Inger PlaIsIer En KarIanne Kalshoven Gezonde Bedrijfscultuur

38
COluMN
Onvrede
Kan de gz­psycholoog, terug van de
zomervakantie, niet iets doen aan de
onvrede die Nederland teistert? Ruim
15 procent van ons electoraat, zo’n
slordige 1,5 miljoen landgenoten, stemde
in het verleden en stemt in de nabije
toekomst weer op een populistische
stroming (geen partij) die onderbuikgevoelens
belangrijker vindt dan nuchtere
feiten. Onze media dragen hieraan bij
door net te doen alsof die 1,5 miljoen het
grootste en belangrijkste deel van onze
natie betreft. Die nuchtere feiten vertellen
bv. dat de kabinetten Lubbers en Kok het
prima hebben gedaan, meer bescheiden
uitgedrukt: ze hebben in elk geval bepaald
niet tegengehouden dat Nederland in het
laatste kwartaal van de vorige eeuw sterk
is gestegen op de lijst van meest welvarende
landen in de wereld en zeker ook
in Europa (behorend bij de beste drie).
Puinhopen van paars bestaan niet.
Wie zou er echt terugwillen naar de
schemerige jaren vijftig, goed genoeg
beschreven door Gerard Reve om ervan
te huiveren, de jaren zestig leken lollig
maar – alsjeblieft zeg – kerk en gebod
werden net zo overeind gehouden als
maoïsme, trotskisme, stalinisme en
communisme. Als je in Nijmegen in die
tijd niet door de hond werd gebeten dan
was het wel door de kat. En dan hebben
we het nog niet over die zweterige lange
haren en baarden, de geslachtsziekten,
ongelijkheid tussen mannen en
vrouwen, sufheid, slonzigheid en traagheid.
En geen geld. Terugkijkend word
ik bijna ontevreden terwijl het leven toen
ten opzichte van de tijd ervoor toch als
een bevrijding voelde. Nee, onvrede,
elke gz­psycholoog, elke Nederlander
met een forse portie onvrede heeft een
ernstig te nemen gebrek aan historische
gZ-PSYCHOLOGIE 6 n SEPTEMBER 2011
kennis, we leven ondanks al dat gemopper
sinds de jagers en verzamelaars, in de
beste tijd ooit, ook al gaat de vaatwasser
soms stuk, hapert de software op je pc
weleens, heb je niet overal in Nederland
bereik, is je back­up onvolledig, sta je wel
eens zonder benzine en mis je soms net
de aansluiting met een vervolgvlucht.
Indien onze klagende landgenoten ook
maar even hun hersens zouden gebruiken
en in dit tijdperk van het brein
kunnen ze toch absoluut weten dat ze
die ook (ergens) moeten hebben, echt
om zich heen zouden kijken in plaats
van zoals gebruikelijk in de spiegel,
eventueel de krant zouden lezen (maakt
niet zoveel uit welke) over de toestand
waarin veel mensen dichtbij in landen
rondom de Middellandse Zee en verder
weg in de hoorn van Afrika verkeren,
en zelfstandig zouden nadenken (kan
te veel gevraagd zijn), resteert er maar
een reactie; ze zullen zich doodschamen.
Dat schaamtegevoel representeert een
bepaalde objectiviteit, het komt namelijk
vanzelf, zonder cognitieve controle,
het dringt zich aan je beleving op zoals
de populisten zich opdringen aan de
democratie. Hoe komt het toch dat de
klagers geen gezonde schaamte laten
zien? Dit laatste neem ik vooralsnog
aan want, indien de klagers zich zouden
schamen, de klagers kennende, kwamen
ze massaal af op het bijna gratis spreekuur
van een gz­psycholoog om te klagen
over een voor hen niet te begrijpen, zo
plotseling optredend en alles overrompelende
schaamtegevoel. Voorts zouden
ze erover klagen dat ze wel twee weken
moesten wachten voor een consult, over
de volkomen onterechte eigen bijdrage
en ze zouden het pand verlaten, in tijd
van de baas en in de volle overtuiging
dat de samenleving schuldig is aan
hetgeen hen recent voltrekt onterecht is
overkomen.
Maar toch; die onvrede komt ergens
vandaan, die is gedetermineerd en als die
niet afkomstig is van sociaal­maatschappelijke
verhoudingen in ons land en
evenmin het gevolg is van een chemische
disbalans, noch alleen door het slechte
zomerweer kan worden verklaard, dan
resteert een zoektocht onder leiding
van een gz­psycholoog in het intrapsychische
landschap. In dit landschap
heerst sinds eeuwen de fantasie en zijn
het bewustzijn en het nuchtere denken
zwak vertegenwoordig. In de structuur
van onze (onbewuste) beleving hebben
bescheidenheid, introversie en zelfinzicht,
mede als gevolg van de florissante
economische basis en de afwezigheid van
oorlogen in onze nabijheid, het de laatste
veertig jaar afgelegd tegen grandiositeit,
extraversie en omnipotentie. Elke verstoring
van die fantasie komt eenvoudig
weg op conto van de buitenwereld. Een
tegenslag in onze carrière komt door de
baas die je een hak zet, een vertraagd
gearriveerde bouwvergunning voor een
dakkapel is bureaucratisch onrecht, een
verbod om in een café te roken is een
ernstig te nemen inperking van onze
ruimte innemende vrijheid. We schaffen
Koningshuis af en we wonen zelf in een
paleis. En nu de gz­psycholoog; die heeft
dit door, weet dit in zijn werk behendig
in het zwakke individuele bewustzijn te
loodsen en vertelt het in zijn (schaarse)
vrije tijd aan iedereen die het horen wil.
Let op; gezien het aantal belangstellenden
blijft er meer dan genoeg tijd voor vakantie
over.
Prof. dr. J.J.L. Derksen is klinisch psycholoog