Inger PlaIsIer En KarIanne Kalshoven Gezonde Bedrijfscultuur

dat ‘psychologiseren’ een westers fenomeen is. Hoe dan ook:
de neiging tot ‘externaliseren’ en ‘somatiseren’ zou ervoor
kunnen zorgen dat de allochtone cliënten zich vaak passief
opstellen in de therapie, en ‘opdrachten’, cruciaal voor CGT,
niet uitvoeren (De Jong & Van den Berg, 1996). Volgens
Örücü (1996) moet de therapeut daarom onder meer afwijken
van de volgorde van de stappen of zelfs afzien van een aantal
onderdelen. Hierdoor kan men zich afvragen of CGT even
effectief is bij niet­westerse cliënten als bij de westerse cliënten.
Dat typisch westerse psychologische behandelingen zoals
CGT minder geschikt en minder effectief zijn bij niet­westerse
allochtonen werd gesuggereerd door onder meer Jackson en
Schmutzer (2006) en Hofmann (2006). Knipscheer en Kleber
(2005) schrijven over allochtone cliënten in de ggz: ‘...reguliere
psychotherapieën zijn vaak verbaal en sluiten inhoudelijk niet
altijd goed aan...’ (p. 722).
Onderzoek naar de relatieve effectiviteit van CGT bij angststoornissen
bij patiënten met een verschillende etnische
achtergrond is schaars. Friedman, Braunstein en Halpern
(2006) hebben in de Verenigde Staten het effect van CGT
onderzocht bij 24 Afro­Amerikaanse en 16 blanke cliënten
met een paniekstoornis met of zonder agorafobie. Het gemiddelde
aantal sessies was 16,2. CGT had evenveel effect op het
verminderen van angst­ en depressieve klachten bij beide
groepen. De auteurs suggereren evenwel dat de standaardbehandelingen
zouden moeten worden aangevuld met bijvoorbeeld
een psycho­educatiefase bij Afro­Amerikaanse cliënten.
Deze suggestie is echter louter gebaseerd op klinische impressie
binnen dit onderzoek. Carter, Sbrocco, Gore, Marin en Lewis
(2003) hebben een vergelijkbaar onderzoek gedaan naar effecten
van CGT bij Afro­Amerikaanse cliënten met een paniekstoornis
met milde agorafobie. CGT in groepsverband werd
uitgevoerd bij 14 patiënten in 11 sessies. Dit werd vergeleken
met de wachtlijstgroep (n = 11). Bij 54% was er sprake van
volledige remissie van paniekfrequentie, vermijdingsgedrag en
angst en bij 17% was er sprake van significante verbetering van
paniekklachten. In de wachtlijstgroep toonde slechts 1 respondent
enige verbeteringen. De CGT was evident effectief bij
Afro­Amerikaanse cliënten. Omdat groepstherapie werd uitgevoerd
zijn de resultaten moeilijk generaliseerbaar naar individuele
therapie. Ook was er geen controlegroep met blanke
Amerikanen en was er geen follow­upmeting uitgevoerd.
Friedman en Paradis (1991) hebben de verschillen in symptomatologie
tussen 15 Afro­Amerikaans en 15 Kaukasische
Amerikanen met een paniekstoornis met agorafobie onderzocht.
Gedragstherapie met in-vivo exposure werd toegepast.
Bij 84% van blanke Amerikaanse cliënten was er sprake van
significante verbetering van de klachten. Bij Afro­Amerikaanse
patiënten was dit slechts 33%. De standaardbehandelingen
hadden evident minder effect bij Afro­Amerikaanse cliënten
dan bij autochtone Amerikanen. De auteurs suggereren dat de
standaardbehandeling zou moeten worden aangepast voor de
Afro­Amerikaanse doelgroep door meer steunende interventies
aan te bieden vanwege een andere gezinsdynamiek.
WETENSCHAP
Schulz, Resick, Huber en Griffin (2006) hebben recentelijk een
onderzoek gedaan bij 53 niet­westerse vluchtelingen met PTSS.
De data werden geanalyseerd om effecten van CGT bij vluchtelingen
met PTSS te evalueren. Respondenten kregen CGT,
CPT (cognitieve procestherapie) en exposurebehandelingen;
25 respondenten kregen therapie met tolk, 28 respondenten in
eigen taal. Het aantal sessies was bij beide groepen hoger dan
gebruikelijk (17 in plaats van 12) en de sessies bij de groep in
de eigen taal waren langer dan binnen protocollaire behandelingen
gebruikelijk is (1,5 tot 2 uur). Er was sprake van een significante
vermindering van de PTSS­klachten in beide condities.
De auteurs concluderen dat CGT zeer effectief was. Echter: de
toewijzing aan condities was niet gerandomiseerd. Er was tevens
geen controlegroep van westerse patiënten.
Het beeld dat naar voren komt uit deze onderzoeken is dat CGT
effectief kan zijn bij niet­westerse cliënten. Er werd echter in het
onderzoek van Schulz e.a. (2006) afgeweken van de protocollen.
Het aantal sessies is hoger en de duur van de sessiesis langer. Het
aantal deelnemers in de studies was vaak klein (Carter e.a., 2003;
Friedman e.a., 2006; Friedman & Paradis, 1991). De onderzoeken
die zijn verricht met allochtone cliënten betreffen beperkte
etnische groepen in de Verenigde Staten en Zweden.
Zo’n 10 jaar geleden waren allochtone cliënten verantwoordelijk
voor 30 tot 50% van de aanmeldingen bij de ggz in de
grote steden (Colijn, Snijders & Trijsburg, 2003) en er zijn
geen aanwijzingen dat dit percentage is verminderd (De Jong
& Colijn, 2010). Op grond van de opgedane ervaringen met
de behandeling van psychische problemen van allochtonen
is gesuggereerd om bijvoorbeeld meer tijd te besteden aan
psycho­educatie, het systeem bij de behandeling te betrekken
en de cognitief­therapeutische technieken te vereenvoudigen
(Emmelkamp & Van Schaik, 2010). De bestaande protocollen
zouden daarom moeten worden aangevuld met interculturele
modulen (Knipscheer & Kleber, 2005). Op verschillende
plaatsen in Nederland zijn trainingen in culturele competentie
opgezet. De effecten daarvan zijn echter nog niet onderzocht
(Emmelkamp & Van Schaik, 2010). De opinie dat CGT minder
effectief is bij niet­westerse allochtonen is vooralsnog een
hypothese die niet wordt ondersteund door empirisch onderzoek.
Deze hypothese wordt in dit onderzoek getoetst: er wordt
nagegaan of de vermindering van angstklachten met behulp van
CGT groter is bij autochtone cliënten met angstklachten vergeleken
met allochtone cliënten.
Methoden
Onderzoeksgroep
Er hebben 46 Nederlandse cliënten en 19 niet­westerse allochtone
cliënten deelgenomen. Alle cliënten werden aangemeld
bij het Academisch Angstcentrum Altrecht (AAA) –
een specialistische afdeling van de Polikliniek van Altrecht;
een grote ggz­instelling in de regio Utrecht. De deelnemers
werden geïncludeerd indien ze als hoofddiagnose een angststoornis
hadden. De diagnose werd gesteld met behulp van
gZ-PSYCHOLOGIE 6 n SEPTEMBER 2011 11