Inger PlaIsIer En KarIanne Kalshoven Gezonde Bedrijfscultuur

Dmarten dooper, wetenschapsjournalist
16
PrAKTIjK
Voorspellen eerste psychose
Vroegtijdig herkennen en behandelen van voorstadia
van een eerste psychose kan veel leed besparen.
diagnostische instrumenten om dit voorstadium te
herkennen zijn er legio, blijkt uit literatuuronderzoek
door de leuvense klinisch psycholoog en
gedragstherapeut Kathleen lacluyse. de voorspellende
waarde ervan is echter te gering om in de klinische
praktijk van praktisch nut te kunnen zijn.
De somatische geneeskunde kent er tal van voorbeelden van:
signalen die wijzen op een (sterk) verhoogd risico binnen
afzienbare tijd een bepaalde aandoening te krijgen. Een hoge
bloeddruk, overgewicht en een hoog cholesterolgehalte wijzen
bijvoorbeeld op een verhoogde kans op hart­ en vaataandoeningen.
Een verminderde gevoeligheid voor insuline maakt duidelijk
dat diabetes aan de poort rammelt. Door bij mensen deze
signalen in de gaten te houden, is het mogelijk de aandoeningen
in een vroeg stadium te herkennen, soms zelfs voordat zij
daadwerkelijk lichamelijke klachten veroorzaken. Ook de geestelijke
gezondheidzorg zou deze manier van werken graag kunnen
toepassen. ‘Neem psychotische stoornissen, zoals schizofrenie’,
vertelt Kathleen Lacluyse. ‘Het doormaken van een psychose is
een zeer ingrijpend gebeuren voor zowel patiënten als voor hun
familie. Als de psychose manifest is, is vaak een acute opname
nodig, soms zelfs onder gedwongen statuut en al dan niet
gepaard gaand met hoge doses medicijnen. Zou het mogelijk zijn
een naderende psychose vroegtijdig te herkennen en zouden we
door op dat moment al in te grijpen de transitie naar de psychotische
periode kunnen tegengaan, dan zouden we de patiënt en
diens familie veel leed besparen.’
Praktische vraag
Die wens wordt al een kleine twintig jaar internationaal erkend.
Sinds halverwege de jaren 90 zijn tal van initiatieven ontplooid
om te komen tot vroege interventie, het herkennen en behandelen
van vroege stadia van een psychose. In 2005 presenteerde de
International Early Psychosis Association Writing Group hiervoor
een clinical practice guideline. ‘De aandacht bij het herkennen
van een zogeheten vroege psychose richt zich vooral op jongeren
en jong­volwassenen’, vertelt dr. Hella Demunter, psychiaterpsychotherapeut
en adjunct kliniekhoofd in het Universitair
Psychiatrisch Centrum K.U. Leuven. ‘Immers, een ontluikende
gZ-PSYCHOLOGIE 6 n SEPTEMBER 2011
eerste psychose speelt zich meestal af in de adolescentie of vroege
volwassenheid. Vanuit het UPC K.U. Leuven hebben we hiervoor
sinds enige jaren VRINT, het Vroege Interventie Team. Dit
poogt jongeren in de vroegste fase van een psychose zo snel en
toegankelijk mogelijk op te vangen, te evalueren en zo nodig een
behandeling aan te bieden. Dat laatste liefst in een zo natuurlijk
mogelijke omgeving voor de jongere, eventueel zelfs thuis.’
Het voorspellen van een eerste psychose is echter geen gemakkelijke
opgave, blijkt ook uit de Leuvense ervaring. Demunter:
‘Jongeren worden naar VRINT doorverwezen door de huisarts,
een Centrum voor leerlingbegeleiding of door de familie. Bij veel
jongeren zien we wel enkele symptomen die mogelijk duiden
op een naderende psychose, maar zij hebben over het algemeen
nog geen eerste psychotische episode doorgemaakt. De vraag
waarvoor wij ons dan gesteld zien, is: hoe groot is het risico dat
deze jongere over enige tijd wel in een psychotische episode zal
geraken? Oftewel: bij wie is het nodig om actief in te grijpen,
bijvoorbeeld medicamenteus, en bij wie kun je beter even afwachten?
Om een antwoord op die praktische vraag te krijgen, zijn we
de literatuur ingedoken. Dat leverde 96 bruikbare artikelen op.
Het overzicht dat we op grond daarvan hebben gemaakt, hebben
we onlangs gepubliceerd in het Tijdschrift voor Psychiatrie.’
Gebruik van de term ‘psychoserisicosyndroom’ geeft het risico op onrust, etikettering en
stigmatisering.