Aktiwiteit 7: Ons lees gedigte
Aktiwiteit 7: Ons lees gedigte
Aktiwiteit 7: Ons lees gedigte
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
14<br />
<strong>Aktiwiteit</strong> 7: <strong>Ons</strong> <strong>lees</strong> <strong>gedigte</strong><br />
Opdrag<br />
Beantwoord nou die volgende vrae<br />
Die papwêreld<br />
Hier strek ‘n breë kaal woestyn,<br />
En daar ontstuimig bruis die see.<br />
Die strand maak hier ‘n wye baai<br />
en daar ‘n skiereiland of twee.<br />
Hier stapel ek ‘n reuse-berg<br />
waar wilde ongediertes woon,<br />
met huise, plase aan die voet,<br />
sy kruine spits met sneeu bekroon.<br />
En nou verander die toneel:<br />
Hier lê my plaas, so groot en fraai;<br />
my kraal kom hier teen hierdie bult.<br />
Daar, dink ek, sal ek koring saai.<br />
Ag, dis ‘n plaas uit duisend die!<br />
Daar’s volop water om te lei,<br />
sodat die saailand ryk en klam<br />
‘n boer se hart laat lekker kry.<br />
Maar net as ek my damme maak<br />
en vorder met my boerdery,<br />
sien tant Kato my altyd raak,<br />
en knorrend sê sy dan vir my:<br />
“Frans, wil jy hê ek moet jou klap?<br />
Jy sit alweer jou pap en krap!”<br />
Elsa Niemeyer<br />
1. ‘n Gedig het altyd ‘n naam. <strong>Ons</strong> noem dit die titel van die gedig. Wat is die titel<br />
van hierdie gedig?<br />
2. Die skrywer van ‘n gedig noem ons die digter. Skryf die digter se naam neer.<br />
3. ‘n Gedig word baie keer in dele verdeel. <strong>Ons</strong> noem hierdie dele strofes. Hoeveel<br />
strofes is daar in hierdie gedig?<br />
4. Elke lyntjie van ‘n gedig noem ons ‘n versreël. Uit hoeveel versreëls bestaan die<br />
eerste twee strofes?<br />
5. In <strong>gedigte</strong> kry ‘n mens baie keer rymwoorde. Skryf die woorde wat aan die einde<br />
van versreëls met mekaar rym in jou boek neer.<br />
6. Skryf jou eie kort gediggie oor lekker pap of ontbyt.
<strong>Aktiwiteit</strong> 8: Ek ken my taal<br />
Bokomo gesondheid<br />
By Bokomo verwyder ons nie ‘n greintjie vesel uit<br />
ons hawermout nie, sodat jy al die gesonde heilsame<br />
voordele kan smaak.<br />
Voordele wat jou sal help om die moderne lewe se eise te bowe te<br />
kom, omdat Bokomo Hawermout so ietsie terugsit van alles<br />
wat in ons gejaagde lewe verloor. Om die waarheid te sê, as jy nie kan<br />
wag op die pad boontoe nie, is Bokomo Hawermout net die kitskos vir<br />
jou!<br />
Bokomo Hawermout is nie net heerlik en gesond nie, dit is ook maklik om te maak.<br />
Dit neem ‘n paar minute met die konvensionele metode en nog minder in die<br />
mikrogolfoond.<br />
Groepopdrag<br />
• Gebruik ‘n supermark se advertensieblad en rangskik vinnig al die produkte in<br />
alfabetiese volgorde.<br />
• Noem drie voorbeelde van rangskikking in die alledaagse lewe.<br />
Voltooi die volgende opdragte skriftelik:<br />
1. Rangskik die onderstreepte woorde in die <strong>lees</strong>stuk hierbo in alfabetiese volgorde.<br />
2. Rangskik die volgende Bokomo-produkname in alfabetiese volgorde:<br />
graanvlokkies semelvlokkies vrugtevlokkies<br />
hawermout heuningvlokkies beskuit<br />
3. Rangskik jou huisgesin se name alfabeties.<br />
Begin die dag op ‘n hoë noot, met die veselryke<br />
voedsaamheid van Bokomo Hawermout. Jy sal in die<br />
wolke wees daaroor!<br />
Wanneer eet ‘n mens Bokomo?<br />
Wanneer jy weet wat goed is vir jou!<br />
15
16<br />
<strong>Aktiwiteit</strong> 9: Woordvorming: samestellings<br />
1. Bestudeer die onderstaande woorde en sê hoe dit gevorm is.<br />
vrugtevlokkie heuningvlokkie<br />
semelvlokkie koringkiem<br />
2. Kyk goed na die prentjies hier onder. Kyk na die voorbeeld en stel dan nuwe<br />
woorde op dieselfde manier saam.<br />
Het jy geweet?<br />
Wanneer ons ‘n nuwe woord maak deur twee of meer woorde bymekaar te voeg,<br />
noem ons dit ‘n samestelling. Samestellings kan met meer as twee woorde gemaak<br />
word, byvoorbeeld mikrogolfoond wat bestaan uit mikro + golf + oond.<br />
Voorbeeld:<br />
3. Gebruik die volgende woorde om samestellings te vorm:<br />
rekening kaas hoof broodjie<br />
poeding oond mikrogolf liefde<br />
rugby tjek pyn hond
4. Skryf die volgende samestellings in jou boek en gebruik ‘n kleurpotlood om dit<br />
duidelik te deel in die woorde waaruit dit saamgestel is:<br />
mielieplant stampmielie mieliemeel<br />
<strong>Aktiwiteit</strong> 10: Ek skryf my taal<br />
Kies een van die volgende opdragte en skryf dit dan in jou boek: Dink aan ‘n baie<br />
lekker toebroodjie: (Jou skryfstuk moet min of meer uit ses tot agt sinne bestaan.)<br />
1. Beskryf ‘n uur in die lewe van ‘n toebroodjie. Laat die toebroodjie self sy verhaal<br />
aan die bakker vertel.<br />
2. Skryf die gesprek wat tussen twee vlieë plaasvind wat besig is om om ‘n smaaklike<br />
toebroodjie rond te vlieg.<br />
<strong>Aktiwiteit</strong> 11: Opskrifte en datums<br />
Opskrifte en datums is baie belangrik in ons lewe. Dink nou goed na oor die volgende<br />
datums en skryf dit neer.<br />
1. Jou verjaarsdag<br />
2. Kersfees<br />
3. Die dag wanneer die volgende vakansie begin.<br />
Is hierdie datums vir jou belangrik? Waarom?<br />
Opdrag<br />
ROOI ROSE<br />
Sarie<br />
Die week se TV-programme<br />
Die wonderlike wêreld van prinses Madelief<br />
Het jy geweet?<br />
• <br />
Ja, selfs in ons geskiedenis het gebeure op ‘n bepaalde datum plaasgevind.<br />
• Die werk wat jy in jou verskillende vakke gaan doen, moet voorsien wees van<br />
‘n datum en ‘n opskrif. Jy moet egter mooi dink, want die vakke se datums<br />
word op verskillende maniere geskryf.<br />
Doen nou die volgende opdragte deur die datums en opskrifte te skryf:<br />
17
18<br />
1. Jy doen in die vak Natuurwetenskap en Tegnologie, ‘n les oor voëls op 20 Maart.<br />
2. Jy doen breuke in Wiskunde op 10 September.<br />
3. Jy doen natuurbewaring in Menslike en Sosiale Wetenskappe op 11 Februarie.<br />
4. Jy doen tussenwerpsels in Afrikaans op 3 November.<br />
5.1 Jou verjaarsdag<br />
5.2 Jou beste maat se verjaarsdag.<br />
5.3 Jou Afrikaanse onderwyser se verjaarsdag.<br />
5.4 Jou ouers se verjaarsdae.<br />
5.5 Die skoolhoof se verjaarsdag.<br />
6. Gebruik ‘n tydskrif om drie opskrifte en drie datums uit te knip en in te plak.<br />
<strong>Aktiwiteit</strong> 12: Leestekens<br />
Groepopdrag<br />
<br />
<strong>lees</strong>tekens in te vul.<br />
Opdrag<br />
1. Kyk weer na die advertensie “Bokomo Gesondheid”. Merk al die <strong>lees</strong>tekens wat<br />
jy daar kan raaksien.<br />
2. Die <strong>lees</strong>- en skryftekens is by die onderstaande grappies weggelaat. Jy’s mos ‘n<br />
slimkop, vul <strong>lees</strong>- en skryftekens in waar dit nodig is, deur dit korrek in jou skrif<br />
oor te skryf.<br />
Was dit nou nie die opwindendste<br />
program wat ons nog ooit gesien<br />
het nie<br />
Mevrou<br />
is mevrou<br />
nog daar
Koos jy moet ‘n bietjie kyk - hierdie<br />
haardroër is nie so lekker nie<br />
1 KM<br />
3 KM<br />
Het jy geweet?<br />
Hallo ek is die man heel agter in die tou.<br />
Sal u opskud asseblief<br />
• Net soos verkeerstekens die verkeer beter laat vloei, maak <strong>lees</strong>- en skryftekens dit makliker<br />
om te skryf en veral om dinge wat geskryf is te <strong>lees</strong>.<br />
• Net soos ‘n stopteken ons laat stilhou, sê die punt vir ons die sin stop / eindig daar.<br />
• Die komma is soos ‘n spoedbordjie - hy sê jy moet stadiger <strong>lees</strong> en gou asem skep.<br />
3. Sny ‘n advertensie uit ‘n tydskrif en plak dit in jou boek. Soek drie samestellings in<br />
die advertensie en skryf dit neer.<br />
4. Maak sinne waarin jy die volgende <strong>lees</strong>tekens gebruik: ‘n punt; ‘n komma; ‘n<br />
vraagteken; ‘n uitroepteken.<br />
19
20<br />
<strong>Aktiwiteit</strong> 13: <strong>Ons</strong> oefen ons spelling<br />
Spelling:<br />
Lees die <strong>lees</strong>stukkie aandagtig deur en doen dan elke dag die opdrag wat gevra<br />
word.<br />
Soggens vroeg, nog lank voor die son op kom, kraai die parmantige swart bantamhaantjie,<br />
die bantamhennetjie klap haar vlerke opgewonde. Daarna laat die rooi<br />
haan, die baas van die plaas, sy harde kraai hoor. Een, twee, drie! Almal is nou<br />
wawydwakker. Orals op die werf woel en werskaf dit nou. Dit piep-piep, koggel,<br />
kloek en kwaak. Elke dier maak sy eie geluid. Bekke, bekkies, snawels, snaweltjies,<br />
snoete en snoetjies - alles smeek en vra kos! Pa Vark en Ma Vark snork, vroetel en<br />
raas. Hul klein krulstertvarkies maak ô - ô en bedel kos. Van ver af hoor jy skape<br />
en lammers blêr. Ja, op die plaas is dit nou ‘n groot geraas. By Ma Koei staan haar<br />
<br />
en bekyk die lug op soek na ‘n wolkie wat reën sal bring. Die voëls vlieg in die lug<br />
op soek na hul neste in die bome.<br />
Maandag<br />
Kyk na die volgende prentjies en skryf die meervoud en verkleinwoorde van elkeen<br />
in jou skrif neer.<br />
Prentjies Verkleining Meervoud<br />
1.<br />
Voëltjie Voëls<br />
2.<br />
3.<br />
4.<br />
5.<br />
-------------------------- ----------------------------<br />
---------------------------- -----------------------------<br />
--------------------------- ----------------------------<br />
--------------------------- ---------------------------
Dinsdag<br />
In die <strong>lees</strong>stuk het julle ge<strong>lees</strong> van al die diere op die plaas. Verdeel nou die volgende<br />
woorde in lettergrepe.<br />
bantamhaantjie, bantamhennetjie, snaweltjies, krulstert, vroetel, lammers, skape<br />
Woensdag<br />
Soek in die <strong>lees</strong>stuk die twee woorde wat met kappies ( ^ ) geskryf word. Skryf hulle<br />
neer.<br />
Daar is nog ander woorde wat met kappies ( ^ ) geskryf word. Lees die onderstaande<br />
sinne en plaas die kappie op die regte plek by al die onderstreepte woorde, deur die<br />
woorde eers in jou skrif te skryf.<br />
Al die diere is baie opgewonde. Vandag het dit gereën en die wereld is sopnat. Op<br />
die plaaswerf le die druppels soos perels. Die diere wil nou net hul kos he, maar Boer<br />
is nerens te sien nie. Dit is ‘n storie, want dit bler, me en o - o die hele plaaswerf vol.<br />
Die varksoe drom saam by die troe, die blerende skape gaan le onder die brue. Boer<br />
bere nou eers die sker voordat hy uitstap na buite om die nuwe dag te groet.<br />
Donderdag<br />
In die <strong>lees</strong>stuk is daar ook deelteken - woorde ( ¨ ) gebruik. Soek hulle en skryf dit<br />
neer.<br />
21
22<br />
Vrydag<br />
Lees die sinne en vul die gepaste ontbrekende klanke van die woorde in, deur die<br />
nommer met die volledige woorde neer te skryf. (Onthou die klanke wat jy invul moet<br />
deeltekens kry.)<br />
1. Die v_____ls in die h_____ bome is lus vir die dr______ mieliepitte.<br />
2. Vr____r jare het die m______ boere hulle pl______ deur osse laat trek.<br />
3. Boere het die diere ge____nt teen siektes.<br />
4. Die vl____ vlieg in die varkhokke rond na die goeie r_____n.<br />
5. In die vr_____ oggend het al die diere lekker ge_____t.<br />
Taalvasvat<br />
<br />
<br />
Byvoorbeeld: Onder hierdie boom staan ‘n honger jakkals.<br />
<br />
(eiename)<br />
Byvoorbeeld: Oom Dirk is ‘n Suid-Afrikaner en woon in Johannesburg, Gauteng.<br />
<br />
Byvoorbeeld: Die skool begin op Dinsdag, 12 Mei.<br />
<br />
geskryf.<br />
Byvoorbeeld: Slegs deur die genade van God, wat ons ontvang deur Jesus Christus<br />
ons Verlosser, kan ons voortbestaan op aarde.<br />
2. Leestekens<br />
Die punt (.): <strong>Ons</strong> skryf ‘n punt aan die einde van ‘n sin en na ‘n afkorting soos mnr.<br />
(meneer), mev. (mevrou), dr. (dokter), ensovoorts.<br />
Byvoorbeeld: Mnr. Tjaart is ons onderwyser.<br />
Die vraagteken ( ?): ‘n Vraagteken word na ‘n vraag geskryf.<br />
Byvoorbeeld: Riaan vra: “Waarna kyk jy?”<br />
Die uitroepteken (!): <strong>Ons</strong> skryf ‘n uitroepteken na ‘n uitroep of na woorde wat sê of
ons bly of hartseer is of seerkry. Dit dui gevoel aan.<br />
Byvoorbeeld: “Pas op !” skree Gerrie. “Eina!” sê Ruan toe die tee hom brand.<br />
Die komma (,): <strong>Ons</strong> skryf ‘n komma<br />
• nadat ons iemand direk aanspreek of sy naam noem.<br />
Byvoorbeeld: “Jan-Hendrik, wil jy nie saamkom nie?”<br />
• wanneer ons ‘n lysie goed opnoem of tussen ‘n reeks naamwoorde, maar nie voor<br />
en nie.<br />
Byvoorbeeld: Al die gemsbokke, koedoes, leeus en olifante het vrede gemaak.<br />
• voor maar en want en meeste voegwoorde.<br />
Hilgert soebat, maar Leendert wil nie kom nie.<br />
Marcel loop weg, want hy is moeg.<br />
• na ja en nee aan die begin van ‘n sin.<br />
Byvoorbeeld: Ja, maar Chris wil nog nie kom nie.<br />
3. Samestellings<br />
• <strong>Ons</strong> kan twee of meer basiswoorde aan mekaar las om ‘n samestelling te vorm.<br />
• Samestellings word altyd vas geskryf.<br />
• Soms is dit nodig dat daar ‘n klank tussen die woorde ingevoeg word, om die<br />
samestelling makliker uit te spreek. <strong>Ons</strong> noem die klank ‘n verbindingsklank.<br />
Voorbeelde van samestellings<br />
hoed van ‘n man = manshoed<br />
hok van ‘n hond = hondehok<br />
kamer van ‘n kind = kinderkamer<br />
spoor van ‘n bees = beesspoor<br />
hard soos klip = kliphard<br />
swart soos pik = pikswart<br />
sing-sing<br />
twee-uur<br />
Suid-Afrika<br />
23