Tips voor Goed Verenigingsbestuur - Koninklijke Van Gorcum

Els van Breda Vriesman (67), voorzitter van de wereldhockeyfederatie FIH, werd eind
november tot haar grote teleurstelling niet herkozen in deze functie. En dus raakte zij
ook haar positie als IOC lid kwijt. Eerder al verliet oud-wielerbaas Hein Verbruggen het
IOC, uit eigen beweging. Resteren nu nog Anton en prins Willem-Alexander. Els werd in
de hockeyfederatie verslagen door haar enige tegenkandidaat, de Spanjaard Leandro
Negre (62), tevens voorzitter van de Europese hockeyfederatie. Negre, die al 20 jaar
deel uitmaakt van het bestuur van de FIH, wil nu plots verandering in het beleid! Volgens
insiders heeft hij daar tot op heden erg weinig van laten blijken. Wat zal hij nu als
voorzitter dan anders gaan doen dan blijven zitten?
Onlangs trad Frans Koffrie (70) na vijftien jaar af als voorzitter van de Koninklijke
Nederlandse Gymnastiek Unie KNGU, 280.000 leden, de nummer vier van de
Nederlandse sport (na voetbal, tennis en golf). Tot zijn eigen schaamte moest hij
bekennen na zeven maanden zoeken geen opvolger te hebben. Koffrie heeft resoluut
geweigerd zijn (onbetaalde) 'dienstverband' sinds 1994 met nog een jaar te verlengen,
want vijftien jaar is al ontzettend lang. Bovendien is hij nog internationaal bestuurder
(FIG) en doet hij de externe betrekkingen voor Rotterdam 2010. Hij is dus niet
verdwenen maar zal een eventuele opvolger (betaald?) niet meer kunnen inwerken.
En dan is er natuurlijk de politiek (de partij, een vereniging dus), ook zo'n terrein waarop
menig voorman (nadruk op de tweede lettergreep) met zitvlees te vinden is. En daar
staan meestal wel opvolgers klaar, soms zelfs kroonprinsen! Ed van Thijn, politiek PvdA
coryfee in ruste, 45 jaar actief in de politiek en zojuist teruggetreden als lid van de
Eerste Kamer, heeft enkele maanden geleden een mooi boek gepubliceerd:
'Kroonprinsenleed. Machtswisselingen in de politiek'. Voorin het boek staat een citaat:
'Als God een politicus wil straffen, maakt hij hem of haar tot kroonprins van een zittend
leider.'
Een leiderswisseling vormt vaak een groot pijnpunt in de politiek, in welke variant die
zich ook voordoet; of het nu de 'ideale' is, na jarenlange voorbereiding, of een schoonschip-operatie,
waarbij de voorganger wordt afgedankt en vervolgens doodgezwegen.
Van Thijn beschrijft het zich vastklampen aan de macht, het zwarte gat, de angst van de
partij, oude 'olifanten' en aanstormend talent. Hij beschrijft beroemde en beruchte
naoorlogse opvolgingskwesties in buiten- en binnenland.
Er zijn, zo schrijft Van Thijn, weinig voorbeelden bekend van kopstukken, die een politiek
zachte dood zijn gestorven. Macht verslaaft. Hoe langer men zit, hoe moeilijker het valt
om afscheid te nemen. (...) Afscheid nemen van de macht doet pijn. Het lijkt een wet
van Meden en Perzen: opvolgers maken, als het even kan, korte metten met het erfgoed
van hun voorgangers (pag. 14-15). Dit verschijnsel (vadermoord) doet zich overigens
ook nogal eens voor in het bedrijfsleven. De opvolgers zetten zich tegen hun voorgangers
af met termen als waterscheiding, 'la rupture', of het roer moet helemaal om.
Hoe langer iemand partijleider is, hoe groter zijn macht. The winner takes it all. Helmut
Kohl was ruim 25 jaar alleenheerser binnen de CDU, hij was gewend alles en iedereen
naar zijn hand te zetten. Buiten hem om was er geen carrière te maken. Dankzij hem
kon Angela Merkel, een indringer, iemand van buitenaf volgens de subtop van de partij,
de olifanten, als een komeet omhoog schieten. Nadat Kohl het leiderschap had verloren
bleef hij waar hij was en deed hij wat hij deed (pag. 63). Macht is een drug,
machthebbers zijn junks, geil op- en verslaafd aan de macht. Het is voor hen heel erg
moeilijk om, als het einde van hun periode nadert (of al gepasseerd is), de realiteit onder
ogen te zien.
56