrokke moet wees.
• Maatskaplike sorg:
Allesomvattende maatskaplike
sorg is ’n noodsaaklike onderbou
van enige konstruktiewe proses
om mense in hulle haglike
lewensomstandighede hoop te gee.
Op die korttermyn moet
voortgegaan word om hoop aan die
huidige geslag armes te gee, selfs
al is dit net ’n professionele oor
wat vir hulle ondersteuning met
hulle regte kan gee.
Hierdie allesomvattende
professionele terapeutiese
diens moet egter altyd met
die langtermynvisie werk dat
maatskaplike omstandighede
waarskynlik eers in die volgende
geslag vir die inwoners van
armoedegemeenskappe sal verbeter.
• Staatsondersteuning: Die groot
klem wat die Departement van
Maatskaplike Ontwikkeling
op die oomblik op die gee van
verskillende staatstoelaes lê, moet
allerweë met groot dank begroet
word. Indien dit egter ten koste
van konstruktiewe maatskaplike
sorg gebeur, skep dit rede tot groot
kommer.
Na my wete is daar nog
tot dusver geen behoorlike
onafhanklike navorsing gedoen
oor hoe begunstigdes die toelaes
aanwend nie. Nie alleen blyk
dit uit die praktyk dat baie van
die geld uitermate wanbestuur
word nie, maar die afskaling van
staatsubsidies vir professionele
maatskaplike dienste wat NGO’s
(nie-regeringsorganisasies) lewer,
is ’n akute bron van kommer.
• Plaaslike owerheid: Die plaaslike
owerheid speel ’n bepalende rol
in hierdie uitdaging. Dit moet
konstruktief en ondersteunend
hierdie rol vir die gemeenskappe
vir wie se welstand hulle
verantwoordelik is, vervul.
Behuising, beskikbaarheid
van basiese lewensmiddels en
werkskepping is prioriteite.
• Polisie- en beskermingsdienste:
Die polisie moet help om iets
omtrent die hoë misdaadvlakke te
doen.
Polisieforums speel hierin ’n
uiters noodsaaklike rol. Hierdie
dienste sal egter ’n bodemlose
put bly indien plaaslike
owerhede, skoolhoofde, NGO’s
en geloofsgemeenskappe dit nie
komplementeer nie.
Die oorsaak van armoede is
nie geweld en misdaad per se nie,
maar het ten diepste met die morele
wese en konstruksie (“moral fibre”)
van die totale Suid-Afrikaanse
gemeenskap te doen. Hierin
behoort geloofsgemeenskappe
(behoorlik ingelig) ’n toonaangewende
rol te speel.
• Opvoeding van gemeenskap:
In ’n sekere sin is armoede ’n
houding – ’n “state of mind”.
Die opvoeding van
armoedegemeenskappe is ’n
oorweldigende taak wat nie
anders as holisties en interaktief
aangepak moet word nie. Die
opvoeding van meer bevoorregte
gemeenskappe lê daarin dat
hulle bewus gemaak word
ook van hulle onvervreembare
verantwoordelikheid as Suid-
Afrikaanse gemeenskap teenoor
die voorheen-benadeelde
gemeenskappe.
• Mediese sorg, dwelm- en
drankmisbruik: Basies mediese
sorg en psigiatriese terapie is
onverhandelbaar deel van die
ondersteuningsnetwerk om siektes
en chemiese afhanklikheid holisties
te behandel.
Die effek van verslawing en
die destruktiewe gevolge daarvan
op die gesondheid van verslaafdes
en hulle gesinsgenote, naamlik
wanvoeding en die gebrek aan kos
en die bedelkultuur wat hierdeur
geskep word, moet professioneel
aangepak word. Dít kan gedoen
word deur basiese mediese dienste
en die behandeling van verslawing
uit te brei.
• Bemagtiging deur basiese
opleiding – ook die rol van die
sakesektor: Ongeletterdheid
en gebrek aan basiese vaar-
dig hede om die arbeidsmag te
betree, is ’n groot behoefte by
armoedegemeenskappe.
Weer eens is die bou van
netwerke en vennootskappe
tussen staat, plaaslike owerheid,
NGO’s en die sakesektor hier van
deurslaggewende belang. Die groot
rol wat plaaslike ondernemings
kan speel in die verskaffing van
borgskappe vir die uitvoering van
maatskaplike projekte, is verreweg
nog nie behoorlik ontgin nie.
• Die rol van die godsdienstige
gemeenskap: Die regering
maak deesdae baie van die
belangrike rol wat godsdienstige
instansies kan (behoort te)
speel in die heropbouing van ’n
gemeenskaplike waardesisteem in
die Suid-Afrikaanse gemeenskap
(“moral regeneration”).
In ’n groot mate is dit die roeping
van die kerk om dit in elk geval te
doen. Maar godsdienstige instansies
kan nog véél meer doen. Die staat
sou byvoorbeeld gebruik kon
maak van die unieke infrastruktuur
van godsdienstige instansies
om sekere dienste ter wille van
armoedeverligting te lewer.
In ’n onlangse studie het Van
der Berg en Burger (Social delivery
in South Africa, 2003) tot die
slotsom gekom dat die staat eerder
op die verbetering van bestaande
dienste moet fokus, sowel as op
die uitvoering van goedgekeurde
programme, as net op die
vermeerdering van beskikbare
bronne.
Daar is hoop
Die vanselfsprekendheid van netwerke
en vennootskappe blyk duidelik uit
hierdie situasie-analise van armoede. Dit
is nie ’n keuse nie, maar noodsaaklik.
’n Mens sou dit bloot vanuit ’n logiese,
humanistiese oorlewingsperspektief kon
motiveer.
Uiteindelik bly dit tog vir godsdienstige
mense ’n saak wat vanuit ons
verhouding met God gemotiveer word.
Ons moet dit doen omdat dit reg is dat
ons dit doen. Dit behoort tot die wese
van ons geloofsoortuigings dat ons
verantwoordelik is vir God se skepping
en ons naaste. Liefde teenoor ons naaste
behels ook liefde vir die toekomstige
geslagte aan wie ons behoort te doen soos
wat ons verwag dat aan ons gedoen sal
word.
Daar ís hoop. Maar net as ons sáám
prakties daaraan uitdrukking gee.
KRuISGEwyS November 2010 17

Kry méér vuur uit
jou Flam
Faani Engelbrecht van Goodwood,
skryf:
Na aanleiding van Pieter Malherbe
se uitstekende artikel “Dit jubel met
kerkliedere” in ’n vorige uitgawe van
Kruisgewys, wil ek graag namens
FLAM ’n paar note by sing waarmee
predikante en musiekleiers dalk gehelp
kan word om hierdie nuwe musiek en
website makliker te ontgin.
Oor ons website
www.flam.co.za
In Augustus 2009 het ons ons website
heropen met ’n gebruikersvriendelike
interface en ’n paar bykomende dienste
wat die funksionaliteit daarvan aansienlik
verhoog het.
Toegang tot die website
In die verlede het slegs gemeentes met
’n CCLI-nommer toegang tot die website
gehad. Individue kan nou vir die eerste
keer teen ’n geringe bedrag bladmusiek
koop en download via www.flam.co.za,
of by Bybel-Media op hulle webtuiste se
e-aankope.
Enigeen kan ook gratis op die website
rondswerf (surf) en luister.
Vier afdelings
Om jou soektog na nuwe liedere te
vergemaklik, het ons die hele FLAMbundel
in vier dele opgedeel:
o FLAM – indien jy musiek soek vir
familie­ of gesinsdienste – eredienste
waar oupas en oumas en kleinkinders
sáám in een diens is. Hierdie musiek
is oor die algemeen so ’n bietjie
rustiger van aard. Alhoewel ons dit
glad nie aanbeveel nie, sou dit ook
met ’n orrel gedoen kon word.
o Kruisfuur – indien jy musiek soek
vir jou tiener­ of tekkiedienste –
eredienste wat kontemporêr in
liturgie en musiek moet wees.
Hierdie musiek is nie geskik vir
orrelbegeleiding nie.
o Flammekidz – indien jy lof- en
verwonderingsmusiek soek vir jou
kinderbediening.
o Kersflam – indien jy op soek is na
liedere wat jy kan gebruik in jou
meditatiewe eredienste, musiek wat
nie klassiek is soos Taizé-liedere nie,
POSBuS
maar nog steeds kontemplatief. Dit is
liedere vir deep worship of liedere
wat jy as fokuspunt in jou hele
worship set kan gebruik.
Hierdie vier afdelings is op die
hoofblad duidelik sigbaar. Jy kan bloot op
een van hulle klik om die hele lys van die
liedere te sien.
Hoe soek ek ’n lied?
Jy sou ’n eenvoudige Google-soektog
op die website kan doen. Indien jou tema
byvoorbeeld “liefde” is, kan jy dit bloot
search en ’n lys kry van al die liedere
waarin die woord voorkom. Die website
is dus ’n elektroniese konkordansie van al
die FLAM-liedere.
Indien jy nog steeds nie weet waar om
te begin nie, is die “Groot5” dalk ’n goeie
plek. Dit is die vyf gewildste FLAMliedere
(volgens CCLI en die meeste
downloads).
Hoe klink die lied?
Maar wat gemaak as jy nie weet hoe
die lied klink nie?
Byna 60 persent van alle FLAMliedere
is reeds iewers opgeneem. Jy kan
die CD direk via Bybel-Media aankoop.
Daar is ook ’n kort demosnit saam met
die meeste liedere op die webtuiste.
In ’n guidetrack word ’n lied met slegs
’n klavier en ’n stem uitgevoer. Dit is
beslis nie bedoel om in jou motor se mp3speler
as agtergrondmusiek gebruik te
word nie, maar sal nog tans in gemeentes
waar daar nie ’n begeleidingsgroep is nie,
as ’n begeleidingsnit gebruik kan word.
Hierdie liedere is slegs in mp3-formaat
beskikbaar en kan direk van www.
flam.co.za afgelaai en deur middel van
Bybel-Media se e-aankope aangekoop
word. Jy hoef dus nie eens na jou naaste
geestelike boekwinkel toe te ry nie, maar
sal dit selfs Saterdagaand ná 23:00 uit jou
studeerkamer kan aankoop! Dit is nou as
18 KRuISGEwyS November 2010
jy nie tegnologies gestremd is nie
– want selfs die FLAM-kantoor is
daardie tyd gesluit.
Inteken op nuusbriewe
Predikante, musiekleiers en lede
van begeleidingsgroepe kan inteken
op FLAM se gratis e-nuusbrief,
die Fuurhoutjie wat maandeliks
verskyn. Dáár kan jy lees van die
nuutste musiek wat vir jou spesifieke
styl beskikbaar is. Jy kan ook aansluit by
Flam se Facebook-groep, FLAM – of ons
volg op Twitter @FLAMPUBLISHERS.
Oor ons naam
’n Regstelling: “FLAM” is nie ’n
akroniem nie. Dit staan nie vir iets nie.
FLAM verwys bloot na Jeremia 20:9 se
beeld van die vuur wat in ons sal brand
as ons oor die goedheid van die Here sou
stilbly. FLAM wil gemeentes help om in
lofprysing en aanbidding uit te breek en
nie stil te bly nie.
Nuwe liedere
Een van die grootste en belangrikste
take van Flam is om nuwe skrywers en
nuwe liedere op te spoor en aan die kerk
bekend te stel. Dit is ’n deurlopende
proses. Nuwe liedere kan regdeur die jaar
gestuur word aan info@flam.co.za.
1. Die Flam-fereniging vir kerkbands-
en begeleidingsgroepe
Saam met SAKOV is Flam
betrokke by die Suider-Afrikaanse
Kerkmusiekvereniging. Flam is
instrumenteel in die stigting van die
Flam-fereniging vir Kerkbands- en
Begeleidingsgroepe wat spesifiek na die
belange van begeleidingsgroepe omsien.
Predikante- en musiekleiers wat by
kontemporêre musiekbediening betrokke
is, kan ’n e-pos stuur na ffkb@flam.co.za.
2. Meer as ’n taakspan
Flam is meer as net ’n taakspan.
Dis ’n website, maar dit is nie net dit
nie. Dit is ’n beweging, ’n gemeenskap
van gelowiges wat in musiekbediening
betrokke is.
Vat Flam en
word deel van die
beweging!

LIG op tieners en seksualiteit (DVD)
Prys: R79,95
Op jou lewensreis sal daar highjackers wees. Hulle saboteur dinge soos jou onskuld, vertroue in
mense, die lewe asook die mooi van seks. In LIG op tieners en seksualiteit praat ons openhartig
en eerlik met tieners oor seks en alles wat daarmee saamgaan.
Sekssprokie, die misterie ontrafel
Prys: R89,95
Elmari Craig en Anjenita Hugo
Sekssprokie, die misterie ontrafel is geskryf vir tieners in tienertaal. Tieners word gelei om met insig
gesonde keuses oor hulle seksuele groei en ontwikkeling te maak. Die beeld van ’n sprokie word
gebruik om die misterie van die seksuele te ontrafel. Die belangrikste bousteen van hierdie boek is die
Toolkit: Hoe om mens-slim, emosie-slim, lewe-slim en seks-slim te wees.
LIG op die seksgesprek met my tiener (DVD)
Prys: R79,95
In hierdie DVD praat ons met ouers oor die sogenaamde “seksgesprekke” wat tussen hulle en hulle
kinders moet plaasvind. Al is dit in baie huishoudings ’n ongemaklike gesprek, is dit ’n gesprek wat
nie geïgnoreer kan word nie. Met hierdie DVD wil ons ouers hiermee help.
Bestel vandag Sekssprokie, die misterie ontrafel en enige een van
hierdie DVD’s as ’n pakket teen R145,00 en bespaar R25,00!
Aanbod geldig tot 20 Desember 2010.
Direkte bestellings: bestel@bmedia.co.za
Deeloproepe: 0860 26 33 42 of 0860 BMEDIA
e-aankope: www.bybelmedia.co.za