Informatiebrochure Apraxie - UZ Leuven

Informatiebrochure
Apraxie

UZ Leuven 2

Beste familie,
deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal -
en/of slikproblemen die uw familielid momenteel ondervindt. In deze brochure
wordt kort uitleg gegeven bij het probleem. U vindt er tips in terug die de omgang
met uw familielid verbeteren. De taak van de logopedist wordt geschetst. Indien u
meer informatie wenst kan u gebruik maken van de websites die in deze
brochure vermeld worden. De logopedist is natuurlijk ook bereid uw vragen te
beantwoorden.
Gedurende het verblijf van uw familielid te Campus Pellenberg, UZ Leuven is
de behandelende logopediste:
..........................................................................................................
Indien u vragen heeft, kan u mij steeds bereiken op:
............................................................................................................
tussen................. en .......................
op het nummer: ………………………………………………………….
UZ Leuven 3

Een woordje uitleg
Een Niet-Aangeboren Hersenletsel is een hersenletsel dat ontstaan is op latere
leeftijd, waardoor er stoornissen kunnen optreden in allerlei vaardigheden.
Na een hersenletsel kunnen volgende problemen optreden:
Afasie is een taalstoornis. Er zijn problemen met de taal. Deze problemen
kunnen zich uiten in het spreken, het begrijpen van taal, en in het lezen en
schrijven. De problemen kunnen licht tot zeer ernstig zijn.
Dysartrie is een spraakstoornis. Er zijn problemen met het spreken. De spieren
die instaan voor de spraak werken niet meer goed, waardoor de
verstaanbaarheid verminderd is.
Apraxie is een probleem in het plannen van handelingen. De persoon kan de
handeling vaak wel nog spontaan uitvoeren, maar ondervindt problemen als
dezelfde handeling op vraag moet uitgevoerd worden. Zowel mond-, tong- en
gelaatsbewegingen als bewegingen van ledematen kunnen hierdoor moeilijk zijn.
Slikstoornissen (dysfagie) ontstaan ten gevolge van een combinatie van
stoornissen in de slikspieren, een verminderde gevoeligheid en een afname van
reflexen. Verslikken is mogelijk als het voedsel of drinken in de luchtpijp terecht
komt.
UZ Leuven 4

Apraxie
• Er is een probleem in het plannen van handelingen.
• De persoon kan de handeling vaak wel nog spontaan uitvoeren, maar
ondervindt problemen als dezelfde handeling op vraag moet uitgevoerd
worden.
• Zowel mond-, tong -en gelaatsbewegingen als bewegingen van ledematen
kunnen hierdoor verstoord zijn.
UZ Leuven 5

1. Oorzaken:
De meest voorkomende oorzaak van apraxie is een CVA (cerebrovasculair
accident), beter bekend onder de term ‘beroerte’ of ‘attaque’.
De oorzaak van een CVA is een onderbreking van de bloedvoorziening naar een
deel van de hersenen. Deze onderbreking wordt veroorzaakt door een
hersenbloeding of een herseninfarct.
Een herseninfarct is een afsluiting van een ader door een bloedklonter die
ergens in het lichaam (bijvoorbeeld in het hart) ontstaat en uiteindelijk in de
hersenen terecht komt (een embolie). De bloedklonter kan ook in het bloedvat
zelf ontstaan (een trombose).
Een hersenbloeding treedt op wanneer een ader scheurt ten gevolge van een
verzwakte plek in de wand.
Trombose: bloedprop vernauwt
en blokkeert de slagader
Embolie: stolsel blokkeert slagader
Bloeding: gescheurde slagader
Andere mogelijke oorzaken van apraxie zijn bijvoorbeeld een hersentrauma ten
gevolge van bijvoorbeeld een ongeval, een hersentumor of een herseninfectie.
UZ Leuven 6

2. Kenmerken van apraxie:
Er bestaan verschillende vormen van apraxie, maar wij bespreken hier kort de
verbale –en orale apraxie.
VERBALE APRAXIE:
• De belangrijkste kenmerken zijn het niet-consequent herhalen,
verlengen, vervangen en toevoegen van klanken.
• De persoon met apraxie kan bijvoorbeeld de t -klank wel produceren in het
woord ‘tafel’ en niet in het woord ‘thee’. Een tijd later kan het zijn dat het
woord ‘tafel’ ook niet meer correct geproduceerd kan worden. De fouten
zijn dus niet-consequent.
• Als er meerdere medeklinkers op elkaar volgen, worden meer fouten
gemaakt (bijvoorbeeld school, trap, fiets,…).
• Men maakt meer fouten bij langere woorden (bijvoorbeeld vakantiepark,
krantenwinkel,…) en bij klanken die minder vaak voorkomen.
• Vaak kunnen woorden of klanken onbewust beter geuit worden dan op
vraag. Automatische reeksen zoals tellen, liedjes, dagen van de week,
versjes,…zullen daarom vaak beter uitgesproken worden.
• De spreker is zich bewust van zijn/haar fouten, maar is niet in staat ze
te anticiperen of te corrigeren.
• De persoon moet zoeken om lippen en tong in de juiste positie te
brengen om een klank te vormen.
• Men spreekt soms trager, zonder klemtonen en/of intonatie.
UZ Leuven 7

ORALE APRAXIE:
• Orale apraxie komt vaak samen met verbale apraxie voor.
• De persoon kan op verzoek geen mond-, tong-, en/of
gelaatsbewegingen maken. Men kan op bevel niet fluiten, hoesten,
blazen, de tong uitsteken,...
• Als men bijvoorbeeld aan de persoon met orale apraxie vraagt om te
blazen, weet hij/zij niet hoe dit moet. Maar zonder dat men iets vraagt,
blaast hij/zij even later zonder problemen een kaars uit.
UZ Leuven 8

3. De taak van de logopedist:
• De logopedist observeert en onderzoekt de persoon met apraxie om de
aard en omvang van de problemen te bepalen.
• De persoon met apraxie en zijn familie krijgen informatie over de
spraakproblemen.
• Een optimale communicatie tussen de persoon met apraxie en de familie
is een belangrijk doel in de therapie.
• De logopedist geeft gerichte behandeling. Er kunnen bijvoorbeeld
oefeningen gedaan worden om de beweeglijkheid van de spraakorganen
(lippen, tong, wangen, verhemelte) te verbeteren, het klanksysteem wordt
bevorderd en/of verder uitgebreid,...
• Eerst moeten gemakkelijke klanken en korte woorden terug aangeleerd
worden en dan pas moeilijke klanken en lange woorden.
• Er moet veel geoefend worden en dezelfde oefeningen moeten frequent
herhaald worden.
• Indien aangewezen zal de logopedist een ondersteunend
communicatiemiddel inschakelen. De logopedist leert de persoon met
apraxie en de omgeving hoe ze hiermee moeten werken.
• De logopedist geeft begeleiding bij het aanvaarden van het ‘anders’
communiceren.
• De logopedist werkt samen met onder andere de arts, ergotherapeut,
kinesist, verpleging, maatschappelijk assistent, …
UZ Leuven 9

4. Tips voor familie en vrienden:
Algemeen:
• Niet het spreken, maar wel de communicatie moet centraal staan!
• Tracht u aan te passen aan de nieuwe situatie die voor iedereen moeilijk
is. Wees tevreden met elke kleine vooruitgang.
• Toon begrip voor de gevoelens en de moeilijkheden die de persoon
momenteel ondervindt. Laat duidelijk merken dat u hem/haar tracht te
begrijpen en dat u hem/haar steunt.
• Breng orde en regelmaat in de omgeving en bezigheden aan zodat de
persoon een gevoel van veiligheid en zekerheid krijgt.
• Neem tijd voor een gesprek. Ga zitten en maak oogcontact.
• Blijf de persoon behandelen als een volwassene en praat ook niet over
zijn/haar hoofd.
• Spreek niet in de plaats van de persoon.
Tips die het begrijpen bevorderen:
• Wees eerlijk en zeg het openlijk als u de boodschap niet begrepen heeft.
Vraag om herhaling.
• Zeg aan de persoon wat u denkt te hebben verstaan. Controleer of dit
klopt.
• Creëer een rustige omgeving tijdens een gesprek. Zet bijvoorbeeld de
radio of televisie uit.
• Als u de boodschap niet heeft begrepen, stel dan ja/neen-vragen,
vraag aan de persoon om de boodschap op te schrijven, een gebaar te
maken (dit zal vaak ook moeilijk zijn), te wijzen, traag te praten, …
UZ Leuven 10

Tips die het spreken stimuleren:
• Geef hem/haar voldoende tijd om te antwoorden.
• Houd rekening met vermoeidheid. Als de persoon moe is zal het praten
moeilijker zijn.
• Herhaal het gedeelte van de boodschap dat u wel begrepen heeft, zodat
de spreker niet de gehele boodschap moet herhalen.
• Indien aangewezen zal de logopedist, al dan niet tijdelijk, een
ondersteunend
introduceren.
communicatiemiddel, zoals een letterkaart
UZ Leuven 11

5. Wenst u meer informatie?
• www.neurocom.be: website rond communicatiestoornissen met veel links
naar anders websites
• http://www.asha.org/public/speech/disorders/ApraxiaAdults.htm: website
van de Amerikaanse vereniging voor spraak-, taal-, en gehoorproblemen
(Wat is apraxie?, symptomen, tips voor familie en de persoon met apraxie)
• www.hersenstichting.nl: informatie rond de werking van de hersenen en
hersenaandoeningen
• http://www.uzleuven.be/UZroot/content/Patienten/medischeinfo/problemen
volwassenen/hersenen: brochure over CVA of beroerte
UZ Leuven 12