programmaboekje - Monumenten & Landschappen
programmaboekje - Monumenten & Landschappen
programmaboekje - Monumenten & Landschappen
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
15 & 16<br />
09 / 2007<br />
Open<br />
<strong>Monumenten</strong>dagen<br />
Licht en verlichting<br />
B r u s s e l s H o o f d s t e d e l i j k G e w e s t<br />
Europa, een gemeenschappelijk erfgoed
Informatie<br />
Organisatie van de Open <strong>Monumenten</strong>dagen in het Brussels Hoofdstedelijk<br />
Gewest: Directie <strong>Monumenten</strong> en <strong>Landschappen</strong> van het Brussels Hoofdstedelijk<br />
Gewest – CCN - Vooruitgangstraat 80 - 1035 BRUSSEL<br />
Infolijn op 15 en 16 september 2007, van 10u tot 17u: 0800/40 400<br />
fax: 02/204.15.22 - e-mail: jdp-omd@mbhg.irisnet.be<br />
De uren die vermeld worden bij de gebouwen, verwijzen naar het openings- en sluitingsuur.<br />
De organisatoren behouden zich het recht voor de deuren vroeger te sluiten<br />
bij een grote toeloop, zodat ze toch op het afgesproken uur kunnen eindigen.<br />
Het is verboden te roken tijdens het bezoek; het is mogelijk dat de verantwoordelijken<br />
het maken van foto’s niet toestaan.<br />
De vermelding B of BL, gevolgd door een datum aan het einde van een tekst,<br />
wijst erop dat het gebouw waarvan sprake op die datum beschermd werd of<br />
ingeschreven werd op de bewaarlijst.<br />
De verwijzingen in het vet naast de nummers van de plaatsen en de adressen<br />
van de activiteiten verwijzen naar een cartografisch plan van het Gewest. Dat<br />
kunt u schriftelijk aanvragen bij de Directie <strong>Monumenten</strong> en <strong>Landschappen</strong><br />
en wordt u dan gratis toegestuurd.<br />
De informatie over het openbaar vervoer werd ons verschaft door het MIVB.<br />
Zij vermeldt de haltes die zich in de nabijheid bevinden van de plaatsen en vertrekpunten,<br />
rekening houdend met de dienstregeling op zaterdag en zondag.<br />
Opgelet: voor bepaalde activiteiten is het verplicht vooraf te reserveren (het telefoonnummer<br />
vindt u onder de notitie over de activiteit). Er is voor deze werkwijze<br />
gekozen om het publiek in optimale omstandigheden te kunnen ontvangen en om<br />
voldoende gidsen te kunnen voorzien. U kunt op de dag zelf ook nog naar het vertrekpunt<br />
van de activiteiten gaan, want afmeldingen zijn immers nooit uitgesloten.<br />
Toegankelijkheid voor personen met beperkte mobiliteit<br />
Dankzij de medewerking van de Nationale Vereniging voor de Huisvesting<br />
van Personen met een Handicap (NVHPH), wordt de toegankelijkheid voor<br />
personen met beperkte mobiliteit vermeld naast elk gebouw dat in het programma<br />
opgenomen is. Dat is gebaseerd op de gegevens die de verantwoordelijken<br />
van de opengestelde plaatsen hebben meegedeeld en werd<br />
nog eens gecontroleerd door een lid van de vereniging. Locaties in de open<br />
lucht en galerijen werden hierbij buiten beschouwing gelaten, alsook de gebouwen<br />
waarvoor onvoldoende gegevens verstrekt werden.<br />
De toegankelijkheid van de gebouwen is weergegeven volgens de criteria<br />
en normen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, aan de hand van de<br />
volgende logo’s:<br />
k Toegankelijk: er zijn voldoende voorwaarden vervuld opdat personen in<br />
een (al dan niet elektrische) rolstoel zich zelfstandig kunnen verplaatsen.<br />
m Toegankelijk met hulp: de hulp van een derde is vereist om zich<br />
gemakkelijk te kunnen verplaatsen.<br />
l Niet toegankelijk: de minimumvoorwaarden zijn niet vervuld.<br />
k* Accescity: voor de pictogrammen gevolgd door een asterisk is er<br />
bijkomende informatie beschikbaar op www.accescity.be.<br />
De criteria voor toegankelijkheid zijn enkel van toepassing voor de bezoeken<br />
tijdens de Open <strong>Monumenten</strong>dagen. Zij zijn niet noodzakelijk geldig voor de<br />
gewone activiteiten in die gebouwen.<br />
Voor bijkomende inlichtingen hierover kunt u contact opnemen met de<br />
NVHPH (secretariat@anlh.be).<br />
Gebruikte pictogrammen<br />
a Openingsuren en data<br />
d Metrolijnen en haltes<br />
e Trams<br />
f Bus<br />
g Wandeling<br />
h Tentoonstelling<br />
b Fietstocht<br />
i Enkel te bezoeken<br />
met gids of<br />
reserveren is verplicht<br />
c Vertrekpunt of plaats<br />
van activiteit<br />
j Rondleiding<br />
in gebarentaal<br />
Deze brochure<br />
wordt gratis verspreid<br />
Wettelijk Depot:<br />
D/2007/6860/015
Voorwoord<br />
o p e n m o n u m e n t e n d a g e n I p. 1<br />
Het thema van de negentiende editie van de Open <strong>Monumenten</strong>dagen is Licht<br />
en Verlichting. Zoals elk jaar wordt een ruime waaier aan mogelijkheden aangeboden<br />
waarin u ongetwijfeld weer mooie ontdekkingen kan doen.<br />
Licht, is van alle tijden en belangrijk in alle gebouwen, ongeacht hun functie of<br />
architectuurstijl. De Open <strong>Monumenten</strong>dagen 2007 geven u daarom de gelegenheid<br />
om gekende en minder gekende, openbare en private bouwwerken te bekijken<br />
vanuit een nieuwe invalshoek. Daglicht en kunstlicht, samen vormen ze de<br />
rode draad tussen kerken, winkelgalerijen, kunstenaarsateliers, theaters, overheidsgebouwen,<br />
private woningen, industriële gebouwen, sportcentra,… Bovendien<br />
bevat het programma ook een aantal avondactiviteiten waarin zowel de<br />
openbare verlichting aan bod komt als de verlichting van onze monumenten.<br />
Dit thema benadrukt tevens hoe licht ons leven bepaalt en hoe de ontwikkeling<br />
van kunstlicht vele aspecten van dat leven ingrijpend veranderd heeft. Het bouwkundig<br />
erfgoed opengesteld tijdens deze Open <strong>Monumenten</strong>dagen getuigt van<br />
deze ware revolutie.<br />
Dit <strong>programmaboekje</strong> helpt u bij het uitstippelen van uw trajecten. Kiezen wordt<br />
echter niet makkelijk. U kan niet minder dan 84 plaatsen bezoeken en deelnemen<br />
aan 45 activiteiten (wandelingen, tentoonstellingen, rondritten per bus, geleide<br />
bezoeken…), waarvan enkele ook ’s avond.<br />
Zoals elk jaar worden bepaalde gebouwen voor de eerste maal opengesteld.<br />
Ons bouwkundig erfgoed kan daar alleen maar bij winnen: hoe beter het gekend<br />
is, hoe beter het zal beschermd worden.<br />
Ik wens u vele aangename bezoeken.<br />
emir KIR<br />
Staatssecretaris voor<br />
<strong>Monumenten</strong> en<br />
<strong>Landschappen</strong>
p. 2 I o p e n m o n u m e n t e n d a g e n<br />
een informatiepunt voor al uw vragen….<br />
Tijdens de Open <strong>Monumenten</strong>dagen kan u met al<br />
uw vragen terecht in een informatiepunt in het cen-<br />
trum van Brussel, in de Sint-Gorikshallen, van 10u<br />
tot 17u. U vindt er ook de volledige programmabro-<br />
chure en de informatie over de opengestelde plaat-<br />
sen en het naslagwerk dat tegen een voordeelprijs<br />
te koop wordt aangeboden.<br />
Maak gebruik van uw bezoek om de verschillende<br />
tentoonstellingen te bezoeken:<br />
> “Brussels by light” (zie pagina’s 36 en 37).<br />
> “Internationaal Fotografisch Experiment met<br />
<strong>Monumenten</strong>” (zie pagina’s 4 tot 7).<br />
> “Het erfgoed van Kiev” (op de kelderverdieping)<br />
Boekhandel Quartiers Latins en De Plukvogel stellen<br />
een reeks publicaties voor die onder meer gewijd<br />
zijn aan het Brussels erfgoed.<br />
c Sint-Gorikshallen, Sint-Goriksplein te Brussel.<br />
met de medewerking van patrimoine et Culture.
Inhoud<br />
o p e n m o n u m e n t e n d a g e n I p. 3<br />
Voorwoord. ................................................ p. 1<br />
Internationaal Fotografisch experiment met monumenten ......... p. 4<br />
Opengestelde plaatsen en activiteiten<br />
Brussel ................................................... p. 8<br />
Brussel-uitbreiding / etterbeek /<br />
St-Lambrechts-Woluwe / St-pieters-Woluwe ................ p. 28<br />
tentoonstelling “Brussels by light”. ........................... p. 36<br />
Steek je licht op tijdens de open monumentendagen in Brussel ... p. 38<br />
drie meester-glazeniers openen hun deuren. ................... p. 40<br />
Kaart en repertorium van de opengestelde plaatsen ............. p. 43<br />
Het Brussels Hoofdstedelijk gewest zorgt voor uw vervoer ....... p. 47<br />
oudergem / Watermaal-Bosvoorde / elsene ................. p. 48<br />
ukkel / Sint-gillis / Vorst. .................................. p. 56<br />
anderlecht / Koekelberg / Sint-Jans-molenbeek<br />
ganshoren / Jette / Brussel-Laken. ......................... p. 64<br />
Schaerbeek / Sint-Joost-ten-node ......................... p. 74<br />
nachtactiviteiten. .......................................... p. 82<br />
publicaties van de directie<br />
monumenten en <strong>Landschappen</strong> .............................. p. 86
p. 4 I o p e n m o n u m e n t e n d a g e n<br />
Internationaal Fotografisch<br />
Laura De Clippele<br />
Het is belangrijk dat jongeren oog hebben voor hun omgeving en voor het<br />
erfgoed dat hen omringt als we willen dat dit bewaard blijft. Met dat doel<br />
worden diverse bewustmakingsacties georganiseerd. Eén daarvan, het<br />
Internationaal Fotografisch Experiment met <strong>Monumenten</strong>, heeft met de<br />
jaren een almaar belangrijker plaats verworven in het Brussels Hoofdstedelijk<br />
Gewest.
o p e n m o n u m e n t e n d a g e n I p. 5<br />
Experiment met <strong>Monumenten</strong><br />
Julie Fleutot Sophia Tawil – © Atomium asbl, Sabam 2007<br />
Géraldine Scudetti<br />
Deze fotografiewedstrijd, die ontstaan is in Catalonië<br />
en nu in een dertigtal Europese landen wordt georganiseerd,<br />
geeft middelbare scholieren de mogelijkheid<br />
het rijke bouwkundige erfgoed van het Gewest<br />
te leren kennen. Elk jaar kunnen ze kiezen uit verschillende<br />
plaatsen die ze dan samen met hun leraar<br />
of individueel gaan ontdekken. Het is een manier<br />
om hun stad eens met andere ogen te bekijken.<br />
>>>
p. 6 I o p e n m o n u m e n t e n d a g e n<br />
Naïs De Halleux<br />
Wendy Waseige<br />
Cristian Heidel<br />
Het Internationaal Fotografisch Experiment met<br />
<strong>Monumenten</strong> staat open voor alle scholen van het<br />
middelbaar onderwijs in het Brussels Hoofdstedelijk<br />
Gewest.<br />
De tiende editie van het Internationaal Fotografisch<br />
Experiment met <strong>Monumenten</strong> in het Brussels Hoofdstedelijk<br />
Gewest is opnieuw een succes geworden.<br />
Bijna 500 leerlingen van een dertigtal Brusselse<br />
scholen namen deel aan de wedstrijd. Dit leverde<br />
kwalitatief hoogstaande foto’s op van een opmerkelijke<br />
originaliteit.
o p e n m o n u m e n t e n d a g e n I p. 7<br />
Internationaal Fotografisch Experiment met <strong>Monumenten</strong><br />
Van alle ingestuurde foto’s werden er 26 geselecteerd<br />
voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. U<br />
kunt ze komen bekijken, samen met de geselecteerde<br />
foto’s van de andere deelnemende landen,<br />
op de tentoonstelling in een scenografie van Frédéric<br />
de Smedt!<br />
Michaël Van Wiel Laetitia Rousseau<br />
a van 6 september tot 28 oktober 2007,<br />
elke dag van 10u tot 18u, behalve op maandag.<br />
c Sint-Gorikshallen, Sint-Goriksplein in Brussel.<br />
organisatie: directie monumenten en <strong>Landschappen</strong><br />
van het Brussels Hoofdstedelijk gewest.
BRUSSEL<br />
Casa de asturias – voormalige drukkerij van de krant Le Peuple<br />
9
1. Kaart Centrum m 3 k<br />
Sint-gorikshallen<br />
Sint-Goriksplein 1 – Brussel<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
d lijnen 1A-1B (De Brouckère)<br />
e 4-55-56 (Beurs)<br />
f 46-48-95 (Beurs)<br />
De volkswijk Sint-Goriks werd eeuwenlang<br />
gedomineerd door het silhouet<br />
van een kerk. Deze werd in 1798 afgebroken<br />
en op de vrijgekomen plaats<br />
werd een plein aangelegd. Hierop werd<br />
een fontein met obelisk geplaatst<br />
afkomstig van de abdij van Grimbergen.<br />
In 1881 kreeg architect Adolphe<br />
Vanderheggen, die reeds de overdekte<br />
markt op de Etterbeekse Steenweg<br />
had ontworpen, opdracht om hier een<br />
overdekte markthal te bouwen. Hij<br />
integreerde de fontein in een gebouw<br />
g A c t i v i t e i t<br />
Selection du Patron<br />
Brukselbinnenstebuiten en Onthaal en Promotie Brussel<br />
(OPB) helpen je om je keuze te maken uit het enorme<br />
aanbod van opengestelde monumenten. De ‘Selection<br />
du Patron’ bevat een selectie van een 25-tal gebouwen.<br />
Ze vormen een illustratie van het jaarthema, worden<br />
zelden opengesteld en hebben vermoedelijk niet te zware<br />
wachttijden.<br />
Deze selectie is vertaald in enkele circuits: eentje te voet,<br />
in de binnenstad; het andere met het openbaar vervoer.<br />
Telkens je in het circuit bij een opengesteld monument<br />
aankomt, verwijst een nummertje naar de catalogus van<br />
de Open <strong>Monumenten</strong>dagen, met meer uitleg over het<br />
betrokken gebouw.<br />
Deze circuits zijn op drie manieren te verkrijgen:<br />
> bij Brukselbinnenstebuiten, Hopstraat 47, 1000<br />
Brussel, (bruksel@skynet.be) of bij Onthaal en Promotie<br />
Brussel, Muntplein – Prinsenstraat 8, 1000<br />
Brussel, (info@opbrussel.be)<br />
> op za en zo van 10u tot 16u30 op de Brukselbinnenstebuitenstand<br />
in de St.-Gorikshal op het St.-Goriksplein<br />
– kaart Centrum m 3<br />
Info: Brukselbinnenstebuiten, 02.218.38.78<br />
opB, 0800.13.700 – www.opbrussel.be<br />
in neo-romaanse stijl en koos voor een<br />
overkapping uit ijzer en glas, twee<br />
materialen die toen erg in de mode<br />
waren. De kapconstructie wordt<br />
geschraagd door slanke gietijzeren<br />
kolommen. De gewelfde plafonds van<br />
de zijgangen dragen de omlopende<br />
galerijen op de verdieping. Een breed<br />
glazen dak verlicht de markthal van<br />
bovenaf. De vensters op de bovenste<br />
verdieping versterken het zenitale lichteffect.<br />
Tot 1973 werd hier een groen-<br />
1<br />
g Begeleide rally<br />
De verlichte verlichters<br />
BRuSSeL I p. 9<br />
Deze interactieve rally laat de deelnemers op een praktische en<br />
experimentele manier kennismaken met het fenomeen van het<br />
licht op zich, evenals met de uitdagingen die gesteld worden aan<br />
de verlichting van een interieur of de openbare ruimte.<br />
De interactieve experimenten zijn bedoeld om de problemen<br />
aanschouwelijk te maken die zich voordoen om verlichting te<br />
integreren in de architectuur, het milieu of de stedelijke omgeving.<br />
Daarbij worden zo veel mogelijk de technieken getoond<br />
die bij de constructie worden aangewend.<br />
Hoe wordt het licht ontbonden in het prisma? Hoe wordt een glasraam<br />
gemaakt? Welke mogelijkheden bieden kaarsen, aardolie,<br />
gas en elektriciteit? Welke weg hebben we door de jaren heen<br />
afgelegd? … Al deze vragen komen tijdens de rally aan bod.<br />
A zo om 14u, 14u20 en 14u40 (duur: 1u30)<br />
c vertrek: Sint-Gorikshallen, Sint-Goriksplein<br />
in Brussel – kaart Centrum m 3<br />
d lijnen 1A-1B (De Brouckère)<br />
e 4-55-56 (Beurs)<br />
f 46-48-95 (Beurs)<br />
I reservatie verplicht op het nr. 02/541.03.77 (maandag tot<br />
vrijdag van 10u tot 17u). Maximum 25 personen per wandeling.<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking van Itinéraires,<br />
sur les Sentiers de l’Histoire.<br />
tenmarkt gehouden. De Sint-Gorikshallen<br />
werden in 1987 als monument<br />
beschermd en hebben sindsdien een<br />
culturele bestemming gekregen<br />
(B 26/01/1987)<br />
Centraal informatiepunt voor de<br />
open monumentendagen in het<br />
Brussels Hoofdstedelijk gewest<br />
(zie pagina 2).
p. 10 I BRuSSeL<br />
2. Kaart Centrum m 2 m*<br />
Bellonahuis (maison<br />
du Spectacle La Bellone)<br />
Vlaamse Steenweg 46 – Brussel<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
e 81 (Vlaamse Poort)<br />
f 46-88 (Vlaamse Poort)<br />
Het Bellonahuis, vandaag omgevormd<br />
tot ‘maison du spectacle’ op initiatief<br />
van schilder-scenograaf Serge Creuz,<br />
heeft op mirakuleuze wijze de eeuwen<br />
getrotseerd. Het ontwerp van de merkwaardige<br />
17de-eeuwse voorgevel<br />
wordt toegeschreven aan kunstenaar<br />
Jan Cosyn. Deze gevel, een geslaagd<br />
compromis tussen een streng classicistische<br />
compositie en een weelderige<br />
Vlaamse barokstijl, bevat een allegorisch<br />
decor van buitengewone kwaliteit.<br />
Als bescherming tegen de luchtverontreiniging<br />
en de zure regen,<br />
ontwierp architect Olivier Notterman,<br />
in samenwerking met ingenieur René<br />
Greisch, een overkapping in glas en<br />
roestvrije materialen die het binnen-<br />
g Wandeling<br />
Oasen van licht<br />
Deze wandeling in het hart van Brussel neemt u mee langs enkele markante<br />
gebouwen die elk op een verschillende manier interessant zijn binnen het<br />
thema licht en verlichting. We vertrekken aan de Sint-Gorikshallen, oorspronkelijk<br />
een overdekte markt, via het Bellonahuis met zijn indrukwekkende<br />
koepel, het Metropolehotel en zijn glasramen, het Belgisch centrum van het<br />
Beeldverhaal, het voormalige warenhuis Waucqez en eindigen bij de Sint-<br />
Hubertusgalerijen, meesterwerk van architect J.P. Cluysenaer dat model<br />
stond voor tal van andere winkelgalerijen in binnen-en buitenland.<br />
A za en zo om 11u en 13u30 (duur 1u30)<br />
c vertrek: Sint-Gorikshallen, Sint-Goriksplein 1,<br />
Brussel – kaart Centrum m 3<br />
d lijnen 1A-1B (De Brouckère)<br />
e 4-55-56 (Beurs)<br />
f 46-48-95 (Beurs)<br />
met de medewerking van Culturama.<br />
2<br />
plein sinds eind 1995 overdekt. In dit<br />
unieke kader vinden geregeld ontmoetingen,<br />
colloquia en andere manifestaties<br />
plaats, gewijd aan de podiumkunsten.<br />
Het glazen dak laat overigens<br />
het daglicht ongehinderd binnenstromen<br />
zodat de rijke details van dit<br />
meesterwerk van de barok volledig tot<br />
hun recht komen. (B 03/08/1956)<br />
Rondleidingen, zaterdag en<br />
zondag om 10u30, 11u30, 12u30,<br />
14u30, 15u30, 16u30 en 17u30.<br />
met de medewerking van Korei.<br />
3. Kaart Centrum m 2 m*<br />
Koninklijke Vlaamse<br />
Schouwburg<br />
Lakenstraat 146 – Brussel<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
d lijn 2 (IJzer)<br />
f 47 (Antwerpse Poort)<br />
In 1883 keurde de stad Brussel de<br />
plannen goed om het vroegere Arsenaal<br />
te verbouwen tot Vlaamse<br />
schouwburg, op voorwaarde dat de<br />
oorspronkelijke gevel van het entrepot<br />
uit 1780-1781 gebouwd door architect<br />
R. Nivoy zou worden bewaard. De<br />
opdracht werd toevertrouwd aan<br />
architect-decorateur Jean Baes die de<br />
vroegere voorgevel als achtergevel<br />
bestemde. Hij ontwierp een gebouw in<br />
een overdadige neo-Vlaamse renaissancestijl.<br />
De schouwburg werd tussen<br />
2001 en 2006 ingrijpend gerenoveerd.<br />
Er werd een nieuwe toneelzaal<br />
gebouwd waarvan de eigentijdse stijl<br />
sterk contrasteert met de originele<br />
elementen. Aan de Steenhouwerskaai<br />
werd bovendien een nieuwbouw opgetrokken.<br />
Dit hedendaagse gebouw<br />
bevat twee repetitieruimtes waaronder<br />
een dansstudio, kantoren, een foyer<br />
en een kleinere toneelzaal. De voorgevel<br />
bevat een langgerekte vensteropening<br />
die de toegangshellingen naar de<br />
hogere verdiepingen verlicht en als<br />
basis dient voor een vierkante muuropening<br />
waarin tegels en ondoorschijnend<br />
glas elkaar afwisselen. Langs het<br />
beglaasde dak valt overvloedig licht<br />
binnen in de repetitiezaal.<br />
(B 09/09/1993)<br />
Rondleidingen zaterdag en zondag<br />
om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30,<br />
15u30, 16u30 en 17u30. met de<br />
medewerking van de Koninklijke<br />
Vlaamse Schouwburg en Korei.<br />
In de grote zaal wordt doorlopend<br />
een lichtshow opgevoerd die de<br />
bezoekers inwijdt in de geheimen<br />
van de toneelverlichting. met de<br />
medewerking van de Koninklijke<br />
Vlaamse Schouwburg.
3<br />
4<br />
5<br />
4. Kaart Centrum m 1 l<br />
Reclamebureau duvalguillaume<br />
– voormalige<br />
Établissements Blum<br />
Antwerpselaan 40 – Brussel<br />
A enkel zo van 14u tot 18u<br />
d lijn 2 (IJzer)<br />
e 81 (IJzer)<br />
f 47-88 (Antwerpse Poort)<br />
In 1933 lieten de Établissements Blum<br />
een pakhuis bouwen om hun stoffenvoorraden<br />
op te slaan. Architect<br />
Conard ontwierp een groot gebouw op<br />
een perceel dat doorliep tot aan de<br />
Antwerpselaan. In zijn ontwerp integreerde<br />
hij de gevel en een travee van<br />
een bestaand neoclassicistisch herenhuis.<br />
De voorgevel, voltooid in 1934<br />
zoals de datum op het fronton aangeeft,<br />
is een schoolvoorbeeld van<br />
functionalistische stijl. Elke versiering<br />
is achterwege gelaten en het bouwschema<br />
is streng geometrisch. Drie<br />
centrale traveeën waarvan de pilasters<br />
en hoge vensters over drie verdiepingen<br />
doorlopen, onderstrepen de verticaliteit<br />
van de opstand. Dezelfde<br />
vensters, die lijken te steunen op de<br />
luifel, verlichten een ruime centrale hal<br />
waarop drie galerijen boven elkaar<br />
uitkomen onder een koepel in beton<br />
en glastegels. De buitenarchitectuur is<br />
van een zeer heldere leesbaarheid en<br />
weerspiegelt perfect de binnenindeling<br />
van het gebouw. Het reclamebureau<br />
Duval-Guillaume ontdekte het gebouw<br />
in 1998 en gaf architect Jo Crepain<br />
opdracht het te renoveren.<br />
(B 12/03/1998)<br />
Rondleidingen zodra zich een<br />
groep heeft gevormd. met de<br />
medewerking van Korei.<br />
BRuSSeL I p. 11<br />
5. Kaart g 6 m*<br />
thurn en taxis<br />
Havenlaan 86C – Brussel<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
d lijn 2 (Ribaucourt)<br />
e 81 (Ribaucourt)<br />
f 14 (Thurn en Taxis)<br />
De site van Thurn en Taxis ontstond<br />
op het einde van de 19de eeuw als een<br />
reusachtig complex van spoorwegen,<br />
douanekantoren en maritiem transport.<br />
De indrukwekkende gebouwen, waarin<br />
de invloed van de Vlaamse renaissancestijl<br />
merkbaar is, werden ontworpen<br />
door de architecten Constant<br />
Bosmans, Henri Vandeveld en Henri<br />
Van Humbeek in samenwerking met<br />
ingenieur Bruneel. Alle mogelijkheden<br />
van gietijzer, gewapend beton, staal<br />
en glas werden benut voor de pakhuizen<br />
en structuren die tussen 1903 en<br />
1907 werden opgetrokken op moerassig<br />
terrein. Met de oprichting van de<br />
Europese Gemeenschap veranderden<br />
de douanepraktijken en opslagvoorschriften,<br />
waardoor een deel van de<br />
infrastructuur overbodig werd. De<br />
gebouwen worden van bovenaf verlicht.<br />
Het vroegere koninklijke pakhuis<br />
bijvoorbeeld is overdekt door een reusachtig<br />
glazen dak met metalen kapstructuur<br />
die een vier verdiepingen<br />
hoge ruimte overspant waarop galerijen<br />
met balkons uitgeven. Deze indeling<br />
vertoont opvallende raakpunten<br />
met het uitzicht van de overdekte galerijen<br />
uit de 19de eeuw. Het onlangs<br />
gerestaureerde pakhuis huisvest handelszaken<br />
en kantoren terwijl het<br />
belendende pakhuis is ingericht voor<br />
grote culturele manifestaties. Dankzij<br />
de actie van Belgische en internationale<br />
verenigingen heeft de site van<br />
Thurn en Taxis die dreigde verloren te<br />
gaan een nieuw leven gekregen.<br />
Rondleidingen op zaterdag en<br />
zondag om 10u30 en 14u (vertrek<br />
aan het toegangshek van het<br />
parkeerterrein, Havenlaan 86C).<br />
met de medewerking van<br />
La Fonderie. Reservatie verplicht<br />
op het nr. 02/410.99.50 (maandag<br />
tot vrijdag van 9u tot 17u).<br />
maximum 25 personen.
p. 12 I BRuSSeL<br />
g Wandeling<br />
Gekregen licht, gegeven licht:<br />
de geschiedenis van het licht<br />
Licht fascineert. Hoewel we er dagelijks gebruik van<br />
maken, kennen we de geschiedenis van het licht en de<br />
evolutie van de verlichting niet goed. Deze wandeling<br />
van de kathedraal naar de Wetstraat geeft u een boeiend<br />
overzicht van meerdere eeuwen geschiedenis van het<br />
licht, gaande van de toortsen uit de middeleeuwen tot<br />
de hedendaagse straatverlichting met natriumlampen.<br />
A za en zo om 11u en 14u (duur: 1u30)<br />
c Vertrek: Sint-Goedelevoorplein in Brussel –<br />
kaart Centrum n 3<br />
d lijnen 1A-1B (Centraal Station)<br />
f 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station)<br />
i reservatie verplicht op het nr. 02/537.67.77.<br />
Maximum 25 personen per wandeling.<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking van arkadia.be.<br />
6<br />
6. Kaart Centrum n 3 m<br />
Sint-michiel-en-Sintgoedelekathedraal<br />
Sint-Goedelevoorplein – Brussel<br />
A za van 8u tot 15u30<br />
zo van 14u tot 18u<br />
d lijnen 1A-1B (Centraal Station)<br />
f 29-38-63-65-66-71<br />
(Centraal Station)<br />
De Sint-Michiel-en-Sint-Goedelekathedraal<br />
werd in gotische stijl gebouwd<br />
tussen het begin van de 13de eeuw en<br />
het einde van de 15de eeuw op de<br />
plaats van een romaanse kapittelkerk<br />
waarvan de oorsprong opklimt tot de<br />
11de eeuw. Het ruime koor is een van<br />
de vroegste uitingen van de gotiek in<br />
Brussel. Het bood eerst plaats aan<br />
twaalf en sinds 1226 aan 22 kannuniken.<br />
De kerk, die pas in 1961 tot de<br />
rang van kathedraal werd verheven, is<br />
door de lange bouwduur van meer dan<br />
twee eeuwen een echte encyclopedie<br />
van Brabantse gotiek. In het interieur<br />
valt naast het beeldhouwwerk van<br />
kunstenaars als Hiëronymus Duques-<br />
noy en Lucas Fayd’Herbe vooral een<br />
uitzonderlijk geheel van oude glasramen<br />
op. De meeste glasramen in het<br />
koor zijn vervaardigd door het atelier<br />
van Nikolaas Rombouts en dateren uit<br />
het begin van de 16de eeuw. Ze stellen<br />
een aantal van de vorsten voor die over<br />
de Nederlanden geregeerd hebben.<br />
Andere glasramen, in het transept en<br />
op het doksaal, werden uitgevoerd<br />
door J. Haeck naar ontwerpen van<br />
Bernard van Orley tussen 1528 en<br />
1547. Een volgende reeks werd in de<br />
17de eeuw vervaardigd door J. de<br />
Labaer, die werkte naar kartons van<br />
Th. van Thulden. De laatste glasramen<br />
werden in de 19de eeuw ontworpen<br />
voor de zijbeuken en de Maeskapel<br />
door Jean-Baptiste Capronnier.<br />
(B 05/03/1936)<br />
Rondleidingen zaterdag om 10u,<br />
11u, 12u en 14u en zondag om 14u,<br />
15u, 16u en 17u. met de medewerking<br />
van Culturama en Kerk en<br />
toerisme.<br />
orgelconcert<br />
(zie kadertekst pagina 13).<br />
f R o n d r i t p e r b u s<br />
De kleuren van het licht<br />
Glasramen doen het binnenvallende licht vibreren, maken het<br />
mysterieus en vol schakeringen. De art nouveau, art deco en zelfs<br />
recentere stijlen hebben de verleidingskracht van het glasraam<br />
vaak toegepast, in privéwoningen maar natuurlijk ook in kerken:<br />
Sint-Rochus, Sint-Suzanna, Sint-Salvator, Heilig Hart, e.a.<br />
Deze rondrit leert u meer over de geschiedenis van het glasraam<br />
in de vorige eeuw, geeft u inzicht in de techniek van zowel<br />
fabricage als restauratie, en laat u vooral een aantal plaatsen<br />
bewonderen waar glasramen de atmosfeer van het interieur<br />
verrijken.<br />
A za om 10u30 en 14u30 u (duur: 2u30)<br />
c vertrek: voor het standbeeld van kardinaal Mercier,<br />
Sint-Goedelevoorplein in Brussel – kaart Centrum n 3<br />
d lijnen 1A-1B (Centraal Station)<br />
f 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station)<br />
i reservatie verplicht op het nr. 02/673.18.35.<br />
Maximum 45 personen per rondrit.<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking van de Bus Bavard.
7. Kaart Centrum n 3 m*<br />
Lokettenzaal van<br />
de nationale Bank<br />
van België<br />
(Van goethemhal)<br />
Berlaimontlaan 3 – Brussel<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
d lijnen 1A-1B (Centraal Station)<br />
f 29-38-63-65-66-71<br />
(Centraal Station)<br />
De Nationale Bank als instelling ontstond<br />
in 1850 en bepaalt sindsdien het<br />
monetaire beleid van ons land. De<br />
gebouwen waarin zij vandaag gevestigd<br />
is werden opgetrokken tussen<br />
1948 en 1957. Marcel van Goethem<br />
leidde de bouwwerf vanaf 1940. Hij<br />
koos voor een monumentale architectuur<br />
in classicerende stijl en ontwierp<br />
ook de ertegenover liggende drukkerij.<br />
De structuur van het gebouw bestaat<br />
uit gewapend beton met een natuurstenen<br />
bekleding. Langs de voorgevel<br />
loopt over een lengte van 200 meter<br />
een zuilenrij in voorgespannen beton.<br />
De afgeronde hoekpartijen zijn versierd<br />
met de voorstellingen van 56 beroepen,<br />
vervaardigd door Marcel Rau. De<br />
bronzen beelden zijn het werk van<br />
BRuSSeL I p. 13<br />
De Brusselse orgels in het licht<br />
In het kader van de Open <strong>Monumenten</strong>dagen te Brussel nodigt de vzw Brusselse Orgels u uit op twee animatiedagen<br />
rond de orgels van de stad. Deze manifestaties kaderen in de reeks ECHO-dagen (European Cities with Historical Organs)<br />
die de elf steden leden van deze federatie behartigen:<br />
o.-L.-Vrouw van Finisterraekerk,<br />
nieuwstraat, Brussel<br />
Peter en de wolf van Serge Prokofiev<br />
met Xavier Deprez en Momoyo Kokubu,<br />
orgel quatre-mains en Geert Dehaes,<br />
recitant<br />
A za om 10u (Franse versie) om<br />
10u45 en om 11u30 (Brusselse<br />
versie)<br />
met de medewerking<br />
van orgel op maandag.<br />
o.-L.-Vrouw ter Kapellekerk, Kapellemarkt,<br />
Brussel<br />
TYLGO – The Young Listener’s Guide<br />
to the Organ. Wereldcreatie van een<br />
ontdekking-spektakel van het orgel op<br />
toon van een originele compositie<br />
getekend Paul Takahashi.<br />
Paul Takahashi op het Schyven-orgel,<br />
Arnaud Van de Cauter op het Jacques-<br />
orgel, Béatrice Salmon, recitante<br />
A za om 11u, 12u en 14u30<br />
evenementenconcert:<br />
Het geïllumineerd orgel<br />
zaterdag om 20u (betalend)<br />
met de medewerking<br />
van Voce et organo vzw<br />
Sint-michiels- en Sint-goedelekathedraal,<br />
voorplein van de Sint-michiel-en-Sint-goedelekathedraal,<br />
Brussel<br />
Voorstelling van het groot Grenzing-orgel<br />
en het Collon-koororgel door orgelbouwer<br />
Pieter Van Haecke met Jozef<br />
Sluys(orgel) en Xavier Deprez (orgel)<br />
A za om 14u en 15u<br />
met de medewerking<br />
van Cultuur en toerisme vzw<br />
7<br />
George Grard en Charles Leplae. Het<br />
hek dat versierd is met metalen emblemen<br />
en reliëfs, eveneens van Marcel<br />
Rau, geeft toegang tot de immense<br />
lokettenzaal. Deze uitgestrekte hal, met<br />
zuivere en uitgepuurde lijnen, maakt<br />
indruk door zijn afmetingen en het<br />
overvloedige licht dat langs het glazen<br />
dak van bovenaf binnenstroomt. Dit<br />
licht gebogen dak bestaat uit een combinatie<br />
van beton en glasstenen, die<br />
vrij typisch is voor die periode. Dezelfde<br />
constructie treft men ook aan in de<br />
nabijgelegen Ravensteingalerij.<br />
uitleg over de Van goethemhal en<br />
zijn functie, oorspronkelijk en vandaag,<br />
en over de rol van de nationale<br />
Bank van België.<br />
tentoonstelling “marcel Van goethem,<br />
modernisme en licht” over de<br />
verschillende bouwfases van het<br />
bankgebouw.<br />
o.-L.Vrouw onbevlektkerk, Vossenplein,<br />
Brussel<br />
Orgel en Poëzie met Wannes Vanderhoeven,<br />
orgel en Sara Vanderstappen,<br />
recitante<br />
A zo om 14u, 15u en 16u<br />
met de medewerking<br />
van orgelkring Brussel<br />
o.-L.-Vrouwkerk van Laken, o.-L.-<br />
Vrouwvoorplein, Brussel<br />
Miniconcert en verklarend orgelbezoek<br />
gevolgd door een bezoek aan het terras<br />
met zicht op Brussel door de titularis,<br />
Johann Moreau<br />
A zo om 14u15, 15u15<br />
en 16u15<br />
met de medewerking van Kunst &<br />
Cultuur – onze-Lieve-Vrouw van<br />
Laken vzw
p. 14 I BRuSSeL<br />
8. Kaart Centrum n 2 l<br />
european Society<br />
of anaesthesiology<br />
Komediantenstraat 24 – Brussel<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
I alleen rondleidingen (groepen van<br />
15 personen)<br />
f 38-63-66-71 (Storm)<br />
Dit herenhuis in neorenaissancestijl<br />
werd in 1898 gebouwd naar de plannen<br />
van architect Albert Dumont, die ook<br />
het stadhuis van Sint-Gillis ontwierp.<br />
Het huis wijkt licht terug ten opzichte<br />
van de rooilijn en de aldus ontstane<br />
ruimte wordt afgesloten door een sierlijk<br />
smeedijzeren hek. De gevel in Euvillesteen<br />
heeft rondboogvensters en een<br />
trapeziumvormige erker. Het zeer weelderig<br />
gedecoreerde interieur is geordend<br />
rond een klassiek atrium over<br />
twee bouwlagen onder een beglaasd<br />
dak. Hierin bevinden zich een kolonnade<br />
en een bovenfries met gekleurde<br />
glasramen. De eetkamer werd destijds<br />
verlengd door een wintertuin. In 2002<br />
kreeg de European Society of Anaesthesiology<br />
een subsidie om de woning<br />
te restaureren. De renovatie werd met<br />
oog voor de kleinste details uitgevoerd<br />
in een streven om de geest van het<br />
gebouw te bewaren. Het huis heeft<br />
vandaag een deel van zijn vroegere<br />
luister herwonnen en huisvest de kantoren<br />
van het genootschap.<br />
(B 28/04/1994)<br />
doorlopend rondleidingen. met de<br />
medewerking van Bus Bavard en<br />
pro Velo.<br />
8<br />
9. Kaart Centrum n 2 m*<br />
Casa de asturias –<br />
voormalige drukkerij<br />
van de krant Le Peuple<br />
Sint-Laurensstraat 36 – Brussel<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
d lijnen 1A-1B (Centraal Station)<br />
f 29-38-63-66-71 (Storm)<br />
In 1905 vestigde La Presse Socialiste<br />
de drukkerij en de redactielokalen van<br />
de krant Le Peuple in de Sint-Laurensstraat,<br />
in een wijk die bekend stond als<br />
de drukkerswijk. Het gebouw in artnouveaustijl<br />
werd ontworpen door<br />
architect Richard Pringiers die ook de<br />
plannen tekende voor een latere uitbreiding.<br />
Voor de bouw van de nieuwe<br />
drukkerij werd echter een beroep<br />
gedaan op de architecten Ferdinand<br />
en Maxime Brunfaut. Zij ontwierpen<br />
een functionalistisch complex dat de<br />
aandacht trekt door de originele voorgevel<br />
waarin de kleurencombinatie<br />
oranje en zwart de boventoon voert.<br />
Op een van de hoeken verrijst als een<br />
baken een hoog uitstekende toren<br />
waarin een polygonale, volledig<br />
beglaasde trapkoker is opgenomen.<br />
Het vierkante volume naast de toren<br />
wordt gekenmerkt door de grote muuropeningen<br />
die de horizontaliteit van dit<br />
gedeelte van de gevel onderstrepen.<br />
De vensters met metalen schrijnwerk<br />
voorzien het interieur van overvloedig<br />
daglicht. Opmerkelijk is ook de aanwezigheid<br />
van een lichtschacht in<br />
beton en glastegels die tegen de toren<br />
aanleunt. De gebouwen werden geleidelijk<br />
verlaten en stonden een aantal<br />
jaren leeg. Na een ingrijpende renovatie<br />
bieden ze vandaag onderdak aan de<br />
vertegenwoordiging van de Spaanse<br />
regio Asturië, onder de naam Casa de<br />
Asturias. (B 26/04/1989)<br />
tentoonstelling van de belangrijkste<br />
realisaties en ontwerpen van<br />
architect oscar niemeyer.<br />
Rondleidingen zaterdag en zondag<br />
om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30,<br />
15u30, 16u30 en 17u30. met de<br />
medewerking van Klare Lijn.<br />
9
10<br />
10. Kaart Centrum N 2<br />
onze-Lieve-Vrouw-<br />
van-Finistèrekerk<br />
Nieuwstraat 76 – Brussel<br />
A za van 9u tot 16u<br />
zo van 12u30 tot 17u<br />
d lijnen 1A-1B (De Brouckère)<br />
e 4-55-56 (De Brouckère)<br />
f 29-38-63-66-71 (De Brouckère)<br />
De bouw van de Onze-Lieve-Vrouwvan-Finistèrekerk<br />
begon in 1713 onder<br />
leiding van de architecten De Bruyne<br />
en Verbruggen. Ze verving een oude<br />
kapel die te klein was geworden. De<br />
werkzaamheden duurden tot 1725<br />
maar de gevel was pas in 1828 volledig<br />
afgewerkt. Het interieur bevat mooi<br />
houtsnijwerk waaronder een opmerkelijke<br />
biechtstoel vervaardigd door<br />
beeldhouwer Duray in 1758, lambriseringen<br />
in de zijbeuken, inwendige toegangsdeuren<br />
versierd met houten<br />
draperieën en broederschapslijsten.<br />
Op de galerij staat een orgel van H.<br />
Loret (1848), gerestaureerd door Thomas<br />
in 1999. Het stucwerk van het koor<br />
trekt de aandacht net als het geheel<br />
van glasramen dat tussen 1853 en<br />
1870 vervaardigd werd door Pluys en<br />
Richard Bernis. Aan de kant van de<br />
gevel stellen ze de aanbidding van<br />
Onze-Lieve-Vrouw van Goed Succes<br />
voor van wie het beeld in 1625 uit<br />
Schotland werd meegebracht en dat<br />
nog altijd vereerd wordt in een zijkapel.<br />
De glasramen van de zijbeuken en het<br />
koor, waarvan sommige door aanpalende<br />
gebouwen aan het oog onttrokken<br />
zijn, stellen episodes uit het leven<br />
van Christus voor. (B 24/12/1958)<br />
orgelconcert<br />
(zie kadertekst pagina 13).<br />
11<br />
11. Kaart Centrum n 2<br />
noorddoorgang<br />
Nieuwstraat – Brussel<br />
d lijnen 1A-1B (De Brouckère)<br />
e 4-55-56 (De Brouckère)<br />
f 38-46-47-63-66-71<br />
(De Brouckère)<br />
Wie in Brussel is nog nooit door deze<br />
galerij gewandeld, met haar mooie<br />
glasoverkapping en barokke beelden?<br />
De Noorddoorgang verbindt de Nieuwstraat<br />
met de Adolphe Maxlaan. Samen<br />
met de Koninklijke Sint-Hubertusgale-<br />
BRuSSeL I p. 15<br />
rijen en de Bortiergalerij vormt zij een<br />
van de laatste Brusselse getuigen van<br />
de ‘glazen straten’ die in de 19de eeuw<br />
zowat overal in Europa werden<br />
gebouwd. De 69 meter lange galerij<br />
werd in 1881 gebouwd naar de plannen<br />
van architect H. Rieck en bevat 34<br />
winkels. Haar uitzicht is sindsdien herhaaldelijk<br />
gewijzigd. Na amper dertig<br />
jaar verloor de galerij reeds een aantal<br />
van haar opvallendste architecturale<br />
elementen zoals de koepels met balkons<br />
die de voorgevel aan de Adolphe<br />
Maxlaan bekroonden, en de twee zuilen<br />
aan de ingang van de galerij. In de<br />
loop van de 20ste eeuw werden ook<br />
de meeste winkelpuien verbouwd.<br />
Gelukkig heeft de Noorddoorgang een<br />
mooi geheel van 32 kariatiden behouden,<br />
gebeeldhouwd door J. Bertheux<br />
en de oude verlichting bestaande uit<br />
een reeks bronzen gekrulde lichtarmen.<br />
Deze verlichting vult het licht aan<br />
dat via het glazen dak binnenstroomt,<br />
zoals gebruikelijk bij de winkelgalerijen<br />
van die tijd<br />
(B 13/04/1995)<br />
activiteit “passages<br />
en galerijen, een lumineus idee”<br />
(zie kadertekst hieronder).<br />
g Wandeling<br />
Passages en galerijen: een lumineus idee<br />
In een land waar het vaak regent is het idee om straten te overdekken met<br />
een glazen kap bijna een evidentie. In de 19de eeuw onstonden zo de Koninklijke<br />
Sint-Hubertusgalerijen, de Bortiergalerij, de Noorddoorgang,… In de<br />
20ste eeuw kwamen daar de Ravensteingalerij, en de Sint Honorédoorgang<br />
bij. Tijdens deze wandeling zullen we het onstaan en de rijke geschiedenis<br />
van deze galerijen belichten, hun bijzonderheden, bepaalde handelszaken,<br />
de cinema’s, theaters en andere culturele plaatsen die er waren en zijn, de<br />
renovaties die plaatsvonden.<br />
A za om 10u30 (duur: 1u30)<br />
c vertrek: Aan de ingang van de Noorddoorgang (aan de zijde<br />
van Metropolehotel) Anspachlaan te Brussel – kaart Centrum n 2<br />
d lijnen 1A-1B (De Brouckère)<br />
e 4-55-56<br />
f 29-38-46- 47-63--66-71-88 (De Brouckère)<br />
I reservatie gewenst op het nr. 02/673.18.35.<br />
Maximum 25 personen per wandeling.<br />
met de medewerking van Bus Bavard
p. 16 I BRuSSeL<br />
12. Kaart Centrum n 2 m<br />
Belga Queen<br />
Wolvengracht 32 – Brussel<br />
A za en zo van 10u tot 12u en van<br />
14u30 tot 18u<br />
d lijnen 1A-1B (De Brouckère)<br />
e 4-55-56 (De Brouckère)<br />
f 29-38-63-66-71 (De Brouckère)<br />
Dit imposante 18de-eeuwse herenhuis,<br />
huisvestte in de 19de eeuw het Hôtel<br />
de la Poste en nadien de bank Crédit<br />
du Nord Belge. Het gebouw is op interessante<br />
wijze verbouwd door architect-decorateur<br />
Antoine Pinto en biedt<br />
vandaag onderdak aan een restaurant<br />
dat zich opwerpt als bolwerk van neobelgitude.<br />
Het herenhuis met dubbelhuisopstand<br />
in Lodewijk XV-stijl, vormt<br />
een zeldzame getuigenis van de architectuur<br />
zoals die in onze gewesten<br />
voorkwam in het midden van de eeuw<br />
van de Verlichting. De voorgevel in<br />
witsteen, met overvloedig gebruik van<br />
hardsteen, is sterk verticaal geleed<br />
12<br />
door de hoekpilasters met schijnvoegen<br />
en vooral door de centrale travee<br />
die de horizontale lijn van de kroonlijst<br />
doorbreekt. Deze architecturale oplossing<br />
doet denken aan de Antwerpse<br />
ontwerpen van Jan-Pieter van Baurscheit.<br />
Op de plaats van de binnenkoer<br />
en de bijgebouwen lieten de architecten<br />
J.-B. en H. Maillard uit Tourcoing<br />
in 1920 een uitbreiding optrekken<br />
waaronder een ruime lokettenzaal die<br />
vandaag, in een moderne vormgeving,<br />
de voornaamste attractie van het restaurant<br />
vormt. Een essentieel onderdeel<br />
van het decor is het glazen booggewelf<br />
met een rijkelijke decoratie van<br />
slingers, voluten en rozetten. Dit glazen<br />
dak zorgt voor een aangename verlichting<br />
van deze monumentale ruimte.<br />
Rondleidingen, zaterdag en zondag<br />
om 10u30, 11u30, 14u30,<br />
15u30 en 16u30. met de medewerking<br />
van Itinéraires, sur les Sentiers<br />
de l’Histoire.<br />
13. Kaart Centrum m-n 3<br />
Centrumgalerij<br />
Kleerkopersstraat 15-17 – Brussel<br />
d lijnen 1A-1B (De Brouckère)<br />
e 4-55-56 (De Brouckère)<br />
f 38-63-66-71 (De Brouckère)<br />
De Centrumgalerij is ontstaan uit een<br />
project van architect J.F. Collin dat in<br />
1951-1952 werd uitgevoerd. Ze vertakt<br />
zich tussen drie grote bouwblokken<br />
met kantoren of appartementen op de<br />
verdiepingen en winkelpanden met<br />
grote ramen op de begane grond. De<br />
hoofdingang, bekleed met een parement<br />
van Noors kwartsiet, geeft uit in<br />
de Kleerkopersstraat. Twee andere<br />
ingangen bevinden zich in de Greepstraat<br />
en de Sint-Niklaasgang De galerij<br />
wordt verlicht door een doorlopend<br />
betonnen booggewelf met glastegels<br />
zoals in die jaren gebruikelijk was. Het<br />
cirkelvormige tracé van de galerij<br />
omsluit het centrale gedeelte waarin<br />
winkeltjes gehuisvest zijn. De Cen-<br />
f Rondrit per bus<br />
Art deco en glasramen: laat het licht binnenstromen<br />
Deze rondrit met het glasraam als rode draad, neemt u mee langs de architectuur<br />
van de art deco en het modernisme die zich in het interbellum ontwikkelde.<br />
De architectuur van deze periode stelt zich open voor diverse invloeden<br />
en draagt de sporen van een wereld die volop aan het veranderen is. Haar<br />
glaskunst ontleent motieven aan verschillende artistieke stromingen zoals<br />
het exotisme of het kubisme. De rondrit – met enkele bezoeken aan interieurs<br />
– geeft een mooi overzicht van de architectuur uit een tijdperk dat zich<br />
openstelde voor andere culturen.<br />
A za en zo om 10u, 11u, 14u en 15u (duur: 3u)<br />
c vertrek: voor het hotel Metropole, De Brouckèreplein in Brussel – kaart<br />
Centrum n 2<br />
d lijnen 1A-1B (De Brouckère)<br />
e 4-55-56 (De Brouckère)<br />
f 29-38-46-47-63-66-71-88 (De Brouckère)<br />
I reservatie verplicht op het nr. 02/219.33.45.<br />
Maximum 45 personen per rondrit.<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking van het atelier de Recherche<br />
et d’action urbaines (aRau).
13<br />
trumgalerij zet in zekere zin de traditie<br />
voort van de Brusselse galerijen die<br />
werd ingezet met de magistrale<br />
Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen.<br />
activiteit “passages en<br />
galerijen, een lumineus idee”<br />
(zie kadertekst pagina 15).<br />
14. Kaart Centrum n 3<br />
Koninklijke<br />
Sint-Hubertusgalerijen<br />
Grasmarkt/Schildknaapstraat – Brussel<br />
d lijnen 1A-1B (Centraal Station)<br />
f 29-38-63-66-71 (Storm)<br />
Met de bouw van de Sint-Hubertusgalerijen,<br />
nam Brussel haar plaats in onder<br />
grote Europese steden als Milaan en<br />
Parijs. Het ontwerp van architect Jean-<br />
Pierre Cluysenaer, was opgevat als een<br />
geheel van woningen, handelszaken en<br />
wandelruimte. De architectuur en decoratie<br />
van de 210 meter lange galerij, die<br />
in het midden een lichte knik vertoont,<br />
waren geïnspireerd op de Italiaanse<br />
palazzi uit de 16de eeuw. De werken<br />
waren bijna voltooid bij de opening in<br />
juni 1847. Het glazen dak is een vernuftige<br />
constructie van zelfdragende<br />
ijzeren rondbogen. Via dit dak valt daglicht<br />
binnen in de hoofdgalerij waar de<br />
opeenvolging van openingen mooie<br />
doorkijken oplevert. De ruiten van het<br />
dak overlappen elkaar als visschubben,<br />
wat voor een betere ventilatie zorgt en<br />
g Wandeling<br />
Verlichtingstoestellen in openbare gebouwen<br />
De invoering van stadsgas in Brussel aan het begin van de 19de eeuw en<br />
van elektriciteit op het einde ervan, zorgde voor een radicale wijziging in de<br />
verlichting van zowel woningen als openbare gebouwen. De productie van<br />
lantaarns, kandelabers, luchters en andere verlichtingstoestellen kende een<br />
explosieve groei. De metaalnijverheid, die in volle expansie verkeerde, kon<br />
de bestellingen amper bijhouden. Een van de productiefabrieken was de<br />
Compagnie des Bronzes in Molenbeek.<br />
Deze verlichtingstoestellen waren vaak echte kunstwerken en brachten niet<br />
alleen licht maar ook prestige in de gebouwen die ze versierden: hotel-restaurants,<br />
schouwburgen, stadhuizen, kerken, banken, enz. Deze wandeling<br />
in het hart van Brussel leidt u langs een aantal opmerkelijke exemplaren.<br />
A za om 10u (duur: 2u)<br />
c vertrek: Koninklijke Muntschouwburg, Muntplein in Brussel, (einde van<br />
de wandeling: Nationale Bank van België) – kaart Centrum n 2<br />
d lijnen 1A-1B (De Brouckère)<br />
e 4-55-56 (De Brouckère)<br />
f 29-38-63-66-71 (De Brouckère)<br />
I reservatie verplicht op het nr. 02/410.99.50<br />
(maandag tot vrijdag van 9u tot 17u). Maximum 25 personen.<br />
met de medewerking van La Fonderie.<br />
BRuSSeL I p. 17<br />
14<br />
de condensatie tegengaat. Het glazen<br />
dak van de Prinsengalerij daarentegen<br />
heeft de vorm van een zadeldak met<br />
centraal hoger gedeelte. Deze verlichting<br />
van bovenaf is een vast gegeven<br />
bij overdekte passages omdat het de<br />
enig mogelijke lichtbron is binnen in de<br />
huizenblokken waar ze waren ingeplant.<br />
Het glazen dak is enkele jaren<br />
geleden vernieuwd evenals de gaslantaarns<br />
die de galerijen vroeger ‘s nachts<br />
verlichtten. Vandaag zorgen lineaire<br />
elementen met xenongaslampen, ter<br />
hoogte van de kroonlijsten, voor een<br />
sfeervolle verlichting. (B 19/11/1986)<br />
Rondleidingen met toegang tot het<br />
glazen dak, zaterdag en zondag<br />
van 10u tot 17u, in groepen van 10<br />
personen. afspraak voor het nummer<br />
15 van de Koninginnegalerij.<br />
met de medewerking van Bus<br />
Bavard.<br />
activiteit “passages en galerijen,<br />
een lumineus idee” (zie kadertekst<br />
pagina 15).
p. 18 I BRuSSeL<br />
g Wandeling<br />
Er is altijd nog de zon!<br />
15<br />
15. Kaart Centrum n 3<br />
Bortiergalerij<br />
Magdalenasteenweg/Sint-Jansstraat<br />
Brussel<br />
d lijnen 1A-1B (Centraal Station)<br />
f 48-95 (Sint-Jan)<br />
De Bortiergalerij verbond oorspronkelijk<br />
de Magdalenasteenweg met de<br />
Sint-Jansstraat, maar stond ook in<br />
verbinding met de Magdalenamarkt via<br />
een uitgang in de Duquesnoystraat.<br />
Toen de stad Brussel van deze markthal<br />
haar feestzaal maakte, werd de<br />
galerij ingekort tot de twee armen die<br />
vandaag nog bestaan. Aan de kant van<br />
de Magdalenasteenweg is de ingang<br />
ingekapseld in de mooie barokgevel<br />
van de voormalige “Messageries de la<br />
Poste”. De ingang in de Sint-Jansstraat<br />
is heel wat soberder en staat dichter<br />
bij de vormentaal van architect Jean-<br />
Pierre Cluysenaer die de opdracht voor<br />
de Bortiergalerij kreeg in 1847, na de<br />
Stel u een wereld zonder licht voor. Er is natuurlijk de zon, maar die<br />
schijnt niet even sterk overal en altijd! En dus is er elektriciteit. Deze is<br />
uiteraard nog maar een goede honderd jaar oud terwijl de mens sinds<br />
het begin van zijn bestaan altijd op zoek is naar middelen om zijn omgeving<br />
te verlichten en objecten te belichten (mooie, precieuse of heilige<br />
objecten).<br />
Op deze wandeling vertellen we het verhaal van de vindingrijkheid van<br />
de mens vanaf de middeleeuwen tot op heden, van het glasraam tot<br />
LED verlichting.<br />
A za en zo om 10u, 13u en 15u (duur: 2u)<br />
c vertrek: Voor het stadhuis van Brussel aan het bureau voor toerisme,<br />
Grote Markt in Brussel – kaart Centrum m-n 3<br />
d lijnen 1A-1B (De Brouckère)<br />
e 4-55-56 Beurs<br />
f 48-95<br />
I reservatie verplicht op het nr. 02/548.04.48 (van maandag tot vrijdag<br />
van 9u tot 16u) Maximum 20 personen per groep.<br />
met de medewerking van gidsen Brussel-België (gBB).<br />
voltooiing van zijn meesterlijke ontwerp<br />
voor de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen.<br />
De ruimte waarin tot op heden<br />
talrijke boekhandelaars gevestigd zijn,<br />
bevat slechts één verdieping onder een<br />
glazen dak die voor bovenverlichting<br />
zorgt zoals gebruikelijk bij dit soort<br />
overdekte passages. Het lager gelegen<br />
gedeelte is gedecoreerd in neo-renaissancestijl<br />
en bevat in het hoofdgestel<br />
van elke travee een boogvormig fries<br />
met gietijzeren panelen die een doorwrocht<br />
decor van rankwerk bevatten.<br />
De andere arm is eenvoudiger van stijl,<br />
met meer neoclassicistische invloeden.<br />
(B 26/09/1996)<br />
activiteit “passages en galerijen,<br />
een lumineus idee” (zie kadertekst<br />
pagina 15).<br />
g Wandeling<br />
Bioscopen, stadslichten<br />
De cinematograaf, uitgevonden door de gebroeders<br />
Lumière, is ontstaan uit de geheimzinnige<br />
relatie tussen licht en schaduw, die de mens van<br />
oudsher gefascineerd heeft zoals blijkt uit allerlei<br />
spektakels, objecten en mechanismen. U ontdekt<br />
deze fascinatie aan de hand van fenomenen<br />
uit de oertijd van de bioscoop, zoals optische<br />
speeltuigen of spectaculaire panorama’s, maar<br />
ook door de luister van projectoren en lichtreclames<br />
van de vele bioscoopzalen die Brussel<br />
gekend heeft en die vandaag verdwenen zijn.<br />
A za en zo om 10u en 14u<br />
(duur: 1u30)<br />
c vertrek: Fontainasplein (kant Onze-Lieve-<br />
Vrouw-van-Goede-Bijstandkerk) in<br />
Brussel - kaart Centrum m 3<br />
e 4-55-56 (Anneessens)<br />
I reservering verplicht op het nr. 02/537.67.77.<br />
Maximum 25 personen per wandeling.<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking van arkadia.be.
16. Kaart Centrum m 3 m*<br />
parlement van het Brussels<br />
Hoofdstedelijk gewest<br />
Lombardstraat 69 – Brussel<br />
A enkel zo van 10u tot 18u<br />
f 48-95 (Sint-Jan)<br />
De zetel van het Parlement van het<br />
Brussels Hoofdstedelijk Gewest, waarin<br />
vroeger de Provincieraad en provinciale<br />
diensten van Brabant waren gevestigd,<br />
heeft een oppervlakte van 12.000 m2 .<br />
De vleugel in Beaux-Artsstijl, waarlangs<br />
men binnenkomt, is het werk van architect<br />
Hano, die in het begin van de 20ste<br />
eeuw belast werd met de uitbreiding<br />
van de provinciale gebouwen in de<br />
Lombardstraat, een prestigieuze straat<br />
die toen pas was verlengd. Deze vleugel<br />
bevat vandaag de commissie- en vergaderzalen<br />
van het Brussels Parlement,<br />
evenals een ruime spiegelzaal waar<br />
geregeld culturele manifestaties plaatsvinden.<br />
Het oudste gedeelte van het<br />
vroegere hotel Limminghe dateert uit<br />
het begin van de 18de eeuw en geeft<br />
17. Kaart Centrum m 4 l<br />
onze-Lieve-Vrouwter-Kapellekerk<br />
Kapellemarkt – Brussel<br />
A za van 9u tot 19u,<br />
zo van 9u tot 21u<br />
f 27-48 (Kapelle),<br />
95 (Grote Zavel)<br />
De bouwgeschiedenis van de Kapellekerk<br />
strekt zich uit van de 13de tot<br />
de 18de eeuw. Haar opvallend silhouet<br />
dankt ze aan de met leien<br />
beklede klokkentoren uit 1708, een<br />
ontwerp van architect Antoine Pastorana.<br />
Het koor en de dwarsbeuk in<br />
vroeggotische stijl, zijn vrij somber<br />
en werden opgericht tussen 1250 en<br />
1275. Het schip daterend uit de 15de<br />
eeuw, bevat hoge ramen die overvloedig<br />
licht in het hele gebouw binnenlaten.<br />
Typerend voor de Brabantse<br />
gotiek zijn de koolbladkapitelen<br />
van de ronde pijlers. De kerk telt<br />
eveneens twaalf zijkapellen. Het interieur<br />
is rijkelijk voorzien van beeldhouwwerk<br />
en schilderijen, en bevat<br />
een opmerkelijke eikenhouten biecht-<br />
16<br />
uit op een vierkant binnenplein dat toegang<br />
geeft tot de Eikstraat. Het recentste<br />
gedeelte werd gebouwd naar het<br />
ontwerp van het architectenbureau<br />
A2RC dat de wedstrijd won die hiervoor<br />
in 1995 werd uitgeschreven. Het gaat<br />
meer bepaald om het halfrond dat op<br />
het dak werd bijgebouwd en waar de<br />
plenaire vergaderingen van het Brussels<br />
Parlement en van de Franse Gemeenschapsraad<br />
plaatsvinden. De grote<br />
glazen schelp met zinken dak springt<br />
stoel vervaardigd door Pieter-Denijs<br />
Plumier en een imposant orgel van<br />
Pierre Schyven (1890). Opmerkelijk<br />
zijn ook de 19de-eeuwse glasramen<br />
met voorstellingen van de Geboorte<br />
van Christus en de Presentatie van<br />
de Maagd in de tempel, ontworpen<br />
door Vander Poortere, en deze in de<br />
noordelijke dwarsbeuk en op het<br />
BRuSSeL I p. 19<br />
in ten opzichte van de rooilijn om de<br />
hedendaagse ingreep beter te onderstrepen<br />
en een duidelijke lezing van het<br />
oude gebouw te behouden. In deze<br />
goed verlichte ruimte is het aangenaam<br />
vergaderen. De herstructurering van de<br />
binnenkant van het bouwblok werd<br />
toevertrouwd aan het bureau Art &<br />
Build. Dit heeft een hangende tuin ontworpen<br />
die een reeks polyvalente zalen<br />
aan het oog onttrekt. De grote glaspartijen<br />
zorgen voor overvloedig daglicht<br />
en ongewone zichten op de hangende<br />
tuin. De begroeide muren zijn het werk<br />
van Patrick Blanc. Centraal in deze<br />
stadstuin bevindt zich een agora, een<br />
ruim houten platform, als natuurlijke<br />
uitbreiding van de ontvangstzalen, dat<br />
uitnodigt tot ontmoetingen en gesprekken.<br />
(B 09/02/1995)<br />
doorlopend rondleidingen.<br />
met de medewerking van Itinéraires,<br />
sur les Sentiers de l’Histoire.<br />
Het parcours eindigt bij het nieuwe<br />
ontvangstcentrum waar de bezoekers<br />
alle informatie kunnen vinden<br />
over de gewestelijke instellingen<br />
en diensten.<br />
17<br />
doksaal, ontworpen door Dobbelaere.<br />
(B 05/03/1936)<br />
orgelconcert<br />
(zie kadertekst pagina 13).
p. 20 I BRuSSeL<br />
18. Kaart Centrum m 4 m*<br />
Bedrijvencentrum “Les<br />
ateliers des tanneurs”<br />
(voormalig Wijnpaleis)<br />
Huidevettersstraat 58-62 – Brussel<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
f bussen 27-48 (Vossenplein)<br />
Dit uitgestrekte geheel bestaat uit twee<br />
met elkaar verweven complexen die<br />
elk een aspect van de stedelijke economie<br />
op het keerpunt van de 19de en<br />
20ste eeuw illustreren: de Grands<br />
Magasins Merchie-Pède, typerend<br />
voor de grootwarenhuizen uit de belleépoquetijd,<br />
en het Wijnpaleis, een<br />
industriële onderneming ingebed in het<br />
stadsweefsel. De bouw van het Wijnpaleis<br />
door architect Fernand Symons<br />
begon in 1909. De gevel in art-nouveaustijl<br />
met geglazuurde baksteen,<br />
hard-en witsteen trekt vooral de aandacht<br />
door de kleurrijke sgraffiti van<br />
Géo Ponchon. Achter de vijftien traveeën<br />
brede gevel met grote raamopeningen<br />
lagen bottelarijruimtes en<br />
vatenhallen met tongewelven. De zinken<br />
daken werden ondersteund door<br />
fijn bewerkte metalen gebintes. Het<br />
grootwarenhuis Merchie-Pède, opgericht<br />
in 1898, heeft een eclectische<br />
gevel en bevat aan de binnenzijde van<br />
h A c t i v i t e i t<br />
het bouwblok twee winkelhallen georganiseerd<br />
rond een centrale lichtschacht<br />
met omlopende galerijen. De<br />
winkelruimte werd in 1909 vergroot<br />
door architect F. Timmermans. Het<br />
gedeelte in de Huidevettersstraat<br />
bestaat uit brede galerijen rond een<br />
centrale lichtschacht overdekt door<br />
een koepelvormig glazen dak. Deze<br />
oplossing toont de voorkeur voor zenitale<br />
verlichting uit die periode. De<br />
gebouwen zijn onlangs zorgvuldig<br />
gerestaureerd op initiatief van het<br />
OCMW van Brussel. Een van de doel-<br />
Curiositeitenkabinet “De architectuur als spel”<br />
18<br />
stellingen daarbij was de verlichting<br />
van bovenaf te herstellen als verbindend<br />
element tussen de verschillende<br />
niveaus. Het nieuwe complex dat Les<br />
Ateliers des Tanneurs werd gedoopt,<br />
bevat diverse ondernemingen zoals<br />
een bloemenwinkel, een vinotheek,<br />
een restaurant en een boekhandel,<br />
evenals prestigieuze ruimtes voor evenementen.<br />
(B 29/03/1999)<br />
diverse activiteiten (zie kaderteksten<br />
hieronder en hiernaast)<br />
De architectuur als spel. Duizend-en-één manieren waarop we de architectuur en het bouwkundig erfgoed kunnen<br />
ervaren, lezen, beschrijven, aanvoelen, begrijpen, bekijken, beleven of verbeelden.<br />
Welke relaties kunnen er zijn tussen ruimte, kleur en licht? Waarom voelen we ons goed op bepaalde plaatsen en niet<br />
op andere? Welke zijn de verhoudingen tussen natuur en architectuur? Welke banden kunnen er bestaan tussen ons<br />
skelet, de structuur van een cel, een ei, een grashalm en de moderne bouwtechnieken? Blijven we op dezelfde wijze<br />
bouwen in de loop van de tijd? Wat betekent het begrip schaal? Waarom zijn de afmetingen van het menselijk lichaam<br />
zo belangrijk voor de architectuur? Allemaal vragen om op ludieke en actieve wijze kennis te maken met een grote<br />
onbekende die we nochtans dagelijks ontmoeten: de architectuur.<br />
Een experimentele ruimte van 80 m 2 bestaande uit kisten en kasten gevuld met schatten, objecten en speeltuigen om<br />
op zoek te gaan naar de bebouwde ruimte en de kwaliteiten en functies die ze vervult …<br />
A za en zo om 10u, 11u30, 14u, 15u30 en 17u (duur: 1u30 u)<br />
c plaats: Ateliers des Tanneurs (voormalig Wijnpaleis), Huidevettersstraat 58-62 in Brussel – kaart Centrum m 4<br />
f 27-48 (Vossenplein)<br />
deze activiteit is bestemd voor kinderen vanaf 10 jaar en hun families.<br />
met de medewerking van patrimoine à roulettes.
h A c t i v i t e i t<br />
h A c t i v i t e i t<br />
Verhalen over het Wijnpaleis<br />
BRuSSeL I p. 21<br />
De Ateliers des Tanneurs anders bekeken<br />
In het kader van de opening van de Ateliers des Tanneurs organiseert “Patrimoine à roulettes” diverse activiteiten voor<br />
volwassenen en kinderen met de medewerking van de gebruikers van de ateliers.<br />
> ontdekkingsbezoek “Van coöperatieve bakkerij tot ateliers des tanneurs”<br />
Ontdekking van een belangrijk stuk industrieel erfgoed van Brussel: verleden, heden en toekomst van het Wijnpaleis,<br />
zijn restauratie en herbestemming.<br />
A za en zo vanaf 10 u (laatste vertrek om 17 u)<br />
> ontdekkingsatelier “plantaardige architectuur”<br />
Stengels, bladeren en doornen verduidelijken de bouwprincipes van het Wijnpaleis. Realisatie van plantaardige<br />
maquettes die gebruik maken van de stijfheid en/of buigzaamheid van plantenmaterialen.<br />
A za en zo om 10u30, 11u30, 14u, 15u, 16u en 17u (duur: 1u)<br />
Creatieve en explorerende workshop voor alle leeftijden vanaf 8 jaar. de ouders blijven verantwoordelijk<br />
voor hun kinderen.<br />
In samenwerking met de architectes floraux.<br />
> Workshop “over licht, beweging en ruimte”<br />
Lichaamsbeweging in een vroegere winkelruimte van de Magasins Merchie-Pède onder een prachtige glazen<br />
overkapping.<br />
A za en zo om 10u30, 11u30, 14u, 15u, 16u et 17u (duur 1u)<br />
Workshop voor alle leeftijden vanaf 8 jaar. de ouders blijven verantwoordelijk voor hun kinderen.<br />
In samenwerking met het gezelschap voor hedendaagse dans Velvet/Joanne Leighton.<br />
c plaats: Ateliers des Tanneurs (voormalig Wijnpaleis), Huidevettersstraat 58-62 in Brussel – kaart Centrum m 4<br />
f 27-48 (Vossenplein)<br />
U woont in de wijk en hebt herinneringen aan wat er in of rond het Wijnpaleis gebeurde? U kunt er een of ander verhaal<br />
over vertellen? U hebt het Wijnpaleis gekend toen het nog actief was? Uw souvenirs en anekdotes interesseren ons.<br />
In een nieuw salon dat geïnstalleerd is op de plaats waar vroeger wijnvaten stonden, kunt u uw getuigenis brengen<br />
en wordt u bovendien gratis gefotografeerd door een kunstfotograaf. Breng indien mogelijk ook een voorwerp mee<br />
dat met deze plek verband houdt om uw foto compleet te maken.<br />
A za en zo van 10u tot 18u (laatste getuigenis om 17u30)<br />
c plaats: Ateliers des Tanneurs (voormalig Wijnpaleis), Huidevettersstraat 58-62 in Brussel – kaart Centrum m 4<br />
f 27-48 (Vossenplein)<br />
deze activiteit richt zich speciaal tot de wijkbewoners en al wie in het Wijnpaleis gewerkt heeft.<br />
met de medewerking van patrimoine à roulettes en marc Stevens.
p. 22 I BRuSSeL<br />
19. Kaart Centrum m 4 m*<br />
Stadsarchief van Brussel<br />
Huidevettersstraat 65 – Brussel<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
f 27-48 (Vossenplein)<br />
Het huidige gebouwencomplex waarin<br />
het stadsarchief gevestigd is, werd<br />
door de stad Brussel in 1976 aangekocht.<br />
Voordien was hier een groothandel<br />
in stoffen gevestigd opgericht<br />
door Jules Waucquez in 1901. Uit die<br />
periode zijn trouwens nog diverse elementen<br />
bewaard gebleven zoals een<br />
opmerkelijke “Jaspar”-lift, stevige houten<br />
rekken, snijtafels en opbergmeu-<br />
h Tentoonstelling<br />
Het licht in de stad. Zicht op licht<br />
bels die nog altijd gebruikt worden. De<br />
neo-classicistische huizen aan de<br />
straatkant werden door J. Waucquez<br />
uitgebreid met bedrijfsgebouwen ontworpen<br />
door architect Henri Van Leuven.<br />
Zoals kenmerkend voor die tijd<br />
werd grote aandacht besteed aan de<br />
verlichting van de magazijnen. Elk<br />
niveau is dan ook voorzien van grote<br />
ramen. Een rechte trap met verschillende<br />
hellingsgraden verbindt de verdiepingen.<br />
Het complex kreeg nog<br />
verschillende uitbreidingen, voor het<br />
laatst in 1960. (B 13/12/2001)<br />
tentoonstelling “ Het licht in de<br />
stad. Zicht op licht “ (zie kadertekst<br />
hieronder).<br />
Niets zo banaal als het licht aandoen… En toch heeft dit simpele gebaar nog<br />
niet zo lang geleden onze levensstijl grondig veranderd…<br />
Aan de hand van de collecties van het Archief van de Stad Brussel belicht<br />
deze tentoonstelling de evolutie van de openbare en privé-verlichting in<br />
Brussel: van de beperkte middelen in het verleden en de feest- en krijgsverlichting<br />
van het Ancien Régime, tot de technische ontwikkelingen vanaf het<br />
einde van de 18de eeuw…<br />
A za en zo van 10u tot 17u<br />
c plaats: Archief van de Stad Brussel, Huidevettersstraat 65, Brussel –<br />
kaart Centrum m 4<br />
f 27 – 48 (Vossenplein)<br />
deze tentoonstelling loopt van 7 september tot 31 december 2007,<br />
van maandag tot vrijdag van 8u tot 16u en zaterdag van 14u en 18u.<br />
organisatie: archief van de Stad Brussel<br />
en association du patrimoine artistique<br />
19<br />
20. Kaart Centrum m 4 l*<br />
Kerk van onze-Lieve-<br />
Vrouw-onbevlekt<br />
Vossenplein – Brussel<br />
A za van 8u30 tot 16u30<br />
zo van 8u30 tot 17u<br />
f 27-48 (Vossenplein)<br />
20<br />
Deze vroegere kloosterkerk van de<br />
kapucijnen werd verheven tot parochiekerk<br />
in 1912. Het is een eenvoudige<br />
zaalkerk waarvan het koor en de<br />
eerste traveeën van het schip vanaf<br />
1854 werden gebouwd onder leiding<br />
van architect J. Tihon zoon. De neoromaanse<br />
puntgevel in baksteen en witsteen,<br />
ontworpen door architect<br />
J. Appelmans, werd toegevoegd in<br />
1862. Het zadeldak wordt bekroond<br />
door een zeshoekige dakruiter met<br />
ingesnoerde spits. Binnen wordt het<br />
koor gedomineerd door een monumentaal<br />
eikenhouten hoofdaltaar in<br />
neoromaanse stijl van J. Appelmans.<br />
De decoratieve motieven van de glasramen,<br />
bestaande uit loofwerk en miniaturen,<br />
zijn typisch voor het neoromaanse<br />
en neogotische repertoire. Op<br />
het doksaal staat een orgel van Emile<br />
Kerkhoff uit 1917.<br />
orgelconcert<br />
(zie kadertekst pagina 13).
21. Kaart Centrum m 4 l<br />
Justitiepaleis<br />
Poelaertplein – Brussel<br />
A za en zo van 10u tot 16u<br />
I alleen rondleidingen<br />
(groepen van 25 personen)<br />
d lijn 2 (Louiza)<br />
e 92-94-97 (Louiza)<br />
Is dit het grootste justitiepaleis ter<br />
wereld? Zeker is in elk geval dat architect<br />
Joseph Poelaert dit gebouw werkelijk<br />
gigantische afmetingen gegeven<br />
heeft. Het Brusselse justitiepaleis<br />
beslaat een rechthoek van 150 op 160<br />
meter met een oppervlakte van 26.000<br />
m2 . Zijn imposante silhouet domineert<br />
de benedenstad en sluit het perspectief<br />
van de Regentschapstraat op<br />
majestueuze wijze af. De bouw begon<br />
in 1866 op het terrein van de tuinen<br />
van het hotel Merode-Westerloo en<br />
deed enkele oude straten van de<br />
Marollenwijk verdwijnen. Het ontwerp<br />
g Wandeling<br />
Glaskunstenaars –<br />
Kunstenaars van licht en kleur<br />
Op deze wandeling ontcijferen we de geheimen van de glaskunst.<br />
Sinds de middeleeuwen hebben ambachtslui hun<br />
vakkennis aangewend om licht in kleur om te zetten via de<br />
techniek van het glasraam. Spiritueel of feestelijk, commercieel<br />
of artistiek, op dit parcours maken we kennis met alle<br />
aspecten van deze bijzondere kunstvorm.<br />
A za om 12u en om 16u (duur: 1u30)<br />
c vertrek: hoofdingang Onze-Lieve-Vrouw ter Zavelkerk,<br />
Regentschapsstraat in Brussel – kaart Centrum n4<br />
e 92 -94(Kleine Zavel)<br />
f 27-95 (Kleine Zavel)<br />
I reservatie verplicht op nr. 02/ 541 03 77 (van maandag<br />
tot vrijdag van 10u tot 17u)<br />
met de medewerking van d’Itinéraires.<br />
Sur les sentiers de l’histoire.<br />
21<br />
van Poelaert, een manifest van de<br />
eclectische architectuur, werd door de<br />
Franse dichter Verlaine als Assyrisch-<br />
Babylonisch gekwalificeerd, hoewel<br />
elke ontlening aan de architectuur van<br />
het antieke Midden-Oosten ontbreekt.<br />
De formele vormentaal is grotendeels<br />
geïnspireerd op het Griekenland van<br />
Pericles en het Rome van Hadrianus.<br />
BRuSSeL I p. 23<br />
Alle details zijn monumentaal uitgewerkt,<br />
zowel aan de buiten- als binnenkant.<br />
Als bouwmaterialen zijn<br />
vooral hardsteen en witsteen gebruikt.<br />
De indeling van het interieur is bijzonder<br />
complex. Door de aanleg van binnenpleinen<br />
ontvangen de meeste<br />
lokalen van het justiepaleis natuurlijk<br />
licht. De grote Salle des pas perdus,<br />
die de allure heeft van een ontwerp van<br />
Piranesi, krijgt licht via talrijke vensters.<br />
De omvang van het project, dat de<br />
steun genoot van koning Leopold II,<br />
weerspiegelt het belang dat de jonge<br />
Belgische staat hechtte aan de uitoefening<br />
van de rechtspraak en de goede<br />
werking van de justitie.<br />
(B 03/05/2001)<br />
Rondleidingen in de Salle<br />
des pas perdus en de trap van<br />
de miniemen, zaterdag en zondag<br />
om het kwartier.<br />
met de medewerking van Korei.<br />
g Wandeling<br />
Licht en verlichting van het interieur:<br />
van het spirituele naar het theatrale<br />
Op deze wandelingen bekijken we de evolutie van de verlichting<br />
en het licht in de gebouwen die we bezoeken.<br />
We gaan op zoek naar de lichtbronnen, hun functie en de<br />
manier waarop zij het gebouw valoriseren. De nadruk zal<br />
liggen op de technische en symbolische beperkingen waarmee<br />
de architecten geconfronteerd werden, door de eeuwen<br />
heen, bij het ontwikkelen van de lichtwerking.<br />
A za om 10u en om 14u (duur: 1u30)<br />
c vertrek hoofdingang Kleine Zavel,<br />
Regentschapsstraat in Brussel – kaart Centrum n 4<br />
e 92-94 (Kleine Zavel)<br />
f 27-95 (Kleine Zavel)<br />
I reservatie verplicht op het nr. 02/541 03 77<br />
(van maandag tot vrijdag van 10u tot 17u).<br />
enkel in het Frans<br />
met de medewerking van d’Itinéraires. Sur les sentiers<br />
de l’histoire.
p. 24 I BRuSSeL<br />
22. Kaart Centrum n 3-4 m*<br />
muziekinstrumentenmuseum<br />
– voormalig<br />
warenhuis old england<br />
Hofberg 2 – Brussel<br />
A za en zo van 10u tot 16u45<br />
d lijnen 1A-1B (Centraal Station)<br />
e 92-94 (Koningsplein)<br />
f 27-38-71-95 (Koningsplein)<br />
De collectie van het Muziekinstrumentenmuseum<br />
is ondergebracht in het<br />
vroegere warenhuis Old England dat<br />
sinds enkele jaren volledig gerestaureerd<br />
is. Deze bekende Britse firma had<br />
een eerste filiaal in Brussel geopend in<br />
het vroegere hotel Spangen, met een<br />
groot uitstalraam dat uitgaf op het<br />
Koningsplein. Door het succes van de<br />
zaak besloot de directie in 1898 een<br />
nieuw gebouw op te trekken waarvan<br />
de ruime en overvloedig verlichte ruimtes<br />
beter zouden beantwoorden aan<br />
de smaak van die tijd. De opdracht<br />
werd toevertrouwd aan architect Paul<br />
Saintenoy die hiervoor samenwerkte<br />
met architect Jean De Becker, inge-<br />
22<br />
nieur E. Wyhowski en P. Desmedt die<br />
het smeedijzerwerk verzorgde. De<br />
combinatie van ijzer en glas, die reeds<br />
eerder was gebruikt voor stationshallen,<br />
was nieuw voor de architectuur<br />
van een warenhuis. Victor Horta zou<br />
trouwens hetzelfde concept toepassen<br />
voor zijn ontwerp van de Innovation in<br />
1901. Elke verdieping wordt overvloedig<br />
verlicht via vensteropeningen die<br />
van vloer tot plafond reiken. De metalen<br />
structuren modelleerden ook de<br />
binnenvolumes, de trap met sierlijke<br />
leuning en de lift met hekken en kunstig<br />
bewerkte liftkooi die de klanten naar<br />
de zes verdiepingen bracht. Het<br />
Muziekinstrumentenmuseum beschikt<br />
over een van de rijkste collecties ter<br />
wereld. Op de bovenste verdieping is<br />
een restaurant gevestigd in een volledig<br />
beglaasde ruimte van waaruit<br />
men een schitterend uitzicht heeft over<br />
de benedenstad. (B 30/03/1989)<br />
toegang tot de permanente<br />
collecties.<br />
23<br />
23. Kaart Centrum n 3<br />
paleis voor Schone<br />
Kunsten van Brussel<br />
(BoZaR)<br />
Ravensteinstraat 23 – Brussel<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
d lijnen 1A-1B<br />
(Centraal Station / Park)<br />
e 92-94 (Park)<br />
f 38-71 (Schone Kunsten),<br />
29-38-65-66-71 (Centraal Station)<br />
Het ontwerp van het Paleis voor<br />
Schone Kunsten was zo’n krachttoer<br />
dat Victor Horta zijn plannen zesmaal<br />
moest herbeginnen. De ondergrond,<br />
de sterke helling van het terrein, de<br />
gelimiteerde hoogte om het zicht van<br />
het Koninklijk Paleis over de stad niet<br />
te belemmeren, de gevel die niet te<br />
opvallend mocht zijn … al deze beperkingen<br />
maakten het werk van de architect<br />
bijzonder moeilijk. Horta heeft een<br />
indrukwekkend bouwwerk ontworpen<br />
dat meer dan een hectare beslaat en<br />
helemaal georganiseerd is rond de<br />
beroemde concertzaal Henry Le Bœuf<br />
die een capaciteit van 2.200 zitplaatsen<br />
heeft. De oriëntatie in het gebouw<br />
wordt niet vergemakkelijkt door de hellende<br />
vlakken, de vele trappen, schuifdeuren<br />
en variaties in de volumes.
Horta heeft bijzonder veel aandacht<br />
besteed aan de verlichting en dankbaar<br />
gebruik gemaakt van de eigenschappen<br />
van gewapend beton en staal die<br />
op vele plaatsen zichtbaar is gebleven.<br />
Door de sterke draagstructuur heeft hij<br />
in de meeste zalen van het paleis grote<br />
lichtkoepels kunnen installeren die de<br />
concertzaal en de diverse tentoonstellingszalen<br />
van daglicht voorzien. Het<br />
gebouw huisvest ook het Filmmuseum,<br />
zalen voor toneel en kamermuziek, een<br />
studio en tal van andere multifunctionele<br />
ruimtes. Bij recente restauratiewerken<br />
heeft men de originele dragende<br />
structuren blootgelegd die vaak<br />
aan het oog onttrokken waren door<br />
latere scheidingswanden. Het Paleis<br />
voor Schone Kunsten is een van de<br />
culturele brandpunten van de hoofdstad.<br />
(B 19/04/1977)<br />
Rondleidingen “Van Horta tot<br />
Horta” over de geheimen van het<br />
gebouw dat geëvolueerd is met<br />
de tijd en het genie van architect<br />
Victor Horta bevestigt, zaterdag en<br />
zondag om 10u en 13u30 (afspraak<br />
in de vestibule – maximum 15-20<br />
personen).<br />
tentoonstelling “a vision for Brussels”<br />
(vrije toegang van 10u tot 18u).<br />
24. Kaart Centrum n 3<br />
Ravensteingalerij<br />
24<br />
Ravensteinstraat /<br />
Kantersteen – Brussel<br />
d lijnen 1A-1B (Centraal Station)<br />
f 29-38-65-66-71<br />
(Centraal Station)<br />
De Ravensteingalerij, tussen de Ravensteinstraat<br />
en Kantersteen, is een<br />
belangrijke voetgangersverbinding<br />
tussen de boven- en benedenstad. De<br />
galerij, die van het Paleis voor Schone<br />
Kunsten naar het Centraal Station leidt,<br />
is ingebed in een groot kantoorgebouw<br />
van vier verdiepingen hoog en bevatte<br />
oorspronkelijk 81 winkels. De bouw, in<br />
zogenaamde Internationale Stijl, vond<br />
plaats tussen 1954 en 1958, naar de<br />
plannen van de architecten Alexis en<br />
Philippe Dumont, die o.a. ook het aanpalende<br />
Shellgebouw ontwierpen. In<br />
de Ravensteinstraat geeft een immens<br />
voorportaal toegang tot een trappencomplex<br />
onder een koepel dat het<br />
BRuSSeL I p. 25<br />
hoogteverschil van 10 meter tussen de<br />
twee straten overbrugt. De galerij zet<br />
de traditie voort van de grote overdekte<br />
passages die zo typisch waren voor<br />
de 19de eeuw. Ook hier valt het licht<br />
langs boven binnen via een gedrukt<br />
tongewelf van beton en glasstenen,<br />
terwijl de rotonde licht ontvangt van<br />
een indrukwekkende betonnen koepel<br />
waarin honderden glasstenen in concentrische<br />
cirkels zijn ingewerkt. Het<br />
voorportaal bevat een plafondschildering<br />
met een voorstelling van een windroos<br />
en sterrenbeelden en op de muren<br />
twee grote composities van A. J. Baltus<br />
die de elementen voorstellen. In het<br />
midden van de rotonde bevindt zich<br />
een waterbekken met bronzen fontein<br />
van J.-M. Strebelle, “Ontvoering van<br />
Europa”. Op deze plaats stond destijds<br />
de “Groote Pollepel”, een gotische<br />
waterput uit de 15de eeuw die is overgebracht<br />
naar het Egmontpark.<br />
activiteit “passages en<br />
galerijen, een lumineus idee”<br />
(zie kadertekst pagina 15).
p. 26 I BRuSSeL<br />
25. Kaart Centrum n 3 m*<br />
parlement van de Franse<br />
gemeenschap van België –<br />
voormalig Hotel de Ligne<br />
Koningsstraat 70-72 – Brussel<br />
A za en zo van 11u tot 18u<br />
d lijnen 1A-1B (Park)<br />
e 92-94 (Park)<br />
f 29-63-65-66 (Park)<br />
Het ontwerp van dit herenhuis wordt<br />
doorgaans toegeschreven aan Barnabé<br />
Guimard, de architect aan wie de<br />
meest opmerkelijke gebouwen rond<br />
het park van Brussel te danken zijn. De<br />
bouw, in opdracht van graaf de Lannoy,<br />
begon in 1775 maar reeds in 1836<br />
kwam het huis in handen van de prins<br />
de Ligne waarna het in 1897 werd aangekocht<br />
door Les Tramways bruxellois<br />
In 1898 ten slotte werd het de zetel van<br />
een bank. Het neo-classicistische<br />
gebouw heeft een symmetrische<br />
opstand met dominerende middentravee.<br />
Deze bevat een inrijpoort, balkon<br />
en meer uitgewerkte omlijstingen. Een<br />
breed centraal fronton vormt een<br />
tegenwicht voor de horizontaliteit van<br />
het gebouw die tot uitdrukking komt<br />
in het hoofdgestel, de kroonlijsten en<br />
schijnvoegen van de benedenverdieping.<br />
Het interieur onderging talrijke<br />
veranderingen maar sommige salons<br />
hebben nog elegante plafonds in stuc-<br />
25<br />
werk die bij de recente renovatie in<br />
2001 bewaard zijn gebleven. Sindsdien<br />
heeft het Parlement van de Franse<br />
Gemeenschap hier zijn intrek genomen.<br />
Het gebouw is gelegen rond twee<br />
binnenkoeren, beide overdekt door een<br />
glazen dak, die bedoeld zijn als circulatie-<br />
en ontspanningsruimtes. Ook de<br />
panoramische zalen hebben een grote<br />
beglazing waaraan ze hun naam danken.<br />
De architecten hebben eveneens<br />
gezorgd voor overvloedig daglicht in<br />
het halfrond waar de openbare vergaderingen<br />
van het Parlement van de<br />
Franse Gemeenshap plaatsvinden. Het<br />
gebouw bevat ook commissie- en vergaderzalen<br />
die zo zijn ingericht dat<br />
publiek en pers de zittingen kan<br />
bijwonen.<br />
Rondleidingen zodra zich een<br />
groep heeft gevormd. met de<br />
medewerking van de dienst public<br />
Relations van het parlement van<br />
de Franse gemeenschap en van<br />
Itinéraires, sur les Sentiers de<br />
l’Histoire.<br />
projectie van een film over<br />
het parlement (bevoegdheden<br />
en werking van de instelling).<br />
tentoonstelling “Kokabolana”<br />
met de afrikaanse collecties<br />
van de universiteit van Luik.<br />
26<br />
26. Kaart Centrum o 3 l*<br />
Cercle royal gaulois<br />
artistique et littéraire<br />
Wetstraat 5 – Brussel<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
d lijnen 1A-1B (Park)<br />
e 92-94 (Park)<br />
f 29-63-65-66 (Park)<br />
In 1782 kreeg architect Louis Montoyer<br />
opdracht een gebouw te ontwerpen in<br />
Lodewijk XVI-stijl dat zou bestaan uit<br />
een schouwburg met cirkelvormig<br />
grondplan, een rechthoekige balzaal<br />
en een ontvangstruimte. In 1820 werd<br />
dit complex, de zogenaamde Waux-<br />
Hall, overgenomen door de Stad Brussel<br />
die besloot om beide gebouwen<br />
apart te verhuren. De Société du Concert<br />
Noble nam het café van de Waux-<br />
Hall en enkele aanhorigheden in concessie<br />
en kreeg toelating om een<br />
prestigieuze balzaal te bouwen die<br />
werd ontworpen door architect Charles<br />
Van der Straeten. In 1871 werd het<br />
geheel verhuurd aan de Cercle artistique<br />
et littéraire die sinds 1951 de Cercle<br />
gaulois verwelkomt. Deze vereniging<br />
heeft het gebruik van de groene<br />
salon, de koninklijke salon, de balzaal<br />
die intact is gebleven met zijn vier kariatiden<br />
van beeldhouwer François<br />
Rude, en de Lotharingenzaal die uit<br />
1783 dateert en dus deel uitmaakte<br />
van het oorspronkelijke gebouw. Uit<br />
die tijd zijn de prachtige stucdecors en<br />
pilasters in composietstijl bewaard die<br />
verlicht worden door kroonluchters in<br />
Muranoglas en een reeks wandlampen.<br />
Overdag wordt deze zaal, gelegen in<br />
het hart van het gebouw, verlicht door<br />
een groot glazen dak. (B 19/05/1994)<br />
Rondleidingen zodra zich een<br />
groep van een tiental personen<br />
heeft gevormd.
27<br />
27. Kaart Centrum o 3 m*<br />
academiënpaleis<br />
Hertogstraat 1 – Brussel<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
I alleen rondleidingen<br />
(groepen van 20 personen)<br />
d lijn 2 (Troon)<br />
f 27-34-38-64-80-95 (Troon),<br />
71 (Hertog)<br />
Het Academiënpaleis werd gebouwd<br />
tussen 1823 en 1826 als residentie<br />
voor prins Willem II van Oranje, die hier<br />
trouwens tot aan de Belgische onafhankelijkheid<br />
in 1830 zou verblijven.<br />
Het gebouw werd nadien gedurende<br />
twaalf jaar onder sekwester geplaatst.<br />
In 1842 werd het eigendom van de<br />
Belgische Staat die het in 1853 schonk<br />
aan kroonprins Leopold II. Hij zou er<br />
echter nooit zijn intrek nemen. Nadien<br />
waren er plannen om het gebouw als<br />
museum in te richten. Uiteindelijk zouden<br />
de Koninklijke Academie voor<br />
Wetenschappen, Letteren en Schone<br />
Kunsten evenals de Koninklijke Academie<br />
voor Geneeskunde er gehuisvest<br />
worden. Het neo-classicistische<br />
paleis werd ontworpen door architect<br />
Charles Van der Straeten en gedecoreerd<br />
en ingericht door Tilman-François<br />
Suys. Het bevat een eretrap onder een<br />
plafond met bovenlicht, enkele mooie<br />
salons met kostbare parketvloeren en<br />
een monumentale balzaal. Deze zaal<br />
op de eerste verdieping vormt het hart<br />
van het paleis. Het huidige decor, met<br />
de marmeren muren, de stucornamenten<br />
en het houtwerk in wit en goud is<br />
het resultaat van een restauratie die<br />
tussen 1969 en 1976 werd uitgevoerd<br />
door architect Simon Brigode naar een<br />
ontwerp van Van der Straeten. Talrijke<br />
wandlampen en een groot bovenlicht<br />
zorgen voor een passende verlichting<br />
van deze staatsiezaal die zijn prachtige<br />
parketvloer van eik en palissander<br />
bewaard heeft. Ook de andere salons<br />
ontvangen overvloedig licht van de<br />
talrijke vensters in de gevels.<br />
(B 10/10/2001)<br />
doorlopend rondleidingen. met de<br />
medewerking van Korei.<br />
g Wandeling<br />
Wanneer de architect regisseur<br />
wordt van een licht- en schaduwspel<br />
BRuSSeL I p. 27<br />
Pilasters en lintelen, friezen en beeldhouwwerk, hoog- en laagrelief, allemaal<br />
bekende elementen uit de architectuur. Op deze wandeling zullen we hun<br />
functie bekijken binnen de globale context van de gevel of het gebouw. U<br />
zal merken hoe architect en beeldhouwer werken aan een heuse mise en<br />
scene, op zoek naar het ritme van het licht en schaduwspel.<br />
A zo om 12u en om 16u (duur: 1u30)<br />
c vertrek: Aan de ingang van het park van Brussel (hoek Paleizenplein en<br />
Koningsstraat):- kaart Centrum n 3-4<br />
d lijn 1(Park)<br />
e 92-94 (Paleis)<br />
I reservatie verplicht op het nr. 02/541 03 77<br />
(van maandag tot vrijdag van 10u tot 17u).<br />
met de medewerking van d’Itinéraires. Sur les sentiers de l’histoire.
p. 28 I BRuxeLLeS<br />
BRUSSEL-UITBREIDING / ETTERBEEK /<br />
ST-LAmBRECHTS-WOLUWE / ST-PIETERS-WOLUWE<br />
Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium<br />
32
28<br />
28. Kaart I 8 l<br />
Bedrijfsrestaurant<br />
van total<br />
Guimardstraat 14<br />
Brussel-Uitbreiding<br />
A enkel zo van 10u tot 17u<br />
d lijnen 1A-1B en lijn 2 (Kunst-Wet)<br />
Dit sinds 1993 beschermde herenhuis<br />
werd in 1851 gebouwd naar de plannen<br />
van architect F. Derre. Het werd in 1987<br />
aangekocht door de maatschappij<br />
PetroFina die er haar bedrijfsrestaurant<br />
vestigde voor haar Brusselse personeelsleden.<br />
De salons op de eerste<br />
verdieping dienen voor de ontvangst<br />
van buitenlandse bezoekers terwijl de<br />
kantoren op de tweede verdieping<br />
ingericht zijn als opleidingsruimtes. Het<br />
werd in 1994 verbouwd door het architectenbureau<br />
Samyn en Partners. Een<br />
groot glazen dak verleent het geheel,<br />
gelegen binnen in het huizenblok,<br />
transparantie, klaarheid en soberheid.<br />
Een mooie tuin verhoogt nog de kwaliteit<br />
van dit algemeen geprezen project<br />
(B 20/07/1993)<br />
Rondleidingen zodra zich een<br />
groep heeft gevormd. met de<br />
medewerking van Korei.<br />
muzikale animatie in de namiddag.<br />
BRuSSeL-uItBReIdIng / etteRBeeK / St-LamBReCHtS-WoLuWe / St-pIeteRS-WoLuWe I p. 29<br />
29. Kaart H-I 8 l<br />
atelier van marcel Hastir<br />
Handelsstraat 51<br />
Brussel-Uitbreiding<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
I alleen toegankelijk voor groepen<br />
van maximum 20 personen<br />
d lijn 2 (Troon)<br />
f 27-34-38-64-80-95 (Troon)<br />
Het gebouw waar zich het atelier van<br />
schilder Marcel Hastir bevindt, is een<br />
stijlvolle burgerwoning in neo-classicistische<br />
stijl uit 1860, gebouwd op een<br />
ogenblik dat de Leopoldswijk in volle<br />
uitbreiding verkeerde. Het nabijgelegen<br />
Luxemburgstation was pas vijf jaar<br />
eerder, in 1855, in gebruik genomen.<br />
De nieuwe stadswijk van Brussel trok<br />
vooral de gegoede burgerij aan. In de<br />
aanbouw die omstreeks 1900 achteraan<br />
werd toegevoegd kwamen zij de<br />
dans-, scherm- en turnlessen volgen.<br />
Het gebouw is sinds 1927 eigendom<br />
van de Belgische afdeling van het<br />
Thesofisch Genootschap, een veelbesproken<br />
vereniging opgericht door de<br />
Russische esoteriste Hélène Blavatsky.<br />
In het atelier van Marcel Hastir die hier<br />
vanaf 1935 tekende en schilderde, is<br />
de tijd blijven stilstaan. Concerten,<br />
29<br />
tekenlessen en andere culturele activiteiten<br />
maken van dit atelier echter<br />
een levende plaats waar via de vensters<br />
overvloedig licht binnenvalt. En<br />
dan spreken we nog niet over het licht<br />
van de creativiteit en grootmoedigheid<br />
van Marcel Hastir wiens schildersschool,<br />
opgericht in volle oorlogstijd,<br />
een verrassende rol heeft gespeeld in<br />
het verzet. (B 23/03/2006)<br />
uitleg over de geschiedenis van<br />
het gebouw van 1935 tot vandaag.<br />
tentoonstelling met werken<br />
van marcel Hastir.<br />
tekenatelier met model,<br />
op zaterdag en zondag<br />
van 15u tot 17u.<br />
Concert met klassieke muziek,<br />
zaterdag en zondag om 14u<br />
(duur: 1/2u).
p. 30 I BRuSSeL-uItBReIdIng / etteRBeeK / St-LamBReCHtS-WoLuWe / St-pIeteRS-WoLuWe<br />
30. Kaart I 9 l*<br />
Wiertzmuseum<br />
Vautierstraat 62 – Elsene<br />
A za en zo van 10u tot 17u<br />
f 34-38-95 (Luxemburg B),<br />
34-80 (Museum)<br />
Het Wiertzmuseum is gewijd aan de<br />
romantische schilder, beeldhouwer en<br />
schrijver Antoine-Joseph Wiertz (Dinant<br />
1806 – Brussel 1865). Wiertz was wanhopig<br />
op zoek naar een atelier op maat<br />
van zijn monumentale werken. Zijn<br />
kolossale doek La révolte des Enfers<br />
contre le Ciel (meer dan 11 meter hoog)<br />
had hij in Luik in de leegstaande kerk<br />
Saint-André kunnen schilderen. Later<br />
mocht hij ook een tijdje werken in een<br />
verlaten fabriek in de Brusselse Marollenwijk.<br />
In 1850 bereikte hij een akkoord<br />
met minister Charles Rogier van Binnenlandse<br />
Zaken: hij mocht een atelier<br />
bouwen op kosten van de Belgische<br />
Staat, en in ruil daarvoor werd de Belgische<br />
Staat erfgenaam van zijn werk. De<br />
kunstenaar liet zich voor het ontwerp<br />
van zijn toekomstige werkplaats inspireren<br />
door de ruïne van de tempel van<br />
Neptunus in Paestum. Dit enorme atelier<br />
in de Leopoldwijk werd door een Koninklijk<br />
Besluit van 10 september 1868 toegevoegd<br />
aan de huidige Koninklijke<br />
Musea voor Schone Kunsten van België<br />
in Brussel. (B 23/10/1997)<br />
Rondleidingen zaterdag om 11u30<br />
en zondag om 15u30<br />
(maximum 15 personen).<br />
30<br />
31<br />
31. Kaart I 8 l<br />
SYneRgRId – voormalig<br />
Hotel Van eetvelde<br />
Palmerstonlaan 4<br />
Brussel-Uitbreiding<br />
A za en zo van 14u tot 17u<br />
I alleen rondleidingen<br />
(groepen van 15 personen) –<br />
Files mogelijk<br />
f 60-63-64 (Palmerston)<br />
Het Hotel Van Eetvelde is ongetwijfeld<br />
een van de meest voldragen realisaties<br />
van Victor Horta. Zjjn genie voor de<br />
schikking van volumes, de spreiding<br />
van het licht en het gebruik van<br />
gekleurde materialen bereikt hier een<br />
hoogtepunt. Het was geen toeval dat<br />
Edmond Van Eetvelde, topdiplomaat<br />
en adviseur van koning Leopold II, de<br />
opdracht aan de beroemde architect<br />
gaf. Hij wou een huis volgens een<br />
nieuw concept dat brak met de klassieke<br />
Franse stijl. Horta stelde hem niet<br />
teleur. Voor de gevel opteerde hij voor<br />
zichtbare metalen structuren die vroeger<br />
enkel voor industriële constructies<br />
werden gebruikt. De erker rust op ijzeren<br />
consoles en omspant de hele<br />
breedte van de gevel over twee bouwlagen.<br />
In 1899-1900 voegde Horta een<br />
tweede vleugel toe in witsteen. Binnen<br />
werd de traditionele indeling volledig<br />
verlaten. De kamers zijn geschikt rond<br />
een rotonde die het trappenhuis bevat<br />
en een bijna magisch beglaasd bovenlicht.<br />
Slanke kolommen, die doen denken<br />
aan plantenstelen, dragen het<br />
generfde glazen dak waarvan het glasin-lood<br />
het daglicht filtert en kleurt.<br />
Deze lichtschacht met zijn bijzondere<br />
sfeer is een essentiële bron voor de<br />
verspreiding van het licht in het<br />
gebouw. Horta gebruikte hetzelfde<br />
principe in de eetkamer waar de doorschijnende<br />
glasramen eveneens variëren<br />
met de minste verandering van<br />
de lichtintensiteit. Het Van Eetveldehuis<br />
bekleedt een ereplaats in het<br />
oeuvre van Victor Horta en verkeert in<br />
goede staat. Het glazen dak (1988), de<br />
gevel en de grote salon zijn mooi gerestaureerd.<br />
(B 18/11/1976)<br />
doorlopend rondleidingen.<br />
met de medewerking van Korei.
32. Kaart J 8 m*<br />
Koninklijk Instituut voor<br />
het Kunstpatrimonium<br />
Jubelpark 1<br />
Brussel-Uitbreiding<br />
A za en zo van 10u tot 17u<br />
d lijnen 1A-1B (Merode)<br />
e 81 (Merode)<br />
f 27-61-80 (Merode)<br />
Het gebouw van het Koninklijk Instituut<br />
voor het Kunstpatrimonium, voltooid<br />
in 1962, was het eerste ter wereld dat<br />
speciaal ontworpen is om een interdisciplinaire<br />
behandeling van kunstwerken<br />
mogelijk te maken. Het modulaire<br />
skelet in gewapend beton, dat moest<br />
harmoniëren met de nabijgelegen neoclassicistische<br />
gebouwen, is het werk<br />
van architect Charles Rimanque. Aangezien<br />
hij slechts over een beperkt<br />
perceel beschikte, ontwikkelde hij het<br />
gebouw in de hoogte. De verschillende<br />
verdiepingen waar de bibliotheek, de<br />
fototheek, de laboratoria, de restauratieateliers<br />
en de fotostudio’s gehuis-<br />
BRuSSeL-uItBReIdIng / etteRBeeK / St-LamBReCHtS-WoLuWe / St-pIeteRS-WoLuWe I p. 31<br />
32<br />
vest zijn, beschikken over een ruim<br />
aantal lokalen die via lange gangen<br />
toegankelijk zijn. Aan de gevelzijde<br />
worden de verdiepingen gemarkeerd<br />
door een ononderbroken opeenvolging<br />
van vensters, waardoor de verschillende<br />
lokalen optimaal verlicht worden.<br />
De gevel, de ingang en sommige overlopen<br />
zijn versierd met beeldhouwwerken<br />
en eigentijdse picturale composities.<br />
De verdiepingen staan met elkaar<br />
in verbinding via een buitengewone<br />
wenteltrap, een echt meesterwerk in<br />
zijn soort, die door de overvloedige<br />
lichtinval volledig tot zijn recht komt.<br />
Het instituut staat ten dienste van alle<br />
openbare en particuliere eigenaars van<br />
kunstwerken sinds zijn oprichting in<br />
1948. (BL 06/07/2006)<br />
Bezoek aan de laboratoria,<br />
de restauratieateliers,<br />
de fototheek en de fotoateliers.<br />
uitleg over het belang van<br />
daglicht in dit soort gebouw<br />
en van kunstlicht, meer bepaald<br />
voor kunstwerken.<br />
33. Kaart J 9<br />
gemeentelijke<br />
openbare Bibliotheek<br />
Oudergemlaan 191<br />
(ingang langs het park) – Etterbeek<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
f 34 (Fetis), 36 (Louis Hap)<br />
In 1905 ontwierp architect Henry Vaes<br />
de plannen voor de bouw van vier huizen<br />
in eclectische en art-nouveaustijl in<br />
de Oudergemlaan. Een van deze huizen,<br />
gebouwd in cottagestijl, is gelegen binnen<br />
het bouwblok en bereikbaar langs<br />
een overdekte gang onder een glazen<br />
zadeldak die vertrekt achter de inrijpoort<br />
van het huis in de Oudergemlaan. De<br />
cottagewoning heeft een hoge onderbouw<br />
in hardsteen met rustieke bossering,<br />
pseudovakwerk in het bovengedeelte<br />
en een beglaasde erker die<br />
meer weg heeft van een veranda.<br />
Opmerkelijk is een veelhoekig bijgebouw<br />
dat toegankelijk is vanuit de vestibule.<br />
Deze ruimte is rijkelijk gedecoreerd<br />
met een neogotische lambrisering,<br />
vensters met roedenverdeling en glasin-loodruitjes<br />
evenals een centraal glasraam<br />
met voorstellingen van heiligen en<br />
hun attributen: de evangelisten Lukas,<br />
Johannes, Markus en Mattheus, en<br />
Sint-Aleidis, Sint-Cecilia, Sint-Barbara<br />
en Sint-Catharina. Het huis in de Oudergemlaan<br />
is opgetrokken in een geometriserende<br />
art-nouveaustijl, terwijl de<br />
belendende huizen eclectisch zijn met<br />
art-nouveau-invloeden. De Gemeentelijke<br />
Openbare Bibliotheek neemt de<br />
volledige cottagewoning in beslag.<br />
33
p. 32 I BRuSSeL-uItBReIdIng / etteRBeeK / St-LamBReCHtS-WoLuWe / St-pIeteRS-WoLuWe<br />
34. Kaart J 9<br />
RHoK – Voormalige<br />
drukkerij phobel<br />
34<br />
Edouard de Thibaultlaan 2<br />
Etterbeek<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
e 81 (Sint-Pietersplein)<br />
Dit industriële pand aan de Edouard de<br />
Thibautlaan, gebouwd in 1905 naar de<br />
plannen van architect Henri Wellens,<br />
werd in 1920 eigendom van drukkerij<br />
Phobel, die gespecialiseerd was in de<br />
productie van kleurboeken en gezelschapsspelen.<br />
De bakstenen gevels<br />
worden verlevendigd door banden,<br />
ontlastingsbogen en boogfriezen in<br />
witte baksteen. Het gebouw is gelegen<br />
rond een binnenplaats die afgesloten<br />
wordt door een hek van Paul Hankar<br />
afkomstig uit een afgebroken woning<br />
in de Tervurenlaan. Het geheel werd in<br />
1972 gerestaureerd door architect<br />
F. Bogaert om er het Rijkscentrum<br />
Hoger Kunstonderwijs (RHoK) in te vestigen.<br />
Een gedeelte van de oorspronkelijke<br />
structuur is daarbij bewaard<br />
gebleven, meer bepaald het imposante<br />
ijzeren gebinte van de vroegere drukkerij<br />
waarop een glazen dak rustte dat<br />
overvloedig daglicht binnenliet in de<br />
zalen met de rotatiepersen, aangevuld<br />
door vensters met roedenverdeling op<br />
het tweede niveau. (B 02/07/1998)<br />
tentoonstelling met werken door<br />
leerlingen van de academie.<br />
35. Kaart L 9 l*<br />
megabyte – Voormalige<br />
woning g. gombert<br />
Tervurenlaan 333<br />
Sint-Pieters-Woluwe<br />
A za en zo van 10u tot 17u<br />
I alleen in groepen van maximum<br />
15-20 personen<br />
e 39-44 (J. César)<br />
f 36 (J. César)<br />
De woning Gombert, gelegen aan de<br />
rand van het Woluwepark vormt een<br />
opvallende verschijning. Met haar<br />
geometrische vormen, wit pleisterwerk<br />
en plat dak is ze een mooi voorbeeld<br />
van de modernistische woningbouw<br />
in Brussel. Het is een ontwerp<br />
van Huib Hoste en werd gebouwd in<br />
1933-1934. Deze architect is een van<br />
de belangrijkste vertegenwoordigers<br />
van het modernisme in België. Hij<br />
ontwierp onder meer de tuinwijken<br />
van Zelzate en Kapelleveld en andere<br />
woningen, zoals de villa Fouarge in<br />
de Sint-Janslaan 14, eveneens in<br />
Sint-Pieters-Woluwe. Tijdens zijn<br />
verblijf in Nederland raakte hij vertrouwd<br />
met de theorieën van de<br />
35<br />
Amsterdamse School en de beweging<br />
De Stijl die een neerslag vonden<br />
in zijn oeuvre. Huib Hoste besteedde<br />
veel aandacht aan de verdeling van<br />
de volumes en de lichtinval. Voor de<br />
woning Gombert ging hij uit van een<br />
grote centrale hal met verlichting van<br />
bovenaf. De strakke vensteropeningen<br />
met gevarieerde afmetingen ritmeren<br />
de muren en verspreiden<br />
overvloedig licht in het interieur.<br />
Begin jaren 1970 werd de woning<br />
Gombert opgesplitst in appartementen.<br />
In 1986 nam het informaticabedrijf<br />
Megabyte n.v., gespecialiseerd<br />
in IT-beheer en in de implementatie<br />
van totaaloplossingen, de benedenverdieping<br />
van het gebouw in gebruik<br />
als kantoorruimte. (B 16/03/1995)<br />
Rondleidingen op zaterdag<br />
en zondag om 10u30, 11u30,<br />
14u30, 15u30 en 16u30. met de<br />
medewerking van Bus Bavard.
36. Kaart m 7 l<br />
Kerk van<br />
de Heilige Familie<br />
Heilige-Familieplein<br />
Sint-Lambrechts-Woluwe<br />
A za en zo van 12u tot 18u<br />
f 27 (Heilige Familie),<br />
29 (Verheyleweghen)<br />
De kerk van de Heilige Familie werd<br />
vlak voor de Tweede Wereldoorlog<br />
gebouwd aan het gelijknamige plein,<br />
niet ver van het gemeentelijk park van<br />
Sint-Lambrechts-Woluwe. Ze is vooral<br />
bekend om een geheel van drie glasramen<br />
ontworpen door de expressionistische<br />
schilder Albert Servaes. Deze<br />
glasramen, gepresenteerd op de Internationale<br />
Tentoonstelling van Parijs in<br />
1937, tonen respectievelijk “De schepping<br />
van Eva”, “Het Laatste Oordeel”<br />
en “Adam en Eva verjaagd uit het Aards<br />
Paradijs”. Ze werden uitgevoerd in het<br />
atelier van Florent Colpaert, een vooraanstaand<br />
Belgisch glaskunstenaar,<br />
en gerestaureerd in 1998-1999 door<br />
Jean-Marc Gdalewitch. Hun indringende<br />
expressieve kracht wordt nog<br />
versterkt door het koloriet dat varieert<br />
van violet tot grisaille. Een van de eerste<br />
orgels van Emile Kerkhoff (1900)<br />
bezet een hoek van de galerij.<br />
(B 02/07/1992)<br />
BRuSSeL-uItBReIdIng / etteRBeeK / St-LamBReCHtS-WoLuWe / St-pIeteRS-WoLuWe I p. 33<br />
36<br />
uitleg over de kerk zaterdag om<br />
17u en zondag om 14u30 en 16u.<br />
met de medewerking van de<br />
“Cercle d’Histoire et<br />
d’architecture des Woluwe”.<br />
uitleg over de restauratie van de<br />
glasramen door J.-m. gdalewitch<br />
op zondag van 13u tot 14u30.<br />
b Fietstocht<br />
Architectuur, licht en groene ruimtes<br />
Het oosten van Brussel telt diverse groene ruimtes. We fietsen door deze<br />
groene wijken en bezoeken enkele gebouwen: kerken, woningen maar ook<br />
kantoorgebouwen.<br />
A za en zo om 14u (duur: 4 u)<br />
c vertrek: Woluwepark, in het verlengde van de laan van het Woluwepark<br />
naar Sint-Pieters-Woluwe (nabij de groene wandeling) – kaart m 10<br />
e 39-44 (Trammuseum)<br />
f 36 (Trammuseum)<br />
I reservatie gewenst op het nr. 02/502.73.55. Fietsverhuur mogelijk op<br />
het vertrekpunt (7 euro voor 4u).<br />
met de medewerking van pro Velo.
p. 34 I BRuSSeL-uItBReIdIng / etteRBeeK / St-LamBReCHtS-WoLuWe / St-pIeteRS-WoLuWe<br />
37. Kaart o 10<br />
Sint-aleidiskerk<br />
Sint-Aleidisvoorplein<br />
Sint-Pieters-Woluwe<br />
A za van 10u tot 17u<br />
zo van 12u tot 18u<br />
f 36 (Sint-Aleidis)<br />
De Sint-Aleidiskerk werd omstreeks<br />
1949 gebouwd door Léonard Homez,<br />
een architect die veel belang hechtte<br />
aan de akoestiek en de verlichting in<br />
zijn opvatting van de ruimte. Achter<br />
een bakstenen puntgevel geflankeerd<br />
door een klokkentoren strekt zich een<br />
ruim schip uit dat de grote mechanische<br />
weerstand van gewapend beton<br />
illustreert. De gewelfbogen van de kerk<br />
zijn gebaseerd op het principe van de<br />
eierlijst met zeven centra, wat minder<br />
stijf is dan een gelijkzijdige spitsboog<br />
maar een minder nerveuze spanning<br />
heeft. Het zadeldak, bedekt met geverniste<br />
zwarte leistenen, werkt het geheel<br />
mooi af. Een Walckerorgel, met een<br />
zeer mooie orgelkast in neogotische<br />
stijl, neemt de rechterkant van de galerij<br />
in. De glasramen, uitgevoerd door<br />
Jan Goris in Kokomoglas, zijn in 2001<br />
ingewijd door kardinaal Danneels. De<br />
vrolijke, gevarieerde en gedurfde<br />
motieven laten op elk uur van de dag<br />
een mooi licht binnen. Het was de<br />
opzet van de kunstenaar dat iedereen<br />
die de kerk binnenkomt er zich goed<br />
voelt, zoals bij zonnestralen die door<br />
het gebladerte priemen of de verluchting<br />
in een boek.<br />
uitleg over de praktische<br />
uitvoering en de artistieke<br />
creatie van de glasramen door<br />
meester-glasmaker Jan goris,<br />
zaterdag van 14u tot 17u<br />
en zondag van 14u tot 18u.<br />
37
BRuxeLLeS-extenSIonS / etteRBeeK / WoLuWe-St-LamBeRt / WoLuWe-St-pIeRRe I p. 35
Paul Tiétard<br />
Christian Berthold<br />
p. 36 I o p e n m o n u m e n t e n d a g e n<br />
Tentoonstelling “Brussels by light”<br />
Overdag is Brussel een onuitputtelijke bron van<br />
ontdekkingen. ’s Nachts krijgen de stad en haar<br />
monumenten een andere dimensie en verspreiden<br />
ze een bijzondere atmosfeer. Door de speciale verlichting<br />
of gewoon doordat ze andere facetten laten<br />
zien bij het nachtelijke licht, tonen ze zich onder een<br />
andere gedaante: voorheen onopgemerkte details<br />
trekken de aandacht, plaatsen waaraan men anders<br />
voorbijgaat worden plots interessant …<br />
Een groep fotografen, zowel professionals als amateurs<br />
en jonge afgestudeerden, nodigen u elk op<br />
hun manier uit om Brussel bij nacht te ontdekken<br />
via hun foto’s.<br />
A van 16 augustus tot 28 oktober 2007, dagelijks<br />
van 10u tot 18u behalve op maandag.<br />
C Sint-Gorikshallen, Sint-Goriksplein, Brussel<br />
Gratis toegang.<br />
organisatie: directie monumenten en <strong>Landschappen</strong><br />
van het Brussels Hoofdstedelijk gewest<br />
(scenografie: Coast).<br />
Georges De Kinder
Sege Brison<br />
Wim Robberechts<br />
o p e n m o n u m e n t e n d a g e n I p. 37<br />
Xavier Claes<br />
Olivier Bruniels<br />
Christophe Licoppe
p. 38 I o p e n m o n u m e n t e n d a g e n<br />
Steek je licht op tijdens de Open<br />
Met een hoogte van 145 meter is de Dexia Tower<br />
het derde hoogste gebouw in Brussel. Het werd<br />
ontworpen door de architectenbureaus Philippe<br />
Samyn & Partners, M & J.M. Jaspers – J. Eyers &<br />
Partners. De Tower bevindt zich in hartje Brussel en<br />
valt meteen op door zijn uniek belichtingssysteem,<br />
van de hand van landschapsarchitect Hedilight, die<br />
onder meer tekende voor de verlichting van het Brusselse<br />
justitiepaleis.<br />
In totaal worden drie gevels verlicht: Brabant, Vooruitgang<br />
en Rogier. Het gebouw telt maar liefst 6000<br />
vensters. Achter 4200 ramen zit een lichtinstallatie<br />
die telkens bestaat uit gemiddeld 12 lampjes. Elk<br />
lampje heeft drie leds – een groene, rode en blauwe<br />
– die los van elkaar bediend kunnen worden en<br />
samen 16 miljoen verschillende kleuren kunnen<br />
vormen. Een oneindig kleurenpalet is dus mogelijk.<br />
De gevel kan grafische ontwerpen en geometrische<br />
vormen weergeven met verschillende effecten.<br />
De Tower maakt onmisbaar deel uit van het Brusselse<br />
stadsbeeld. Met het belichtingssysteem is het<br />
meer dan ooit de bedoeling om een echt stadsbaken<br />
te worden, zowel op lokaal als globaal gebied.<br />
Met dit unieke stads-, architecturaal en artistieke<br />
belichtingssysteem is de Tower het vlaggenschip<br />
voor toekomstige belichtingsprojecten in België.
o p e n m o n u m e n t e n d a g e n I p. 39<br />
<strong>Monumenten</strong>dagen in Brussel<br />
Tijdens het weekend van 15 en 16 september wordt<br />
er een speciaal lichtprogramma voorzien dat de toren<br />
opnieuw in het middelpunt van de stad zal zetten.<br />
Daarnaast vind je in de inkomhal een interactieve<br />
tentoonstelling over de belichting van de Dexia<br />
Tower. Je vindt er een ruime waaier aan informatie,<br />
gaande van een historisch overzicht van de diverse<br />
belichtingsprojecten tot een minutieuze uiteenzetting<br />
van de werking van het belichtingssysteem.<br />
Foto’s ® © Marc Vanderslagmolen (Dexia)<br />
Architecten: Philippe Samyn & Partners, M. & J. M. Jaspers – J. Eyers & Partners<br />
Lightning engineer: Barbara Hediger<br />
Je kan deze tentoonstelling bezoeken<br />
van 15 tot en met 28 september<br />
(behalve 22 en 23 september), van 9u tot 17u.<br />
C Dexia Toren, Rogierplein 11,<br />
Sint-Joost-ten-Node
p. 40 I o p e n m o n u m e n t e n d a g e n<br />
Drie meester-glazeniers openen<br />
atelier pierre majerus<br />
Het atelier Pierre Majerus bestaat sinds 1965. Reeds<br />
meer dan veertig jaar maken de ambachtslui hier<br />
glasramen die het samenspel van licht en kleur verheerlijken.<br />
Ze werken voornamelijk voor particulieren<br />
maar ook voor openbare monumentendiensten,<br />
hotels, restaurants en kerken. De opdrachten betreffen<br />
zowel restauratie als het ontwerp van nieuwe<br />
glasramen. Die kunnen niet alleen in lood gevat zijn<br />
maar ook in beton. Het atelier Pierre Majerus krijgt<br />
geregeld aanvragen om glasramen te restaureren.<br />
Dit werk vereist altijd een groot respect voor de<br />
oorspronkelijke vormen, materialen en kleuren.<br />
Atelier Majerus Atelier Majerus<br />
Tijdens uw bezoek zult u in de tentoonstellingszaal<br />
en -veranda een deel van de verzameling eigentijdse<br />
en oude glasramen ontdekken, in diverse stijlen<br />
waaronder art nouveau en art deco. In de ateliers<br />
zult u demonstraties kunnen bijwonen van glassnijden,<br />
in lood zetten van glas en de restauratie van<br />
glasramen. Ten slotte zult u ook de glasreserve kunnen<br />
bezoeken, waarin diverse glassoorten zitten die<br />
vandaag bijna onvindbaar geworden zijn.<br />
A za en zo van 10u tot 16u<br />
c Jachtlaan 65 in Etterbeek – kaart J 9<br />
e 81 (Acacia)<br />
f 34-36 (De Jacht)
hun deuren<br />
atelier Jean-marc gdalewitch<br />
Het atelier Jean-Marc Gdalewitch werd opgericht<br />
in 1979 en is sinds 1985 gevestigd op de benedenverdieping<br />
van een art-decohuis in Koekelberg.<br />
Het atelier is op vele terreinen actief. Het voert<br />
opdrachten uit voor de bewaring en restauratie van<br />
glasramen, vooral van Belgische herkomst uit het<br />
einde van de 19de en begin van de 20ste eeuw, en<br />
is gespecialiseerd in glasramen in art nouveau en art<br />
deco (Horta, Blérot, …). Het atelier vervaardigt ook<br />
nieuwe glasramen met traditionele of hedendaagse<br />
technieken (fusie, thermovorming, …). Deze creaties<br />
zijn gewoonlijk het resultaat van een nauwe samenwerking<br />
met de klant. Ten slotte voert het atelier ook<br />
voorstudies uit voor de restauratie van glasramen<br />
(bv. voor de Bonifatiuskerk in Elsene, het stadhuis<br />
van Schaarbeek en het gemeentehuis van Vorst).<br />
o p e n m o n u m e n t e n d a g e n I p. 41<br />
J.-M. Gdalewitch<br />
Het bezoek aan het atelier zal u de evolutie van de<br />
technieken laten zien en de filosofie verduidelijken<br />
achter de bewaring, restauratie en ontwerp. Ook de<br />
impact van eigentijdse glasramen op een art-decowoning<br />
komt aan bod.<br />
A enkel op za van 10u tot 12u en van 13u30 tot 18u<br />
c Jetse Laan 3 in Koekelberg – kaart F 6<br />
e 19 (Elizabethpark)<br />
f 13-14-87 (Elizabethpark)
p. 42 I o p e n m o n u m e n t e n d a g e n<br />
atelier oscar Flores<br />
Het atelier Flores bestaat sinds 1998 toen Oscar F.<br />
Flores Figueroa zich vestigde in de pittoreske<br />
Matonge wijk aan de Naamse Poort. Dit kleine<br />
ambachtelijke atelier voor creatie en decoratie legt<br />
zich vooral toe op glasramen maar is ook actief op<br />
het gebied van binnenhuisdecoratie, mozaïeken,<br />
verlichtingssystemen, tiffanylampen, enz.<br />
De eeuwenoude kunst van het glasraam blijft evolueren.<br />
Daarom hecht Oscar Flores zeer veel aandacht<br />
aan het respect voor de oude technieken maar<br />
probeert hij ze tegelijk te verrijken met de laatste<br />
innovaties van de moderne technologie. Glas wordt<br />
bewerkt met zuren, gezandstraald, geschilderd of<br />
gebakken om de transparantie en het kleurenspel<br />
van het glas te verhogen. Deze creatieve zoektocht<br />
leidt tot nieuwe ontdekkingen zoals de combinatie<br />
van de meer decoratieve tiffanytechniek (naar de<br />
naam van de uitvinder) met de oude, meer architecturale<br />
techniek van het glas-in-loodraam.<br />
Welke techniek hij ook beoefent, Oscar Flores wordt<br />
in zijn dagelijkse werk vooral gedreven door zijn<br />
liefde voor de glaskunst, een liefde die hij met u<br />
zal delen.<br />
A za en zo van 10u tot 16u<br />
c vredestraat 16 in Elsene – kaart H 9<br />
f 54-71 (Sint-Bonifaaswijk)<br />
O. Flores<br />
O. Flores
15 & 16<br />
09 / 2007<br />
Open<br />
<strong>Monumenten</strong>dagen<br />
Licht en verlichting<br />
Kaart en repertorium van de opengestelde plaatsen
Brussel<br />
pp. 8 tot 27<br />
Brussel-uitbreiding<br />
etterbeek<br />
Sint-Lambrechts-Woluwe<br />
Sint-pieters-Woluwe<br />
pp. 28 tot 34<br />
oudergem<br />
Watermaal-Bosvoorde<br />
elsene<br />
pp. 48 tot 55<br />
ukkel<br />
Sint-gillis<br />
Vorst<br />
pp. 56 tot 62<br />
anderlecht<br />
Koekelberg<br />
Sint-Jans-molenbeek<br />
ganshoren<br />
Jette<br />
Brussel-Laken<br />
pp. 64 tot 73<br />
Schaarbeek<br />
Sint-Joost-ten-node<br />
pp. 74 tot 81<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
9<br />
10<br />
11<br />
12<br />
13<br />
14<br />
a B C d e<br />
ST-AGATHA-BERCHEM<br />
ANDERLECHT<br />
GANSHOREN<br />
ST-JANS-MOLENBEEK<br />
a B C d e<br />
66<br />
67<br />
56 57<br />
JETTE<br />
68<br />
KOEK<br />
58<br />
VOR<br />
6
ELBERG<br />
63<br />
62<br />
61<br />
0<br />
ST<br />
59<br />
F g H I J K L m n o<br />
69<br />
65<br />
64<br />
70<br />
ST-GILLIS<br />
54<br />
53<br />
55<br />
5<br />
51<br />
52<br />
72<br />
71<br />
UKKEL<br />
50<br />
73<br />
45<br />
46<br />
49<br />
83<br />
84<br />
ST-JOOST-TEN-NODE<br />
28<br />
BRUSSEL<br />
29<br />
44<br />
74<br />
43<br />
81<br />
82<br />
78 79<br />
47<br />
48<br />
75<br />
30<br />
80<br />
SCHAARBEEK<br />
31<br />
33<br />
ELSENE<br />
41<br />
42<br />
76<br />
32<br />
34<br />
ETTERBEEK<br />
ST-LAMBRECHTS-WOLUWE<br />
ST-PIETERS-WOLUWE<br />
OUDERGEM<br />
F g H I J K L m n o<br />
EVERE<br />
40<br />
77<br />
35<br />
38<br />
39<br />
WATERMAAL-BOSVOORDE<br />
2<br />
1<br />
18<br />
19<br />
36<br />
20<br />
4<br />
3<br />
16<br />
17<br />
10<br />
11<br />
12 9<br />
8<br />
13 14<br />
21<br />
15<br />
7<br />
6<br />
24<br />
23<br />
22<br />
25<br />
26<br />
27<br />
37<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
9<br />
10<br />
11<br />
12<br />
13<br />
14
RepeRtoRIum Van de opengeSteLde pLaatSen peR gemeente<br />
andeRLeCHt<br />
60 Slachthuizen en overdekte<br />
markten van anderlecht ..E-F 8<br />
Ropsy-Chaudronstraat 24<br />
59 gemeentehuis<br />
van anderlecht. ...........F 9<br />
Raadsplein 1<br />
BRuSSeL<br />
27 academiënpaleis ..........O 3<br />
Hertogstraat 1<br />
18 Bedrijvencentrum<br />
“Les ateliers des tanneurs”<br />
(voormalig Wijnpaleis). .....m 4<br />
Huidevettersstraat 58-62<br />
12 Belga Queen<br />
Wolvengracht 32 . . . . . . . . . . . N 2<br />
2 Bellonahuis (maison du<br />
Spectacle La Bellone) ......m 2<br />
Vlaamse Steenweg 46<br />
15 Bortiergalerij .............N 3<br />
Magdalenasteenweg/<br />
Sint-Jansstraat<br />
9 Casa de asturias – voormalige<br />
drukkerij van de krant<br />
Le Peuple ................N 2<br />
Sint-Laurensstraat 36<br />
13 Centrumgalerij. .........m-N 3<br />
Kleerkopersstraat 15-17<br />
26 Cercle royal gaulois<br />
artistique et littéraire. ......O 3<br />
Wetstraat 5<br />
8 european Society<br />
of anaesthesiology . .......N 2<br />
Komediantenstraat 24<br />
21 Justitiepaleis .............m 4<br />
Poelaertplein<br />
20 Kerk van onze-Lieve-<br />
Vrouw-onbevlekt. .........m 4<br />
Vossenplein<br />
14 Koninklijke Sint-<br />
Hubertusgalerijen .........N 3<br />
Grasmarkt/Schildknaapstraat<br />
3 Koninklijke Vlaamse<br />
Schouwburg. .............m 2<br />
Lakenstraat 146<br />
7 Lokettenzaal van<br />
de nationale Bank van België<br />
(Van goethemhal) .........N 3<br />
Berlaimontlaan 3<br />
22 muziekinstrumentenmuseum –<br />
voormalig warenhuis<br />
old england ............N 3-4<br />
Hofberg 2<br />
11 noorddoorgang ..........N 2<br />
Nieuwstraat<br />
17 onze-Lieve-Vrouw-<br />
ter-Kapellekerk ...........m 4<br />
Kapellemarkt<br />
10 onze-Lieve-Vrouw-<br />
van-Finistèrekerk. .........N 2<br />
Nieuwstraat 76<br />
23 paleis voor Schone Kunsten<br />
van Brussel (BoZaR). ......N 3<br />
Ravensteinstraat 23<br />
25 parlement van de Franse<br />
gemeenschap van België –<br />
voormalig Hotel de Ligne ...N 3<br />
Koningsstraat 70-72<br />
16 parlement van het Brussels<br />
Hoofdstedelijk gewest .....m 3<br />
Lombardstraat 69<br />
24 Ravensteingalerij. .........N 3<br />
Ravensteinstraat/Kantersteen<br />
4 Reclamebureau duval-<br />
guillaume – voormalige<br />
Établissements Blum ..... m 1<br />
Antwerpselaan 40<br />
1 Sint-gorikshallen. .........m 3<br />
Sint-Goriksplein 1<br />
6 Sint-michiel-en-Sint-<br />
goedelekathedraal ........N 3<br />
Sint-Goedelevoorplein<br />
19 Stadsarchief van Brussel . ..m 4<br />
Huidevettersstraat 65<br />
5 thurn en taxis ............G 6<br />
Havenlaan 86C<br />
BRuSSeL-LaKen<br />
72 Kerk van onze-Lieve-<br />
Vrouw van Laken ..........H 4<br />
Onze-Lieve-Vrouwvoorplein<br />
71 museum voor grafkunst –<br />
voormalig atelier<br />
ernest Salu. ..............H 4<br />
Onze-Lieve-Vrouwvoorplein 16<br />
70 Straatlantaarnmuseum .....G 4<br />
Delvastraat<br />
BRuSSeL-uItBReIdIng<br />
29 atelier van marcel Hastir ..H-I 8<br />
Handelsstraat 51<br />
28 Bedrijfsrestaurant van total ..I 8<br />
Guimardstraat 14<br />
32 Koninklijk Instituut voor het<br />
Kunstpatrimonium. ........J 8<br />
Jubelpark 1<br />
31 SYneRgRId –<br />
voormalig Hotel Van eetvelde I 8<br />
Palmerstonlaan 4<br />
41 Villa empain . . . . . . . . . . . . . J 12<br />
Franklin Rooseveltlaan 67<br />
45 Hotel Wielemans .........H 10<br />
Defacqzstraat 14<br />
eLSene<br />
47 Constantin<br />
meuniermuseum..........H 11<br />
Abdijstraat 59<br />
48 galerie xavier Hufkens .....I 11<br />
Sint-Jorisstraat 8<br />
46 Heilige<br />
drievuldigheidskerk ......H 10<br />
Drievuldigheidsvoorplein<br />
44 Hongaars huis – voormalig<br />
Hotel Saintenoy ........H 9-10<br />
Gewijde Boomstraat 123<br />
43 Sint-Bonifatiuskerk ........H 9<br />
Vredestraat 23<br />
30 Wiertzmuseum. ............I 9<br />
Vautierstraat 62<br />
42 Woningfonds ............J 11<br />
Zomerstraat 73<br />
etteRBeeK<br />
33 gemeentelijke openbare<br />
Bibliotheek ...............J 9<br />
Oudergemlaan 191<br />
(ingang langs het park)<br />
34 RHoK –<br />
Voormalige drukkerij phobel J 9<br />
Edouard de Thibaultlaan 2<br />
ganSHoRen<br />
66 Sint-martinuskerk .........E 5<br />
Koningin Fabiolaplein<br />
Jette<br />
68 gemeentehuis van Jette ....E 5<br />
Wemmelse Steenweg 100<br />
69 Voormalig atelier van<br />
meester-glazenier Crickx ...F 5<br />
Lenoirstraat 96<br />
67 Voormalige abtswoning ....E 3<br />
van de abdij van dielegem<br />
J.B. Tiebackxstraat 14<br />
KoeKeLBeRg<br />
62 gemeentehuis<br />
van Koekelberg ...........F 6<br />
H. Vanhuffelplein 6<br />
61 Sportcentrum Victoria. .....F 6<br />
Léon Autriquestraat 4<br />
63 Stepmanhuis .............F 6<br />
Leopold II-laan 250<br />
oudeRgem<br />
38 domein en kasteel<br />
van Hertoginnedal ....... m 11<br />
Vorstlaan 259<br />
39 Kerk van onze-Lieve-<br />
Vrouw van Blankedelle ... m 12<br />
Heldenlaan 34<br />
SCHaaRBeeK<br />
73 Belgacomtorens ..........H 6<br />
Albert II-laan 27<br />
75 gemeentehuis<br />
van Schaarbeek. .........I 5-6<br />
Colignonplein<br />
82 Hallen van Schaarbeek ......I 6<br />
Koninklijke Sint-Mariastraat 22a<br />
77 Kerk van de goddelijke<br />
Verlosser ................K 7<br />
Roodebeeklaan 269<br />
74 La Lustrerie ..............H 6<br />
Paleizenstraat 153<br />
76 Sint-Suzannakerk .........J 6<br />
G. Latinislaan 48<br />
81 Voormalig atelier . ..........I 6<br />
van geo de Vlamynck<br />
Grondwetstraat 7<br />
SInt-gILLIS<br />
52 Fotoruimte Contretype<br />
(Hannonhuis) ............G 11<br />
Verbindingslaan 1<br />
54 La maison du Livre –<br />
Hoguethuis .............G 10<br />
Romestraat 24-28<br />
53 pelgrimshuis ............G 10<br />
Parmastraat 69<br />
55 Stadhuis van Sint-gillis. ...G 10<br />
M. Van Meenenplein 39<br />
SInt-JanS-moLenBeeK<br />
64 Huis van Culturen<br />
en Sociale Samenhang<br />
van Sint-Jans-molenbeek. ..F 7<br />
Mommaertsstraat 4<br />
65 Sint-Remigiuskerk. ........F 6<br />
Jubelfeestlaan/Opzichterstraat<br />
SInt-JooSt-ten-node<br />
79 ateliers mommen ..........I 8<br />
Liefdadigheidsstraat 37<br />
78 Charliermuseum ...........I 8<br />
Kunstlaan 16<br />
80 Jazz Station ...............I 7<br />
Leuvense Steenweg 195<br />
84 Kruidtuin. ................H 7<br />
Koningsstraat 236<br />
83 Sd WoRx –<br />
voormalig RVS-gebouw ....H 7<br />
Koningstraat 284<br />
SInt-LamBReCHtS-WoLuWe<br />
36 Kerk van de Heilige Familie .m 7<br />
Heilige-Familieplein<br />
SInt-pIeteRS-WoLuWe<br />
35 megabyte –<br />
Voormalige woning<br />
g. gombert. ..............L 9<br />
Tervurenlaan 333<br />
37 Sint-aleidiskerk ..........O 10<br />
Sint-Aleidisvoorplein<br />
uKKeL<br />
49 glazen Huis .............H 11<br />
Jules Lejeunestraat 69<br />
50 Huis grégoire Lagasse . .G-H 13<br />
Dieweg 292<br />
51 Zwembad Longchamp ....G 12<br />
De Frésquare 1<br />
VoRSt<br />
57 gemeentehuis van Vorst. ..E 12<br />
Pastoorstraat 2<br />
56 Sint-denijskerk ..........E 12<br />
Brusselse Steenweg 26<br />
58 WIeLS ..................E 10<br />
Van Volxemlaan 354<br />
WateRmaaL-BoSVooRde<br />
40 Kantoorgebouw –<br />
vroegere hoofdzetel<br />
van glaverbel ............K 13<br />
Terhulpsesteenweg 166
o p e n m o n u m e n t e n d a g e n I p. 47<br />
Het Brussels Hoofdstedelijk<br />
Gewest zorgt voor uw vervoer<br />
Gratis MIVB dagkaart, uitsluitend geldig op zater-<br />
dag 15 of op zondag 16 september 2007, zijn<br />
beschikbaar op schriftelijke aanvraag bij de Directie<br />
<strong>Monumenten</strong> en <strong>Landschappen</strong> van het Brussels<br />
Hoofdstedelijk Gewest,<br />
CCN – Vooruitgangstraat 80 te 1035 Brussel<br />
(fax: 02/204.15.22; e-mail: jdp-omd@mbhg.irisnet.be)<br />
zolang de voorraad strekt (4.000 kaarten).<br />
Gelieve het volgende te vermelden: “aanvraag ver-<br />
voerskaarten” + de datum (zaterdag 15 en/of zondag<br />
16) en het aantal gewenste kaarten!
OUDERGEm / WATERmAAL-BOSVOORDE / ELSENE<br />
Hotel Wielemans<br />
45
38. Kaart m 11<br />
domein en kasteel<br />
van Hertoginnedal<br />
Vorstlaan 259 – Oudergem<br />
A za van 14u tot 17u<br />
zo van 10u tot 17u<br />
f 42 (Hertoginnedal)<br />
Het kasteel van Hertoginnedal, een<br />
uitgebreid gebouwencomplex in neo-<br />
Franse renaissancestijl uit 1780, ligt<br />
in een uitgestrekt en heuvelachtig park<br />
van 25 hectare dat doorsneden wordt<br />
door de Woluwebeek. Op dit domein<br />
stond oorspronkelijk een klooster van<br />
de Dominicanen dat in 1262 gesticht<br />
werd door Aleidis, weduwe van hertog<br />
Hendrik III van Brabant. Het klooster<br />
werd in 1567 door brand verwoest<br />
tijdens de godsdienstoorlogen, in<br />
1780 heropgebouwd maar reeds kort<br />
nadien, in 1783, op bevel van keizer<br />
Jozef II weer afgeschaft. Het kloostergebouw<br />
werd uiteindelijk volledig<br />
gesloopt. De enige overblijfselen zijn<br />
de voormalige Sint-Annakapel en een<br />
geheel van gebouwen die vandaag<br />
dienst doen als vergaderruimte voor<br />
de federale regering. Het bakstenen<br />
gebouw met het halfronde binnenplein<br />
wordt geflankeerd door een classicistisch<br />
kasteel in natuursteen dat zich<br />
spiegelt in een van de vijvers van het<br />
park, een harmonische afwisseling<br />
oudeRgem / WateRmaaL-BoSVooRde / eLSene I p. 49<br />
38<br />
39<br />
van grasvelden en bosjes. Het domein<br />
van Hertoginnedal bevat twee vijvers,<br />
een van vijf hectare omzoomd door<br />
een rietveld en een tweede van 75 are<br />
omringd door wilgen.<br />
Het kasteel van het Hertoginnedal,<br />
toneel van de onderhandelingen over<br />
het Verdrag van Rome plaatsvonden,<br />
neemt een symbolische plaats in binnen<br />
de geschiedenis van Europese<br />
integratie. (B 29/05/1997)<br />
Rondleidingen in het kasteel<br />
zaterdag en zondag, om het<br />
kwartier. met de medewerking<br />
van arkadia.be.<br />
tentoonstelling in de priorij<br />
en pedagogische activiteiten op<br />
het domein. met de medewerking<br />
van europese Beweging -België,<br />
in het kader van 50 jaar europa.<br />
39. Kaart m 12 m*<br />
Kerk van onze-Lieve-<br />
Vrouw van Blankedelle<br />
Heldenlaan 34 – Oudergem<br />
A za van 10u tot 17u<br />
zo van 12u tot 18u<br />
f 42 (Transvaal)<br />
Het tweede Vaticaans concilie (1962-<br />
1965) had tot doel de katholieke kerk<br />
aansluiting te laten vinden bij de<br />
moderne wereld. De liturgie werd eenvoudiger<br />
en aantrekkelijker gemaakt<br />
om de gelovigen meer bij de vieringen<br />
te betrekken. De religieuze architectuur<br />
streefde naar een heldere en sobere<br />
kerkbouw waarin de waarden van gastvrijheid<br />
en ontmoeting voorrang kregen<br />
op luxe en uiterlijk vertoon. De kerk van<br />
Onze-Lieve-Vrouw van Blankedelle is<br />
een goed voorbeeld van deze stroming.<br />
Ze werd ontworpen door de<br />
Brusselse architect Albert Debaeke in<br />
samenwerking met zijn Parijse confrater<br />
Pierre Pinsard. De architecten<br />
besteedden speciale aandacht aan de<br />
lichtinval, die onontbeerlijk is voor de<br />
creatie van een gewijde sfeer. De<br />
muren worden onderbroken door twee<br />
dunne stroken die daglicht binnenlaten<br />
en de architectuur lichter maken. De<br />
breedste lichtstrook omzoomt het plafond<br />
dat in de ruimte lijkt te zweven.<br />
Een vierkante lichtschacht doet het<br />
altaar baden in het licht. De sobere<br />
bouwmaterialen tonen zich zoals ze<br />
zijn: baksteen, ruw ontkistingsbeton<br />
en hardstenen tegels. Hetzelfde streven<br />
naar openheid komt ook tot uiting<br />
in het goed zichtbare bouwschema en<br />
het vierkante grondplan dat langs buiten<br />
herkenbaar is.<br />
Rondleidingen over<br />
de architectuur van de kerk en<br />
de geschiedenis van de parochie,<br />
zaterdag om 11u15, 13u15<br />
en 15u15, en zondag om 13u15<br />
en 16u15.
p. 50 I oudeRgem / WateRmaaL-BoSVooRde / eLSene<br />
40<br />
40. Kaart K 13 m*<br />
Kantoorgebouw –<br />
vroegere hoofdzetel<br />
van glaverbel<br />
Terhulpsesteenweg 166<br />
Watermaal-Bosvoorde<br />
A enkel za van 10u tot 18u<br />
e 94 (Renbaan van Bosvoorde)<br />
De hoofdzetel van Glaverbel met zijn<br />
ringvormige plattegrond is goed<br />
bekend bij het Brusselse publiek en<br />
wordt vaak – terecht overigens –<br />
beschouwd als een van de meest<br />
geslaagde gebouwen in zijn soort. Het<br />
werd tussen 1963 en 1967 gebouwd<br />
naar de plannen van de architecten<br />
Renaat Braem, Pierre Guillissen, André<br />
Jacqmain en Victor Mulpas in een<br />
nieuwe zone die bestemd was voor de<br />
vestiging van kantoren en zetels van<br />
bedrijven. De architecten hebben<br />
gekozen voor een gordijngevel die hier<br />
bestaat uit een opeenstapeling van<br />
betonnen ringen bekleed met lagen<br />
hardsteen en metalen ramen zonder<br />
horizontale geledingen. De ruwheid<br />
van de muurvlakken contrasteert mooi<br />
met de afwerking van de andere materialen.<br />
Het ringvormige gebouw, prachtig<br />
gelegen in het groen, omsluit een<br />
beboomde patio die licht verschaft aan<br />
de naar binnen gerichte kantoren.<br />
Rondleidingen om 10u30, 11u30,<br />
12u30, 14u30, 15u30, 16u30<br />
en 17u30. met de medewerking<br />
van Korei.<br />
41<br />
41. Kaart J 12 l*<br />
Villa empain<br />
Franklin Rooseveltlaan 67<br />
Brussel-Uitbreiding<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
e 25-94 (Solbosch)<br />
In 1930 gaf baron Louis Empain de<br />
Zwitserse architect Michel Polak<br />
opdracht de plannen te tekenen voor<br />
een privéwoning in de prestigieuze wijk<br />
van de toenmalige Natieslaan. De<br />
baron, een bewonderaar van een<br />
moderne architectuur, nam actief deel<br />
aan het project en vroeg de architect<br />
een woning te ontwerpen die in de lijn<br />
zou liggen van het werk van Otto Wagner,<br />
Adolphe Loos en Joseph Hoffmann.<br />
Het resultaat is een echte parel<br />
van art-deco-architectuur. De muren<br />
werden volledig bekleed met gepolijst<br />
Bavenograniet. De architect maakte<br />
overvloedig gebruik van brons, zowel<br />
voor de ramen en de omlijstingen van<br />
de deuropeningen als voor de details<br />
van de rijke interieurdecoratie. In overeenstemming<br />
met de Palladiaanse<br />
bouwprincipes organiseerde Michel<br />
Polak de villa rond een centrale hal met<br />
een groot bovenlicht waardoor ze een<br />
echte lichtschacht vormt. Deze hal is<br />
van de ingang gescheiden door een<br />
dubbelen glazen deur met bronzen<br />
omlijsting vervaardigd door kunstsmid<br />
Alfred François. In het trappenhuis is<br />
een glasraam aangebracht ontworpen<br />
door schilder Charles Michel. Een glazen<br />
dak is versierd met een voorstelling<br />
van de Melkweg, een creatie van de<br />
Franse kunstenaars Max (meesterglazenier)<br />
en Paule Ingrand. De tuin<br />
wordt omheind door een sierlijk<br />
smeedijzeren hek met ruitmotieven.<br />
Het gebouw is onlangs aangekocht<br />
door de Stichting Boghossian die het<br />
in zijn vroegere luister wil herstellen om<br />
er een centrum van dialoog van te<br />
maken tussen de oosters en westerse<br />
culturen. Sinds 29 maart 2007 is het<br />
volledige eigendom als monument<br />
beschermd. De restauratie van de Villa<br />
Empain en de bijgebouwen is in handen<br />
van de architecten Francis Metzger<br />
en Philippe De Bloos.<br />
(B 12/07/2001 en 29/ 03/2007)<br />
Rondleidingen zaterdag en zondag<br />
om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30,<br />
15u30, 16u30 en 17u30. met de<br />
medewerking van Bus Bavard.<br />
tentoonstelling van design<br />
en foto’s.
42. Kaart J 11 m*<br />
Woningfonds<br />
Zomerstraat 73 – Elsene<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
e 23-24-25 (Etterbeek B)<br />
f 71-95 (Kerkhof van Elsene)<br />
Het Woningfonds van het Brussels<br />
Hoofdstedelijk Gewest is sinds 2005<br />
gevestigd in een vroegere rijkswachtkazerne<br />
in de Jaargetijdenwijk van<br />
Elsene. De renovatie werd toevertrouwd<br />
aan architect Thierry Baneton<br />
van het bureau Baneton-Garrino. Daarbij<br />
is de binnenkant van het gebouw,<br />
dat uit vier bouwlagen bestaat aan de<br />
straatzijde, volledig hertekend om de<br />
inrichting van kantoren en vergaderzalen<br />
mogelijk te maken. De architect<br />
heeft ook een nieuwe, volledig witte<br />
eenheid toegevoegd, in glad beton en<br />
pleisterwerk, evenwijdig met het<br />
bestaande gebouw dat rood van kleur<br />
is. Het nieuwe en oude gebouw liggen<br />
rond een atrium met beglaasde overkapping<br />
waar het publiek ontvangen<br />
wordt in een aangename en goed verlichte<br />
ruimte. De oorspronkelijke gevel<br />
werd gezandstraald waardoor de rode<br />
en witte bakstenen hun frisse kleuren<br />
hebben herwonnen. Ook de puntgevels<br />
zijn gerenoveerd en boven op de<br />
dekplaat van de ondergrondse parkeergarage<br />
heeft landschapsarchitecte<br />
Céline Szternfeld een tuin aangelegd.<br />
De renovatie van deze kazerne is zeer<br />
geslaagd en een voorbeeld van succesvolle<br />
integratie in het bestaande<br />
stadsweefsel.<br />
Rondleidingen met toegang tot<br />
de 6de verdieping, zaterdag en<br />
zondag om het half uur vanaf 10u.<br />
presentatie van de activiteiten van<br />
het Woningfonds aan de hand van<br />
maquettes van het gebouw, infoborden<br />
en een videofilm.<br />
oudeRgem / WateRmaaL-BoSVooRde / eLSene I p. 51<br />
42<br />
b F i e t s t o c h t<br />
Van art nouveau naar modernisme: architecturale<br />
rondrit door Elsene, Ukkel en Sint-Gillis<br />
De verstedelijking van de gemeenten van de zogenaamde eerste kroon is<br />
pas op het einde van de 19de eeuw begonnen. Openbare en private gebouwen<br />
wedijverden met elkaar in architecturale vernieuwing en decoratieve pracht.<br />
Het was de tijd van het eclecticisme, neostijlen en de art nouveau. Op deze<br />
fietstocht die ons door enkele van de mooiste wijken van Brussel voert, zullen<br />
we ook enkele interessante voorbeelden van interbellumarchitectuur bekijken,<br />
zowel in een meer behoudende art-decostijl als resoluut modernistisch.<br />
A za en zo om 14u (duur: 4u)<br />
c vertrek: aanhangwagen Pro Velo geparkeerd op de Gespanhoek (Ter<br />
Kamerenbos) in Brussel – kaart I 12<br />
e 25-94 (Solbosch)<br />
f 41 (Sint-Elisabethziekenhuis)<br />
I reservatie gewenst op het nr. 02/502.73.55.<br />
Fietsverhuur mogelijk op het vertrekpunt (7 euro voor 4u).<br />
met de medewerking van pro Velo.
p. 52 I oudeRgem / WateRmaaL-BoSVooRde / eLSene<br />
43. Kaart H 9<br />
Sint-Bonifatiuskerk<br />
43<br />
Vredestraat 23 – Elsene<br />
A za en zo van 12u tot 17u30<br />
f 54-71 (Sint-Bonifatius)<br />
Architect Joseph-Jonas Dumont<br />
bouwde tussen 1846 en 1849 de eerste<br />
neogotische kerk van Brussel. Achter<br />
een piramidale gevel in Gobertangesteen,<br />
gedomineerd door een centrale<br />
torenspits, strekt zich een ruim schip<br />
uit met drie beuken van gelijke hoogte<br />
naar het model van de hallenkerken<br />
die vooral in Duitsland zeer verspreid<br />
zijn. De flamboyante gotiek vormde de<br />
inspiratiebron voor de decoratie van<br />
zowel de buitenkant van de kerk als<br />
van het interieur bestaande uit talrijke<br />
beelden, een rijk houten meubilair vervaardigd<br />
door het atelier van beeldhouwer<br />
Jean-François Malfait, schilderijen<br />
op doek van de Antwerpse<br />
schilder Ernst Wante en glasramen uit<br />
het atelier van de Gentse glazenier<br />
Gustave Ladon. Het gaat om een mooi<br />
geheel van een dertigtal glasramen die<br />
taferelen voorstellen uit het leven en<br />
de mirakels van Christus en Sint-Bonifatius.<br />
Het orgel van Pierre Schyven<br />
en Joseph Merklin wordt beschermd<br />
door een kast met prachtig houtsnijwerk<br />
in gotische stijl. (B 19/03/1999)<br />
uitleg over de kerk en<br />
de glasramen op zondag<br />
tussen 14u en 17u.<br />
44. Kaart H 9-10<br />
Hongaars huis –<br />
voormalig Hotel Saintenoy<br />
Gewijde Boomstraat 123 – Elsene<br />
A za van 10u tot 18u<br />
zo van 10u tot 17u<br />
f 54 (Verlaat)<br />
Paul Saintenoy, een gedreven kunstverzamelaar<br />
die zowel de art nouveau<br />
als de vroegere stijlen bewonderde, liet<br />
deze classicistische woning met zijn<br />
brede gevel in Franse steen bouwen<br />
in 1897. Het is ongetwijfeld op zijn initiatief<br />
dat meester-glazenier Evaldre<br />
en de beroemde decorateur-afficheontwerper<br />
Privat Livemont glasramen<br />
ontwierpen voor het trappenhuis en de<br />
grote salon. Met hun zachte kleuren<br />
milderen ze enigszins het decor van de<br />
donkere lambriseringen. Het voornaamste<br />
glasraam toont een vrouw in<br />
profiel met gevouwen handen en loshangende<br />
haren, die opduikt uit een<br />
44<br />
zee met japoniserende golven die aanrollen<br />
in sierlijke krullen beladen met<br />
schuimkoppen. In de kamers zijn sommige<br />
plafonds neogotisch van stijl,<br />
maar ook de art nouveau komt tot<br />
uiting in bepaalde lambriseringen en<br />
vooral in het schrijnwerk van deuren<br />
en ramen. Andere lambriseringen zijn<br />
klassieker en geïnspireerd op Franse<br />
stijlen. Paul Saintenoy overleed in 1952<br />
en liet zijn verzameling kunstwerken<br />
na aan de Musea voor Kunst en<br />
Geschiedenis. Zijn herenhuis huisvest<br />
momenteel de katholieke missie van<br />
Hongarije. (B 02/07/1992)<br />
Rondleidingen zaterdag om<br />
10u30, 11u30, 12u30, 14u30,<br />
15u30, 16u30 en17u30 en zondag<br />
om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30,<br />
15u30 en 16u30. met de medewerking<br />
van Itinéraires, sur les<br />
Sentiers de l’Histoire.
F i e t s t o c h t<br />
De behandeling van het licht<br />
in de architectuur door de tijden heen<br />
De bouwende mens heeft in de loop van de tijd altijd nieuwe oplossingen<br />
gevonden om het licht te laten binnendringen in gebouwen, zoals in de hoge<br />
kathedralen van de gotiek of de 19de-eeuwse beglaasde passages. De art<br />
nouveau zorgde voor nieuwe structurele oplossingen en de constructies in<br />
gewapend beton van het interbellum maakten weer andere innovaties mogelijk.<br />
Deze fietstocht laat u de origineelste realisaties in het stadscentrum en<br />
omgeving zien.<br />
A za en zo om 14u (duur: 4u)<br />
c vertrek: Fietsershuis, Londenstraat 15 in Elsene – kaart H 9<br />
f lijn 2 (Troon/Naamse Poort)<br />
f 34-54-64-71-80 (Naamse Poort), 27-34-38-54-64-80-95 (Troon)<br />
I reservatie gewenst op het nr. 02/502.73.55.<br />
Fietsverhuur mogelijk aan het vertrekpunt (7 euro voor 4 u).<br />
met de medewerking van pro Velo.<br />
h Tentoonstelling<br />
Licht en architectuur<br />
Het CIVA, Internationaal Centrum voor Stad, Architectuur en Landschap,<br />
organiseert ter gelegenheid van de Open <strong>Monumenten</strong>dagen 2007 een tentoonstelling<br />
over licht en architectuur in Brussel. Dit gebeurt via een parcours<br />
van een aantal recente ‘lichtinterventies’ op verschillende plaatsen in de stad,<br />
waarover een fotoreportage is gemaakt. Deze voorbeelden illustreren een<br />
zekere wil om de stad, zowel overdag als ‘s nachts, te verfraaien onder de<br />
gemeenschappelijke noemer van een gevoelige en respectvolle<br />
behandeling.<br />
A za en zo van 11u tot 18u<br />
c plaats: CIVA, Kluisstraat 55 in Elsene – kaart H 10<br />
e 81-94 (Baljuw)<br />
f 54 (Baljuw), 71 (Van Volsem)<br />
oudeRgem / WateRmaaL-BoSVooRde / eLSene I p. 53<br />
45<br />
45. Kaart H 10 l<br />
Hotel Wielemans<br />
Defacqzstraat 14<br />
Brussel-Uitbreiding<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
I toegang enkel voor groepen<br />
van 25 personen<br />
e 81-94 (Lesbroussart)<br />
f 54 (Lesbroussart)<br />
Achter een massieve en vrij strenge<br />
gevel geïnspireerd op de Spaanse<br />
bouwstijl gaat een vrolijke en kleurrijke<br />
interieurdecoratie schuil met wel 5.000<br />
keramiektegels. Deze tegels, die vanuit<br />
Spanje per stoomboot verscheept<br />
werden, herscheppen de atmosfeer<br />
van de Andaloesische patio’s die de<br />
opdrachtgevers, Yvonne en Léon<br />
Wielemans, zo na aan het hart lag. Het<br />
gebouw werd ontworpen in de artdecostijl<br />
van die tijd. Léon Wielemans,<br />
zaakvoerder van de gelijknamige brouwerijen,<br />
vertrouwde de realisatie van<br />
zijn droom toe aan architect Adrien<br />
Blomme, ontwerper van de eerste tuinwijk<br />
in Winterslag en van het luxueuze<br />
woonproject Terkamerendal. De<br />
meeste vertrekken liggen rond een<br />
elegante en zeer heldere patio die uitgeeft<br />
op de tuin. De versiering van deze<br />
patio bestaat uit een combinatie van<br />
polychrome tegels aangevuld met<br />
siersmeedwerk en fijn houtwerk. Het<br />
Wielemanshuis is tegenwoordig eigendom<br />
van de verzekeringsmaatschappij<br />
Generali Belgium en doet dienst als<br />
locatie voor evenementen.<br />
(B 22/09/1994)<br />
Rondleidingen zaterdag en zondag<br />
om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30,<br />
15u30, 16u30 en 17u30. met de<br />
medewerking van Korei.
p. 54 I oudeRgem / WateRmaaL-BoSVooRde / eLSene<br />
46. Kaart H 10 m*<br />
Heilige<br />
drievuldigheidskerk<br />
Drievuldigheidsvoorplein – Elsene<br />
A za van 10u tot 18u<br />
zo van 14u tot 18u<br />
e 81 (Drievuldigheid)<br />
f 54 (Drievuldigheid)<br />
De barokke voorgevel van de kerk werd<br />
in 1620 ontworpen door architect<br />
J. Francart en is afkomstig van de vroegere<br />
Augustijnenkerk op het De Brouckèreplein.<br />
Deze kerk, in 1814 buiten<br />
gebruik gesteld en omgevormd tot<br />
protestantse kapel, werd nadien achtereenvolgens<br />
hospitaal, tentoonstellingsruimte<br />
en postkantoor. Bij de<br />
sloop in 1893 in opdracht van de stad<br />
Brussel werd de voorgevel geschonken<br />
aan de kerkfabriek van de Drievuldigheidskerk.<br />
Twee jaar later werd hij<br />
heropgebouwd door architect Jules-<br />
Jacques Van Ysendijck die er een neobarok<br />
kerkinterieur aan toevoegde. De<br />
eerste glasramen werden tussen 1897<br />
en 1898 geplaatst: het glasraam van<br />
de voorgevel met de voorstelling van<br />
de H. Drievuldigheid, de glasramen van<br />
het schip en van de drie oculi, alle vervaardigd<br />
in het atelier van Louis de<br />
Contini. Hij ontwierp ook nog vier<br />
andere glasramen voor het koor waarvan<br />
er nog één bewaard is. In 1908<br />
werden de twee laatste glasramen van<br />
het schip uitgevoerd door een Antwerpse<br />
glazenier met de naam Peyes.<br />
In 1933 werden negen glasramen voor<br />
het koor en het transept ontworpen en<br />
uitgevoerd onder leiding van Louis<br />
Crespin. De glasramen bevatten traditionele<br />
scènes zoals de geboorte en<br />
het doopsel van Christus, de verrijzenis<br />
of Sint-Joris die de draak verslaat,<br />
maar door hun decoratieve kwaliteiten<br />
vormen ze een van de geslaagdste<br />
gehelen van hun tijd. De talrijke wapen-<br />
46<br />
schilden verwijzen naar bekende Belgische<br />
families die in de jaren 1930<br />
verbonden waren aan de Soevereine<br />
Orde van Malta. Een groot orgel van<br />
Georges Haupt (1938) op de galerij,<br />
dat 53 registers bevat verdeeld over<br />
drie speeltafels en een voetklavier, is<br />
momenteel gedeeltelijk aan het oog<br />
onttrokken, maar kan bespeeld worden.<br />
(B 10/11/1955)<br />
uitleg over het meubilair van<br />
het voormalige Sint-Jansgasthuis<br />
in de Kruidtuin en de glasramen,<br />
zaterdag om 10u, 12u, 14u30<br />
en 16u, en zondag om 14u30,<br />
15u30 en 16u30.<br />
h A c t i v i t e i t<br />
Nachtelijke verlichting in Elsene<br />
47. Kaart H 11 m*<br />
Constantin<br />
meuniermuseum<br />
Abdijstraat 59 – Elsene<br />
A za en zo van 10u tot 17u<br />
e 94 (Abdij)<br />
f 38-60 (Patton)<br />
Constantin Meunier (1831-1905) liet dit<br />
huis met achterliggend atelier bouwen<br />
op het einde van de 19de eeuw en<br />
woonde er de laatste vijf jaar van zijn<br />
leven. In 1936 kocht de Belgische Staat<br />
het gebouw aan waar toen nog ongeveer<br />
700 werken van de kunstenaar<br />
werden bewaard. In 1939 ging het open<br />
voor het publiek. Het werd toegevoegd<br />
aan de Koninklijke Musea voor Schone<br />
Kunsten van België in 1978. Tussen<br />
1984 en 1986 werd de woning gerenoveerd.<br />
Vandaag zijn er een 150-tal werken<br />
tentoongesteld. Ze geven een volledig<br />
overzicht van de carrière van<br />
Constantin Meunier die vooral bekend<br />
is als beeldhouwer maar ook schilderde<br />
en tekende. Zoals bij de meeste kunstenaarsateliers<br />
zorgt een groot glazen<br />
dak voor overvloedig binnenvallend<br />
daglicht. (B 16/10/1997)<br />
Rondleidingen zaterdag om 15u30<br />
en zondag om 11u30.<br />
j<br />
Rondleidingen in Franse<br />
gebarentaal zaterdag en zondag<br />
om 11u. met de medewerking<br />
van art et Culture.<br />
De openbare verlichting draagt bij tot de verfraaiing van het stedelijke landschap,<br />
verhoogt de nachtelijke kwaliteit van de stad en zorgt voor een verandering<br />
van sfeer.<br />
Van 15 tot 22 september 2007 zal de gemeente Elsene de lampen van de<br />
straatverlichting in de Waterleidingstraat veranderen om een staalkaart te tonen<br />
van de tinten en kleuren waarover de ontwerpers en lichttechnici vandaag<br />
beschikken. Dit initiatief maakt deel uit van het “lichtplan” waarmee Elsene<br />
binnenkort van start gaat. Vlakbij zullen de glasramen van het koor van de<br />
Heilige-Drievuldigheidskerk langs binnen verlicht worden, zodat men ze van<br />
op straat kan bewonderen. Mooie ontdekkingen in het vooruitzicht…<br />
met de medewerking van de diensten openbare Werken<br />
en Cultuur van de gemeente elsene.
48. Kaart I 11<br />
galerie xavier Hufkens<br />
Sint-Jorisstraat 8 – Elsene<br />
A enkel za van 12u tot 18u<br />
e 23-24 (Legrand), 94 (Abdij)<br />
f 38 (Patton)<br />
De stadswoning waarin de galerie van<br />
Xavier Hufkens sinds 1992 gevestigd is,<br />
werd volledig verbouwd door de architecten<br />
Paul Robbrecht, Hilde Daem en<br />
Marie-Josée van Hee. In 1997 werd een<br />
uitbreiding toegevoegd die vooral tot<br />
doel had de lichtinval in de tentoonstellingsruimte<br />
te optimaliseren, omdat dit<br />
van essentieel belang is om de werken<br />
volledig tot hun recht te laten komen. In<br />
de achtergevel zijn grote raamopeningen<br />
gemaakt terwijl een lichtschacht van<br />
bovenaf daglicht laat binnenstromen. De<br />
galerie brengt geregeld exposities van<br />
internationaal befaamde kunstenaars<br />
zoals Robert Mapplethorpe, Louise<br />
Bourgeois, William Eggleston of Michelangelo<br />
Pistoletto.<br />
tentoonstelling met werken<br />
van erwin Wurm.<br />
oudeRgem / WateRmaaL-BoSVooRde / eLSene I p. 55<br />
47<br />
48
p. 56 I BRuxeLLeS<br />
UKKEL / SINT-GILLIS / VORST<br />
WIeLS<br />
58
49. Kaart H 11<br />
glazen Huis<br />
49<br />
Jules Lejeunestraat 69 – Ukkel<br />
A enkel za van 10u tot 18u<br />
I het huis is alleen langs buiten<br />
te bezoeken<br />
(groepen van 10 personen)<br />
Het huis dankt zijn naam aan de grote<br />
glaspartijen in de voorgevel. Naast de<br />
eigenlijke ramen zitten ook nog honderden<br />
glastegels in de gevel verwerkt<br />
die voor een transparant lichteffect<br />
zorgen. Dit opmerkelijke voorbeeld van<br />
modernistische woningbouw werd in<br />
1935 ontworpen door architect Paul<br />
Amaury Michel die er zelf tot 1942<br />
woonde. Hij ging hierbij uit van de vijf<br />
grote principes van Le Corbusier,<br />
namelijk pijlerbouw, vrij grondplan,<br />
dakterras, vrije gevel en langwerpige<br />
vensters. Uitzonderlijk is echter de<br />
toepassing hiervan in een rijwoning.<br />
De meeste modernistische gebouwen<br />
zijn ontworpen als geïsoleerde constructies.<br />
Een andere inspiratiebron<br />
was waarschijnlijk het Glazen Huis dat<br />
Pierre Chareau in Parijs ontwierp.<br />
Architect Michel besteedde ook veel<br />
aandacht aan de integratie in het<br />
omringende stadsweefsel. Het huis<br />
werd in 1998 in zijn geheel als monument<br />
beschermd Bij de restauratie<br />
enkele jaren geleden is het oorspronkelijke<br />
uitzicht van de woning grotendeels<br />
hersteld. (B 24/09/1998)<br />
Rondleidingen om het kwartier.<br />
met de medewerking van pro Velo<br />
(toegang tot de tuin achter de<br />
woning).<br />
Infoborden over de geschiedenis<br />
van het gebouw en de restauratie.<br />
met de medewerking van het<br />
architectenbureau B. Baines<br />
en Chr. gilot.<br />
50. Kaart g-H 13 l<br />
Huis grégoire Lagasse<br />
Dieweg 292 – Ukkel<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
I alleen toegankelijk per groepen<br />
van 15 personen<br />
e 92 (Dieweg)<br />
f 60 (Dieweg)<br />
Henry van de Velde, stichter van het<br />
Hoger Instituut voor Sierkunsten van Ter<br />
Kameren, was een man met vele talenten.<br />
Naast schilder, binnenhuisarchitect,<br />
schrijver, juwelenontwerper en designer,<br />
was hij ook een gerenommeerd architect<br />
en de voornaamste theoreticus van de<br />
art nouveau. In de jaren 1920 werd hij<br />
echter een aanhanger van het modernisme.<br />
Uit deze periode dateren het huis<br />
Cohen en het huis Wolfers maar ook het<br />
huis van professor Grégoire Lagasse aan<br />
de Dieweg, gebouwd in 1933. Dit ontwerp<br />
van Henry van de Velde sluit ongetwijfeld<br />
het meest aan bij de Internatio-<br />
g Wandeling<br />
Glas door de tijden heen<br />
uKKeL / SInt-gILLIS / VoRSt I p. 57<br />
50<br />
nale Stijl. Langs buiten kenmerkt de<br />
woning zich door strakke gevels met<br />
scherpe ribben en wit gepleisterde<br />
muren. Binnen zijn alle vertrekken<br />
geschikt rond een centraal trappenhuis<br />
dat het licht in de woning verspreidt. Dit<br />
licht stroomt volop binnen langs de grote<br />
rechthoekige vensters die grote stukken<br />
uit de gevels happen in een levendig spel<br />
van volle en lege vlakken. Het huis, dat<br />
in 1982 beschermd werd, huisvest sinds<br />
1995 een ‘galerij-observatorium’ waar<br />
geregeld tentoonstellingen worden georganiseerd<br />
met werk van internationale<br />
jonge kunstenaars. (B 23/06/1982)<br />
Rondleidingen zaterdag en zondag<br />
om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30,<br />
15u30, 16u30 en 17u30. met de<br />
medewerking van Korei.<br />
Bij tentoonstellingen,<br />
in de loop van het jaar, is het<br />
huis toegankelijk voor het publiek<br />
op zaterdagen van 14u tot 18u<br />
(www.maisongregoire.org).<br />
Door het spel van licht en kleur verlevendigen glasramen de perceptie van een<br />
ruimte en vormen ze een belangrijk decoratief element. De glasraamtechniek,<br />
die in de 19de eeuw herontdekt werd dankzij de herwaardering van de oude<br />
kunstambachten, wordt vandaag op een inventieve manier beoefend met<br />
gebruik van nieuwe glassoorten. Deze wandeling laat u aan de hand van een<br />
aantal Ukkelse gevels kennismaken met de geschiedenis van het glasraam<br />
(techniek, inspiratiebronnen, beschadigingen, restauratiemogelijkheden, …).<br />
A za en zo om 14u30 (duur: 2u)<br />
c vertrek: op de hoek van de Brugmannlaan en de Looflaan<br />
(voor het Haerenshuis) in Ukkel – kaart g 13<br />
e 38-41 (Groeselenberg)<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking van geRpm-SC.
p. 58 I uKKeL / SInt-gILLIS / VoRSt<br />
51. Kaart g 12 l<br />
Zwembad Longchamp<br />
De Frésquare 1 – Ukkel<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
f 38 (Beeldhouwers),<br />
41 (Groeselenberg)<br />
Het zwembad Longchamp, geopend<br />
in 1971, is gebouwd aan de rand van<br />
de vroegere Sukkelweg, de huidige De<br />
Frésquare, op de noordelijke helling<br />
van de Ukkelbeek die onder de De<br />
Frélaan doorloopt. Het ontwerp is van<br />
de architecten Charles De Meutter en<br />
Jean Koning die het niveauverschil van<br />
het terrein hebben opgevangen door<br />
een gebouw te ontwerpen dat gedeeltelijk<br />
is ingegraven. Opmerkelijk is het<br />
dak in de vorm van een hyperbolische<br />
paraboloïde die het zwembad, vierkant<br />
van grondplan, over zijn hele lengte in<br />
één vlucht overspant, zonder tussenliggend<br />
steunpunt. Deze technische<br />
krachttoer werd mogelijk gemaakt<br />
dankzij de medewerking van de Franse<br />
ingenieur Robert Sanger. De gevels zijn<br />
volledig beglaasd en worden geritmeerd<br />
door de afwisseling van verticale<br />
stijlen, die driehoekig uitspringen,<br />
en horizontale stijlen, alles in aluminium.<br />
De grote glaspartijen verzekeren<br />
een maximale lichtinval in het zwembad.<br />
Binnen zorgt een fries waarvan<br />
de auteur onbekend is voor de decoratieve<br />
noot.<br />
Voorstelling van het beeldhouwwerk<br />
“L’arbre de lumière” van<br />
glasmaker Bernard tirtiaux.<br />
tuinverlichtingcreaties door<br />
de leerlingen van het “Institut<br />
communal pédagogique<br />
horticole” (in het solarium).<br />
tentoonstelling over het licht<br />
op de bodem van de oceanen.<br />
met de medewerking van de<br />
“Ligue des amis du Kauwberg<br />
et de la piscine Longchamp”.<br />
h Tentoonstelling<br />
De openbare verlichting in Ukkel<br />
Deze tentoonstelling over de evolutie van de openbare verlichting op het<br />
grondgebied van de gemeente Ukkel behandelt de verschillende verlichtingstechnieken<br />
die het gemeentebestuur heeft toegepast sinds de traditionele<br />
gaslantaarns.<br />
Het bezoek aan deze tentoonstelling wordt aangevuld door wandelingen die<br />
in het teken staan van de straatverlichting en die het erfgoedkundig en historisch<br />
belang onderstrepen van het Sint-Jobplein.<br />
A za van 14u tot 16u45 u en zo van 14u tot 18u.<br />
Vertrek van de wandelingen op za en zo om 14u en 16u.<br />
c vertrek: Sint-Jobkerk, Sint-Jobplein in Ukkel – kaart H 14<br />
e 92 (Sint-Job)<br />
f 43 (Sint-Job)<br />
met de medewerking van de “Cercle d’histoire,<br />
d’archéologie et de folklore d’uccle et environs”.<br />
g Activiteit<br />
Lichten in het Wolvendaalpark<br />
De Ligue des Amis du Kauwberg nodigt u uit om het belang van het licht te<br />
ontdekken op het historische tracé van het Wolvendaalpark. Na een wandeling<br />
door deze groene ruimte in Ukkel kunt u twee lezingen bijwonen in het<br />
Lodewijk XV-paviljoen: de eerste lezing handelt over de eeuw van de Verlichting<br />
(zaterdag), de tweede over het Lodewijk XV-paviljoen en het licht<br />
(zondag). De werken van schilder Pierre Thoma die bij deze gelegenheid<br />
worden tentoongesteld vormen een aanknopingspunt om na te denken over<br />
het belang van het licht. Op het einde van beide dagen nodigen de organisatoren<br />
u uit op een concert van harpiste Maria Palatine.<br />
A za en zo van 10u tot 18u (wandelingen za en zo om 14u,<br />
lezingen za en zo om 16u en concert zondag om 18u)<br />
c plaats: Lodewijk XV-paviljoen, Wolvendaallaan 44 in Ukkel – kaart g 13<br />
e 92 (Wolvendaal)<br />
met de medewerking van de Ligue des amis du Kauwberg<br />
et du pavillon Louis xV.<br />
51
52<br />
52. Kaart g 11 l<br />
Fotoruimte Contretype<br />
(Hannonhuis)<br />
Verbindingslaan 1 – Sint-Gillis<br />
A za en zo van 13u tot 18u<br />
e 4-92 (Darwin), 81-97 (Janson),<br />
92 (Ma Campagne)<br />
f 54 (Ma Campagne)<br />
Edouard Hannon was ingenieur bij Solvay<br />
en had een grote voorliefde voor de<br />
art nouveau. In 1902 deed hij een<br />
beroep op Jules Brunfaut om een privéwoning<br />
te bouwen op een perceel op<br />
de hoek van de Verbindingslaan met de<br />
Brugmannlaan. Op zijn verzoek verruilde<br />
de architect zijn gebruikelijke<br />
eclecticisme voor een ontwerp dat duidelijk<br />
schatplichtig is aan het werk van<br />
Horta, Van Rysselberghe en Van de<br />
Velde. Het onmiskenbare classicisme<br />
van de gevel wordt aangevuld met een<br />
aantal typische art-nouveau-elementen.<br />
De zwierige lijn van de balkons vormt<br />
een geslaagd contrapunt voor de<br />
strengheid van de hoekpartij met een<br />
bas-reliëf van Victor Rousseau. De uitstulpende<br />
sokkel in Euvillesteen draagt<br />
de smeedijzeren constructie van de<br />
wintertuin die als een schrijn dient voor<br />
prachtige glasramen. In tegenstelling<br />
tot de ontwerpen van Victor Horta wordt<br />
het trappenhuis van het Hannonhuis<br />
niet verlicht door een lichtkoepel. Het<br />
licht valt indirect binnen door de vensters<br />
van de wintertuin en de deuren<br />
van de rookkamer en de salon waarin<br />
licht gefumeerde Amerikaanse ruiten<br />
zitten. Voor de decoratie van het interieur<br />
deed Edouard Hannon een beroep<br />
op Émile Gallé en Louis Majorelle. De<br />
gekleurde glasramen die de verschillende<br />
kamers van de woning versieren<br />
en het grote venster boven de wintertuin<br />
langs de Verbindingslaan zijn het werk<br />
van Raphaël Evaldre.<br />
Rondleidingen op zaterdag en<br />
zondag om 14u30, 15u30, 16u30<br />
en 17u30. met de medewerking<br />
van pro Velo.<br />
j<br />
h Tentoonstelling<br />
Licht in de architectuur<br />
Rondleidingen in Franse<br />
gebarentaal zaterdag en zondag<br />
om 13u30. met de medewerking<br />
van art et Culture.<br />
Vensterglas en glasramen namen op het einde van de 19de eeuw een hoge<br />
vlucht, dankzij de snelle ontwikkeling van industrie en staalnijverheid. Ook<br />
de opvattingen over het belang van goed verlichte en verluchte lokalen speelden<br />
hierbij een rol. De opkomst van de art nouveau deed het glasraam ingang<br />
vinden in privéwoningen terwijl tegelijkertijd diverse glasdecoratietechnieken<br />
gepopulariseerd werden.<br />
Deze tentoonstelling laat de rol van het licht in de architectuur zien aan de<br />
hand van talrijke voorbeelden en documenten.<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
(rondleiding op za en zo om 15u – enkel in het Frans)<br />
c plaats: Roze Hoeve, De Frélaan 44 in Ukkel – kaart g 13<br />
f 38-41 (Groeselenberg)<br />
met de medewerking van de geRpm-SC.<br />
tentoonstelling“La lumière dans le paysage”, aquarellen van geneviève<br />
tranchant, in de Roze Hoeve. Rondleiding op zaterdag en zondag om<br />
15u. met de medewerking van la Ligue des amis du Kauwberg.<br />
uKKeL / SInt-gILLIS / VoRSt I p. 59<br />
53<br />
53. Kaart g 10 l*<br />
pelgrimshuis<br />
Parmastraat 69 – Sint-Gillis<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
e 81-97 (Moris)<br />
Dit herenhuis met stallingen en tuin is<br />
een ontwerp van architect A. Pirenne.<br />
Na eerst te zijn bewoond door de familie<br />
Colson, werd het in 1927 verkocht<br />
aan de industrieel Eugène Pelgrims<br />
alvorens uiteindelijk in 1963 eigendom<br />
te worden van de gemeente die er een<br />
culturele bestemming aan gaf. Het<br />
zwembad is gedempt, maar de rotstuin<br />
waarin geneeskrachtige planten werden<br />
gekweekt is ten dele bewaard met<br />
zijn romantische ruïnes en watervlak.<br />
Binnen in het gebouw getuigen talrijke<br />
details nog van de zorg die aan de<br />
decoratie werd besteed. Een bijzondere<br />
vermelding verdienen de glasramen<br />
en de sierlijke veranda met het<br />
blauwe glazen dak dat op een structuur<br />
in gewapend beton rust. Van hieruit<br />
verspreidt zich overvloedig en aangenaam<br />
licht in de woning.<br />
(B 21/06/2001)<br />
Rondleidingen zaterdag<br />
en zondag om 10u30, 11u30,<br />
12u30, 14u30, 15u30 en 16u30.<br />
met de medewerking van Itinéraires,<br />
sur les Sentiers de l’Histoire.
p. 60 I uKKeL / SInt-gILLIS / VoRSt<br />
54. Kaart g 10 m*<br />
La maison du Livre –<br />
Hoguethuis<br />
Romestraat 24-28 – Sint-Gillis<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
e 4-23-55 (Sint-Gillisvoorplein)<br />
f 48 (Sint-Gillisvoorplein)<br />
De gevel van het Hoguethuis wordt<br />
over zijn volledige opstand van vier<br />
verdiepingen geritmeerd door gecanneleerde<br />
pilasters. Het gebouw is een<br />
fraai voorbeeld van een industrieel<br />
gebouw in art-decostijl. Naast de confectieateliers<br />
bevatte het ook de<br />
woning van de eigenaar. Textielfabrikant<br />
Jean Hoguet gaf hiervoor in 1929<br />
opdracht aan G. Ligo, een architect uit<br />
Vorst. Deze ontwierp een betonnen<br />
dragende structuur met bakstenen<br />
muren en een beglaasd sheddak of<br />
zaagdak, dat vanop straat niet zichtbaar<br />
is dankzij het fronton waarop de<br />
naam van de firma prijkt. De eerste<br />
verdieping wordt gekenmerkt door drie<br />
brede erkers waarvan de borstweringen<br />
versierd zijn met cannelures en<br />
reliëfs. Het gebouw huisvest vandaag<br />
de vereniging La Maison du Livre en<br />
de gemeentelijke bibliotheek van Sint-<br />
Gillis. De lichtinval is buitengewoon<br />
dankzij de talrijke vensteropeningen in<br />
de gevel en de grote centrale lichtschacht<br />
die overdekt is door een<br />
beglaasde overkapping.<br />
(B 29/10/1998)<br />
54 55<br />
55. Kaart g 10 m*<br />
Stadhuis van Sint-gillis<br />
M. Van Meenenplein 39<br />
Sint-Gillis<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
e 4-23-55 (Horta), 81-97 (Horta)<br />
In 1896 besloot de gemeenteraad van<br />
Sint-Gillis een nieuw en groter gemeentehuis<br />
te bouwen op het terrein van<br />
een oude zandgroeve ten zuiden van<br />
de bareel van Sint-Gillis. Na een openbare<br />
wedstrijd tekende architect Albert<br />
Dumont de plannen voor een gebouw<br />
van 4.267 m2 dat in vier jaar tijd voltooid<br />
werd. Dumont, die eerder de<br />
stedenbouwkundige aanleg van De<br />
Panne en van Hardelot-Plage had<br />
gerealiseerd en talrijke villa’s aan de<br />
kust had ontworpen, tekende een<br />
gebouw in Franse neo-renaissancestijl<br />
met twee gebogen vleugels die de<br />
bezoekers als het ware omarmen. Het<br />
gebruik van roze graniet, hardsteen,<br />
Euvillesteen en Carraramarmer voor<br />
de gevels zorgt voor een geslaagde<br />
polychromie. Het decoratieve beeldhouwwerk<br />
is van de hand van bekende<br />
kunstenaars als Julien Dillens, Paul<br />
Dubois en Victor Rousseau. Het interieur<br />
kreeg een rijke decoratie die moest<br />
bijdragen tot de luister van de gemeentelijke<br />
instelling. De muurschilderingen<br />
van Fernand Khnopff, Albert Ciamberlani,<br />
Émile Fabry en Omer Dierickx<br />
sieren de grote hal, de eretrap, de<br />
Cereszaal, de trouwzaal, de vestibule<br />
en de gemeenteraadzaal. In dit laatste<br />
vertrek bevindt zich een mooi geheel<br />
van glasramen met voorstelling van de<br />
wapenschilden van de gemeenten van<br />
Groot-Brussel, die deze symbolische<br />
plaats een officieel en heraldisch<br />
karakter verlenen. De eretrap is verfraaid<br />
met glasramen met eikenbladeren<br />
en de figuur van Sint-Gillis, ontworpen<br />
door Albert Dumont zelf.<br />
(B 08/08/1988)<br />
Rondleidingen zaterdag<br />
en zondag om 10u30, 11u30,<br />
12u30, 14u30, 15u30, 16u30<br />
en 17u30. met de medewerking<br />
van Korei.<br />
Fototentoonstelling met talrijke<br />
voorbeelden die het belang van<br />
het licht en de verlichting illustreren<br />
voor de herwaardering van<br />
de stadswijken (europazaal).<br />
met de medewerking van het<br />
gemeentebestuur van Sint-gillis.<br />
j<br />
Rondleidingen in Franse<br />
gebarentaal zaterdag en zondag<br />
om 15u30. met de medewerking<br />
van art et Culture.
j<br />
Rondleidingen in<br />
Franse gebarentaal<br />
Al verscheidene jaren organiseert<br />
de vereniging Arts et Culture rondleidingen<br />
in gebarentaal voor doven<br />
en slechthorenden.<br />
Dit jaar vinden dergelijke rondleidingen<br />
plaats op drie adressen:<br />
> Constantin meuniermuseum<br />
(beschrijving 47 pagina 54)<br />
A za en zo om 11u<br />
> Fotoruimte Contretype<br />
(Hannonhuis) (beschrijving<br />
52 pagina 59)<br />
A za en zo om 13u30<br />
> Stadhuis van Sint-gillis<br />
(beschrijving 55 pagina 60)<br />
A za en zo om 15u30<br />
met medewerking van<br />
de vereniging arts et Culture.<br />
56<br />
56. Kaart e 12 m*<br />
Sint-denijskerk<br />
Brusselse Steenweg 26 – Vorst<br />
A za van 10u tot 12u<br />
en van 14u tot 18u<br />
zo van 12u tot 17u<br />
e 82-97 (Vorst Centrum)<br />
f 50-54 (Vorst Centrum)<br />
De Sint-Denijskerk van Vorst heeft het<br />
uitzicht van een dorpskerk bewaard.<br />
De primitieve kern is in de loop der<br />
eeuwen vergroot met verschillende<br />
aanbouwsels, het ene al meer geslaagd<br />
dan het andere. Op een reeds<br />
bestaande cultusplaats werd hier in de<br />
12de eeuw de Sint-Alenakapel<br />
gebouwd in romaanse stijl. Op het<br />
einde van de 13de eeuw begon men<br />
met de bouw van het koor en het schip<br />
dat een eeuw later met een verdieping<br />
werd verhoogd. De basis van de toren<br />
en het koor van de Sint-Alenakapel<br />
dateren uit de 15de eeuw. Ondanks de<br />
vrij onregelmatige buitenkant is het<br />
interieur zeer licht en uitnodigend tot<br />
meditatie. Behalve een mooie grafsteen<br />
uit Doornik, een retabel toegeschreven<br />
aan Jan van Coninxloo,<br />
enkele mooie barokaltaren en een<br />
merkwaardig christusbeeld uit de 13de<br />
eeuw, bezit de kerk twee zeer mooie<br />
glasramen uit de 19de eeuw vervaardigd<br />
door de ateliers van C. Ganton-<br />
Defoin. Ze stellen Sint-Joris voor die<br />
de draak verslaat en Sint-Paulus bij<br />
Agrippa en Berenice. De levendige<br />
kleuren steken fel af bij de andere<br />
ramen die gevuld zijn met gewoon<br />
vensterglas. De namen van de schenkende<br />
families staan onderaan op de<br />
glasramen in cartouches vermeld.<br />
(B 21/12/1936)<br />
Rondleidingen zaterdag<br />
en zondag om 16u.<br />
uKKeL / SInt-gILLIS / VoRSt I p. 61
p. 62 I uKKeL / SInt-gILLIS / VoRSt<br />
57<br />
57. Kaart e 12 m*<br />
gemeentehuis van Vorst<br />
Pastoorstraat 2 – Vorst<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
e 82-97 (Vorst Centrum)<br />
f 50-54 (Vorst Centrum)<br />
Na een art-nouveauperiode werd architect<br />
Jean-Pierre Dewin na de Eerste<br />
Wereldoorlog aanhanger van een stijl<br />
die onder invloed stond van zowel de<br />
art deco als de Internationale School.<br />
Vanaf 1925 bundelde hij zijn ideeën in<br />
het ontwerp voor het nieuwe gemeentehuis<br />
van Vorst. De werken hieraan<br />
begonnen echter pas in 1934. Een 50<br />
m hoog belfort torent uit boven een<br />
massief gebouw in gele baksteen,<br />
hardsteen en beton, de favoriete materialen<br />
van die tijd. Dewin koos voor een<br />
functionele en logische architectuur die<br />
een zekere luxe niet in de weg stond<br />
gelet op de exotische houtsoorten en<br />
het gepolijste marmer die voor de<br />
decoratie van het interieur zijn gebruikt.<br />
Er is ook veel zorg besteed aan de<br />
uitvoering van de glasramen die in<br />
grote gelede vensteropeningen zitten,<br />
meer bepaald ter hoogte van de eretrap.<br />
Blazoenen met wapenschilden<br />
worden omgeven door een doorwrochte<br />
versiering van bloemenmotieven<br />
die nog beter uitkomt door aanpalende<br />
gedeeltes met gewoon<br />
doorschijnend vensterglas.<br />
(B 22/10/1992)<br />
Rondleidingen zaterdag en zondag<br />
om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30,<br />
15u30, 16u30 en 17u30. met de<br />
medewerking van Korei.<br />
58. Kaart e 10<br />
WIeLS<br />
Van Volxemlaan 354 – Vorst<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
e 82-97 (Wielemans)<br />
f 49-50 (Wielemans)<br />
Op de hoek van de Van Volxemlaan en<br />
de Luttrebruglaan staat een in het oog<br />
springend gebouw van beton dat de<br />
stilistische aspecten van de art deco<br />
verenigt met industrieel functionalisme.<br />
Het gaat om de vroegere brouwzaal<br />
van de brouwerij Wielemans-Ceuppens,<br />
waarvan de naam trouwens op<br />
de gevel staat. Het gebouw werd in<br />
1930 ontworpen door architect Adrien<br />
Blomme en was bedoeld als een echte<br />
vitrine om de voorbijgangers de welvaart<br />
van de onderneming te tonen.<br />
Het maakte deel uit van een veel ruimer<br />
industrieel complex dat zijn activiteiten<br />
staakte in 1988. Vandaag heeft het<br />
gebouw van Blomme een nieuwe<br />
bestemming gekregen als centrum<br />
voor hedendaagse kunst, WIELS. Het<br />
58<br />
is open sinds mei van dit jaar en<br />
beschikt over een totaal van 1.800 m2 tentoonstellingsruimte. Een aanpalende<br />
vleugel zal onderdak bieden aan<br />
‘kunstenaars in residentie’ en de sociaal-artistieke<br />
educatieve programma’s.<br />
In de brouwzaal komt ook een boekhandel<br />
en restaurant. Het WIELS heeft<br />
als doel een zo breed mogelijk publiek<br />
in contact te brengen met hedendaagse<br />
kunst. Het programma is zeer<br />
gevarieerd en omvat naast lezingen,<br />
filmvoorstellingen, concerten en festivals<br />
ook beroepsopleidingprojecten<br />
voor kansarmen. (B 20/07/1993)<br />
powerpointpresentatie over<br />
de geschiedenis van de vroegere<br />
brouwerij, het specifieke karakter<br />
van het gebouw van Blomme<br />
en de restauratie. met de medewerking<br />
van het WIeLS.<br />
Rondleidingen met nadruk op<br />
de geschiedenis van de site,<br />
zaterdag en zondag om 11u30,<br />
12u30, 14u30 en 15u30. met de<br />
medewerking van Korei.
Sous les auspices du Conseil de l’Europe<br />
M I L I T A I R E R F G O E D<br />
BRuxeLLeS I p. 63<br />
Zaterdag 8 en zondag 9 september 2007<br />
19 de editie van de Waalse Erfgoeddagen<br />
19 es Journées du Patrimoine<br />
en Wallonie<br />
8 et 9 septembre 2007<br />
Secrétariat des Journées du Patrimoine<br />
Tel.: 085 / 278 880<br />
Fax : 085 / 278 889<br />
www.journeesdupatrimoine.be<br />
Patrimoine<br />
MILITAIRE<br />
Éditeur responsable : Freddy Joris, Administrateur général, rue du Lombard, 79 - 5000 Namur<br />
Photographie : Charline JORIS<br />
Van de Prehistorie tot de 20ste eeuw heeft elke periode, soms<br />
uitzonderlijke, sporen van zijn<br />
militair verleden achter gelaten.<br />
Het geheel van gebouwen en sites<br />
die de herinnering van dit militair<br />
leven opwekt of getuigt van de<br />
talrijke militaire gebeurtenissen die<br />
in onze contreien plaats hebben<br />
gehad werd als thema gekozen<br />
voor de editie 2007. De historische<br />
gebouwen die een defensief of<br />
offensief systeem vertonen of een<br />
link hebben met nabije of lang<br />
vervlogen gewapende conflicten<br />
worden eveneens in het licht gezet.<br />
De editie 2007 is ook grotendeels<br />
gewijd aan de herdenkingsoorden<br />
van deze conflicten, zoals de<br />
kerkhoven, grafmonumenten en<br />
militaire musea.<br />
Bovendien wordt de problematiek van de reconversie van<br />
de militaire gebouwen en sites niet opzij gezet. Dit biedt<br />
ons de mogelijkheid om zich over de toekomst van deze<br />
gemeenschappelijke erfenis te buigen.<br />
Gratis toegang tot alle activiteiten en manifestaties.<br />
Secrétariat des Journées du Patrimoine<br />
Rue Paix-Dieu, 1 B – 4540 AMAY<br />
Tel. : 085/ 27 88 80<br />
Fax : 085/ 27 88 89<br />
E-mail : info@journeesdupatrimoine.be<br />
Website : www.journeesdupatrimoine.be
ANDERLECHT / KOEKELBERG / SINT-JANS-mOLENBEEK<br />
GANSHOREN / JETTE / BRUSSEL-LAKEN<br />
Sint-martinuskerk<br />
66
andeRLeCHt / KoeKeLBeRg / SInt-JanS-moLenBeeK / ganSHoRen / Jette / BRuSSeL-LaKen I p. 65<br />
59<br />
59. Kaart F 9 l*<br />
gemeentehuis<br />
van anderlecht<br />
Raadsplein 1 – Anderlecht<br />
A enkel zo van 10u tot 18u<br />
d lijn 2 (Clemenceau)<br />
e 56 (Raad)<br />
Het huidige gemeentehuis van Anderlecht<br />
werd kort na 1872 gebouwd in<br />
de nieuwe wijk Kuregem die door Victor<br />
Besme was ontworpen. Architect<br />
Jules-Jacques Van Ysendijck opteerde<br />
voor een neo-Vlaamse renaissancestijl<br />
die in die jaren erg in de mode was.<br />
Blikvanger van het gebouw is een belfort<br />
van 48 meter hoog dat toegankelijk<br />
is via twee rechte trappen. De gevel in<br />
baksteen en Euvillesteen rust op een<br />
gebosseerde sokkel en is rijk aan<br />
gebeeldhouwde elementen. De reliëfs<br />
op de boogvelden van de vensteropeningen<br />
stellen de verschillende functies<br />
van het gemeentehuis voor. Op de<br />
borstweringen staan de namen van de<br />
verschillende Anderlechtse gehuchten.<br />
De decoratie van het interieur,<br />
bestaande uit hout, stucwerk en op<br />
doek gemaroufleerde schilderijen,<br />
werd in neo-renaissancestijl uitgevoerd<br />
door Charle-Albert. Mooie glasramen<br />
verlichten de voornaamste vertrekken<br />
terwijl een monumentaal venster de<br />
eretrap domineert. Het herinnert aan<br />
de officiële opening van het gebouw<br />
en vereeuwigt de namen van de overheden<br />
en personen die aan de bouw<br />
hebben meegewerkt. Het werd in 1879<br />
ontworpen door glazenier H. Dobbelaere<br />
en combineert decoratieve elementen<br />
als bloemenslingers, cartouches,<br />
linten, vazen, vogels en<br />
blazoenen. (B 13/04/1995)<br />
Rondleiding om 11u en 14 u.<br />
Reservatie verplicht op<br />
02/526.83.30 (maandag tot<br />
vrijdag van 10u tot 16 u).<br />
Beperkt aantal plaatsen.<br />
g Wandeling<br />
Het licht in de Anderlechtse art deco<br />
Sinds de vroege middeleeuwen voorzien glasramen onze kerken van getemperd,<br />
kleurrijk licht. Aan het eind van de 19de eeuw doet het glasraam zijn<br />
intrede in de burgerwoningen. Op deze wandeling bekijken we enkele voorbeelden<br />
uit de art- nouveau-architectuur, met zijn glas-in-lood-bovenlicht.<br />
We gaan echter vooral op zoek naar de prachtige art-decoglasramen die<br />
tussen de beide wereldoorlogen in gevels en winkelpuien werden<br />
aangebracht.<br />
A zo om 10u en 14u (duur: 1u)<br />
c vertrek: ingang metro Sint-Guido, op de hoek van het Dapperheidsplein<br />
en de Paul Jansonlaan – kaart d9<br />
d lijn 1B (Sint-Guido)<br />
e 56 (Sint-Guido)<br />
f 46-49 (Sint-Guido)<br />
met de medewerking van Klare Lijn.<br />
g Wandeling<br />
Vensters … de ogen van de woning<br />
Vensters zijn als het ware de ‘ogen’ van de woning. Ze doseren het licht en<br />
de lucht die overdag in de woning binnendringen. Ze bestaan in talloze<br />
decoratieve varianten ontsproten aan de creativiteit van hun makers. In overeenstemming<br />
met de materialen, het vakmanschap, modes en levensstijlen<br />
is deze wisselwerking tussen binnen en buiten geëvolueerd. Van de vensters<br />
met roedenverdeling en gelede glasramen uit de renaissance tot de grote<br />
glaspartijen van het modernisme is een lange weg afgelegd. Vensterstijlen,<br />
vensterglas, luiken en vitrages hebben onze blik op de wereld en onze relatie<br />
met het licht veranderd. Hoe dragen vensters bij tot de schoonheid en de<br />
stijl van de gevels, en wat vertellen ze over hun bewoners?<br />
De gemeente Anderlecht bezit op haar grondgebied een rijke staalkaart aan<br />
vensters uit verschillende periodes en stijlen, van de middeleeuwen tot vandaag.<br />
Op deze wandeling kunt u ze rustig bekijken, becommentariëren,<br />
vergelijken of tekenen. U zult ogen tekort komen!<br />
A za en zo om 10u30 en 14u30 (duur: 1u30)<br />
c vertrek: voorplein van de collegiale Sint-Pieter-en-Sint-Guido,<br />
Dapperheidsplein in Anderlecht – kaart d 9<br />
d lijn 1B (Sint-Guido)<br />
e 56 (Sint-Guido)<br />
f 46-49 (Sint-Guido)<br />
I reservatie verplicht op het nr. 02/673.18.35.<br />
Maximum 25 personen per wandeling.<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking van Bus Bavard.
p. 66 I andeRLeCHt / KoeKeLBeRg / SInt-JanS-moLenBeeK / ganSHoRen / Jette / BRuSSeL-LaKen<br />
60. Kaart e-F 8<br />
Slachthuizen en<br />
overdekte markten<br />
van anderlecht<br />
Ropsy-Chaudronstraat 24<br />
Anderlecht<br />
A za en zo van 8u tot 17u<br />
d lijn 2 (Clemenceau)<br />
f 46 (Clemenceau),<br />
20-85 (Delacroix)<br />
Rond 1850 had bijna elke Brusselse<br />
gemeente haar slachthuis zodat er<br />
voortdurend vee door de straten van<br />
de hoofdstad trok. Dit transport was,<br />
ondanks haar schilderachtig karakter,<br />
erg onpraktisch zodat uiteindelijk<br />
h Tentoonstelling<br />
Lichtputten<br />
besloten werd het slachten te centraliseren<br />
in één enkel slachthuis dat<br />
gebouwd zou worden in een landelijke<br />
zone van de gemeente Anderlecht. Na<br />
tal van moeilijkheden werden de<br />
slachthuizen en markten van Anderlecht<br />
officieel geopend op 24 augustus<br />
1890. De installaties werden in 1919<br />
overgenomen door de gemeente. Door<br />
gebrek aan tijdige modernisering<br />
raakte het slachthuis zowel vanuit<br />
techisch als hygiënisch oogpunt verouderd<br />
en in 1983 besloot de gemeente<br />
om de slachtactiviteiten stop te zetten.<br />
De ondernemingen die op de site<br />
waren gevestigd en enkele omliggende<br />
bedrijven besloten de activiteiten voort<br />
te zetten via een naamloze vennootschap<br />
en de gebouwen te renoveren.<br />
De architectuur maakt op zeer veel verschillende manieren gebruik van daglicht.<br />
De kinderen van de vereniging SAFA fotografeerden enkele Anderlechtse<br />
voorbeelden. Deze tentoonstelling laat u kennismaken met de spelingen van<br />
het licht in de architectuur gezien door de ogen van kinderen.<br />
A za en zo van 11u tot 17u<br />
c plaats: Infor-Femmes, Clemenceaustraat 23 in Anderlecht – kaart F 8-9<br />
d lijn 2 (Clemenceau)<br />
f 46 (Clemenceau)<br />
met de medewerking van Infor-Femmes.<br />
60<br />
Tot op vandaag is hierin 40.000.000<br />
euro geïnvesteerd. Alleen de overdekte<br />
markthal en de toegangspoort zijn<br />
bewaard gebleven. Elk weekend wordt<br />
hier een algemene markt gehouden die<br />
meer dan 100.000 bezoekers lokt. De<br />
gebouwen zelf werden gerenoveerd<br />
door architect Émile Tirou. Achter de<br />
ingang die gemarkeerd wordt door<br />
twee pijlers met op elk daarvan een<br />
monumentale bronzen stier, ligt de<br />
indrukwekkende, volledig beglaasde<br />
hal die een vierkant vormt met bijna<br />
100 meter zijde. De metalen kapconstructie<br />
wordt ondersteund door een<br />
woud van kolommen. Het gaat hier om<br />
een merkwaardig voorbeeld van industriële<br />
architectuur uit de periode van<br />
de ijzer-en-glasarchitectuur. Het<br />
gebruik van glas voor bedaking en<br />
wanden bracht het daglicht binnen in<br />
de markthallen en zorgde tegelijk voor<br />
bescherming tegen weer en wind.<br />
(B 08/08/1988)<br />
Rondleidingen zaterdag<br />
en zondag om 14u en 15u<br />
(afspraak aan de ingang van<br />
de slachthuizen, Ropsy-Chaudronstraat<br />
24). met de medewerking<br />
van La Fonderie. Reservatie<br />
verplicht op het nr 02/410.99.50<br />
(maandag tot vrijdag van 9 tot<br />
17u). maximum 25 personen.
andeRLeCHt / KoeKeLBeRg / SInt-JanS-moLenBeeK / ganSHoRen / Jette / BRuSSeL-LaKen I p. 67<br />
61. Kaart F 6 m*<br />
Sportcentrum Victoria<br />
Léon Autriquestraat 4 – Koekelberg<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
d lijn 1A (Ossegem)<br />
f 20 (Autrique)<br />
Niet ver van de appartementsblokken<br />
van de gelijknamige sociale woningmaatschappij<br />
verrijst de ultramoderne<br />
gevel van het sportcentrum Victoria<br />
dat op 3 december 2004 in gebruik<br />
genomen werd. Het gebouw, ontworpen<br />
door de architecten J.-P. Jourdain,<br />
D. Nicaise, O. Gustot en S. Jourdain,<br />
heeft een beglaasd trappenhuis dat<br />
de verschillende niveaus met elkaar<br />
verbindt. De indrukwekkende sportzaal<br />
op de eerste verdieping, waar<br />
onder meer de minivoetbalwedstrijden<br />
plaatsvinden, heeft een metalen structuur<br />
met een beglaasde gordijnmuur<br />
die beschermd wordt door een geperforeerd<br />
en gegolfd metaalblad. Ook in<br />
de andere muren van het sportcomplex<br />
zijn grote muuropeningen aangebracht<br />
die overvloedig daglicht binnenlaten.<br />
Op de benedenverdieping<br />
worden de verschillende sportruimtes<br />
gescheiden door schuifwanden met<br />
cirkelvormige ramen.<br />
61 62<br />
62. Kaart F 6 m*<br />
gemeentehuis<br />
van Koekelberg<br />
H. Vanhuffelplein 6 – Koekelberg<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
f bus 20 (Vanhuffel)<br />
Het gemeentehuis van Koekelberg werd<br />
gebouwd in 1882 naar een ontwerp van<br />
architect Delplace. Het werd verbouwd<br />
in 1903 en in 1939 toen architect Jacobs<br />
het zijn huidige uitzicht gaf. Het gemeentehuis<br />
kreeg toen een grondige facelift<br />
in een uitgesproken geometrische artdecostijl<br />
met gevels in gele Dauchotbaksteen.<br />
De decoratieve bas-reliëfs in<br />
witsteen zijn het werk van beeldhouwer<br />
Vandevoorde en stellen periodes uit het<br />
dagelijkse leven voor. De eretrap achteraan<br />
in de grote inkomhal toont de zorg<br />
die Jacobs besteed heeft aan de decoratie<br />
van het interieur. Dit blijkt ook uit<br />
het zeer mooie smeedijzerwerk en de<br />
glasramen van het grote venster. Ze<br />
stellen een bloemenslinger voor<br />
omzoomd door gestileerde halmen die<br />
opklimt naar het centrale motief, namelijk<br />
het blazoen van het voormalige<br />
hertogdom Brabant dat in vereenvoudigde<br />
vorm het wapenschild van België<br />
is geworden. Enkele glasramen met<br />
verluchte cartouches versieren de raadzaal<br />
waaronder een met het vroegere<br />
blazoen van Koekelberg: een sierlijke<br />
letter K tegen een roze en groene achtergrond,<br />
destijds de kleuren van de<br />
gemeente. In de trouwzaal hangt het<br />
grootzegel van het koninkrijk België<br />
omringd door bloemenslingers.<br />
63. Kaart F 6<br />
Stepmanhuis<br />
63<br />
Leopold II-laan 250 – Koekelberg<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
d lijn 1A et 2 (Simonis)<br />
e 19 (Simonis)<br />
f 13-14-15-20-87 (Simonis)<br />
De woning van beeldhouwer-decorateur<br />
Charles Stepman (1891-1964)<br />
werd door de gemeente Koekelberg in<br />
1974 aangekocht om er het gemeentelijke<br />
cultuurhuis te vestigen. Vandaag<br />
vinden er tal van activiteiten plaats<br />
(tentoonstellingen, concerten, debatten,<br />
lezingen, …) en worden er verschillende<br />
artistieke disciplines beoefend<br />
(muziek, toneel, dans, tekenen, schilderen,<br />
…). Het atelier van de kunstenaar<br />
wordt verlicht door een glazen dak<br />
en heeft zijn oorspronkelijke uitzicht<br />
bewaard evenals sommige vertrekken<br />
op de benedenverdieping achteraan<br />
waar de gebinten zichtbaar zijn. In het<br />
atelier wordt de herinnering levendig<br />
gehouden aan deze illustere inwoner<br />
van Koekelberg, van wie nog diverse<br />
werken in de gemeente te zien zijn: het<br />
bas-reliëf van burgemeester Oscar<br />
Bossaert in de Swartenbroeksschool,<br />
de “dansende kinderen” in een school<br />
in de Delcoignestraat en een bronzen<br />
bas-reliëf in het rusthuis Jourdan.<br />
tentoonstelling met werk<br />
van fotograaf danny de Cock.
p. 68 I andeRLeCHt / KoeKeLBeRg / SInt-JanS-moLenBeeK / ganSHoRen / Jette / BRuSSeL-LaKen<br />
64<br />
64. Kaart F 7 m<br />
Huis van Culturen<br />
en Sociale Samenhang<br />
van Sint-Jans-molenbeek<br />
Mommaertsstraat 4<br />
Sint-Jans-Molenbeek<br />
A za en zo van 10u tot 17u<br />
d lijn 1A (Graaf van Vlaanderen)<br />
lijn 2 (Ribaucourt)<br />
f 89 (Ribaucourt)<br />
Het Huis van Culturen en Sociale<br />
Samenhang werd iets meer dan een<br />
jaar geleden geopend in de lokalen van<br />
het vroegere Lycée de jeunes filles<br />
(nadien Athénée royal Bruxelles Nord-<br />
Ouest geworden) in de Mommaertsstraat.<br />
Het gemeentebestuur heeft er<br />
inderdaad voor gekozen deze in -<br />
tregratiebevorderende instelling te<br />
vestigen in dit grote gebouw uit 1880<br />
waar nog twee andere belangrijke centra<br />
van het culturele leven in Sint-Jans-<br />
Molenbeek hun thuisbasis hebben: de<br />
Académie de Dessin et des Arts visuels<br />
en het gemeentemuseum. De atelierklassen,<br />
de monumentale overdekte<br />
speelplaats en de prachtige oude<br />
kolenkelders van de school herbergen<br />
vandaag meerdere tentoonstellingsruimtes,<br />
creatieve ateliers, een muzieksalon,<br />
cafetaria, enz.<br />
Een overdekte gang rechts geeft toegang<br />
tot de achteraan gelegen lokalen<br />
van de nieuwe instelling. De centrale<br />
patio en sommige kantoren ontvangen<br />
licht van bovenaf. Hier vinden geregeld<br />
tentoonstellingen en manifestaties<br />
plaats die bedoeld zijn om de diverse<br />
gemeenschappen dichter bij elkaar te<br />
brengen. (B 18/07/1996)<br />
tentoonstelling “Verborgen<br />
schatten van molenbeek”<br />
(zie kadertekst hiernaast).<br />
65. Kaart F 6<br />
Sint-Remigiuskerk<br />
Jubelfeestlaan/Opzichterstraat<br />
Sint-Jans-Molenbeek<br />
A za van 10u tot 18u<br />
zo van 14u tot 18u<br />
d lijn 2 (Ribaucourt)<br />
e 81 (Jubelfeest)<br />
De eerste steen van de Sint-Remigiuskerk<br />
werd gelegd op 20 mei<br />
1907. Het is een imposant gebouw<br />
in neogotische stijl met centrale klokkentoren<br />
vooraan. Het ontwerp van<br />
architect Veraart werd tot in de details<br />
uitgevoerd met onder meer leisteen<br />
van Chimay voor de daken en keramiektegels<br />
van Jurbise voor de vloeren.<br />
Het kerkinterieur valt op door zijn<br />
majestueuze wijdsheid. De glasramen<br />
zijn van een opmerkelijke kwaliteit.<br />
Drie grote glasramen, in de<br />
dwarsbeuk en de voorgevel, werden<br />
h Tentoonstelling<br />
Verborgen schatten van molenbeek<br />
Ter gelegenheid van de Open <strong>Monumenten</strong>dagen tonen het Gemeentemuseum<br />
van Sint-Jans-Molenbeek en het Huis van Culturen en Sociale Samenhang<br />
een deel van de opmerkelijke kunstcollectie van de gemeente.<br />
De schilderijen en tekenen bestrijken de periode van de Vlaamse Primitieven<br />
tot de Belgische impressionisten. Ook de Molenbeekse kunstenaar Eugène<br />
Laermans is vertegenwoordigd. De werken zijn ingedeeld volgens drie thema’s:<br />
portretten, licht en het dagelijks leven. Alles samen een vijftigtal werken,<br />
onbekend bij het publiek maar beslist de moeite waard! Ook de locaties zijn<br />
te bezoeken.<br />
A za en zo van 10u tot 17u (rondleidingen op zaterdag<br />
en zondag om 12u en 16u; speciale rondleiding (enkel in het Frans)<br />
met muzikale begeleiding voor kinderen en hun ouders op zaterdag<br />
en zondag om 11u)<br />
c plaats: Huis van Culturen en Sociale Samenhang,<br />
Mommaertsstraat 4 in Sint-Jans-Molenbeek – kaart F 7<br />
d lijn 1A (Graaf van Vlaanderen) en lijn 2 (Ribaucourt)<br />
f 89 (Ribaucourt)<br />
de tentoonstelling loopt nog tot zaterdag 20 oktober 2007<br />
(dinsdag tot vrijdag van 8u30 tot 17u, zaterdag van 10u tot 17u<br />
en zondag van 12u tot 17u).<br />
met de medewerking van het gemeentemuseum, de dienst gesubsidieerde<br />
projecten en het Huis van Culturen en Sociale Samenhang<br />
van Sint-Jans-molenbeek.<br />
65
andeRLeCHt / KoeKeLBeRg / SInt-JanS-moLenBeeK / ganSHoRen / Jette / BRuSSeL-LaKen I p. 69<br />
uitgevoerd door de gebroeders Timmermans<br />
in de jaren 1950. De afgebeelde<br />
taferelen tonen de kroning van<br />
de Heilige Maagd en het Laatste<br />
Avondmaal. De glasramen, in de<br />
spitsboogvensters van het koor, beelden<br />
episodes uit het leven van Christus<br />
uit. De glasramen in de zijbeuken,<br />
hoewel slechts in enkele gevallen<br />
gesigneerd, zijn allemaal uitgevoerd<br />
in de ateliers van Camille Ganton<br />
Defoin in Gent in de jaren 1930. Ze<br />
stellen een reeks heiligen voor: Sint-<br />
Niklaas, Sint-Augustinus, Sint-Melanie<br />
en Sint-Alena. Deze glasramen<br />
werden bekostigd met giften van<br />
enkele welstellende families uit de<br />
gemeente. De Sint-Remigiuskerk is<br />
ongetwijfeld een van de mooiste neogotische<br />
kerken van Brussel.<br />
tentoonstellingen “Sint-Remigus,<br />
een honderdjarige kerk” en “Van<br />
het spirituele naar het materiële”<br />
(zie kadertekst hieronder).<br />
h Tentoonstelling<br />
Van het spirituele naar het materiele<br />
Een voorstelling van verschillende openbare en religieuze<br />
gebouwen in Sint-Jans-Molenbeek aan de hand van een<br />
veelheid aan beeldmateriaal. De glasramen van verschillende<br />
parochiekerken alsook de feestverlichting in de<br />
gemeente komen aan bod. Daarnaast is er een deel gewijd<br />
aan de Molenbeekse meester-glaskunstenaar Egide Timmermans,<br />
die ook meewerkte aan de restauratie van de<br />
glasramen van de kathedraal van Chartres.<br />
A za van 10u tot 18u en zo van 14u tot 18u<br />
c vertrek: Sint Remigiuskerk, hoek Jubelfeestlaan en<br />
Opzichterstraat in Sint-Jans Molenbeek – kaart F6<br />
d lijn 2 (Ribaucourt)<br />
e 81 (Jubelfeest)<br />
met de medewerking van de Historische<br />
kring molenbecca.<br />
66. Kaart e 5 m*<br />
Sint-martinuskerk<br />
Koningin Fabiolaplein – Ganshoren<br />
A za van 14u tot 16u<br />
zo van 14u tot 18u<br />
f 84-87 (Nereus)<br />
De Sint-Martinuskerk werd gebouwd<br />
in 1970 naar de plannen van architect<br />
Jean Gilson. Ze verving een neogotische<br />
kerk die zelf de opvolger was van<br />
een oude kapel waarvan de oorsprong<br />
teruggaat tot 1112. De Sint-Martinuskerk<br />
is in meer dan één opzicht een<br />
verrassend gebouw. De hoge gevel, in<br />
de vorm van een trapezium, is door de<br />
architect gedacht als een onoverkomelijke<br />
muur. Hij is bekleed met een<br />
groot ceramisch paneel van kunstenaar<br />
Zygmunt Dobrzycki, die de menslievendheid<br />
voorstelt, de voornaamste<br />
deugd van Sint-Maarten. Het schip<br />
betreedt men via een halfduister en<br />
laag voorportaal met twaalf kolommen<br />
in ruw beton gedecoreerd met figuren<br />
in bas-reliëf. Het heeft een trapeziumvormig<br />
grondplan en vormt zo een<br />
projectie van de gevel. Een groot nonfiguratief<br />
bas-reliëf van Frédéric Geilfuss<br />
bekleedt de muur van het koor,<br />
maar het zijn vooral de glasramen van<br />
66<br />
meester-glasmaker Meersman die de<br />
aandacht trekken, evenals overigens<br />
een zeer mooi orgel van de gebroeders<br />
Van Bever (1889). De kleine glas-inloodruitjes<br />
van de hoge vensters zijn<br />
uitgevoerd in grijswaarden, terwijl het<br />
violet overheerst in de vensters van de<br />
zijkapellen. De vijf glasramen van de<br />
Sint-Martinuskapel zijn dan weer uitbundig<br />
van kleur. Ze werden ontworpen<br />
door Achiel Meersman en uitgevoerd<br />
door Theo Meersman. De<br />
biechtstoel uit 1634 is afkomstig van<br />
de abdij van Dielegem. Ten slotte zijn<br />
nog twee neogotische glasramen van<br />
de vroegere kerk bewaard gebleven.<br />
Ze zijn het werk van H. Heyden, meester-glasmaker<br />
in Ganshoren.<br />
Rondleidingen zaterdag<br />
om 15u en zondag om 15u30.<br />
h Tentoonstelling<br />
Sint-Remigius, een kerk van honderd jaar<br />
Deze tentoonstelling vestigt de aandacht op de glasramen<br />
van de verschillende kerken van Sint-Jans-Molenbeek en<br />
toont diverse documenten over de Sint-Remigiuskerk die<br />
dit jaar zijn honderdste verjaardag viert. Om het uur vinden<br />
er rondleidingen in deze kerk plaats.<br />
A za van 10u tot 18 u en zo van 14u tot 18u<br />
(rondleidingen om het uur)<br />
c Sint-Remigiuskerk, op het kruispunt<br />
van de Jubelfeestlaan en de Opzichterstraat<br />
in Sint-Jans-Molenbeek – kaart F 6<br />
d lijn 2 (Ribaucourt)<br />
e 81 (Jubelfeest)<br />
met de medewerking van het Comité<br />
voor het eeuwfeest van de Sint-Remigiuskerk<br />
en het gemeentemuseum van Sint-Jans-molenbeek.
p. 70 I andeRLeCHt / KoeKeLBeRg / SInt-JanS-moLenBeeK / ganSHoRen / Jette / BRuSSeL-LaKen<br />
67. Kaart e 3 l<br />
Voormalige abtswoning<br />
van de abdij van dielegem<br />
J.B. Tiebackxstraat 14 – Jette<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
f 13-53 (Soetens), 14 (Dielegem)<br />
De classicistische abtswoning,<br />
gebouwd tussen 1783 en 1791 door<br />
architect Laurent-Benoit Dewez, is het<br />
enige overblijfsel van de abdij van Dielegem<br />
en bezit een onmiskenbare<br />
allure. Toch is het een mirakel dat het<br />
nog overeind staat. Tijdens de Franse<br />
Revolutie werden de abdijgebouwen<br />
verkocht. Ze werden een voor een<br />
gesloopt en de meubels, boeken en<br />
kostbare voorwerpen werden te koop<br />
aangeboden. Alleen de abstwoning,<br />
omgeven door een klein park, bleef<br />
samen met een oranjerie en enkele<br />
bijgebouwen behouden.Toen het<br />
gebouw in 1929 door een vastgoedmaatschappij<br />
werd aangekocht werd<br />
het terrein verkaveld en de abstwoning<br />
omgevormd tot parochiekerk. Het sterk<br />
verwaarloosde gebouw werd in 1950<br />
door het gemeentebestuur aangekocht.<br />
In 1991 heeft het Koninklijk<br />
Instituut voor het Kunstpatrimonium<br />
het stucwerk en de muurschilderingen<br />
die de salons nog sierden zorgvuldig<br />
gerestaureerd. Tijdens de restauratie<br />
onder leiding van architect S. Brigode<br />
(1959-1972) werden de ontlastingsbogen<br />
die de koepel van de grote zaal<br />
steunden verwijderd. Hoewel deze<br />
ingreep misschien ingaat tegen de<br />
bedoelingen van Dewez, heeft ze<br />
gezorgd voor een veel betere lichtinval,<br />
die het stucwerk van de koepel veel<br />
mooier doet uitkomen en de grote zaal<br />
veel aangenamer maakt. De gevels van<br />
de abtswoning hebben hun vele hoge<br />
vensters bewaard langswaar er ruim<br />
daglicht binnenvalt in de meeste<br />
salons. (B 03/02/1953)<br />
tentoonstelling “Lichtstromen”<br />
en diverse activiteiten<br />
(zie kadertekst hiernaast).<br />
g Tentoonstelling<br />
Lichtstromen<br />
67<br />
Natuurlijk licht vormt een essentieel element voor het architecturale concept<br />
en de oriëntatie van een gebouw. Het licht dat binnendringt langs vensters<br />
of koepels varieert en doet ons het interieur op een andere manier<br />
aanvoelen.<br />
Kunstlicht speelt een zeer belangrijke rol in de manier waarop we de stad<br />
waarnemen en voor de verfraaiing van het openbare en private bouwkundig<br />
erfgoed.<br />
Deze tentoonstelling toont een aantal gebouwen van Jette – de vroegere<br />
abtswoning van de abdij van Dielegem, het nieuwe gemeentehuis en verschillende<br />
kerken – in diverse gedaantes aan de hand van talrijke foto’s die<br />
zowel overdag als ‘s nachts genomen zijn.<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
c plaats: vroegere abtswoning van de abdij van Dielegem,<br />
J. Tiebackxstraat 14 in Jette – kaart e 3<br />
f 13-53 (Soetens), 14 (Dielegem)<br />
deze tentoonstelling loopt van 1 tot 30 september 2007, dinsdag tot<br />
vrijdag van 14u tot 17u, in het weekend van 10u tot 18u.<br />
de leerkrachten van de muziekacademie van Jette geven twee concerten<br />
op zondag om 14u en 16u.<br />
ter gelegenheid van de open monumentendagen zullen verschillende<br />
kerken te bezoeken zijn op zaterdag en zondag van 14u tot 17u:<br />
> Sint-pieterskerk, Kardinaal mercierplein<br />
> onze-Lieve-Vrouw van Lourdeskerk,<br />
onze-Lieve-Vrouw van Lourdeslaan<br />
> magdalenakerk, Jetse Laan 225<br />
> Kerk van de onze-Lieve-Vrouw van Lourdesgrot,<br />
Leopold I-straat 296<br />
> Sint-Jozefkerk, Soetensstraat<br />
een folder met een nachtelijk circuit zal eveneens ter beschikking<br />
zijn van de bezoekers.<br />
met de medewerking van de schepen van de Franse gemeenschap<br />
van de gemeente Jette, het cultureel centrum van Jette<br />
en de Culturele vereniging noordwest-Brussel.
andeRLeCHt / KoeKeLBeRg / SInt-JanS-moLenBeeK / ganSHoRen / Jette / BRuSSeL-LaKen I p. 71<br />
68. Kaart e 5<br />
gemeentehuis van Jette<br />
68<br />
Wemmelse Steenweg 100 – Jette<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
e 19-94 (Kardinaal Mercier)<br />
f 53 (Jette B)<br />
Het nieuwe gemeentehuis van Jette<br />
heeft op 13 juni 2005 zijn deuren<br />
geopend. Hiermee kwam een eind aan<br />
het verblijf in de vroegere tabaksfabriek<br />
in de Werriestraat waar de gemeentelijke<br />
diensten lange tijd waren gehuisvest.<br />
De inwoners van Jette moeten<br />
nu naar het vroegere Instituut Don<br />
Bosco. Dit statige gebouw uit het begin<br />
van de 20ste eeuw, bekend als de Villa<br />
Saint-Antoine, werd in 1937 aangekocht<br />
door de zusters Salesianen die<br />
er een school van maakten. Het geheel<br />
werd uitgebreid met een internaat. Het<br />
gebouw stond zes jaar leeg tot het in<br />
1999 door het gemeentebestuur werd<br />
aangekocht. Na een grondige renovatie<br />
van enkele jaren heeft het nu een<br />
nieuwe bestemming gekregen. Het<br />
interieur is modern en zeer verzorgd<br />
ingericht, waarbij veel aandacht is<br />
besteed aan de volumes en de<br />
lichtinval.<br />
69<br />
69. Kaart F 5<br />
Voormalig atelier van<br />
meester-glazenier Crickx<br />
Lenoirstraat 96 – Jette<br />
A za en zo van 14u tot 17u<br />
I toegang alleen per groep<br />
van 10 personen<br />
e 19 (Lenoir)<br />
Vele kerken in België zijn versierd met<br />
glasramen afkomstig uit het atelier van<br />
meester-glazenier Fernand Crickx,<br />
onder meer de kerken van Zaventem,<br />
Meise, Barvaux, Sint-Truiden, Nalinnes<br />
en Dinant. In Brussel werkte hij mee<br />
aan sommige glasramen van de basiliek<br />
van Koekelberg. Het voormalige<br />
atelier en zijn woonhuis, die uit de jaren<br />
1930 dateren, illustreren perfect de<br />
sobere en originele architectuur van de<br />
art deco zoals die in België werd toegepast.<br />
In zijn woning zijn enkele<br />
opmerkelijke glasramen bewaard<br />
gebleven van deze kunstenaar die<br />
gedurende vele decennia actief was.<br />
met de medewerking<br />
van de Culturele vereniging<br />
van noordwest-Brussel.
p. 72 I andeRLeCHt / KoeKeLBeRg / SInt-JanS-moLenBeeK / ganSHoRen / Jette / BRuSSeL-LaKen<br />
70. Kaart g 4<br />
Straatlantaarnmuseum<br />
70<br />
Delvastraat – Brussel-Laken<br />
e 94 (Jacobs Fontaine)<br />
f 53-88 (Jacobs Fontaine)<br />
De gebouwen in de Delvastraat maken<br />
deel uit van een geheel van sociale<br />
woningen gebouwd op initiatief van<br />
de Lakense Haard. Meerdere architecten<br />
werkten eraan mee en hoewel<br />
het gedeelte dat uitgeeft op de Delvastraat<br />
hoger is en opvalt door de<br />
muurdecoratie, de bepleistering en de<br />
afwijkende vensters en balkons, is het<br />
perfect geïntegreerd in de rest van de<br />
bebouwing. Deze appartementen vormen<br />
het decor voor het Straatlantaarnmuseum<br />
dat de geschiedenis<br />
van de openbare verlichting wil reconstrueren.<br />
Het museum toont niet<br />
alleen vijftien modellen straatverlichting<br />
uit verschillende periodes, maar<br />
herschept ook via de diverse tentoongestelde<br />
stukken een echte geschiedenis<br />
van de lantaarnstijlen. De straatlantaarn<br />
wordt beschouwd als een<br />
straatbeeldhouwwerk, dat functionaliteit<br />
koppelt aan een mooie vormgeving.<br />
De verschillende fases van deze<br />
geschiedenis kunnen in relatie worden<br />
gebracht met de opeenvolgende<br />
generaties huurders die in deze omgeving<br />
hebben gewoond.<br />
Wandeling “een ongewoon<br />
openluchtmuseum”<br />
(zie kadertekst hiernaast).<br />
71. Kaart H 4 l<br />
museum voor grafkunst –<br />
voormalig atelier<br />
ernest Salu<br />
Onze-Lieve-Vrouwvoorplein 16<br />
Brussel-Laken<br />
A za en zo van 10u tot 17u<br />
d lijn 1A (Bockstael)<br />
e 94 (Bockstael)<br />
f 49-53-88 (Bockstael)<br />
In de bloeiperiode van de grafkunst in<br />
de tweede helft van de 19de eeuw<br />
genoten de ateliers Salu ongetwijfeld<br />
de beste reputatie van heel Brussel.<br />
De basis van deze familiedynastie van<br />
grafkunstenaars werd gelegd door<br />
Ernest Salu die zijn opleiding kreeg bij<br />
Guillaume Geefs. Hij was reeds in 1872<br />
actief, maar liet pas in 1881 de ateliers<br />
bouwen die herhaaldelijk zouden worden<br />
vergroot tot hun sluiting in 1984.<br />
De tot museum voor grafkunst omgevormde<br />
gebouwen bevinden zich vlak<br />
bij het kerkhof van Laken en vormen<br />
een uniek en perfect bewaard geheel.<br />
De winkelpui met pilasters en gebeeldhouwd<br />
fronton bevat een groot uitstalraam.<br />
Binnenin waken twee arenden<br />
over een monumentaal portaal dat<br />
toegang geeft tot een aangename win-<br />
71<br />
g Wandeling<br />
Een ongewoon openluchtmuseum<br />
tertuin die uit 1912 dateert. Deze ruimte<br />
ontvangt volop daglicht van een metalen<br />
lichtkoepel die in 1947 werd afgebroken<br />
maar in 1995 zorgvuldig gereconstrueerd.<br />
Achteraan zijn meerdere<br />
ateliers die baden in het licht via een<br />
galerij in verbinding met de woning van<br />
de beeldhouwers.<br />
tentoonstelling: Vers l’avenir:<br />
van fotografie naar grafkunst,<br />
het artistieke proces aan het<br />
licht gebracht. Het toont het<br />
belangrijke fotoarchief dat in het<br />
atelier Salu bewaard wordt: een<br />
essentiële artistieke fase om het –<br />
vaak vrouwelijke – model vast te<br />
leggen, eerst in was en klei,<br />
daarna in steen of brons.<br />
Waarom een Straatlantaarnmuseum in Laken? Waarom noemt men de<br />
straatlantaarn een beeldhouwwerk in open lucht? Wat is de plaats van de<br />
kunst in de stad en kan een straatlantaarn overigens als een kunstwerk<br />
worden beschouwd? Wat wordt bedoeld met “1 cultureel procent”? Hoe is<br />
de openbare verlichting geëvolueerd in Brussel, de eerste Europese stad<br />
met gasverlichting? Hoe zag het leven eruit van de lantaarnaansteker, het<br />
bekende personage uit de Kleine Prins van Saint-Exupéry? De wandeling<br />
probeert op al deze vragen een antwoord te geven.<br />
A za en zo van 14u30 tot 16u30<br />
c vertrek: Straatlantaarnmuseum, op de hoek van de Delvastraat<br />
en de Fineaustraat in Laken – kaart g 4<br />
e 94 (Jacobs Fontaine)<br />
f 53-88 (Jacobs Fontaine)<br />
met de medewerking van Laken op ontdekking.
andeRLeCHt / KoeKeLBeRg / SInt-JanS-moLenBeeK / ganSHoRen / Jette / BRuSSeL-LaKen I p. 73<br />
72. Kaart H 4 l<br />
Kerk van onze-Lieve-<br />
Vrouw van Laken<br />
Onze-Lieve-Vrouwvoorplein<br />
Brussel-Laken<br />
A za en zo van 14u tot 17u<br />
e 94 (Prinses Clementina)<br />
Om de wens te respecteren van zijn<br />
overleden vrouw die in Laken begraven<br />
wou worden, bestelde koning Leopold<br />
I de plannen voor een nieuwe kerk<br />
ter vervanging van de oude. Het koor<br />
hiervan dat uit 1275 dateert, staat trouwens<br />
nog altijd op het kerkhof. Architect<br />
Joseph Poelaert won de<br />
uitgeschreven wedstrijd onder een<br />
pseudoniem en leidde de werken die<br />
in 1854 begonnen. Al na korte tijd werd<br />
hij bijna helemaal in beslag genomen<br />
door de bouw van het nieuwe Jusititiepaleis<br />
zodat hij het verdere toezicht<br />
overliet aan andere architecten. De<br />
nieuwe kerk werd in 1872 ingewijd<br />
maar zou slechts in 1907 helemaal zijn<br />
voltooid. In tegenstelling tot de buitenkant<br />
waarvan bepaalde details enigszins<br />
ongewoon zijn, stemt het interieur<br />
overeen met wat men van de neogotische<br />
stijl mag verwachten. De galerij<br />
boven de ingang wordt ingenomen<br />
door de drie neogotische orgelkasten<br />
van het indrukwekkende orgel met drie<br />
speeltafels van Schyven/Van Bever.<br />
De kerk bevat een mooi geheel van<br />
glasramen. Er is een reeks die put uit<br />
het rijke decoratieve arsenaal van de<br />
neogotiek en er zijn enkele figuratieve<br />
72<br />
glasramen van grote kwaliteit. De glasramen<br />
in de dwarsbeuk, net als het<br />
rozetvenster achteraan werden uitgevoerd<br />
door de ateliers Dobbelaere uit<br />
Brugge. Zij stellen taferelen voor het<br />
uit het leven van Christus. In het linkergedeelte<br />
van de dwarsbeuk is er een<br />
glasraam van meester-glazenier<br />
Jacobs dat hulde brengt aan de<br />
Lakense soldaten die gesneuveld zijn<br />
tijdens 1914-18. Men herkent de<br />
gezichten van koning Albert I, koningin<br />
Elisabeth en kardinaal Mercier.<br />
(B 14/04/1994)<br />
orgelconcert<br />
(zie kadertekst pagina 13).
SCHAARBEEK / SINT-JOOST-TEN-NODE<br />
Jazz station<br />
80
73<br />
73. Kaart H 6 m*<br />
Belgacomtorens<br />
Albert II-laan 27 – Schaarbeek<br />
A enkel za van 10u tot 18u<br />
e 4-25-55-56 (Noordstation)<br />
f 14-15-61 (Noordstation)<br />
De tweelingtorens van Belgacom, voltooid<br />
in 1993, domineren met hun 28<br />
verdiepingen de Noordwijk van Brussel,<br />
het zogenaamde Brusselse Manhattan.<br />
Ze zijn ontworpen door het architectenbureau<br />
Michel Jaspers & Partners,<br />
inclusief de befaamde loopbrug die als<br />
een echte panoramische glazen kooi<br />
de twee torens op duizelingwekkende<br />
hoogte met elkaar verbindt. Iedere dag<br />
komen hier 4.500 personen werken op<br />
een oppervlakte van bijna 100.000 m2 .<br />
De torens zijn langs alle zijden bekleed<br />
met glasplaten die de omgeving weerspiegelen,<br />
van de door de wind voortgejaagde<br />
wolken tot het drukke verkeer<br />
in de Albert II-laan. Deze ‘transparante’<br />
muren zorgen voor een overvloedige<br />
lichtinval in het hele gebouw, iets wat<br />
onder meer de prestigieuze verzameling<br />
hedendaagse kunst ten goede komt die<br />
Belgacom de voorbije tien jaar in zijn<br />
hoofdzetel heeft verzameld.<br />
Vrij bezoek aan de kunstverzameling<br />
Belgacom art.<br />
Rondleidingen met uitleg over de<br />
architectuur van het gebouw om<br />
10u30, 11u30, 12u30, 14u30, 15u30,<br />
16u30 en 17u30. met de medewerking<br />
van de Klare Lijn.<br />
S C H a a R B e e K / S I n t - J o o S t - t e n - n o d e I p. 75<br />
74. Kaart H 6 l*<br />
La Lustrerie<br />
Paleizenstraat 153 – Schaarbeek<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
e 25-55-56-94 (Liedts)<br />
La Lustrerie is vandaag een gemeenschappelijk<br />
bedrijvencentrum niet ver<br />
van het Noordstation en biedt jonge<br />
ondernemers onderdak in sobere en<br />
functionele lokalen. Oorspronkelijk<br />
huisvestten deze gebouwen een<br />
ambachtelijke fabriek van luchters en<br />
lampenkappen die in de jaren 1970<br />
door brand verwoest werd. Het complex<br />
is volledig gerenoveerd door archi-<br />
74<br />
tect Pierre Blondel die geopteerd heeft<br />
voor grote beglaasde oppervlakken en<br />
gordijnmuren, met behoud van de vele<br />
bestaande vensteropeningen. Daardoor<br />
genieten de bedrijven die zich in<br />
La Lustrerie gevestigd hebben van<br />
optimaal licht voor hun activiteiten.<br />
Licht!<br />
ter gelegenheid van de open<br />
monumentendagen brengt<br />
La Lustrerie de nieuwste lichtcreaties<br />
voor het voetlicht van<br />
de meest talentvolle jonge<br />
Belgische designers.
p. 76 I S C H a a R B e e K / S I n t - J o o S t - t e n - n o d e<br />
75. Kaart I 5-6 m*<br />
gemeentehuis<br />
van Schaarbeek<br />
Colignonplein – Schaarbeek<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
e 55-56 (Colignon)<br />
f 58 (Colignon), 59 (Eenens)<br />
Het oorspronkelijke gemeentehuis<br />
werd in 1897 door Leopold II geopend.<br />
Het was een bouwwerk van Jules-<br />
Jacques Van Ysendijck, in Italiaans-<br />
Vlaamse renaissancestijl, opgetrokken<br />
temidden de landerijen. Het was helaas<br />
geen lang leven beschoren want een<br />
aangestoken brand legde het in 1911<br />
volledig in de as. Het huidige gemeentehuis<br />
werd ontworpen door Maurice<br />
Van Ysendijck, die zich sterk baseerde<br />
op de plannen van zijn vader en het<br />
gebouw uitbreidde. Het werd geopend<br />
in 1919 door koning Albert I en maakte<br />
deel uit van een ruimer stedenbouwkundig<br />
project. Het plein rond het<br />
gemeentehuis werd namelijk bebouwd<br />
met een homogeen geheel van woonhuizen<br />
dat tot vandaag vrij goed<br />
75<br />
bewaard is. Aan de decoratie van het<br />
interieur werd grote zorg besteed. In<br />
de raadzaal en de trouwzaal vallen<br />
naast de Mechelse wandtapijten de<br />
vele glasramen op die een reeks allegorische<br />
figuren uitbeelden verwijzend<br />
naar de functies van deze plaatsen.<br />
Overal elders bevatten de meeste vensters<br />
glasramen versierd met gele<br />
cartouches. Een eretrap leidt naar de<br />
verdieping waar glasramen de geschiedenis<br />
van het gemeentehuis illustreren<br />
met links de bouw, in het midden de<br />
opening en rechts de heropbouw en<br />
uitbreiding van het gebouw. De grote<br />
lokettenhal, een creatie in italianiserende<br />
stijl van Maurice Van Ysendijck,<br />
heeft een grote glazen overkapping die<br />
gelijkenis vertoont met de architectuur<br />
van de overdekte passages.<br />
(B 13/04/1995)<br />
Rondleiding zaterdag en zondag<br />
om 10u30, 11u30, 12u30, 14u30,<br />
15u30 en 16u30. met de medewerking<br />
van Klare Lijn<br />
76<br />
76. Kaart J 6 m*<br />
Sint-Suzannakerk<br />
G. Latinislaan 48 – Schaarbeek<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
e 23-24 (Heliotropen)<br />
f 65 (Bichon), 66 (Latinis)<br />
Deze kerk in gewapend beton werd<br />
gebouwd tussen 1925 en 1928. De<br />
werken werden bekostigd door de<br />
vrouw van generaal Maes die hiermee<br />
een monument wou oprichten voor<br />
haar overleden dochter Suzanne.<br />
Architect Jules Combaz inspireerde<br />
zich voor zijn ontwerp op de Onze-<br />
Lieve-Vrouwkerk van Raincy niet ver<br />
van Parijs. Opvallend zijn de reusachtige<br />
betonnen pijlers en de monumentale<br />
glasramen die grote stukken muur<br />
in beslag nemen. De realisatie van de<br />
reusachtige glasoppervlakken van<br />
48 m2 door Simon Steger en de<br />
beroemde meester-glazenier Florent<br />
Jaspar Colpaert duurde niet minder<br />
dan zes jaar. Elk glasraam bestaat uit<br />
280 stukken glas die de zonnestralen<br />
omzetten in een bonte schakering van<br />
kleuren. De buitengewone lichtinval<br />
doet vergeten dat de binnendecoratie<br />
nooit werd afgewerkt. De 49 meter<br />
hoge klokkentoren wordt bekroond<br />
door een kruis in gewapend beton dat<br />
soms verlicht wordt. (B 27/03/2003)<br />
uitleg over de kerk en de glasramen,<br />
zaterdag om 11u en<br />
zondag om 11u en 14u30.<br />
met de medewerking van Kerk en<br />
toerisme Brussel en Culturama.<br />
Infoborden over de glasramen.
77<br />
77. Kaart K 7 m*<br />
Kerk van de goddelijke<br />
Verlosser<br />
Roodebeeklaan 269 – Schaarbeek<br />
A enkel zo van 14u tot 18u<br />
e 23-24-25 (Diamant)<br />
f 29 (Levie),<br />
12-21-28-79 (Diamant)<br />
De imposante puntgevel van deze kerk<br />
die uitgeeft op de Roodebeeklaan<br />
maakt deel uit van het ontwerp van<br />
architect Léonard Homez uit 1935. De<br />
grote vensteropeningen laten overvloedig<br />
licht binnenstromen in het schip.<br />
De kerk werd in 1963 vergroot door<br />
architect Jean Dehasse. Afgezien van<br />
een kruisweg van kunstenaar Isidore<br />
Van Mens is het interieur vooral opmerkelijk<br />
door de glasramen ontworpen<br />
door Maurits Nevens en uitgevoerd<br />
door Herman Mortier, die zich in het<br />
koor, het transept en de kapel bevinden.<br />
Andere glasramen in het schip en<br />
op het doksaal zijn ontworpen door<br />
Pierre Majerus. De galerij wordt ingenomen<br />
door een klassiek orgel van<br />
André Rousseau.<br />
Rondleidingen met de medewerking<br />
van Klare Lijn.<br />
S C H a a R B e e K / S I n t - J o o S t - t e n - n o d e I p. 77<br />
g Wandeling<br />
Licht en schaduw in de wijk van de Louis Bertrandlaan<br />
Deze wandeling onderzoekt de verhoudingen tussen stadsaanleg, architectuur<br />
en de aspecten licht en verlichting in de openbare en particuliere ruimte.<br />
Ook de uitwerking van gevelopeningen en vensteroppervlakken en het repertorium<br />
dat de kunstambachten hiervoor hebben ontwikkeld komen tijdens<br />
deze wandeling aan bod.<br />
A za om 14u30 u (duur: 1u30)<br />
c vertrek: voorplein van de Sint-Servaaskerk,<br />
Haachtse Steenweg in Schaarbeek – kaart I 6<br />
e 92 (Sint-Servaaskerk)<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking van de vereniging<br />
patrimoine de Schaerbeek (patriS).<br />
g Wandeling<br />
Lichten van gisteren en vandaag in het Josaphatpark<br />
Deze wandeling in het Josaphatpark vertelt u alles over de geschiedenis van het<br />
park en geeft meer uitleg bij de lopende restauratie. U verneemt ook meer over<br />
het licht- en waterspel dat er vroeger plaatsvond en over de verlichtingsmast<br />
van beeldhouwer de Lalaing, een monumentale sculptuur in brons die onlangs<br />
is teruggeplaatst op zijn oorspronkelijke plaats aan de rand van het park.<br />
A za om 14u en 16u en zo om 10u, 14u en 16u (duur: 2u)<br />
c vertrek: ingang van het park, aan het kruispunt van de Azalea- en<br />
de Eisenhowerlaan (nabij de reuzensequoia) in Schaarbeek – kaart J 6<br />
f 66 (Azalea)<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking van de vereniging art et nature (aRna).<br />
b Fietstocht<br />
Licht en verlichting in Schaarbeek<br />
Deze fietstocht door de gemeente Schaarbeek laat u een aantal plaatsen ontdekken<br />
die illustratief zijn voor het belang van het licht en de evolutie van de verlichting<br />
in de gemeente: scholen, kunstenaarsateliers en niet te vergeten de elektriciteitspaal<br />
van de Lalaing. De rondrit staat ook in het teken van het fietsen in de stad en<br />
besteedt aandacht aan de veiligheid en de naleving van het verkeersreglement.<br />
A za en zo om 15u, inschrijvingen vanaf 14u (duur: 2u30)<br />
c vertrek: Meiserplein (hoek Cambierlaan) in Schaarbeek – kaart K 7<br />
e 23-24-25 (Meiser)<br />
f 63 (Meiser)<br />
I eigen fiets meebrengen. Er is geen fietsverhuur ter plaatse.<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking van gRaCQ –<br />
Les Cyclistes quotidiens (lokale afdeling van Schaerbeek).
p. 78 I S C H a a R B e e K / S I n t - J o o S t - t e n - n o d e<br />
78. Kaart I 8<br />
Charliermuseum<br />
Kunstlaan 16<br />
Sint-Joost-ten-Node<br />
A za en zo van 12u tot 18u<br />
d lijnen 1A-1B (Kunst-Wet)<br />
lijn 2 (Madou)<br />
f 29-63 (Madou)<br />
In 1890 kocht kunstliefhebber en verzamelaar<br />
Henri Van Cutsem twee aanpalende<br />
huizen in neoclassicistische<br />
stijl in de huidige Kunstlaan. Het eerste<br />
huis, vier traveeën breed, dateert uit<br />
1844 en is intact gebleven, het tweede<br />
daarentegen werd in 1892 gesloopt en<br />
heropgebouwd om het geheel meer<br />
eenheid te geven. Het perceel, dat zich<br />
uitstrekt tot aan de Liefdadigheidsstraat,<br />
bevatte destijds ook paardenstallen<br />
en koetshuizen. Henri Van Cutsem<br />
liet deze aanhorigheden afbreken<br />
en gaf Victor Horta opdracht twee<br />
lange galerijen met beglaasd dak te<br />
bouwen die met elkaar verbonden zijn<br />
door een paviljoen. De glazen daken<br />
worden omlijst door houten kroonlijsten<br />
op consoles. Vitrines die toegeschreven<br />
worden aan Horta doen<br />
dienst als scheidingswand tussen<br />
sommige ruimtes, bijvoorbeeld tussen<br />
de rookkamer, de schilderijengalerij en<br />
de kleine salon. De muzieksalon waar<br />
nog steeds concerten plaatsvinden is<br />
eveneens voorzien van een glazen dak.<br />
In 1904 vermaakte Van Cutsem zijn<br />
herenhuis aan beeldhouwer Guillaume<br />
Charlier die het in 1925 op zijn beurt<br />
naliet aan de gemeente Sint-Joost-ten-<br />
Node. (B 15/07/1993)<br />
79. Kaart I 8 l*<br />
ateliers mommen<br />
Liefdadigheidsstraat 37<br />
Sint-Joost-ten-Node<br />
A za van 14u tot middernacht<br />
zo van 14u tot 18u<br />
d lijn 2 (Madou)<br />
f 29-63-65-66 (Madou)<br />
Dit gebouwencomplex dat in opeenvolgende<br />
fases werd opgetrokken tussen<br />
1874 en 1910, omvatte destijds<br />
een winkel, woningen, kunstenaarsateliers<br />
en ateliers met industriële<br />
bestemming. De kunstenaar-meubelmaker<br />
Felix Mommen lag aan de basis<br />
van dit geheel dat op korte tijd de ontmoetingsplaats<br />
bij uitstek werd voor<br />
het Brusselse artistieke milieu. Deze<br />
mecenas die commerciële met filantropische<br />
activiteiten verenigde, stelde<br />
ateliers ter beschikking van kunstenaars<br />
onder wie de vermaarde Th. Van<br />
Rysselberghe, H. Evenepoel, X. Mellery,<br />
C. Meunier en P. Paulus. Het<br />
gebouw aan de straatzijde bevatte een<br />
winkel en een woning op de verdieping.<br />
Daarachter lagen drie afzonderlijke<br />
ateliers die uitgaven op de binnenplaats.<br />
Ze stonden met het gebouw<br />
vooraan in verbinding via een<br />
beglaasde galerij van twee bouwlagen.<br />
78 79<br />
Het eerste atelier, vijf bouwlagen hoog,<br />
diende oorspronkelijk voor de fabricage<br />
van kleuren. Een ander atelier,<br />
gebouwd door architect E. Hendrickx<br />
in 1874, gaf toegang tot een derde,<br />
lager gelegen atelier dat volledig overdekt<br />
was door twee beglaasde daken<br />
rustend op een smeedijzeren kapconstructie.<br />
Door het overvloedige licht<br />
waren deze ruimtes zeer geschikt als<br />
kunstenaarsateliers. Wie vandaag de<br />
rode poort openduwt en doorloopt<br />
naar de achterliggende binnenplaats,<br />
komt in een echt dorp met bijna 30<br />
ateliers, sommige met woonruimte, die<br />
tegen matige prijs verhuurd worden.<br />
De artistieke traditie van de ateliers<br />
Mommen wordt hiermee voortgezet.<br />
Een wilde tuin draagt nog bij tot de<br />
charme van deze plek.<br />
tentoonstelling van werken<br />
vervaardigd in of geïnspireerd<br />
door de ateliers mommen.<br />
projectie van videofilms,<br />
beelden en lichteffecten op<br />
de voornaamste gevel van<br />
het huizenblok, zaterdag van<br />
21u tot middernacht.
80. Kaart I 7<br />
Jazz Station<br />
80<br />
Leuvense Steenweg 195<br />
Sint-Joost-ten-Node<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
f 29-63 (Sint-Joostplein)<br />
De gemeente Sint-Joost-ten-Node,<br />
organisator van een bekend jazzfestival,<br />
kreeg in 2003 het vroegere treinstation<br />
op de Leuvense Steenweg in<br />
erfpacht van de NMBS en heeft dit<br />
laten renoveren tot een permanente<br />
ontmoetingsplaats voor alle jazzliefhebbers.<br />
Het eclectische stationsgebouw,<br />
een mengeling van neobarok en<br />
neo-Vlaamse renaissance, werd in<br />
1868 opgetrokken naar de plannen van<br />
de ingenieurs H. Joniaux en V. Mailliet<br />
van de dienst Bruggen en Wegen. De<br />
recente renovatie is het werk van het<br />
Brusselse architectenbureau PDDA<br />
Paul Delaby, met de medewerking van<br />
graficus Michel Moers voor het interieur.<br />
Daarbij is vooral aandacht besteed<br />
aan de doorstroming van het licht en<br />
de transparantie tussen de voor- en<br />
achterkant van het gebouw. Met dat<br />
doel is een beglaasde galerij gebouwd<br />
waar nu een gezellig klein restaurant<br />
is gehuisvest. Lichtelementen in verschillende<br />
kleuren verrassen enigszins<br />
bij een eerste bezoek, maar vooral het<br />
golvende plafond in houten lamellen<br />
trekt de aandacht. Het is niet alleen<br />
mooi om naar te kijken maar vervult<br />
ook een akoestische functie.<br />
(B 26/09/1996)<br />
muziekrepetities.<br />
S C H a a R B e e K / S I n t - J o o S t - t e n - n o d e I p. 79<br />
81. Kaart I 6 l<br />
Voormalig atelier<br />
van geo de Vlamynck<br />
Grondwetstraat 7 – Schaarbeek<br />
A za en zo van 10u tot 12u<br />
en van 14u tot 17u<br />
I alleen toegankelijk voor groepen<br />
van maximum 25 personen<br />
e 25-94 (Lefranq), 92 (Sinte-Marie)<br />
f 58 (Sinte-Marie)<br />
Achter een onopvallende bakstenen<br />
gevel gaat het oudste nog bestaande<br />
woonhuis-atelier van Schaarbeek<br />
schuil (1862), dat getuigt van de intense<br />
artistieke activiteit die in Brussel<br />
heerste tijdens de 19de eeuw. Het werd<br />
gebouwd voor beeldhouwer Jacques-<br />
Philippe De Haen die meewerkte aan<br />
de decoratie van de gevels van het<br />
stadhuis en het Beurspaleis. Hij had<br />
onder meer de impressionistische<br />
schilder Eugène Smits te gast. De<br />
woonvertrekken lagen vooraan terwijl<br />
het atelier bestond uit een grote ruimte<br />
van bijna 5 meter hoog met zijden van<br />
6 op 7 meter. De kunstenaars werkten<br />
hier graag, niet in het minst door het<br />
overvloedige licht dat binnenstroomde<br />
via het grote venster dat op het noor-<br />
81<br />
den lag om een constante lichtinval te<br />
garanderen. Schilder Geo de Vlamynck<br />
kocht het gebouw in 1924 en ontwierp<br />
er enkele monumentale projecten: de<br />
fresco’s voor het paviljoen van de glaskunst<br />
op de Wereldtentoonstelling van<br />
1935 en de mozaïeken voor het zwembad<br />
Neptunium.<br />
uitleg over het atelier<br />
en de werken van de kunstenaar<br />
en presentatie van de verschillende<br />
muurschildertechnieken,<br />
zaterdag en zondag om 11u,<br />
14u en 16u.
p. 80 I S C H a a R B e e K / S I n t - J o o S t - t e n - n o d e<br />
82. Kaart I 6<br />
Hallen van Schaarbeek<br />
Koninklijke Sint-Mariastraat 22a<br />
Schaarbeek<br />
A enkel zo van 16u tot 20u<br />
e 25-94 (Lefranq),<br />
92 (Robiano/Sint-Maria)<br />
f 58 (Sint-Maria)<br />
Samen met de Sint-Gorikshallen behoren<br />
de Hallen van Schaarbeek tot de<br />
zeldzame voorbeelden van overdekte<br />
markten die in Brussel bewaard zijn<br />
gebleven. Ze werden in 1865 niet ver<br />
van de Koninklijke Sinte-Mariakerk<br />
opgetrokken naar het ontwerp van<br />
architect Hansotte. Die werkte voor de<br />
gelegenheid samen met aannemer<br />
Bertaux, gespecialiseerd in ijzeren<br />
skeletbouw. De architectuur van de<br />
Hallen sluit dan ook aan bij de grote<br />
industriële complexen van de tweede<br />
helft van de 19de eeuw, maar ook bij<br />
de grote treinstations uit die tijd die<br />
hoofdzakelijk uit ijzer en glas werden<br />
opgetrokken. Binnen zijn de Hallen<br />
83<br />
82<br />
verdeeld in de Grote Hal, waar groenten<br />
en vlees werden verkocht, en de<br />
Kleine Hal, die als vismarkt dienst<br />
deed. Een monumentale trap leidde<br />
naar een galerij die volledig rond het<br />
gebouw liep. Op deze galerij,<br />
geschraagd door slanke gietijzeren<br />
kolommen, waren textiel- en kledingwinkels<br />
gevestigd. De centrale beglazing<br />
van het dak gaf overvloedig licht<br />
aan de activiteiten beneden. De Hallen<br />
van Schaarbeek zijn vandaag eigendom<br />
van de Franse Gemeenschap, die<br />
ze heeft omgevormd tot een actief<br />
centrum van culturele activiteiten.<br />
Concert van garrett List,<br />
Solo Works: Love and Politics.<br />
uitnodiging aan de componist-<br />
uitvoerder garret List. Het licht<br />
wordt gedempt op de klank van<br />
de stem en de trombone.<br />
83. Kaart H 7 l<br />
Sd WoRx –<br />
voormalig RVS-gebouw<br />
Koningstraat 284<br />
Sint-Joost-ten-Node<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
d lijn 2 (Kruidtuin)<br />
e 92-94 (Kruidtuin)<br />
f 61 (Kruidtuin)<br />
Dit kantoorgebouw in functionalistische<br />
stijl werd in opdracht van de Rotterdamsche<br />
Verzekering Sociëteiten<br />
(RVS) gebouwd op de plaats van een<br />
herenhuis uit 1863, ontworpen door<br />
architect G. Hansotte. Op de gevel<br />
staat de naam J. Duynstee, die blijkbaar<br />
de bouwheer was van het project<br />
waarvoor in 1936 een bouwvergunning<br />
werd verleend. Het oorspronkelijke<br />
gebouw in de Sint-Franciscusstraat<br />
werd vervolgens uitgebreid tot aan de<br />
Koningsstraat. In 1955 voegde architect<br />
Charles van Nueten een nieuw<br />
kantoorgebouw toe aan het bestaande.<br />
De gevelopstand wordt gekenmerkt<br />
door een sierlijk spel van volumes met<br />
brede en smalle vensteropeningen,<br />
waarlangs het licht rijkelijk in het<br />
gebouw binnenstroomt. Het uitspringende<br />
hoekgedeelte onderstreept de<br />
verticaliteit van het gebouw. Dit<br />
beglaasde element steekt boven de<br />
kroonlijst uit en werd vroeger bekroond<br />
met het logo RVS. Aan de kant van de<br />
Sint-Franciscusstraat belicht een hoge<br />
drieledige muuropening, voorzien van<br />
mooie art-decoglasramen met geometrische<br />
motieven, het trappenhuis.<br />
Daarnaast hebben de meeste vensters<br />
bovenlichten van gezandstraald glas.<br />
Vloermozaïeken en met keramiektegels<br />
beklede muren vervolledigen de decoratie<br />
van het gebouw. (B 08/08/1988)<br />
Rondleidingen zaterdag<br />
en zondag om 10u30, 11u30,<br />
12u30, 14u30, 15u30,<br />
16u30 en 17u30.<br />
met de medewerking van Korei.
84. Kaart H 7<br />
Kruidtuin<br />
Koningsstraat 236<br />
Sint-Joost-ten-Node<br />
A za en zo van 10u tot 18u<br />
d lijn 2 (Kruidtuin)<br />
e 92-94 (Kruidtuin)<br />
f 61 (Kruidtuin)<br />
Het uitgestrekte gebouw, bedoeld om<br />
de verzamelingen van een vorige plantentuin<br />
in onder te brengen, werd<br />
gebouwd tussen 1826 en 1829 onder<br />
leiding van schilder-decorateur Pierre-<br />
François Gineste naar de vereenvoudigde<br />
plannen van architect Tilman-<br />
François Suys. Deze laatste was<br />
uitgegaan van de traditionele structuur<br />
van een oranjerie, met een imposante<br />
centrale rotonde met koepel, geflankeerd<br />
door twee vleugels die uitliepen<br />
op twee licht uitspringende paviljoenen.<br />
De rotonde is omringd door een<br />
zuilencolonnade die een portiek vormt.<br />
De openingen tussen de zuilen zijn<br />
door glaspartijen gesloten en ook het<br />
dak van het portiek is in glas. Tegen de<br />
zijvleugels zijn serres aangebouwd. De<br />
oorspronkelijke functie van het gebouw<br />
verklaart de overvloed aan beglaasde<br />
vensteropeningen die een maximum<br />
S C H a a R B e e K / S I n t - J o o S t - t e n - n o d e I p. 81<br />
84<br />
aan zonlicht moesten binnenlaten voor<br />
de planten. De gevel was met dat doel<br />
ook naar het zuiden gericht. De Kruidtuin<br />
werd in 1870 door de Belgische<br />
staat overgenomen en kende een<br />
bewogen geschiedenis alvorens ze in<br />
1979 werd gerenoveerd door het architectenbureau<br />
Atelier 20. Het gebouw<br />
heeft sinds 1983 een nieuwe bestemming<br />
als cultureel centrum van de<br />
Franse Gemeenschap Wallonië-<br />
Brussel.<br />
Wandeling “de serres<br />
en de Kruidtuin van Brussel”<br />
(zie kadertekst hieronder).<br />
g Wandeling<br />
De serres en de Kruidtuin van Brussel<br />
Deze geleide wandeling behandelt de geschiedenis van de Kruidtuin van<br />
Brussel, vanaf de voorloper ervan in de Regentschapstraat tot het huidige<br />
domein in Meise. Twee elementen die hierbij aan bod komen zijn het door<br />
de Belgische Staat bestelde beeldenpark en de serres die naar het zuiden<br />
waren gericht om een maximum aan zonlicht te ontvangen.<br />
A za en zo om 10u en 14u (duur: 2u30)<br />
c vertrek: Koningsstraat 236 in Sint-Joost-ten-Node – kaart H 7<br />
d lijn 2 (Kruidtuin)<br />
e 92-94 (Kruidtuin)<br />
f 61 (Kruidtuin)<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking van de Cercle des guides natures de Brabant
p. 82 I o p e n m o n u m e n t e n d a g e n<br />
Nachtactiviteiten<br />
g Wandeling<br />
Brussel tussen<br />
hond en wolf<br />
Na de uren van grijze zakelijkheid wordt<br />
de stad een caleidoscoop.<br />
Pleinen worden aantrekkingspolen, net<br />
zoals etalages en publiciteitspanelen<br />
het publiek lokken om de stad te ontdekken.<br />
Flitsende lichtreclames nodigen<br />
uit om te komen kijken naar de<br />
bewegende lichtbeelden in de donkere<br />
zalen van de cinema’s. Het getemperde<br />
daglicht van de 19de-eeuwse passages<br />
stimuleert vandaag nog steeds de<br />
kopers. Stadsarchitectuur en stedenbouw<br />
voor het voetlicht!<br />
A za en zo om 20u (duur: 2u)<br />
c vertrek: ingang metro Rogierplein<br />
in Brussel – kaart Centrum n2<br />
d lijn 2 (Rogier)<br />
e 4-25-32 (na 20u)-55-56 (Rogier)<br />
f 58-61 (Rogier)<br />
I reservatie verplicht op het nr.<br />
02/ 380.22.09. Maximum 25<br />
personen per wandeling.<br />
met de medewerking van Korei.<br />
Wim Robberechts<br />
g Wandeling<br />
Bioscopen, stadslichten<br />
De cinematograaf, uitgevonden door<br />
de gebroeders Lumière, is ontstaan uit<br />
de geheimzinnige relatie tussen licht<br />
en schaduw, die de mens van oudsher<br />
gefascineerd heeft zoals blijkt uit allerlei<br />
spektakels, objecten en mechanismen.<br />
U ontdekt deze fascinatie aan de<br />
hand van fenomenen uit de oertijd van<br />
de bioscoop, zoals optische speeltuigen<br />
of spectaculaire panorama’s, maar<br />
ook door de luister van projectoren en<br />
lichtreclames van de vele bioscoopzalen<br />
die Brussel gekend heeft en die<br />
vandaag verdwenen zijn.<br />
A za om 21u (duur: 1u30)<br />
c vertrek: Fontainasplein<br />
(kant Onze-Lieve-Vrouw-van-<br />
Goede-Bijstandkerk) in Brussel –<br />
kaart Centrum m 3<br />
e 4-55-56 (Anneessens)<br />
I reservering verplicht op het nr.<br />
02/537.67.77. Maximum 25<br />
personen per wandeling.<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking<br />
van arkadia.be.<br />
g Wandeling<br />
Gekregen licht, gegeven<br />
licht: de geschiedenis<br />
van het licht<br />
Licht fascineert. Hoewel we er dagelijks<br />
gebruik van maken, kennen we de<br />
geschiedenis van het licht en de evolutie<br />
van de verlichting niet goed. Deze<br />
wandeling van de kathedraal naar de<br />
Wetstraat geeft u een boeiend overzicht<br />
van meerdere eeuwen geschiedenis<br />
van het licht, gaande van de toortsen<br />
uit de middeleeuwen tot de<br />
hedendaagse straatverlichting met<br />
natriumlampen.<br />
A za om 20u30 (duur: 1u30)<br />
c vertrek: Sint-Goedelevoorplein<br />
in Brussel – kaart Centrum n 3<br />
d lijnen 1A-1B (Centraal Station)<br />
f 29-38-63-65-66-71<br />
(Centraal Station)<br />
I reservatie verplicht op het nr.<br />
02/537.67.77. Maximum 25<br />
personen per wandeling.<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking<br />
van arkadia.be.<br />
Serge Brison
f Avondlijke rondrit<br />
Brussel, lichtstad?<br />
Brussel wil haar imago veranderen en voortaan ook ‘s nachts schitteren! Dit<br />
avondlijke bezoek toont u de evolutie van de openbare verlichting vanaf de<br />
straatlantaarns van het einde van de 19de eeuw tot het hedendaagse lichtmeubilair.<br />
U zult ook kunnen bewonderen hoe monumenten en zelfs volledige<br />
straten dankzij nieuwe verlichtingstechnieken visueel worden geaccentueerd<br />
en hoe privébedrijven investeren in de verlichting van hun kantoren en zo<br />
bijdragen tot het aantrekkelijk maken van de stad. Tijdens de rondrit bespreken<br />
we ook de lichtplannen en andere projecten om de stad van lichtbakens te<br />
voorzien. Brussel, lichtstad? Een droom die werkelijkheid wordt …<br />
A za om 20u (duur: 2u30)<br />
c vertrek: voor het standbeeld van kardinaal Mercier, voorplein van de Sint-<br />
Michiel-en-Sint-Goedelekathedraal in Brussel – kaart Centrum n 3<br />
d lijnen 1A-1B (Centraal Station)<br />
f 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station)<br />
I reservatie verplicht op het nr. 02/673.18.35.<br />
Maximum 45 personen per rondrit.<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking van de Bus Bavard.<br />
f Avondlijke rondrit<br />
Openbare verlichting:<br />
van straatlantaarns naar nieuwe technologieën<br />
Deze avondlijke rondrit voert u naar diverse plaatsen die in de loop der eeuwen<br />
in de stad ontstaan zijn: van middeleeuwse impasses naar barokke pleinen,<br />
van klassieke symmetrie naar smalle kasseistraatjes, van grote verkeersassen<br />
die volledig afgestemd zijn op het autoverkeer naar plaatsen die recent<br />
opnieuw op mensenmaat zijn ingericht nadat ze in de 20ste eeuw hun leefbaarheid<br />
hadden verloren …<br />
Welke doelstellingen bepaalden de keuze van de verlichting? Welke aspecten<br />
worden in de kijker geplaatst en welke worden vergeten? Wat zegt de verlichting<br />
over het concept van de stad, de mensen en de periode die ze<br />
belichaamt? De rondrit probeert op al deze vragen een antwoord te geven.<br />
A zo om 20u (duur: 2 u)<br />
c vertrek: parking Kardinaal Mercierstraat in Brussel – kaart Centrum n 3<br />
d lijnen 1A-1B (Centraal Station)<br />
f 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station)<br />
I reservatie verplicht op het nr. 02/541.03.77<br />
(maandag tot vrijdag van 10u tot 17u). Maximum 45 personen.<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking van Itinéraires, sur les Sentiers de l’Histoire.<br />
o p e n m o n u m e n t e n d a g e n I p. 83<br />
f A v o n d l i j k e<br />
rondrit<br />
Erfgoed belicht<br />
Monumentale beeldhouwwerken, triomfbogen,<br />
opmerkelijke gevels, na zonsondergang.<br />
Het Brussels Gewest en de 19<br />
gemeenten hebben sinds het ontstaan van<br />
de openbare verlichting en de elektriciteit<br />
geïnvesteerd in het sfeervol verlichten van<br />
het bouwkundige en artistieke erfgoed. De<br />
keuze van de monumenten, hun ligging,<br />
de verlichte of in het donker gelaten symbolen<br />
vertellen een boeiend verhaal. Deze<br />
avondlijke rondrit werpt een verhelderend<br />
licht op de manier waarop de stad zichzelf<br />
laat zien, tussen passie, opportunisme en<br />
mythes.<br />
A za om 20u (duur: 2 u)<br />
c vertrek: parking Kardinaal Mercierstraat<br />
in Brussel – kaart Centrum n 3<br />
d lijnen 1A-1B (Centraal Station)<br />
f 29-38-63-65-66-71 (Centraal Station)<br />
I reservatie verplicht op het nr.<br />
02/541.03.77 (maandag tot<br />
vrijdag van 10u tot 17u).<br />
Maximum 45 personen.<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking van Itinéraires,<br />
sur les Sentiers de l’Histoire.<br />
Paul Tiétard
Georges De Kinder<br />
p. 84 I o p e n m o n u m e n t e n d a g e n<br />
Nachtactiviteiten<br />
g Avondwandeling<br />
Saint-Gilles by night<br />
Sinds een vijftiental jaar investeert de<br />
gemeente Sint-Gillis veel in de herinrichting<br />
van de openbare ruimte en de restauratie<br />
van zijn bouwkundig erfgoed. Speciale<br />
aandacht wordt hierbij onder andere<br />
besteed aan de verlichting van openbare<br />
gebouwen.<br />
Deze avondwandeling door de straten van<br />
Sint-Gillis zal u attent maken op de rijkdom<br />
van de gevels en is tevens een originele<br />
manier om de plaatsen te ontdekken die<br />
de geschiedenis van de gemeente hebben<br />
gemarkeerd. Van het stadhuis leidt de<br />
wandeling naar het Pelgrimshuis waarvan<br />
u de luchter en de koepel zult kunnen<br />
bewonderen. Daarna gaat het door het<br />
Pauluspark naar het Volkshuis en het Sint-<br />
Gillisvoorplein. Via het Gemeenschapscentrum<br />
De Pianofabriek ten slotte komen<br />
we weer bij het stadhuis.<br />
A za om 20u30 (duur: 1u30)<br />
c vertrek: Stadhuis van Sint-Gillis (voor<br />
de centrale trap), Van Meenenplein<br />
39 in Sint-Gillis – kaart g 10<br />
e 4-23-55 (Horta), 81-97 (Horta)<br />
I reservatie verplicht op het nr.<br />
02/536.02.69 (maandag tot vrijdag<br />
van 10u tot 17u).<br />
Maximum 30 personen.<br />
met de medewerking van<br />
het gemeentebestuur van Sint-gillis.<br />
g Avondwandeling<br />
In het spoor van de bovenlichten<br />
in de Huart-Hamoirwijk<br />
Deze avondlijke wandeling wordt georganiseerd in samenwerking met de<br />
bewoners van de wijk. Zij verlichten de inkomhal en bepaalde delen van hun<br />
woning. Zo zult u van op straat een aantal decoratieve glasramen kunnen<br />
ontdekken die kenmerkend zijn voor deze burgerhuizen. Uit deze architecturale<br />
elementen blijkt ook de grote diversiteit van de architectuur tussen<br />
1900 en 1914 in Schaarbeek.<br />
A zo om 20u (duur: 1u30)<br />
c vertrek: voorplein van de Heilige-Familiekerk,<br />
Rigasquare in Schaarbeek – kaart J 5<br />
e 55 (Helmet)<br />
enkel in het Frans.<br />
met de medewerking van de vereniging patrimoine de Schaerbeek<br />
(patriS).<br />
Profiteer van een avondwandeling door de stad om de nieuwe verlichting van<br />
de Nationale Basiliek van het Heilig Hart in Koekelberg en enkele andere gebouwen<br />
te bewonderen.<br />
Van het Atomium naar de VRT/RTBf toren, het fresco van Marin Kasimir aan de<br />
Schaarbeekse Haard (binnen het bouwblok gevormd door de gebouwen aan de<br />
Haarchtsesteenweg, de Marbotinstraat en de Landbouwstraat), de loopbrug aan<br />
de Groene Wandeling over de Tervurenlaan of ook nog de tunnel ‘Brabantbrug’,<br />
nieuw verlicht, in Sint-Joost-ten-Node, Brussel in avondkledij…<br />
Olivier Bruniels
Ontdek het erfgoed<br />
van onze buren<br />
Thalys hernieuwt zijn verbintenis<br />
Thalys wil dit jaar opnieuw bijdragen tot het succes van de Europese<br />
Open <strong>Monumenten</strong>dagen en een motor zijn van culturele uitwisseling.<br />
Zij opent de deuren van Europa en nodigt de bezoekers uit om het rijke<br />
erfgoed van hun buren te ontdekken via het Thalys-netwerk. Mogelijke<br />
bestemmingen zijn Keulen, Aken, Amsterdam, Rotterdam of Parijs.<br />
Eind augustus zal Thalys een rubriek over de Europese Open Monumentdagen<br />
on-line plaatsen op haar website http://www.thalys.com.<br />
U vindt er:<br />
> een keuze aan favoriete bestemmingen (programma vertaald in elk<br />
van de talen van het netwerk),<br />
> en een speciale prijs ter gelegenheid van de Open <strong>Monumenten</strong>dagen<br />
Afspraak vanaf eind augustus op http://www.thalys.com.
p. 86 I o p e n m o n u m e n t e n d a g e n<br />
Publicaties van de Directie Monu<br />
BRuSSeL, Stad Van KunSt<br />
en geSCHIedenIS<br />
1. Het Jubelpark, zijn gebouwen en musea (NI-Fr-Sp-Eng)<br />
2. Het kerkhof aan de Dieweg (Nl-Fr)<br />
3. De Grote Markt van Brussel (NI-Fr-Sp-Eng)<br />
4. De Begijnhofwijk (Nl-Fr)<br />
5. De Heizel (NI-Fr-Sp-Eng)<br />
6. De Louis Bertrandlaan en het Josaphatpark (Nl-Fr)<br />
7. Drie voorbeelden van passages uit<br />
de 19de eeuw (NI-Fr-Sp-Eng)<br />
8. Anderlecht (Nl-Fr)<br />
9. De Zavel (N -Fr-Sp-Eng)<br />
10. De vijvers van Elsene en omgeving (Nl-Fr)<br />
11. De Sint-Katelijnewijk (Nl-Fr)<br />
12. Het Leopoldpark (NI-Fr-Sp-Eng)<br />
13. De Squareswijk (NI-Fr-Sp-Eng)<br />
14. De Armand Steurssquare (Nr-Fr)<br />
15. Het Koningsplein en de Warandewijk (NI-Fr-Sp-Eng)<br />
16. De Observatoriumwijk (Nl-Fr)<br />
17. De Tervurenlaan (Nl-Fr)<br />
18. Het Woluwedal (Nl-Fr)<br />
19. De Louizalaan (NI-Fr<br />
20. De centrale lanen (N -Fr)<br />
21. Sint-Gillis (Nl-Fr)<br />
22. De ringlanen (Nl-Fr)<br />
23. De Sint-Bonifatiuswijk (Nl-Fr)<br />
24. De Onze-lieve-Vrouw-ter-Sneeuwwijk (Nl-Fr)<br />
25. De Brusselse kanalen (Nl-Fr)<br />
26. De Marktplaatsen van de Vijfhoek (Nl-Fr)<br />
27. Gangen in Brussel (Nl-Fr)<br />
28. Ukkel, huizen en villa’s (Nl-Fr)<br />
29. De eerste omwalling (Nl-Fr)<br />
30. Het Ter Kamerenbos (Nl-Fr)<br />
31. Het Justitiepaleis (Nl-Fr)<br />
32. De Ter Kamerenabdij (Nl-Fr)<br />
33. De Molièrelaan en de Berkendaalwijk (Nl-Fr)<br />
34. De tuinwijken Le Logis en Floréal (Nl-Fr)<br />
35. Geschiedenis van de Brusselse bioscopen (Nl-Fr)<br />
36. De Wolstraat en haar historische gebouwen (Nl-Fr)<br />
37. Koninklijk domein van Laken (Nl-Fr)<br />
38. Kerkhoven en begraafplaatsen (Nl-Fr)<br />
39. Geschiedenis van de Brusselse scholen (Nl-Fr)<br />
40. De Ringlanen (Nl-Fr)<br />
41. De abdij van Dielegem (Nl-Fr)<br />
42. Het voormalige Coudenbergpaleis (Nl-Fr)<br />
43. Appartementsgebouwen<br />
uit het interbellum (Nl-Fr)<br />
44. Het rijksadministratief Centrum (Nl-Fr)<br />
aRCHeoLogIe In BRuSSeL<br />
1. De Rijke Klarenwijk:<br />
van Priemspoort tot Klooster (Nl-Fr)<br />
2. Brouwerijen in de Sint-Katelijnewijk (Nl-Fr)<br />
3. Middeleeuwse ambachten en stedelijk wonen (Nl-Fr)<br />
4. Rond de eerste stadsomwalling<br />
De Sint-Hubertusgalerijen (Nl-Fr)<br />
geSCHIedenIS & ReStauRatIe<br />
De Onze Lieve-Vrouw ten Zavelkerk (Nl-Fr)
1. Sint-Agatha-Berchem (Nl-Fr)<br />
atLaS Van de aRCHeo-<br />
LogISCHe ondeRgRond<br />
Van Het geWeSt BRuSSeL<br />
2. Sint-Lambrechts-Woluwe (Nl-Fr)<br />
3. Ukkel (Nl-Fr)<br />
4. Vorst (Nl-Fr)<br />
5. Jette (Nl-Fr)<br />
6. Sint-Joost-ten-Node (Nl-Fr)<br />
7. Etterbeek (Nl-Fr)<br />
8. Anderlecht (Nl-Fr)<br />
9. Watermaal-Bosvoorde (Nl-Fr)<br />
10.1 Brussel-Viifhoek-<br />
Archeologische potentieel (Nl-Fr)<br />
10.2 Brussel-ViJfhoek-<br />
Archeologlsche ontdekkingen (Nl-Fr)<br />
11. Koekelberg (Nl-Fr)<br />
12. Brussel-Noordoostwijk (Nl-Fr)<br />
13. Sint-Gillis (Nl-Fr)<br />
14. Sint-Pieters-Woluwe (Nl-Fr)<br />
15. Elsene (Fr-Nl)<br />
16. Schaarbeek (Nl-Fr)<br />
InVentaRIS Van Het<br />
CuLtuuRBeZIt In BeLgIË<br />
BRuSSeLS HooFdStedeLIJK<br />
geWeSt<br />
Deel I A Brussel Vijfhoek A-D (Nl-Fr)<br />
Deel I B Brussel ViJfhoek E-M (Nl-Fr)<br />
DeeI 1C Brussel Vijfhoek N-Z (Nl-Fr)<br />
Deel 2 Sint-Joost-ten-Node (Nl-Fr)<br />
Deel3 Etterbeek (Nl-Fr)<br />
De inventarissen van het monumentale erfgoed,<br />
gewijd aan de gemeenten Etterbeek en Sint-Gillis zijn<br />
raadpleegbaar op internet www.irismonument.be<br />
o p e n m o n u m e n t e n d a g e n I p. 87<br />
menten en <strong>Landschappen</strong><br />
monumenten<br />
en LandSCHappen<br />
Deel l Brussel, beschermde monumenten (Nl-Fr)<br />
Deel 2 Brussels Hoofstedelijk Gewest.<br />
Gevrijwaarde monumenten<br />
en landschappen (Nl-Fr)<br />
Deel 3 Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Beschermde<br />
monumenten en landschappen (Nl-Fr)<br />
open monumentendagen<br />
Architecturale gehelen<br />
in het Brussels Gewest (Nl-Fr)<br />
Plaatsen om te feesten (Nl-Fr)<br />
Kunst en openbaar erfgoed (Nl-Fr)<br />
Een eeuw architectuur en stedenbouw:<br />
1900-2000 (Nl-Fr)<br />
Erfgoed en Ambachten (Nl-Fr)<br />
Archeologie van Neolithicum<br />
tot industriële revolutie (Nl-Fr)<br />
Handel (NL-Fr)<br />
Modernisme – art deco (Nl-Fr)<br />
Brussel, 175 jaar hoofdstad (Fr-Nl)<br />
Lichaam en Geest (Fr-Nl)<br />
Beschikbaar in de betere boekhandels<br />
(Opgelet: meerdere titels zijn momenteel<br />
niet meer in voorraad)<br />
De Directie <strong>Monumenten</strong> en <strong>Landschappen</strong><br />
heeft eveneens verschillende gratis publicaties.<br />
De lijst van deze publicaties is raadpleegbaar<br />
op de website www.monument.irisnet.be
p. 88 I o p e n m o n u m e n t e n d a g e n<br />
Dankwoord<br />
De Directie <strong>Monumenten</strong><br />
en <strong>Landschappen</strong> wenst alle<br />
openbare en privé-instellingen<br />
te danken, alsook alle eigenaars<br />
die hebben bijgedragen tot<br />
het succes van de Brusselse<br />
Open <strong>Monumenten</strong>dagen.<br />
De Directie dankt ook de vereniging<br />
Patrimoine et Culture die het centraal<br />
informatiepunt ontvangt.<br />
op initiatief van het Brussels Hoofdstedelijk gewest<br />
onder bescherming van de Raad van europa,<br />
in het kader van de europese monumentendagen<br />
Begeleidingscomité<br />
Fabienne deFRanCe, pascale IngeLaeRe, andrea maRIuCCI,<br />
Christine RouFFIn en Cyrille SegeRS, Kabinet van Staatssecretaris Emir KIR<br />
organisatie<br />
Directie <strong>Monumenten</strong> en <strong>Landschappen</strong> van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest<br />
algemene coördinatie<br />
paula dumont en Brigitte VandeR BRuggHen<br />
met de medewerking van Cindy de BRandt<br />
Redactie<br />
De teksten over de opengestelde monumenten werden geschreven<br />
door Christophe VaCHaudeZ<br />
Vertaling<br />
Gitracom<br />
Revisie en verbetering teksten<br />
Harry LeLIÈVRe en tom VeRHoFStadt,<br />
Directie <strong>Monumenten</strong> en <strong>Landschappen</strong><br />
Herkomst foto’s<br />
De foto’s werden genomen door alfred de VILLe de goYet,<br />
Directie <strong>Monumenten</strong> en <strong>Landschappen</strong><br />
behalve<br />
marcos moRILLa (Casa de asturias) (9)<br />
muziekinstrumentenmuseum (22)<br />
parlement van de Franse gemeenschap (25)<br />
Koninklijke voor Schone Kunsten van België (30 et 47)<br />
Christine BaStIn en Jacques eVRaRd<br />
(© Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest) (31)<br />
Hotel Wielemans (45)<br />
galerie xavier Hufkens (48)<br />
Cécile SCHaaCK (53)<br />
géraldine SCudettI (60)<br />
pol de prins (epitaaf) (71)<br />
aLJaC (Charliermuseum) (78)<br />
Foto’s Paleis voor Schone Kunsten (23)<br />
en Synergrid/ Voormalig Hotel Van Eetvelde (31) : arch. V. Horta © Sofam 2007<br />
Belgacomtorens (73) : arch. : Jaspers-Eyers & Partners<br />
ontwerp omslag en affiche<br />
Kaligram, Brussel<br />
ontwerp programma, opmaak en cartografie<br />
Kaligram, Brussel<br />
druk<br />
Hoorens Printing<br />
Verantwoordelijk uitgever<br />
patrick CRaHaY, Directie <strong>Monumenten</strong> en <strong>Landschappen</strong>,<br />
CCN – Vooruitgangstraat 80, 1035 Brussel<br />
de inlichtingen in deze brochure kunnen buiten onze wil om gewijzigd worden.
Licht en verlichting<br />
Van het subtiele kleurenspel van een glasraam tot<br />
het torengebouw als lichtbaken in het stedelijk<br />
weefsel, Licht en verlichting is een verhaal zo oud<br />
als de bouwkunst zelf. Een thema met vele facetten.<br />
We belichten er in dit boek enkele die belangrijk<br />
zijn voor het Brussels erfgoed.<br />
Welke impact had de ontwikkeling van het kunst-<br />
licht op het dagelijkse leven in een stad als Brus-<br />
sel? De werking van het licht in de architectuur<br />
rond de eeuwwisseling. De industrie van het<br />
licht zelf wordt onder de loep genomen, van<br />
kaarsenmaker tot elektriciteitscentrale. Brussel<br />
telde vroeger vele kunstenaarsateliers, wat<br />
maakt ze bijzonder en hoe herkennen we ze in<br />
het straatbeeld?<br />
Verlichting als commercieel lokmiddel, een nieuw<br />
fenomeen in het interbellum. De opkomst van het<br />
moderne kantoorgebouw met zijn gordijngevel en<br />
landschapsbureau.<br />
Deze publicatie van 176 pagina’s, rijkelijk geïllus-<br />
treerd, wordt uitgegeven door de Directie Monu-<br />
menten en <strong>Landschappen</strong> van het Brussels<br />
Hoofdstedelijk Gewest.<br />
Verkrijgbaar in de boekhandel vanaf september.<br />
Tijdens de Open <strong>Monumenten</strong>dagen zal zij verkocht<br />
worden aan een voordelig tarief op het informatiepunt<br />
in de Sint-Gorikshallen.