Tips voor Goed Verenigingsbestuur - Koninklijke Van Gorcum

Van Thijn vertelt over de overdracht van de leiding van de PvdA door Joop den Uyl aan
Wim Kok, waarin Joop toch nog even had geprobeerd Kok eerst nog eens een jaartje te
laten meelopen. Dat opzetje ging niet door, Joop verdween onherroepelijk naar de
achterbank (pag. 98). Anet Bleich, door Van Thijn aangehaald, noemt vier factoren,
die het Den Uyl zo zwaar maakten om terug te treden, ook al hadden velen hem dat wel
geadviseerd. Deze factoren zijn:
1. Verslaving aan de macht, de behoefte aan bevestiging, de behoefte om te scoren. De
speeches en ovaties op partijcongressen, de spontane eerbewijzen op straat, de hitte van
de camera's, de spanning van het debat.
2. De man en zijn missie, als een Mozes het beloofde land willen binnengaan. Die missie
is nog niet voltooid, dus...
3. Het zwarte gat en de zeer menselijke angst daarin te vallen. Is er nog leven na de
politiek? Is er nog leven na leiderschap? Als politiek het leven is, is stoppen de dood. Dat
zou (een jaar) later ook blijken.
4. Een zeker gevoel van onmisbaarheid. Kan ik wel weg? Zal de partij niet splijten? Is de
zaak van 'onze mensen' dan nog wel in goede handen? Zal de partij niet buigen voor
rechts?
In het bedrijfsleven is de maximale houdbaarheidsdatum van een leider of
bestuursvoorzitter ongeveer zeven jaar. Daarna is de uitdaging eraf en gaat de voorzitter
zich vervelen, gaat hij op zoek naar spanning: overnames, reorganisaties, opsplitsingen
en dergelijke. Toplieden moeten dus niet te lang aanblijven, niet alleen om deze reden,
maar ook om te voorkomen dat het succes hen naar het hoofd stijgt. In politieke en
(internationale) sportorganisaties is dat anders. Mensen worden bij wijze van spreken
voor het leven benoemd, rijgen de ene termijn aan de andere en worden een met hun
zitvlees.
Machtshonger, machtswellust, narcisme, ijdelheid, eerzucht, geldingsdrang,
prestatiedrang, dominantie, arrogantie, hebzucht, dwangneurose, behoefte aan
erkenning en bevestiging, noem maar op, het zijn allemaal factoren die bijdragen aan
iemands (nadruk op man) streven om aan de macht te komen en er te blijven! Uit
studies van leiders (bedrijven en politiek, o.a. een recent boek van David Owen, arts en
voormalig minister van buitenlandse zaken van het Verenigd Koninkrijk) is bekend dat
aan vele leiders een steekje los is, dat sommigen zelfs heuse medische en psychiatrische
problemen hebben. Ook in De Prooi (over ABN-AMRO) is veel onsmakelijks over de
mensen-in-het-leiderschap te lezen.
Terwijl Jan en Alleman worden getest voor een functie, kunnen veel van deze lieden
zonder test of assessment op hoge posities terecht komen en er geruime tijd blijven! Dat
wil natuurlijk helemaal niet zeggen dat zij in die positie geen geweldig goede dingen
kunnen doen. Integendeel. Maar na verloop van tijd worden de bijwerkingen van het
zitvlees wat al te schadelijk voor de omgeving (soms een heel land of zelfs een groot deel
van de wereld). Hij gaat immers steeds meer geloven in zijn eigen verhaal, zijn kijk op
de werkelijkheid en zijn eigen excellentie.
Wat kun je doen ter voorkoming van bijwerkingen van zitvlees? Ik noem er een aantal:
Stel zittingstermijnen, bij voorbeeld maximaal twee keer vier jaar, en houd je
daaraan.
Laat je niet gijzelen door zogenaamde schaarste aan leiderschap, in die zin dat alleen
de huidige leider in deze tijd de juiste man op de juiste plaats is.
57