Tips voor Goed Verenigingsbestuur - Koninklijke Van Gorcum

Vereniging en toekomst - 5
Fuseren als topsport - bouwstenen voor succesvol fusiemanagement
9-2-2010
Bedrijfsfusies mislukken vaker dan huwelijken van Hollywood sterren, aldus het blad The
Economist (22 juli 2000). Wil een fusie slagen, dan zijn onophoudelijke aandacht en
vastberadenheid nodig. Tot het eind. Het gaat, net als bij een topwedstrijd op Olympisch
niveau, om 'een helder doel, volledige overgave, een langetermijnvisie, een intensieve
voorbereiding, vasthoudendheid en uiterste concentratie tot de laatste bal.' 'It ain't over
till it's over', aldus fusieadviseur Theo van Iperen op de pagina's 12 en 170 van zijn
recente boek Fuseren is Topsport. Praktijkgids voor het managen van fusies (september
2009, Mediawerf Uitgevers, Amsterdam).
Samenwerken kan op diverse manieren: overeenkomst, joint venture, coöperatie,
holding en fusie. Fusie is een vorm van structureel samenwerken tussen organisaties. Zij
is in zekere zin 'de moeder aller samenwerkingsvormen en is daardoor extra interessant'
(pag. 11). Partijen gaan juridisch en operationeel in elkaar op, door de overdracht van
het vermogen van de ene partij naar de andere of door overdracht van de vermogens
naar een nieuw opgerichte rechtspersoon.
Hij betoogt dat er in het managen van fusies en overnames nog veel aan kwaliteit kan
worden gewonnen. Die winst zal zich zijns inziens vertalen in meer werkplezier en in
betere resultaten. De juiste aanpak van het fusieproces is doorslaggevend voor succes,
zowel om te komen tot de fusie als om de fusiedoelen te bereiken. Terecht gaat het boek
dan ook vooral over de proceskant van fusies: hoe pak je het fusieproces zo aan dat een
zorgvuldig en effectief proces ontstaat waarin de fusiedoelen worden gerealiseerd en een
heleboel fusiedrama wordt voorkomen? Centrale aspecten zijn sturing, monitoring,
beheersing en motivatie (pag. 10).
De auteur heeft een helder, functioneel geïllustreerd en mooi verzorgd boek geschreven.
Hij onderscheidt in het fusieproces vier fasen: oriëntatie, ontwerp, inrichting en
transformatie. Voorts benadrukt hij in de fasen van de voorbereiding (oriëntatie en
ontwerp) het belang van twee mijlpalen: de intentieverklaring en het
fusiebesluitdocument. Deze zijn van belang voor de aansturing van het fusieproces.
Fusieprocessen zijn lastig, alleen al vanwege het feit dat zij maar incidenteel voorkomen,
in die zin dat directies en toezichthouders er echt bedreven in raken. Meer in het
bijzonder zijn last gevende factoren: persoonlijke belangen (vooral in de top); een
ontbrekende hiërarchie of een machtsvacuüm en (dus) veel opportunisme; geen
gezamenlijke taal en traditie en (dus) veel misverstanden; en inhoudelijke complexiteit:
hoe maak je de realisatie van je fusiedoelen meetbaar? Al deze factoren kunnen het
fusieproces bedreigen en doen dat inderdaad ook vaak.
De combinatie van al deze risico's leidt ertoe dat fusies per definitie een hoog
afbreukrisico hebben. Robuust fusiemanagement vergt daarom een aantal bouwstenen,
die deze risico's neutraliseren. Zo neutraliseert de auteur (1) persoonlijke belangen door
focus op inhoud; (2) ontbrekende hiërarchie door aanbrengen van hulpstructuren; (3)
geen traditie door ontwikkelen van nieuwe taal en (4) inhoudelijke complexiteit door
270