Inger PlaIsIer En KarIanne Kalshoven Gezonde Bedrijfscultuur

De procedure duurt lang: er kan 5 jaar of langer overheen gaan
voordat de adoptie is voltooid en al die jaren is men volledig
afhankelijk van derden (instanties en overheden). Meestal zijn
aspirant­adoptieouders voor de start van een adoptieprocedure
bezig geweest met een medisch traject: 80 tot 90 procent van alle
mensen die adopteren is ongewenst kinderloos en heeft dit moeten
verwerken voor de adoptieprocedure kon worden voltooid (Vinke,
1999). De kans is groot dat het kind bij plaatsing ouder is dan 1
jaar. 7 Verder is er een redelijk grote kans dat het kind een special
need heeft. Dit is een speciale opvoedings­ en zorgvraag voortkomend
uit een medisch of sociaal­psychologisch probleem.
In 2009 had 52 procent van alle binnenkomende kinderen een
special need en in 2010 was dat 61 procent. Het gaat dan om nietoperabele
handicaps (bijvoorbeeld een ledemaatafwijking die niet
operabel is), om eenvoudig operabele handicaps waarvoor minder
dan 4 operaties en aanvullend therapie nodig zijn (bijvoorbeeld
klompvoet) of handicaps die meerdere operaties vergen (bijvoorbeeld
schisis of gedeeltelijk gesloten anus), om kinderen met een
verhoogd medisch risico (door congenitale aandoeningen zoals
sikkelcelanemie of infectieziektes als hiv of hepatitis B) en om
kinderen met een belaste sociaal­emotionele voorgeschiedenis
(bijvoorbeeld vanwege veel overplaatsingen, vermoedens van
trauma, mishandeling, verwaarlozing of misbruik). Miller (2005)
schenkt specifieke aandacht aan medische aandoeningen bij
geadopteerde kinderen en beschrijft uitvoerig wat er bij interlandelijke
adoptie kan worden tegengekomen.
Medisch onderzoek in Nederland (Pelleboer, 2011) direct na
adoptie laat zien dat veel kinderen KNO­ en parasitaire infecties
hebben en dat 88 procent van de kinderen 1 of meerdere afwijkingen
had bij aankomst. Opvallend is ook dat in een onderzoek
van 223 geadopteerde kinderen er bij 12 procent van de kinderen
twijfels waren over de opgegeven leeftijd van het kind – vaak bleek
het kind ouder te zijn dan in de papieren werd vermeld (De Weerd,
E Tjon, Mulder & Pelleboer, 2010).
Hoewel niet expliciet zo genoemd in cijfers of studies, is het van
belang om ook de adopties van oudere kinderen en de meerlingadopties
ook tot de special needs­adopties rekenen. Zowel het
opnemen van een ouder kind als het in een keer ouder worden van
2, 3 of 4 kinderen tegelijk brengt vanuit pedagogisch perspectief
speciale opvoedingsvragen met zich mee. Jaarlijks gaat het om 8 tot
10 procent adopties van kinderen ouder dan 5 jaar en tussen de 4
en 7 procent meerlingopnames van alle adopties. 8
In 2010 was slechts 12 procent van de geplaatste kinderen jonger
dan 12 maanden – in 2006 was dat nog bijna 30 procent en in 1990
was dat 40 procent . 9 In een meta­analyse naar 270 adoptiestudies
door Van IJzendoorn en Juffer (2006) is zichtbaar dat adopties
onder de leeftijd van 1 jaar een completere inhaalslag laten zien
ten aanzien van gehechtheid, lengte en schoolsucces dan adopties
van kinderen die ouder zijn dan 12 maanden. Dit maakt alertheid
noodzakelijk. Immers: 88 procent van alle kinderen die in 2010
werden geadopteerd was ouder dan die bewuste 12 maanden. Toch
is leeftijd op zich niet de belangrijkste factor. Verhulst en Versluisden
Bieman (1989) concludeerden 30 jaar geleden in één van de
eerste omvangrijke adoptiestudies dat ‘de kans op later probleemgedrag
toeneemt wanneer er sprake was van (vooral grove) schen­
WETENSCHAP
ding van de basale behoeften van het kind’. Daarbij gold ook dat
laat geplaatste kinderen niet per se een grotere kans lopen op het
ontwikkelen van probleemgedrag omdat ze ouder waren bij plaatsing,
maar ‘omdat de kans dat zij hebben blootgestaan aan negatieve
omgevingsfactoren toeneemt naarmate de kinderen ouder zijn’
(Verhulst & Versluis­den Bieman, 1989, p. 69).
Opvallend aan de adoptieprocedure en wetgeving is dat 1 jaar na
de adoptie alle formele bemoeienis ophoudt. Juist waar steeds
complexere opvoedings­ en ontwikkelingsvragen lijken te ontstaan,
is het de vraag of het verplicht stellen van nazorg voor 1 jaar na
aankomst voldoende is.
Risico’s en kansen
Adoptie­alertheid bij hulpverleners is van groot belang. Allereerst
omdat de leeftijd van de kinderen die worden geadopteerd lijkt
te stijgen en ten tweede omdat meer kinderen met special needs
Nederland binnenkomen. De hulpvragen van geadopteerden
en hun gezinnen zullen hierdoor naar verwachting complexer
worden. Onderzoek in de jaren tachtig en negentig toonde al aan
dat adoptie zelden eenvoudig is: meer adoptiegezinnen worden
met uithuisplaatsing geconfronteerd dan gezinnen met biologisch
eigen kinderen (De Greef & Hoksbergen, 1995; Geerars, ’t Hart,
& Hoksbergen, 1991; Hoksbergen & Bunjes, 1989; Hoksbergen,
Spaan, & Waardenburg, 1988). Daarnaast blijken problemen
in adoptiegezinnen vaak heviger, langduriger en complexer te
zijn dan problemen in biologische gezinnen. Dat blijft eenzelfde
bevinding in adoptieonderzoek door de jaren heen (Rogeness,
Hoppe, Macedo, Fischer & Harris, 1985; Senior & Himadi, 1985;
Stams, 1998; Verhulst & Versluis­den Bieman, 1989; Wierzbicki,
1993; Versluis­den Bieman, 1994; Juffer & Van IJzendoorn, 2008;
Rutter, Beckett, Castle, Kreppner, Stevens & Sonuga­Barke, 2009).
Geadopteerden worden tot tweemaal zo vaak verwezen naar het
speciaal onderwijs (Juffer & Van IJzendoorn, 2008).
Adoptieouders en geadopteerden vragen frequenter hulp dan
ouders van niet­geadopteerde kinderen (Van IJzendoorn & Juffer,
2006). Ook later in het leven doen volwassen geadopteerden in
Nederland vaker een beroep op hulpverlening (Bimmel, Juffer,
Van IJzendoorn & Bakermans Kranenburg, 2003; Juffer & Van
IJzendoorn, 2005; Tieman, 2006). Deze gegevens komen overeen
met de resultaten uit Zweeds onderzoek (Hjern, Lindblad &
Vinnerljung, 2002).
Wanneer we weten dat geadopteerden vaker hulp vragen en ook
adoptieouders vaker hulpverlening inschakelen, rijst de vraag hoe
het de moeders die hun kind afstonden vergaat. Hierover zijn
weinig cijfers beschikbaar. Het schaarse onderzoek naar afstands­
7 Adoptie van kinderen tot en met 6 jaar is mogelijk. Soms wordt hierop een
uitzondering gemaakt, bijvoorbeeld voor siblings (sociale of bloedverwanten).
In 2010 waren 69 kinderen 5 jaar of ouder bij aankomst; dat is ongeveer
10 procent van het totaal aantal geadopteerde kinderen. Justitie houdt niet
bij hoeveel kinderen ouder waren dan 6 jaar bij aankomst (bron: ministerie
van Veiligheid en Justitie, cijferoverzichten: Trends en analyse, 2010).
8 Ministerie van Veiligheid en Justitie, statistische gegevens inzake adoptie
vanaf 1990.
9 In 2010: 705 geplaatste kinderen, waarvan 87 jonger dan 1 jaar. In 2006: 816
geplaatste kinderen, waarvan 237 jonger dan 1 jaar. In 1990: 830 geplaatste
kinderen, waarvan 330 jonger dan 1 jaar bij aankomst (bron: ministerie van
Veiligheid en Justitie).
gZ-PSYCHOLOGIE 6 n SEPTEMBER 2011 21