Inger PlaIsIer En KarIanne Kalshoven Gezonde Bedrijfscultuur

(nog) niet mogelijk
fOTOgrAfIE: STOCK.xCHNg
Verschillende modellen
PrAKTIjK
de dagelijkse praktijk die wij hieruit trekken is dat je tegenover
De strekking van dat artikel is in twee zinnen samen te vatten. jonge mensen die op consult komen vanwege een mogelijke
Eén: er bestaan verschillende diagnostische modellen, elk met vroege psychose vooral relativerend moet zijn. De kans dat zij
zijn eigen diagnostische instrumenten. Twee: de voorspellende geen psychose zullen ontwikkelen is namelijk veel groter dan de
waarde van alle diagnostische instrumenten is beperkt, in kans dat zij wel een psychose zullen ontwikkelen. Zelfs van de
ieder geval te gering om in de klinische praktijk een psychose cliënten die voldoen aan de criteria van ‘hoog risico’ zal maar
sluitend te voorspellen. ‘De vier verschillende diagnostische een klein deel daadwerkelijke een psychose ontwikkelen. Wat
modellen die we in ons artikel
dat betreft is de uitkomst van
onderscheiden, geven mooi de ‘ d e t r a n s i t i e P e r c e n t a g e s b i j g e b r u i k onze studie ook voor onszelf
evolutie weer die er de afgelopen
tien, twintig jaar heeft plaats­
V a n d e V e r s c h i l l e n d e i n s t r u m e n t e n
geruststellend. Het loopt zo’n
vaart niet met de transitie naar
gevonden in het denken over Z i j n V r i j l a a g e n w i s s e l e n s t e r k ’ een eerste psychose. Wat niet wil
psychose en vroege psychose’,
zeggen dat je rustig achterover
vertelt Lacluyse. ‘Dat denken wordt nog steeds overheerst door kunt gaan leunen. Geheel aansluitend bij de huidige richtlij­
het zogenaamde DSM­denken: een categoriale benadering nen gaan we aan de slag om de jongeren die naar ons verwezen
van psychotische aandoeningen waarbij zaken als sympto­ worden te helpen bij het aanpakken van de bestaande, concrete
men, duur van symptomen en functioneren de belangrijkste problemen. En hoe meer specifieke psychotische klachten er
diagnostische criteria vormen. Zowel de attenuated positive reeds zijn, des te meer volgen we de cliënt van dichtbij op. Zijn
symptoms­benadering als de clinical high risk­benadering voor de klachten minder prominent of minder specifiek, dan verwij­
het herkennen van vroege psychose leunen hier sterk op. De zen we de cliënt vaak terug naar de eigen psychiater en houden
diagnostische instrumenten bij deze benaderingen ruimen
een belangrijke plaats in voor het signaleren van positieve
we op afstand contact.’
en negatieve symptomen. Aanvullend hierop is er inmiddels Hachelijke zaak
enige plaats voor dimensioneel denken, het rekening houden Een tweede conclusie die Lacluyse en haar collega’s uit het
met de ernst en frequentie van de psychotische ervaringen. onderzoek trekken is dat het momenteel nog te vroeg is om de
Tegenover deze twee DSM­gerichte benaderingen staan de term ‘psychoserisicosyndroom’ of soortgelijke aanduidingen
benaderingen op grond van basic symptoms en fenomenolo­ voor een verhoogd risico op een psychose op te nemen in de
gie en subjectieve ervaring. Deze benaderingen zijn niet nieuw, toekomstige DSM­5. ‘Dat lijkt me momenteel een hachelijke
maar krijgen sinds kort voor het eerst echt een plaats binnen zaak. Ons literatuuronderzoek laat zien dat er voorlopig weinig
vroege interventie. Aanhangers van deze aanpak stellen dat het overeenstemming is over de manier waarop je zo’n verhoogd
niet de symptomen zijn die iemand kwetsbaar maken, maar risico op psychose zou moeten definiëren en over de prakti­
de gevoeligheid die daaronder ligt. Zij leggen de nadruk op de sche waarde van zo’n definitie in termen van een betrouwbare
subjectieve betekenisgeving. Deze invalshoek heeft geleid tot voorspelling. Het is nodig eerst meer onderzoek te doen naar
een bredere manier van kijken naar de cliënt, met name niet factoren die van belang zijn bij het ontstaan en het beloop van
enkel naar observeerbare symptomen, maar ook naar hoe de psychoses. Op grond daarvan kan dan in de toekomst wellicht
persoon zelf veranderingen waarneemt.’
een set van criteria worden gekozen die in staat is het ontstaan
van een psychose betrouwbaar te voorspellen. Het onlangs
Je moet relativerend zijn
gestarte EU­GEI (EUropean network of national schizophrenia
Behalve dat er verschillende benaderingen bestaan in het opspo­ networks studying Gene­Environment Interactions)­project kan
ren van vroege psychose, stellen Lacluyse en collega’s in hun daar hopelijk een goede bijdrage aan leveren. Bij dergelijk onder­
artikel in het Tijdschrift voor Psychiatrie tevens heel nuchter vast zoek is een werkdefinitie van het ‘psychoserisicosyndroom’
dat geen van deze benaderingen (en de bijbehorende diagnos­ overigens wel nuttig. Voor de dagelijkse praktijk echter niet. Het
tische instrumenten) in de praktijk voldoende betrouwbaar is risico op onrust, etikettering en stigmatisering bij het gebruik
om het risico op een eerste psychose te kunnen voorspellen.
Lacluyse: ‘De transitiepercentages bij gebruik van de verschil­
van deze term is te groot.’ n
lende instrumenten zijn vrij laag en wisselen sterk. Ook bij K. Lacluyse, L. van Bouwel, H. Demunter, et al. Klinisch assess-
opeenvolgende studies met eenzelfde diagnostisch instrument ment van sterk verhoogd risico op psychose: overzicht en kritische
variëren de uitkomsten per steekproef. De consequentie voor reflectie. Tijdschrift voor Psychiatrie 201;53:153-162.
gZ-PSYCHOLOGIE 6 n SEPTEMBER 2011 17