Proe die verskil www.henties.co.za - agripromo.co.za
Proe die verskil www.henties.co.za - agripromo.co.za
Proe die verskil www.henties.co.za - agripromo.co.za
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
w w w . a g r i m e g a . c o . z a<br />
EDITION 140 UITGAWE APRIL 2013<br />
A P U B L I C A T I O N F R O M A G R I C U L T U R E F O R A G R I C U L T U R E • ‘ N P U B L I K A S I E U I T D I E L A N D B O U V I R D I E L A N D B O U<br />
FOCUS: WATER AND IRRIGATION<br />
INTERPRETASIE VAN BLUP TEELWAARDES<br />
NEW SEED LEGISLATION SPELLS DISASTER FOR SMALL<br />
FARMERS IN AFRICA<br />
HANTERINGSFASILITEITE VIR VEE: ‘N PAAR BASIESE<br />
BEGINSELS<br />
<strong>Proe</strong> <strong>die</strong> <strong>verskil</strong><br />
<strong>www</strong>.<strong>henties</strong>.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
082 216 8008
Ek was nog altyd ernstig oor waterbesparing.<br />
Ek het in ‘n streek met <strong>die</strong> naam ‘Droë vlakte’<br />
grootgeword en water was iets waarmee daar nie<br />
gemors moes word nie.<br />
Behalwe vir <strong>die</strong> brakwater waarin ons in ‘n<br />
swemdam in ‘n kampie voor <strong>die</strong> huis kon baljaar, is ek van kleins af<br />
geleer dat jy water spaarsamig moet gebruik en waar jy kan, dit moet<br />
spaar. Ek laat nie <strong>die</strong> kraan loop as ek tande borsel nie en gebruik <strong>die</strong><br />
vorige bondel wasgoed se spoelwater as waswater vir <strong>die</strong> volgende<br />
bondel. Klein goedjies wat ek van kindsbeen af geleer is, kan ‘n <strong>verskil</strong><br />
in waterverbruik maak.<br />
When you read about statistics of water wastage and that South Africa<br />
is a water-scarce <strong>co</strong>untry, it should make you think twice about wasting<br />
water. Yet, I find that people tend to treat our water resources as if there<br />
is an endless supply of fresh water.<br />
Dit is dan wanneer my steun ten gunste van hoë tariewe vir waterver-<br />
ADS &<br />
Aberdeen<br />
Addo<br />
Albertinia<br />
Ashton<br />
Augrabies<br />
Avontuur<br />
Barrydale<br />
Beaufort-Wes<br />
Bellville<br />
Bitterfontein<br />
Bloemsmond<br />
Bonnievale<br />
Brackenfell<br />
Brandvlei<br />
Bredasdorp<br />
BE WISE:<br />
Mei 2013:<br />
• Opleiding, opvoeding en beroepe in<br />
landbou<br />
• Skaaprasse<br />
• Bestuur van winterweiding<br />
• Snoei en instandhouding<br />
Sperdatum: 9 April 2013<br />
Full / Vol<br />
R6 520<br />
Sed mod estiissi alignamet Sed mod estiissi alignamet<br />
inveruptate aut liquatureium inveruptate aut liquatureium<br />
qui imperchit harum quiducil qui imperchit harum quiducil<br />
in nonecte ntotatus nulpa in nonecte ntotatus nulpa<br />
dolorum qui <strong>co</strong>n re venia dolorum qui <strong>co</strong>n re venia<br />
abo. Nem iminciis aligniste abo. Nem iminciis aligniste<br />
ra volorum fugiam ea dem ra volorum fugiam ea dem<br />
nonsequ iatur, ut iunto incta nonsequ iatur, ut iunto incta<br />
<strong>co</strong>n ne plique rest repe aut <strong>co</strong>n ne plique rest repe aut<br />
quaestrunt<br />
quaestrunt<br />
Half<br />
R3 580<br />
KRY MEER:<br />
“KINDERS, mOENIE mET DIE WATER mORS NIE...”<br />
AGRI<br />
Caledon<br />
Calitzdorp<br />
Calvinia<br />
Carnarvon<br />
Ceres<br />
Citrusdal<br />
Clanwilliam<br />
Darling<br />
De Rust<br />
Durbanville<br />
Eendekuil<br />
Franschhoek<br />
Fraserburg<br />
Garies<br />
George<br />
Sed mod estiissi alignamet Sed mod estiissi alignamet<br />
inveruptate aut liquatureium inveruptate aut liquatureium<br />
qui imperchit harum quiducil qui imperchit harum quiducil<br />
in nonecte ntotatus nulpa in nonecte ntotatus nulpa<br />
dolorum qui <strong>co</strong>n re venia dolorum qui <strong>co</strong>n re venia<br />
abo. Nem iminciis aligniste abo. Nem iminciis aligniste<br />
ra volorum fugiam ea dem ra volorum fugiam ea dem<br />
nonsequ iatur, ut iunto incta nonsequ iatur, ut iunto incta<br />
<strong>co</strong>n ne plique rest repe aut <strong>co</strong>n ne plique rest repe aut<br />
quaestrunt<br />
quaestruntVid quo eos cullut<br />
rae sunt et harchil<br />
Abo. Ita quis accullabo.<br />
Obisqui aepelestrum estrum<br />
que modis eum aut utent<br />
re <strong>co</strong>nsequi offictemos ut<br />
acculpa necesti si ut aut<br />
1/4 p aboribus, quatem as et utate<br />
que adisi omnihil iquatur<br />
seque <strong>co</strong>nsequia sequati-<br />
R2 220 busOlorro <strong>co</strong>mnien ectatur,<br />
verum landanti <strong>co</strong>n <strong>co</strong>neture<br />
nulland essitione laudae<br />
2 | ADS & AGRI • April 2013<br />
bruik draai. Wanneer jy moet betaal vir iets, gaan jy meer spaarsamig<br />
daarmee te werk; iets wat duidelik is in <strong>die</strong> landboubedryf waar mens<br />
daagliks nuwe maniere sien waarop produsente elke druppel water ten<br />
volle benut.<br />
Met apologie aan <strong>die</strong> ou volksliedjie, dink ek dit is tyd dat Landbou<br />
aan Suid-Afrikaanse bevolking sê: “Kinders, moenie met <strong>die</strong> water mors<br />
nie, want <strong>die</strong> landbou moet julle daarmee voed.” Ek sidder om te dink<br />
aan <strong>die</strong> probleme wat ons hele wêreldbevolking in <strong>die</strong> gesig staar as<br />
ons nie ons kosbare waterbronne bewaar nie.<br />
Kry jou Ads & Agri by toonaangewende landboukoöperasies en agribesighede in jou gebied/streek.<br />
Get your Ads & Agri at leading agricultural <strong>co</strong>-operatives and agri businesses in your area/region.<br />
Graaff-Reinet<br />
Graafwater<br />
Grabouw<br />
Greyton<br />
Groblershoop<br />
Hankey<br />
Heidelberg (WK)<br />
Herbertsdale<br />
Hermon<br />
Humansdorp<br />
Jansenville<br />
Kakamas<br />
Kamieskroon<br />
Kareedouw<br />
Keimoes<br />
June 2013:<br />
• Master Dairymen<br />
• Farm vehicles<br />
• Animal health management<br />
• Top dressing<br />
• Greenhouse production<br />
Deadline: 10 May 2013<br />
aboribus, quatem as et utate Sed mod estiissi alignamet<br />
que adisi omnihil iquatur inveruptate aut liquatureium<br />
seque <strong>co</strong>nsequia sequati- qui imperchit harum quiducil<br />
busOlorro <strong>co</strong>mnien ectatur, in nonecte ntotatus nulpa<br />
verum landanti <strong>co</strong>n <strong>co</strong>neture dolorum qui <strong>co</strong>n re venia<br />
nulland essitione laudae abo. Nem iminciis aligniste<br />
Ariorionsenis aribus ea ra volorum fugiam ea dem<br />
accus as aut vid magni nonsequ iatur, ut iunto incta<br />
ipsa seque que eliquunt <strong>co</strong>n ne plique rest repe aut<br />
laboribus ere, <strong>co</strong>n nis asit quaestruntVid quo eos cullut<br />
ad enis eles nulluptatem rae sunt et harchil<br />
restinctur, quam, suntium Abo. Ita quis accullabo.<br />
fugiam harum eos di apero Obisqui aepelestrum estrum<br />
vendigendus, si di omnisto que modis eum aut utent<br />
cumquiatus, sequass impo- re <strong>co</strong>nsequi offictemos ut<br />
riam et quam<br />
acculpa necesti si ut aut<br />
aboribus, quatem as et utate<br />
que adisi omnihil iquatur<br />
1/8 p seque <strong>co</strong>nsequia sequatibusOlorro<br />
<strong>co</strong>mnien ectatur,<br />
verum landanti <strong>co</strong>n <strong>co</strong>neture<br />
nulland essitione laudae<br />
R1 040<br />
Om te adverteer, kontak:<br />
Chris Kriel 082 788 2467 sales@<strong>agripromo</strong>.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
Anel Matthee 084 517 1403 anel@<strong>agripromo</strong>.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
Kirkwood<br />
Klawer<br />
Klipdale<br />
Knysna<br />
Kraaifontein<br />
Krakeel<br />
Krige Stasie<br />
Ladismith (WK)<br />
Laingsburg<br />
Langebaan<br />
Leeugamka<br />
Loeriesfontein<br />
Loxton<br />
Lutzville<br />
Malmesbury<br />
nis asit ad enis nis asit ad enis<br />
eles nulluptatem eles nullup-<br />
restinctur, quam, tatem restinctur,<br />
suntium fugiam quam, suntium<br />
harum eos di fugiam harum<br />
apero vendigendus, eos di apero<br />
si di omnisto vendigendus,<br />
cumquiatus, se- si di omnisto<br />
quass imporiam et cumquiatus,<br />
quamEmporehenis sequass<br />
et posam, ut imporiam et<br />
eostrunt min nest quamEmpore-<br />
1/3 p optae volupta henis et posam,<br />
tisquas voluptae ut eostrunt<br />
R2 870 sam labo. Et incit min nest optae<br />
ut et optate nis est, volupta tisquas<br />
ipid quis dolupic voluptae sam<br />
to eiur, sit quis in labo. Et incit<br />
reptaec ersperferit ut et optate<br />
que nosam eic tem nis est,<br />
faceaqu atibus<br />
resed magnist quis<br />
Contact us today for more information or special dis<strong>co</strong>unt.<br />
Leensie<br />
Misgund<br />
Montagu<br />
Moorreesburg<br />
Mosselbaai<br />
Murraysburg<br />
Napier<br />
Nieuwoudtville<br />
Noll<br />
Noorder-Paarl<br />
Op <strong>die</strong> Berg<br />
Orchard<br />
Oudtshoorn<br />
Paarl<br />
Patensie<br />
Philippi<br />
Hier<strong>die</strong> publikasie is <strong>die</strong><br />
eiendom van<br />
Agri Mega en word<br />
uitgegee deur:<br />
This publication is the<br />
property of Agri Mega and<br />
is published by:<br />
AMG Media &<br />
Promotions Pty (Ltd)<br />
Reg no:<br />
2008/000367/07<br />
PO Box 1477, Paarl, 7624<br />
Menings van<br />
medewerkers,<br />
rubriekskrywers,<br />
korrespondente en<br />
adverteerders word nie<br />
noodwendig deur <strong>die</strong><br />
Ads & Agri onderskryf nie.<br />
•<br />
Opinions of <strong>co</strong>-workers,<br />
<strong>co</strong>lumnists,<br />
<strong>co</strong>rrespondents<br />
and advertisers are not<br />
necessarily those of<br />
Ads & Agri.<br />
•<br />
MEDEWERKERS<br />
•<br />
CONTRIBUTORS:<br />
Porchia Adams,<br />
Jan Greyling,<br />
Chris Kriel,<br />
JL Venter,<br />
Helen Manson-Kullin,<br />
Danie Terblanche &<br />
Schalk van der Merwe.<br />
Piketberg<br />
Plettenbergbaai<br />
Port Eli<strong>za</strong>beth<br />
Porterville<br />
Prince Albert<br />
Protem<br />
Rawsonville<br />
Riebeeck-Wes<br />
Rietpoelstasie<br />
Riversdal<br />
Riviersonderend<br />
Robertson<br />
Simondium<br />
Sir Lowry’s Pass<br />
Somerset-Wes<br />
AGRI MEGA<br />
Springbok<br />
Stanford<br />
Stellenbosch<br />
Steytlerville<br />
Sutherland<br />
Swellendam<br />
Tulbagh<br />
Tweeriviere<br />
Uitenhage<br />
Uniondale<br />
Upington<br />
Van Rhynsdorp<br />
Van Wyksvlei<br />
Velddrif<br />
Victoria-Wes<br />
Villiersdorp<br />
Vosburg<br />
Vredenburg<br />
Vredendal<br />
Vyeboom<br />
Wellington<br />
Williston<br />
Willowmore<br />
Wolseley<br />
Worcester<br />
GENERAL MANAGER<br />
Teresa Labuschagne +27 79 517 1959<br />
E-mail: teresa@<strong>agripromo</strong>.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
REDAKTEUR/EDITOR<br />
Leensie Streicher +27 72 224 7376<br />
E-mail: leensie@agrimega.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
LAYOUT AND DESIGN<br />
Hantie Engelbrecht +27 21 863 1803<br />
E-mail: design@<strong>agripromo</strong>.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
PRINTING<br />
WIZ Marketing<br />
+27 82 777 3591<br />
DISTRIBUTION<br />
Agrinet<br />
ADVERTISING<br />
Chris Kriel +27 82 788 2467<br />
ACCOUNTS<br />
Carin Oosthuizen +27 72 374 4879<br />
GENERAL<br />
Gerda Kriel +27 28 424 1716<br />
+27 86 696 6542<br />
E-mail: info@<strong>agripromo</strong>.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
Web: <strong>www</strong>.agrimega.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
MEDIA & PROMOTIONS<br />
your challenge, our passion
TEKEN IN OP / SUbSCRIbE TO<br />
w w w . a g r i m e g a . c o . z a<br />
EDITION 140 UITGAWE APRIL 2013<br />
A P U B L I C A T I O N F R O M A G R I C U L T U R E F O R A G R I C U L T U R E • ‘ N P U B L I K A S I E U I T D I E L A N D B O U V I R D I E L A N D B O U<br />
FOCUS: WATER AND IRRIGATION<br />
INTERPRETASIE VAN BLUP TEELWAARDES<br />
NEW SEED LEGISLATION SPELLS DISASTER FOR SMALL<br />
FARMERS IN AFRICA<br />
HANTERINGSFASILITEITE VIR VEE: ‘N PAAR BASIESE<br />
BEGINSELS<br />
<strong>Proe</strong> <strong>die</strong> <strong>verskil</strong><br />
<strong>www</strong>.<strong>henties</strong>.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
082 216 8008<br />
04<br />
08<br />
18<br />
21<br />
22<br />
CONTENT<br />
INHOUD<br />
Nuusoorsig • News Review 04<br />
AWK Streekskongresse 2013 06<br />
New seed legislation spells disaster for small farmers in Africa 08<br />
Meer as net <strong>die</strong> Agri Mega Week 08<br />
Precision irrigation – a way forward 12<br />
Hanteringsfasiliteite vir beeste: ‘n Paar basiese beginsels 14<br />
Interpretasie van BLUP Teelwaardes 16<br />
How to care for your earthworms 18<br />
Biogas: opwekking op <strong>die</strong> veeplaas 19<br />
Ontwikkelings in <strong>die</strong> wêreld olyf-industrie 19<br />
Koffie met Danie 20<br />
Pitkos 21<br />
Madiba vereer met nuwe Cape Floral Kingdom Ekspo 22<br />
Gebeure en Veilings 22<br />
AGRI<br />
Teken NOU in op Ads & Agri. Betaal slegs R99.00* per jaar posgeld en hanteringsfooi en jy ontvang elke maand ‘n GRATIS uitgawe.<br />
Subscribe NOW to Ads & Agri. Pay only R99.00* per year postage & handling fee and you will receive a FREE <strong>co</strong>py each month.<br />
Naam en van / Name and surname: Aantal kopieë/Number of <strong>co</strong>pies:<br />
Adres / Address: Kode / Code:<br />
Plaas / Farm / Besigheid / Business: Tel: E-pos / E-mail:<br />
Koste: R99.00* per jaar (11 uitgawes) *BTW ingesluit. Pos, Faks of e-pos hier<strong>die</strong> vorm (of versoek per e-pos ‘n elektroniese inskrywingsvorm) tesame met ‘n bewys van<br />
betaling aan: Ads & Agri, Posbus 1477, Paarl, 7624 of faks na 0866 966 482 of e-pos na <strong>agripromo</strong>@telkomsa.net. Gebruik asseblief u naam en van as verwysing op Bewys van<br />
Betaling. Cost: R99.00* per year (11 issues) * VAT included. Send, fax or e-mail this form (or request electronic entry form via e-mail) and your proof of payment to: Ads & Agri, PO<br />
Box 1477, Paarl, 7624 or fax to 0866 966 482 or e-mail to <strong>agripromo</strong>@telkomsa.net. Please use your name and surname as reference on the Proof of Payment.<br />
bANKbESONDERHEDE / bANKING DETAILS:<br />
Rekening / Ac<strong>co</strong>unt: Agri Promo Tak / Branch: FNB Bredasdorp Takkode / Branch <strong>co</strong>de: 200112 Rek no / Acc no: 62174988752<br />
ADS &<br />
ADS & AGRI • April 2013 | 3
Nuusoorsig • News review<br />
Saamgestel deur Leensie Streicher.<br />
By <strong>die</strong> MPO Roetevergadering in Bredasdorp, was van links na regs: Andries Rossouw, AJ Scheuble, AP van Zyl, Bertus de Jongh (Hoof Uitvoerende<br />
Beampte, MPO), Estelle van Dyk (MPO Wes-Kaap Bestuurslid, Streek 2), Gert van Dyk, Philip Blanckenberg (MPO Wes-Kaap Voorsitter), Kosie Wessels,<br />
Dr. Koos Coetzee (MPO Ekonoom) en Werner Hartman (MPO Wes-Kaap Ondervoorsitter). Foto: Jan Greyling.<br />
Wes-Kaapse Landbou en Landelike begroting 2013/14<br />
Deur Wouter Kriel.<br />
Gerrit van Rensburg, Wes-Kaapse Minister van Landbou en<br />
Landelike ontwikkeling, het einde Maart sy 2013/14 begroting, van<br />
R610miljoen, bekend gemaak. Van Rensburg het gesê hier<strong>die</strong> begroting<br />
kom kort nadat <strong>die</strong> Wes-Kaap ‘n periode van landbou-onluste en<br />
geweld ervaar het. Van Rensburg het gesê dat geen politieke gewin dit<br />
regverdig dat selfs een individu sterf, of dat een persoon se eiendom<br />
beskadig word nie.<br />
Van Rensburg was vol lof vir produsente en werkers van <strong>die</strong> Wes-Kaap,<br />
en het gesê dat elke keer wat <strong>die</strong> Suid-Afrikaanse Boer van <strong>die</strong> Jaar uit<br />
<strong>die</strong> Wes-Kaap kom, en wanneer <strong>die</strong> Wes-Kaapse Plaaswerker van <strong>die</strong><br />
Jaar aangewys word, beaam dit <strong>die</strong> top status van landbouers in <strong>die</strong><br />
provinsie.<br />
Van Rensburg het sy volgehoue steun vir suksesvolle grondhervorming<br />
uitgespreek. Daar gaan vanjaar 60 nuwe projekte ter waarde van<br />
R135miljoen saam met <strong>die</strong> onderskeie kommoditeitsgroepe aangepak<br />
word.<br />
Hy het ook weereens <strong>die</strong> Wes-Kaapse regering tot landelike ontwikkeling<br />
verbind. Volgens hom is daar sedert 2009 reeds 11 landelike<br />
nodes gevestig; 229 projekte geïdentifiseer; 1660 tydelike werkgeleenthede<br />
geskep; en het 3285 mense opleiding ontvang. Daar is ook<br />
reeds ‘n totaal van R305miljoen se fondse, van verskeie regeringsdepartemente,<br />
geoormerk vir <strong>die</strong> implementering van projekte tot 2014.◊<br />
Fruitgro science changes its name to HORTGRO science<br />
The shareholders of Fruitgro science , the South African Apple and<br />
Pear Producers’ Association (SAAPPA) and the South African Stone Fruit<br />
Producers’ Association (SASPA), underwent a review process of the organisational<br />
structures of the industry organisations with which they are<br />
directly involved in order to align, streamline and simplify the structures.<br />
As a result of this process, Fruitgro science has been in<strong>co</strong>rporated into<br />
HORTGRO as a division of HORTGRO and will assume the name:<br />
HORTGRO science . The current board will be<strong>co</strong>me the HORTGRO science<br />
Advisory Board and will maintain its current structure. All the existing<br />
support structures will remain in place.<br />
The management team of HORTGRO science will <strong>co</strong>ntinue to operate from<br />
their offices in Stellenbosch (63 Dorp Street). For further information,<br />
please <strong>co</strong>ntact HORTGRO science on Tel (+27) 21 882 8470/1, Fax<br />
(+27) 21 882 8966 or e-mail hugh@hortgro.<strong>co</strong>.<strong>za</strong>.◊<br />
4 | ADS & AGRI • April 2013<br />
Nuwe <strong>die</strong>nste vanaf mPO<br />
deur Jan Greyling.<br />
“Terwyl daar ‘n opgewondenheid is oor <strong>die</strong> groter rol van landbou<br />
in <strong>die</strong> internasionale en Suid-Afrikaanse ekonomie, bly <strong>die</strong> horison vir<br />
<strong>die</strong> melkbedryf ietwat donkerder, ” sê Bertus de Jongh, besturende<br />
direkteur van <strong>die</strong> Melk Produsente Organisasie (MPO). De Jongh het<br />
tydens <strong>die</strong> MPO se roetevergaderings, tussen 4 en 7 Maart in <strong>die</strong><br />
Wes-Kaap, gesê dat insetkoste tans steeds vinniger styg as <strong>die</strong> gemiddelde<br />
melkprysstyging van sowat 9% oor <strong>die</strong> afgelope jaar. Die MPO<br />
is onder meer deurlopend betrokke by ondersoeke na <strong>die</strong> impak van<br />
suiwelinvoere op <strong>die</strong> plaaslike bedryf en hulle staan boere by met raad<br />
vir onderhandeling met melkkopers. Dr. Koos Coetzee, senior ekonoom<br />
van <strong>die</strong> MPO, het bevestig dat <strong>die</strong> uittrede van groot getalle melkboere<br />
weens hul minimale opbrengs per liter uit <strong>die</strong> verbruikersrand, in Januarie<br />
2013 tot <strong>die</strong> laagste nasionale melkproduksie sedert 2010 gelei<br />
het. “Die vraag na vars melk het in dié tydperk met 2,9% afgeneem,”<br />
sê hy.<br />
Standard bank increases investment in AgriLeadership<br />
Centre<br />
Standard Bank will increase its investment in the Standard Bank<br />
Centre for AgriLeadership and Business Development at Stellenbosch<br />
University from R3.45 million over the past three years, to R5.13 million<br />
over the next three years.<br />
Willie du Plessis, Standard Bank Head of Agribusiness, says: “It is<br />
important that we maintain the momentum of the Centre’s success since<br />
its launch three years ago. The Centre has driven crucial engagement<br />
and thought leadership in the South African agricultural sector. It has<br />
established itself as a credible and independent source of insight, both<br />
for government and the agri value chain as a whole.”<br />
The Centre has initiated a number of imbizos or leadership laboratories<br />
in which industry leaders <strong>co</strong>ntribute information and ideas to address<br />
sector <strong>co</strong>ncerns such as transformation, land reform, employment and<br />
unity. It is part of Stellenbosch University’s Hope Project initiative.<br />
Input from the imbizos was in<strong>co</strong>rporated into the National Planning<br />
Commission’s chapter on agriculture.<br />
“We were fortunate to have Professor Mohammad Karaan, Dean of<br />
Agrisciences at Stellenbosch University and a <strong>co</strong>mmissioner on the<br />
National Planning Commission, <strong>co</strong>ntribute as an imbizo facilitator,” says<br />
Professor Johan van Rooyen, director of the Standard Bank Centre for<br />
AgriLeadership and Business Development. “He was able to interpret<br />
the out<strong>co</strong>mes of the imbizos for the National Planning Commission.”◊
ONS BOER<br />
op jou voorstoep<br />
Jacques Geldenhuys, Verhoudingsbestuurder: Robertson, Montagu, Ashton en Bonnievale. André Swart, Besigheidsbestuurder: Robertson,<br />
Montagu, Ashton en Bonnievale. Kenny Fisher, Besigheidsentrumbestuurder: Boland. Christine Lensing, Landbouadviseur. Ni<strong>co</strong> Loock,<br />
Provinsiale Landboubestuurder: WesKaap.<br />
Waarom moet jy Standard Bank Landbou kies?<br />
¡ Uitstekende <strong>die</strong>ns deur ’n maatskappy wat gebou is op vertroue.<br />
¡ Landbou-gerigte finansiële produkte spesifiek aangepas vir jou unieke besigheid.<br />
¡ Die <strong>die</strong>nste van ’n verskeidenheid landbou-spesialiste in jou area, gereed om jou by te staan met<br />
alle landbou-verwante sake.<br />
¡ Ons ontwikkel leiers in <strong>die</strong> landbou.<br />
By Standard Bank weet ons wat ’n belangrike rol landbou speel as<br />
’n strategiese sektor in ons ekonomie. Ons is opgewonde oor <strong>die</strong><br />
geleenthede vir uitbreiding in landbou. Dis hoekom ons meer plaaslike<br />
boerderye voluit vorentoe neem. Kom ons praat besigheid.<br />
Kontak Jacques Geldenhuys op 083 460 3604 of André Swart op<br />
082 890 2803 vir meer inligting.<br />
Gemagtigde finansiële<strong>die</strong>nsteverskaffer en geregistreerde kre<strong>die</strong>tverskaffer (NCRCP15)<br />
Die Standard Bank van Suid-Afrika Beperk (Reg.no. 1962/000738/06). SBSA 126534 03/13<br />
Voluit Vorentoe is ’n handelsmerk van Die Standard Bank van Suid-Afrika Beperk.<br />
Voluit Vorentoe TM<br />
ADS & AGRI • April 2013 | 5
AWK STREEKSKONGRESSE 2013<br />
Deur Porchia Adams, Korporatiewe Kommunikasiebestuurder, Agri Wes-Kaap.<br />
Die jaarlikse AWK Streekskongresse<br />
wat regdeur <strong>die</strong> provinsie aangebied word,<br />
het hier<strong>die</strong> jaar afgeskop in Oudtshoorn en<br />
op Clanwilliam geëindig. Die doel van <strong>die</strong><br />
kongresse is om area-spesifieke kwessies te<br />
bespreek en terugvoer te gee van <strong>die</strong> vordering<br />
op <strong>die</strong> <strong>verskil</strong>lende beleidsterreine waarin<br />
Agri Wes-Kaap werk. Die onlangse arbeidsonrus<br />
was ‘n sentrale deel van <strong>die</strong> besprekings<br />
tydens <strong>die</strong> kongresse.<br />
Leerlinge van Hoër Landbouskool Oakdale,<br />
een van AWK se Junior Landbouverenigings,<br />
het <strong>die</strong> Outeniqua streekskongres bygewoon.<br />
Die leerlinge het ook namens <strong>die</strong> Graad 10<br />
Landbouwetenskapklas sertifikate ontvang vir<br />
‘n kursus oor georganiseerde landboustrukture<br />
wat hulle onlangs bygewoon het. Die kursus is<br />
deur Johan Bothma by <strong>die</strong> skool aangebied.<br />
Volgens Carl Opperman, Hoof Uitvoerende<br />
6 | ADS & AGRI • April 2013<br />
Johan Bothma (links) met <strong>die</strong> leerlinge van Oakdale.<br />
Beampte van Agri Wes-Kaap, is “Dit verblydend<br />
om te sien dat toekomstige landbouleiers<br />
reeds op skoolvlak ‘n goeie begrip van georganiseerde<br />
landbou opdoen”.<br />
Twee voormalige AWK Streeksbestuurslede<br />
is met ere-toekennings vereer vir hul gewillige<br />
en onbaatsugtige <strong>die</strong>ns en toegewyde<br />
betrokkenheid tot georganiseerde landbou<br />
tydens hul onderskeie termyne. Piet Britz, wat<br />
sy toekenning tydens <strong>die</strong> Outeniqua Streekskongres<br />
ontvang het, het vanaf 2003 - 2011<br />
as Streeksbestuurslid ge<strong>die</strong>n en Viljee Loubser,<br />
wat sy toekenning tydens <strong>die</strong> Philadelphia<br />
Streekskongres ontvang het, het vanaf 2006<br />
- 2011 as Streeksbestuurslid ge<strong>die</strong>n. Beide<br />
toekennings is deur <strong>die</strong> AWK President, Cornie<br />
Swart, oorhandig.◊<br />
Cornie Swart en Piet Britz.<br />
Cornie Swart en Viljee Loubser.
ADS & AGRI • April 2013 | 7
NEW SEED LEGISLATION SPELLS DISASTER FOR SmALL<br />
FARmERS IN AFRICA Issued by the Biodynamic Agricultural Association of Southern Africa (BDAASA)<br />
Civil society organisations from the SADC region, and around<br />
the world have <strong>co</strong>ndemned the SADC draft Proto<strong>co</strong>l for the Protection<br />
of New Varieties of Plants (Plant Breeders’ Rights) as spelling disaster<br />
for small farmers and food security in the region. These groups, representing<br />
millions of farmers in Africa and around the world have submitted<br />
their <strong>co</strong>ncerns to the SADC Secretariat. They are calling for the<br />
rejection of the Proto<strong>co</strong>l and urgent <strong>co</strong>nsultations with farmers, farmer<br />
movements and civil society before it’s too late.<br />
Ac<strong>co</strong>rding to the groups, the Proto<strong>co</strong>l is inflexible, restrictive and<br />
imposes a “one-size-fits-all” plant variety protection (PVP) system on all<br />
SADC <strong>co</strong>untries irrespective of the nature of agricultural systems, social<br />
and e<strong>co</strong>nomic development. It is modelled after the 1991 International<br />
Convention for the Protection of New Varieties of Plants (UPOV 1991),<br />
an instrument which was developed by industrialized <strong>co</strong>untries to address<br />
their own needs. UPOV 1991 grants extremely strong intellectual<br />
property right protection to plant breeders, and disallows farmers from<br />
<strong>co</strong>ntinuing their customary practices of freely using, exchanging and<br />
selling farm-saved seeds.<br />
Ac<strong>co</strong>rding to Moses Shaha, regional chairman for the East and<br />
Southern African small-scale Farmers’ Forum (ESAFF): “The proposed<br />
legislation gives big-business breeders significant rights, but in doing so,<br />
disregards and marginalizes small farmers and their plant varieties. It<br />
fails to re<strong>co</strong>gnize that small-scale farmers and their customary practices<br />
of freely exchanging and re-using seed for multiple purposes, <strong>co</strong>nstitute<br />
the backbone of SADC’s agricultural farming systems.”<br />
About half of SADC members are Least Developed Countries (LDC)<br />
and are not currently under any international obligation to put in place<br />
any such PVP system. Indeed, the majority of SADC members have<br />
limited or no experience with PVP systems, or the impact these systems<br />
will have on food security, farmers, farming systems and livelihoods in<br />
the region.<br />
Like UPOV 1991, the Proto<strong>co</strong>l is severely lacking in flexibilities to allow<br />
vulnerable states to address their particular socio-e<strong>co</strong>nomic problems.<br />
mEER AS NET DIE AGRI mEGA WEEK<br />
Deur Jan Greyling.<br />
Die bestuur en fasilitering van verandering<br />
in <strong>die</strong> Landbou deur volgehoue transformasie<br />
van hier<strong>die</strong> kernbydraer tot <strong>die</strong> nasionale<br />
ekonomie, is <strong>die</strong> bestaansreg van <strong>die</strong> Agri<br />
Mega Groep (AMG) met kantore in Bredasdorp,<br />
Paarl en Pretoria.<br />
Agri Mega Groep (Edms.) Bpk. (AMG) is ‘n<br />
ontwikkelingsonderneming wat na deeglike<br />
navorsing tot stand gebring is om ‘n vraaggedrewe<br />
bydrae tot noodsaaklike en onafwendbare<br />
veranderinge in Landbou te kan lewer.<br />
Suksesvolle transformasie is van kritieke belang<br />
vir <strong>die</strong> instandhouding van ‘n vreedsame<br />
sosiale orde, voedselsekerheid en volgehoue<br />
produksie.<br />
Ten einde ‘n <strong>verskil</strong> te kan maak wat volhoubaar<br />
sal saakmaak, is <strong>die</strong> Agri Mega Groep<br />
geposisioneer om ‘n langtermyn bydrae te<br />
maak. Dit word gedoen deur <strong>die</strong> identifisering,<br />
ontwikkeling en optimalisering van Landbou en<br />
verwante besigheids- en <strong>die</strong>nsleweringsbehoeftes<br />
van rolspelers.<br />
AMG funksioneer as ‘n groep filiale wat<br />
saam en in vennootskap met ander rolspelers,<br />
primêre- en sekondêre groei- en ontwikkelings<strong>die</strong>nste<br />
en -produkte aanbied. Die Groep is<br />
gevestig na deeglike behoeftebepalings. Elkeen<br />
van <strong>die</strong> filiale het ontstaan om spesifieke,<br />
unieke Landboubehoeftes aan te spreek.<br />
Die huidige voorsitter van <strong>die</strong> groepsdireksie<br />
is mnr. Deán Kleynhans - ‘n suiwelboer en tot<br />
onlangs toe <strong>die</strong> nasionale voorsitter van <strong>die</strong><br />
8 | ADS & AGRI • April 2013<br />
MPO - ‘n gemeenskapsleier van Bredasdorp.<br />
Sedert <strong>die</strong> totstandkoming van <strong>die</strong> Groep staan<br />
mnr. Orton King, Groep Uitvoerende Direkteur,<br />
aan <strong>die</strong> stuur van sake. Hy word bygestaan<br />
deur mnre. Jerome Topley en Noël Bastiaan,<br />
uitvoerende direkteure op <strong>die</strong> direksie. Tans is<br />
<strong>die</strong> volledige direksie: Deán Kleynhans, Orton<br />
King, Cobus Dowry, Wolf Edmayr, Jerome<br />
Topley en Noël Bastiaan.<br />
Die visie van AMG is om as <strong>die</strong> voorkeurver-<br />
‘n Groei- en ontwikkelingsorganisasie<br />
skaffer vir verandering en uitvoering van volhoubare<br />
landboupraktyke werksaam te wees.<br />
Dit word gedoen deur <strong>die</strong> Groep met voortdurende<br />
innovering en aanpassing vir <strong>die</strong> eise<br />
van <strong>die</strong> tyd te posisioneer as ‘n volhoubare en<br />
betroubare landbou-ontwikkelingsonderneming.<br />
Tans bedryf <strong>die</strong> Agri Mega Groep in Bredasdorp,<br />
Paarl en Pretoria <strong>die</strong> volgende filiale:<br />
Agri Mega Investments (Edms.) Bpk., met <strong>die</strong><br />
volgende operasionele eenhede:<br />
• Mega Events, wat met ‘n unieke,<br />
professionele suksesrekord landbou en<br />
verwante bemarkingsgeleenthede, soos <strong>die</strong><br />
bekende jaarlikse Agri Mega Week, Bien<br />
Donné Agri Cape Week, <strong>die</strong> nuwe Cape<br />
Floral Kingdom Ekspo en Agri World Africa<br />
aanbied;<br />
• AMG Media & Promotions, wat met meer as<br />
The Proto<strong>co</strong>l imposes a “one grant system” whereby the SADC Plant<br />
Breeders’ Rights Office will have the full authority to grant and administer<br />
breeders’ rights on behalf of all SADC members. “This top-down<br />
approach effectively undermines the rights of SADC member states to<br />
take any decision related to the protected plant varieties; decisions that<br />
are at the very <strong>co</strong>re of national socio-e<strong>co</strong>nomic development and poverty<br />
reduction strategies. The Proto<strong>co</strong>l also does not <strong>co</strong>ntain <strong>co</strong>ncrete<br />
measures to prevent misappropriation of plant genetic resources and<br />
does not live up to international <strong>co</strong>mmitments of the majority of SADC<br />
members to promote the sustainable use of plant genetic resources and<br />
plant breeding with the participation of farmers” pointed out Andrew<br />
Mushita, of the Community Trust for Development and Technology, in<br />
Zimbabwe.<br />
“The whole rationale and underlying premise for the Proto<strong>co</strong>l is<br />
unknown to us because we, as civil society, have been locked out of<br />
the process. What specific <strong>co</strong>nsultations have taken place, and with<br />
whom? What data and impact assessments have guided the development<br />
of the Proto<strong>co</strong>l?” asks Mariam Mayet, of the African Centre for<br />
Biosafety.◊<br />
The submission can be downloaded at <strong>www</strong>.acbio.org.<strong>za</strong><br />
50 jaar se gesamentlike media-, toerisme- en<br />
bemarkingservaring in <strong>die</strong> span, alle<br />
gedrukte-, elektroniese-, buitelug- en aanlyn<br />
media- en bemarkingsuitdagings passievol<br />
en professioneel afhandel;<br />
• AMG Digital Solutions, wat na toepaslike<br />
aanlyn-, sosiale media- en IT-sake van kliënte<br />
omsien;<br />
• AMG Health & Safety, wat raadgewende<br />
<strong>die</strong>nste rakende beroepsveiligheidswetgewing<br />
en ondersteunende <strong>die</strong>nste aan <strong>die</strong><br />
Landbou lewer; en<br />
• Mega Park, ‘n omvattende eenstop-fasiliteit<br />
wat geleenthede professioneel aanbied.<br />
Agri Mega Enterprises (Edms.) Bpk., met <strong>die</strong><br />
volgende operasionele eenhede:<br />
• AMG Empowerment Solutions, wat dié<br />
<strong>verskil</strong> maak met suksesvolle transformasie- en<br />
landboubemagtigingsprojekte;<br />
• AMG RAD Agency, wat ‘n volledige<br />
konsultasie<strong>die</strong>ns met betrekking tot<br />
bemagtiging in Landbou lewer.<br />
• AMG Education Connection, wat ‘n<br />
volledige landelike onderwys hulpprogram<br />
behels om <strong>die</strong> landelike jeug vir <strong>die</strong><br />
uitdagings in <strong>die</strong> beroepslewe voor te berei,<br />
met spesifieke verwysing na <strong>die</strong> Landbou.◊
ADS & AGRI • April 2013 | 9
Betaal jy onnodig baie vir<br />
elektrisiteit?<br />
Deur Theuns Dreyer, Senter 360.<br />
Met <strong>die</strong> oorbewustheid van <strong>die</strong> koste van elektrisiteit in alle<br />
sektore, is <strong>die</strong> besproeiingsboer dié persoon wat meer as enige<br />
ander daardeur geraak word. Wat kan u as verbruiker doen om<br />
hier<strong>die</strong> probleem aan te spreek? Daar is baie korrekte dinge om<br />
te doen, soos son- en wind-energiebenutting, maar <strong>die</strong> vraag is<br />
of <strong>die</strong> kapitale uitleg bekostigbaar is met ons wisselvallige kommoditeitspryse.<br />
Ons moet dus na <strong>die</strong> grondvlak beginsels gaan<br />
kyk om met <strong>die</strong> minste uitgawe <strong>die</strong> meeste kostebesparing te<br />
kry.<br />
Ek gaan net ‘n paar slaggate uitwys waarna u as verbruiker kan<br />
oplet. Enige besproeiingstelsel bestaan uit drie basiese komponente;<br />
‘n pomp, pyplyn om <strong>die</strong> water by <strong>die</strong> land te kry, en <strong>die</strong><br />
verspreidingstelsel op <strong>die</strong> land.<br />
Kom ons hanteer eers bestaande stelsels:<br />
Hier is <strong>die</strong> kapitale koste reeds uitgelê en soos met ‘n pyplyn wat<br />
byvoorbeeld te dun is, gewoonweg te duur om te vervang. Die<br />
stelsel kan op ‘n eenvoudige elimineringsbasis geëvalueer word.<br />
Die verspreidingstelsel kan bestaan uit kanonspuite, kruipspuite,<br />
sprinkelaars (verskuifbaar, semi-permanent of<br />
permanent), spilpunt-, mikro- of drupbesproeiing. Alhoewel<br />
kanon- en kruipspuite van <strong>die</strong> hoër energieverbruikers is per<br />
millimeter water effektief neergesit, en drupbesproeiing van <strong>die</strong><br />
laer energieverbruikers is, is dit baie veralgemeen.<br />
‘n Swakontwerpte drupstelsel kan verbasend naby ‘n goedontwerpte<br />
sprinkelstelsel kom met energieverbruik.<br />
Basiese beginsels:<br />
1. Herstel alle lekke op <strong>die</strong> stelsel; dit is water wat jy teen ‘n koste<br />
pomp wat gewoon wegloop, of dit onnodig op kolle in <strong>die</strong><br />
land mors, of oorbesproei en boonop jou kunsmis uitloog.<br />
2. Is <strong>die</strong> pomp groter as wat benodig word om <strong>die</strong> betrokke<br />
besproeiingstelsel op druk te hou? Die basiese kW-berekening<br />
word so gedoen: volume vermenigvuldig met <strong>die</strong> druk, gedeel<br />
deur <strong>die</strong> pompdoeltreffendheid. Onnodige druk en onnodige<br />
volume kos direk geld! Moet dus nooit ‘n kraan smoor nie, sny<br />
liewer <strong>die</strong> pompstuwer tot op <strong>die</strong> regte grootte. Vervanging<br />
van daar<strong>die</strong> ondoeltreffende pomp wat jy by <strong>die</strong> buurman/<br />
veiling gekry het en maak werk het op <strong>die</strong> stelsel teenoor <strong>die</strong><br />
regte geselekteerde pomp, kan vinnig en relatief goedkoop<br />
groot besparings meebring. Hier<strong>die</strong> is werklik ‘n kosteeffektiewe<br />
oefening!<br />
3. Aan <strong>die</strong> pyplyn kan nie veel gedoen word nie, tensy <strong>die</strong> pyplyn<br />
se deursnee soveel kleiner is as wat werklik benodig word dat<br />
na ‘n kosteberekening ‘n hulppyplyn geregverdig is.<br />
4. Waar <strong>die</strong> verspreidingstelsel groot herstel of opgradering<br />
benodig, kan dit met ‘n laer druk stelsel vervang word waar<br />
prakties. ‘n Hoëdruk kanon- of kruipspuit (4 tot 8bar op <strong>die</strong><br />
spuit) kan met ‘n laer druk sprinkel of permanente stelsel (3<br />
tot 3.5 bar op <strong>die</strong> spuit) vervang word, of waar <strong>die</strong> oppervlak<br />
10 | ADS & AGRI • April 2013<br />
dit regverdig, met ‘n spilpuntstelsel (1 tot 1.5 bar op <strong>die</strong> spuit).<br />
Drupstelsels wat wel met soortgelyke drukke as spilpunte<br />
funksioneer, is gewoonlik meer prakties onder permanente<br />
gewasse.<br />
Met nuwe stelsels moet daar spesifiek opgelet word na <strong>die</strong><br />
kW motor gekwoteer teenoor <strong>die</strong> hektare besproei en <strong>die</strong><br />
ontwerpstoe<strong>die</strong>ning (mm/24h) van <strong>die</strong> stelsel wanneer stelsels<br />
vergelyk word. Vra spesifiek of <strong>die</strong> kW verlaag kan word deur<br />
dikker hoof- en verspreidingslyne te gebruik, of in <strong>die</strong> geval van<br />
spilpunte, dikker hooflyne en spilpuntpype. Ander tipe stelsels<br />
kan ook so vergelyk word. Kyk na <strong>die</strong> hoër koste hiervan,<br />
teenoor <strong>die</strong> kW besparing. Projekteer dit met <strong>die</strong> verhoogde<br />
elektrisiteitskoste en jy sal verbaas wees hoe gou dit gelykbreek.<br />
Vir hier<strong>die</strong> berekening en algemene vergelyk, is dit wenslik om<br />
<strong>die</strong> as-kW van <strong>die</strong> pomp te gebruik in plaas van <strong>die</strong> motor-kW.<br />
Vra <strong>die</strong> stelselontwerper hierna. (Twee stelsels kan byvoorbeeld<br />
elk ‘n 75kW motor gebruik, omdat dit <strong>die</strong> volgende grootte naas<br />
‘n 55kW is. Terwyl <strong>die</strong> meer effektiewe stelsel ‘n as-kW van 56kW<br />
mag hê, kan <strong>die</strong> ander stelsel ‘n as-kW van 68kW hê; albei loop<br />
met 75kW motors, maar <strong>die</strong> werklike verbruik <strong>verskil</strong> met 12kW!)<br />
Algemeen: Verdere besparing kan bewerkstellig word met <strong>die</strong><br />
gebruik van kapasitors (power factor <strong>co</strong>rrection capacitors) en<br />
in sommige gevalle met elektroniese aansitters (soft starters &<br />
variable speed drives (VSD)). Verstelbare elektroniese aansitters<br />
(VSD) kan groot besparings meebring waar een pomp vir <strong>verskil</strong>lende<br />
tipes of groottes stelsels gebruik word, deur <strong>die</strong> spoed<br />
van <strong>die</strong> pomp elektronies aan te pas sodat <strong>die</strong> pomp altyd op sy<br />
optimum op elke stelsel funksioneer.<br />
Skakel Theuns Dreyer by SENTER 360 vir verdere navrae by<br />
082 564 5955 of 018 469 1331.<br />
(*Inligting in <strong>die</strong> artikel is veralgemeen om basiese beginsels te verduidelik<br />
en nie noodwendig <strong>die</strong> enigste of absolute antwoord nie. Kontak ‘n<br />
besproeiingskundige om u in u spesifieke situasie by te staan.)
<strong>www</strong>.infoworks.biz<br />
SENTER 360<br />
– Passievol oor spilpunte!<br />
MAATSKAPPY PROFIEL<br />
SENTER 360 is ‘n Suid-Afrikaanse maatskappy. Ons het<br />
‘n eenvoudige beleid waarvolgens ons besigheid met <strong>die</strong><br />
hoogste standaarde van integriteit doen. Ons is trots daarop<br />
dat ons nie slegs produkte verkoop nie, maar dat ons<br />
ook langtermyn verhoudings kweek.<br />
Die SENTER 360 spilpunt wat sedert 1994 in Suid-Afrika<br />
ontwerp en vervaardig word, is bekend vir sy uitmuntende<br />
kwaliteit en sterkte bo industrie-standaarde. Ons is ook<br />
bekend vir ons uitstekende verkope- en naverkoops<strong>die</strong>ns.<br />
Vir meer as twintig jaar is ons al deel van <strong>die</strong> be sproei ingsbedryf.<br />
Ons spesialiseer in landmeting, stelselontwerp, installasie<br />
en afronding van besproeiingstelsels. Ons het groeiende<br />
besigheidsbelange in Suid-Afrika, Afrika en <strong>die</strong> res van <strong>die</strong><br />
wêreld en ons bied ook ‘n sleutelklaar projekontwikkelings<strong>die</strong>ns<br />
aan – wat vanaf <strong>die</strong> lewensvatbaarheidstu<strong>die</strong> tot <strong>die</strong><br />
implementerings- en projekbestuursfase strek.<br />
Een van ons onlangse prestasies is <strong>die</strong> toekenning van ‘n<br />
Suid-Afrkaanse regeringstender om 55 spilpunte aan <strong>die</strong><br />
Taung besproeiingsprojek te voorsien, wat ook <strong>die</strong> opgradering<br />
van <strong>die</strong> pyp- en pompinstallasies insluit.<br />
Tel: +27 (18) 469-1331<br />
E-pos: info@senter360.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
<strong>www</strong>.senter360.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
By SENTER 360 is spilpunte vir ons ‘n passie. Juis daarom bou ons<br />
nie net ‘n sterk en taai struktuur nie, maar ons be stee ook heelwat<br />
tyd en aandag aan <strong>die</strong> klein besonderhede wat ‘n groot verkil in jou<br />
alledaagse lewe kan maak.<br />
STRUKTURELE STABILITEIT<br />
SENTER 360 benut vakwerkysters van pyp wat ligter as <strong>die</strong> alge meen<br />
gebruikte hoekysters is. ‘n SENTER 360 het so doen de twee stelle vakwerkysters<br />
meer per toring wat sorg dat <strong>die</strong> struktuur ontsettend sterk is en<br />
buitengewone weerstand teen stormwinde kan bied. Langer basisbalke<br />
4,5 m (5,8 m vir <strong>die</strong> hoë-pro el masjiene), toringstutte, stabiliseringstawe en<br />
diagonale dra by tot dié uitsonderlike standvastigheid.<br />
INNOVERENDE BEHEERPANEEL REEKS<br />
Die beginsel van eenvoudige modulêre ontwerp word ook op ons beheerpaneel<br />
reeks toegepas. Die basiese beheerpaneel, met direkte<br />
millimeter toe<strong>die</strong>ningsverstelling, kan teen ‘n minimale koste deur <strong>verskil</strong>lende<br />
vlakke van outomatisering en kommunikasie opgradeer word.<br />
“LAASTE SPUIT” OPLOSSING<br />
Een van <strong>die</strong> meer algemene probleme met spilpunte is dat <strong>die</strong> laaste<br />
spuit geneig is om verstop te raak. Ons het egter met ‘n innoverende dog<br />
eenvoudige oplossing vorendag gekom om <strong>die</strong> laaste spuit deurlopend<br />
skoonhou. SENTER 360 spilpunte word standaard toegerus met <strong>die</strong> drukgereguleerde<br />
Senninger I-Wob sproeier wat op hangpype gemonteer is.<br />
Dit verseker uitstekende waterverspreiding in selfs <strong>die</strong> uiterste klimaatstoestande.<br />
SWAARDIENS RATKAS EN MOTORS<br />
Die aandrywing van <strong>die</strong> SENTER 360 spilpunt bestaan uit ‘n standaard<br />
swaar<strong>die</strong>ns wielratkas, met ‘n gratis opsionele vyf jaar waarborg* wat<br />
deur <strong>die</strong> UMC “Power Saver” motorrat kaskombinasie aangedryf word.<br />
*Terme en voorwaardes geld<br />
Afrika se<br />
Afrika se<br />
Vanaf 1994<br />
ADS & AGRI • April 2013 | 11
PRECISION IRRIGATION – A WAy FORWARD<br />
Compiled by Leensie Streicher..<br />
South Africa receives an average rainfall of 495 mm, well below<br />
the global average of 860 mm/a. The total renewable water available<br />
per inhabitant is just 1 106 m3/a, placing South Africa among the<br />
driest quintile of <strong>co</strong>untries in the world. Water, and specifically water<br />
for irrigation thus is a scarce <strong>co</strong>mmodity and the words of former UN<br />
Secretary General Kofi Anan should be taken to heart when he said<br />
”We need a Blue Revolution in agriculture that focusses on increasing<br />
productivity per unit of water – more crop per drop.”<br />
Ac<strong>co</strong>rding to international criteria, over 90% of South Africa is classified<br />
as dryland, i.e. arid to sub-humid, with 82% being classified as<br />
arid to semi-arid. Most of the <strong>co</strong>untry receives summer rain that is poorly<br />
distributed, with droughts being <strong>co</strong>mmon phenomena. Most of the<br />
sub-humid to humid areas are non-arable due to steep slopes and/or<br />
poor quality soils. Thus, only around 13% of the <strong>co</strong>untry is suitable for<br />
rain-fed cropping.<br />
Potential in South Africa<br />
Precision agriculture has the potential to reduce <strong>co</strong>sts and increase<br />
yields by means of more efficient and effective application of crop<br />
inputs. It can also reduce environmental impacts by allowing farmers to<br />
apply inputs at the appropriate rate only.<br />
Precision irrigation, as an aspect of precision agriculture, is a relatively<br />
new <strong>co</strong>ncept in irrigation farming worldwide. It involves the application<br />
of irrigation water in optimum quantities over an area of land which isnot<br />
uniform and has variations in soil type, soil water capacity, potential<br />
yield and topography. Precision irrigation provides a sustainable agricultural<br />
system which uses resources efficiently and develops and maintains<br />
the actual water demands. Precision agriculture is a knowledge-based<br />
technical management system which should optimise farm profit and<br />
minimise the impact of agriculture on the environment.<br />
The traditional irrigation farmer in South Africa manages crops as a unit,<br />
which is usually uniformly planted, fertilised and irrigated. Uniform application<br />
of fertiliser or water is applied to a field, but the yield potential<br />
causes that some zones are over-fertilised or over-irrigated and others<br />
are under-fertilised or under-irrigated. The purpose of this paper is to<br />
indicate the potential of precision irrigation in South Africa as well as<br />
the potential effect on the profit margin of an irrigation farm by means<br />
of a centre pivot case study of irrigated wheat.<br />
12 | ADS & AGRI • April 2013<br />
Precision agriculture uses sophisticated equipment which supplies sophisticated<br />
information to the modern farm manager. Precision irrigation,<br />
which is one of the divisions in precision agriculture, will be<strong>co</strong>me more<br />
important in future to protect the scarce water resources in South Africa<br />
and the world.<br />
measuring techniques for irrigation scheduling<br />
Knowing when to irrigate and how much plant-available water the soil<br />
profile can hold, can assist an irrigator in improving irrigation water-use<br />
efficiency. In order to implement different irrigation-scheduling strategies<br />
efficiently, measurements need to be made. Types of measuring techniques<br />
can be broadly classified as plant, soil or atmospheric based.<br />
• Plant-based techniques<br />
Several plant-based measuring techniques have been stu<strong>die</strong>d for their<br />
potential use in irrigation scheduling. This includes measuring canopy<br />
temperature, measurement of leaf-water and pre-dawn leaf-water potential<br />
measurements.<br />
• soil-based techniques<br />
Measurement of soil-water status has a long history, from the tensiometers,<br />
to the neutron probe, through to a whole range of tools<br />
including the wetting front detector (WFD) that reframed the age-old<br />
irrigation scheduling question from ‘when to turn the water on’ to ‘when<br />
to turn it off’.<br />
• Atmospheric-based approaches<br />
Atmospheric-based approaches apply, through biophysical modelling of<br />
the soil-crop-atmosphere system, thermodynamic limits to the amount of<br />
water that can evaporate from a cropped surface under a particular set<br />
of environmental <strong>co</strong>nditions.<br />
There is no simple way to measure water-use efficiency, but when the<br />
effort is made, the results invariably show that there is vast room for<br />
improvement. Irrigation is just one part of a profitable farm business,<br />
and researchers have perhaps often not always fully understood the<br />
<strong>co</strong>nstraints under which irrigators operate. Ultimately, together as water<br />
users, we will need to learn our way into the future and be<strong>co</strong>me better<br />
managers of water and the solutes it carries; this will involve a whole<br />
range of different technologies.◊<br />
Sources:<br />
• Precision Irrigation in South Africa. H. J. Dennis and W.T. Nell<br />
• Irrigation scheduling research: South African experiences and future prospects. JG Annandale, RJ Stir<strong>za</strong>ker,<br />
A Singels, M van der Laan and MC Laker.<br />
Computerized Irrigation Control Systems and Water Management<br />
Solutions for Agricultural Applications<br />
022 492 3469 launce@mottech.<strong>co</strong>.<strong>za</strong>
• AGRICULTURAL<br />
• INDUSTRIAL<br />
• DOMESTIC<br />
USE<br />
STAALBOER<br />
TENKSTAANDERS<br />
1.5m tot 12.0m hoogtes<br />
Vir 5 kl of 10 kl tenks<br />
Landwye aflewering<br />
KWALITEIT PRODUKTE<br />
TEEN BILLIKE PRYSE<br />
Kantoor: 082 210 0999<br />
jan@staalboer.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
<strong>www</strong>.staalboer.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
STAALPANEELDAMME<br />
Maklike vervoer en oprigting<br />
21 kl tot 1 000 kl kapasiteit<br />
30 jaar lewensverwagting<br />
AQUAMASTER WATER CONDITIONER<br />
ADS & AGRI • April 2013 | 13
HANteriNgsfAsiliteite vir beeste: ‘N PAAr bAsiese<br />
bEGINSELS Verwerk deur Chris Kriel.<br />
Hoewel beeste deur voortdurende hantering<br />
baie mak kan word, word mense dikwels<br />
beseer of selfs gedood wanneer daar met hulle<br />
gewerk moet word. Die probleem word verder<br />
vererger wanneer horings nie verwyder word<br />
nie. Die daarstel van doelmatige hanteringsfasiliteite<br />
kan hier<strong>die</strong> probleem grootliks <strong>die</strong><br />
hoof bied en selfs van <strong>die</strong> hanteringsproses ‘n<br />
plesier maak. Die gebruik van hoë kwaliteit<br />
materiaal verseker voorts jare se hanteringsgemak.<br />
Uiteindelik is <strong>die</strong> primêre doel van hanteringsfasiliteite<br />
tweërlei van aard:<br />
• Dit verminder stres by <strong>die</strong>re. Met goed<br />
beplande fasiliteite kan <strong>die</strong>re vinnig en<br />
effektief hanteer word en baie vinnig terug<br />
kom op <strong>die</strong> weiding.<br />
• Dit voorkom besering aan mens en <strong>die</strong>r, wat<br />
nie net stresvol is nie maar ook groot<br />
finansiële verliese kan veroorsaak.<br />
By <strong>die</strong> beplanning van hanteringsfasiliteite<br />
is daar ‘n paar faktore wat in ag geneem<br />
behoort te word:<br />
• Eerstens moet <strong>die</strong> plasing van <strong>die</strong> fasiliteit<br />
bepaal word. Diere moet nie nodig hê om te<br />
ver te loop om <strong>die</strong> fasiliteite te bereik nie.<br />
Plasing so na as moontlik aan <strong>die</strong> opstal<br />
skakel <strong>die</strong> probleem grootliks uit en voorkom<br />
onnodige heen-en-weer ryery as toerusting of<br />
entstowwe dalk by <strong>die</strong> huis vergeet is.<br />
• Die belangrikste deel van hanteringsfasiliteite<br />
is <strong>die</strong> drukgang. Alles moet daar rondom<br />
beplan word. Die drukgang moet teen ‘n<br />
effense helling opgerig word, sodat <strong>die</strong><br />
beeste verplig is om opdraand daarin te<br />
beweeg. ‘n Helling van so 1:70 is ideaal.<br />
Die drukgang moet ook effe skuins oor <strong>die</strong> helling<br />
opgerig word, sodat reënwater nie in <strong>die</strong><br />
lengte daarvan afloop en erosie veroorsaak<br />
nie en <strong>die</strong> mis sywaarts uitgewas word; weg<br />
van <strong>die</strong> hanteringsarea.<br />
Meeste mense werk met beeste van regs af;<br />
<strong>die</strong> linkerhand word byvoorbeeld gebruik<br />
om ondersoeke te doen. Afhangend van <strong>die</strong><br />
grootte van <strong>die</strong> beeste waarmee gewerk word,<br />
The most <strong>co</strong>st effective water storage<br />
device on the market.<br />
Mesh Reservoir<br />
Replacement Liners<br />
We manufacture custom made liners for<br />
leaking <strong>co</strong>ncrete reservoirs.<br />
14 | ADS & AGRI • April 2013<br />
Earth Dam Linning<br />
K.D DISTRIBUTORS cc<br />
wissel <strong>die</strong> wydte van <strong>die</strong> gang vanaf sowat<br />
680mm tot 750mm. ‘n Hoogte van 1500mm<br />
is aanvaarbaar vir <strong>die</strong> meeste beesrasse,<br />
terwyl 1900mm voldoende vir wilder beeste<br />
behoort te wees.<br />
‘n Drukgang kan wissel in lengte, maar moet<br />
nooit minder as twee beeslengtes wees nie.<br />
Vanweë hul kudde-instink, bondel beeste<br />
gewoonlik bymekaar. Deur <strong>die</strong> makker bees<br />
dus eerste in <strong>die</strong> drukgang te jaag, raak <strong>die</strong><br />
wilder <strong>die</strong>re rustiger en sal hulle gewoonlik dan<br />
makliker <strong>die</strong> gang betree. ‘n Drukgang van<br />
langer as 14 beeslengtes is minder effektief,<br />
aangesien <strong>die</strong> persone wat met <strong>die</strong> <strong>die</strong>re moet<br />
werk te ver moet beweeg van <strong>die</strong> voorkant<br />
van <strong>die</strong> drukgang tot en met <strong>die</strong> toegangkamp<br />
vanwaar <strong>die</strong> beeste ingejaag moet word. In te<br />
lang drukgange is <strong>die</strong>re geneig om agtertoe<br />
te beur en <strong>die</strong>re verder agtertoe vas te pers,<br />
wat tot beserings kan lei. ‘n Ganglengte van<br />
1700mm per mediumgrootte koei, is gewoonlik<br />
genoeg. Vertikale pale moet op intervalle<br />
per <strong>die</strong>r geplaas word. Soms verkies boere ‘n<br />
We manufacture and install any size<br />
earth dam Lining.<br />
KHOTSO<br />
TEL 011 822 8446 FAX 011 822 8449<br />
DIVISION OF AGRI DAM AND LINERS<br />
BIG OR SMALL... WE SOURCE THE ALL!<br />
Zincalume paneltanks<br />
Zincalume panel tanks are, durable and<br />
<strong>co</strong>mes with a 10 year warranty.<br />
kleiner drukgang om kalwers te hanteer, maar<br />
‘n vollengte gang kan ook effektief gebruik<br />
word deur <strong>die</strong> toevoeging van afskortings<br />
laer af. Die aanbring van ‘n stewige kabel of<br />
soliede materiaal tussen <strong>die</strong> eerste en tweede<br />
horisontale pale, sal voorkom dat kleiner<br />
kalwers ontsnap. Die hanteerder kan dan in<br />
<strong>die</strong> drukgang met <strong>die</strong> kalwers werk. Vir groter<br />
kalwers kan <strong>die</strong> gangwydte verklein word deur<br />
ou motorbande in <strong>die</strong> gang te laat hang.<br />
Hoewel ‘n nekklamp nuttig is, is ‘n drukgang<br />
met ‘n hek vooraan veelsydig en kan vir <strong>die</strong><br />
meeste hanteringsbehoeftes gebruik word,<br />
veral as van immobiliseringsmetodes gebruik<br />
gemaak word soos om <strong>die</strong>re se koppe met ‘n<br />
leerband aan <strong>die</strong> sykant vas te trek. Los pale<br />
ingedruk voor <strong>die</strong> vertikale pale is gewoonlik<br />
voldoende om te verhoed dat <strong>die</strong> beeste<br />
agteruit ontsnap.<br />
Kampies waar <strong>die</strong>re aangehou word voor hantering,<br />
moet vir ‘n area van ten minste 2.3m²<br />
per volwasse koei voorsiening maak. Waar<br />
<strong>die</strong>re vir ‘n dag of meer naby <strong>die</strong> hanteringsfasiliteit<br />
moet vertoef, moet hulle liefs nie hierin<br />
aangehou word nie maar wel in nabye kampies<br />
wat met voldoende water voorsien is.<br />
In <strong>die</strong> toegangskampie net voor <strong>die</strong> drukgang,<br />
moet minder spasie (sowat 1.67m²) per volwasse<br />
koei toegelaat word om <strong>die</strong> forseer van<br />
<strong>die</strong>re tot in <strong>die</strong> gang te vergemaklik.<br />
Die voorgenoemde is slegs basiese beginsels<br />
vir <strong>die</strong> daarstel van basiese fasiliteite. Baie<br />
planne vir hanteringsfasiliteite is beskikbaar.<br />
Die grootte van <strong>die</strong> fasiliteite sal egter bepaal<br />
word deur ‘n aantal faktore wat onder andere<br />
insluit:<br />
• Die aantal <strong>die</strong>re in <strong>die</strong> boer se kudde; en<br />
• Die grootte van <strong>die</strong> kudde wat per keer<br />
hanteer moet word.<br />
Hoewel <strong>die</strong> daarstel van ‘n effektiewe hanteringsfasiliteit<br />
aansienlike koste kan beteken,<br />
moet daar nie afgeskeep word met <strong>die</strong><br />
oprigting daarvan nie omdat ‘n goedgeboude<br />
fasiliteit ten minste 15 jaar kan hou en derhalwe<br />
<strong>die</strong> addisionele kostes regverdig. ◊<br />
(Met erkenning aan:http://agriculture.kzntl.gov/<br />
<strong>za</strong>/portal/AgriculturalPublications/ProductionGuidelines/BeefProd)
ADS & AGRI • April 2013 | 15
iNterPretAsie vAN bluP teelwAArdes<br />
Die groot waarde van BLUP-teelwaardes (Best Linear Unbiased<br />
Prediction) lê daarin dat dit inligting verskaf oor ekonomiese belangrike<br />
eienskappe waarvolgens besluite geneem kan word. BLUP is ‘n metode<br />
wat gebruik word waar alle beskikbare inligting vir ‘n spesifieke eienskap<br />
gebruik word om <strong>die</strong> prestasie van <strong>die</strong> nageslag meer akkuraat<br />
te voorspel. Die ekonomiese belangrike eienskappe waarvoor daar<br />
tans teelwaardes beskikbaar is, sluit in: reproduksie (vrugbaarheid),<br />
groeivermoë (liggaamsmassa), hoeveelheid skoonwol en kwaliteitseienskappe<br />
van wol, naamlik veseldikte en stapellengte. In<strong>die</strong>n <strong>die</strong> teler<br />
of kuddeboer hier<strong>die</strong> ekonomies belangrike eienskappe in sy kudde<br />
wil verbeter, sal BLUP teelwaardes hom help sy gestelde doelwitte vir<br />
hier<strong>die</strong> eienskappe vinniger te bereik.<br />
Die interpretasie en gebruik van teelwaardes was ‘n probleem en <strong>die</strong><br />
blote syfer het nie veel sin gemaak nie. ‘n Nuwe vereenvoudigde stelsel<br />
is deur <strong>die</strong> Landbou Navorsingsraad ontwikkel waar simbole saam met<br />
<strong>die</strong> teelwaardes aangedui word. Een van <strong>die</strong> vyf simbole word by <strong>die</strong><br />
teelwaarde aangetoon en dit sê waar <strong>die</strong> spesifieke <strong>die</strong>r (of eienskap)<br />
in <strong>die</strong> ras staan.<br />
Die simbole en hul betekenis is:<br />
* Uitstaande. Ram is in <strong>die</strong> boonste 10% van <strong>die</strong> ras. Dit beteken dat<br />
daar ‘n baie goeie kans is dat <strong>die</strong> ram <strong>die</strong> eienskap gaan verander.<br />
+ Bogemiddeld. Ram is in <strong>die</strong> boonste 40% van <strong>die</strong> ras. Dit beteken<br />
dat daar ‘n kans is dat <strong>die</strong> ram <strong>die</strong> eienskap gaan verander.<br />
= Gemiddeld. Ram is in <strong>die</strong> 20% om <strong>die</strong> gemiddeld van <strong>die</strong> ras. Hier<br />
<strong>die</strong> ram sal waarskynlik geen <strong>verskil</strong> in <strong>die</strong> eienskap maak nie.<br />
- Onder gemiddeld. Ram is in <strong>die</strong> onderste 40% van <strong>die</strong> ras. Daar is<br />
‘n kans dat <strong>die</strong> ram <strong>die</strong> eienskap negatief gaan verander.<br />
X Ram is in <strong>die</strong> onderste 10% van <strong>die</strong> ras. Daar is ‘n baie goeie kans<br />
dat <strong>die</strong> ram <strong>die</strong> eienskap negatief gaan verander.<br />
moets en moenies van bLUP<br />
Deur JL Venter<br />
Die moets en moenies by gebruik van BLUP teelwaardes in skaapteling<br />
is belangrik om te verseker dat <strong>die</strong> data wat gebruik word korrek<br />
aangewend word.<br />
BUILT FOR SOUTH AFRICAN CONDITIONS<br />
16 | ADS & AGRI • April 2013<br />
Hier volg ‘n paar baie belangrike riglyne deur Johan Swart (Swellendam).<br />
Rekordhouding<br />
moet moenie<br />
eenvoudige identifikasie alles op <strong>die</strong> oor wil sit nie<br />
veilig wees – gebruik ‘n boek<br />
en ‘n pen om rekords aan te<br />
teken<br />
volhoubaar wees – weet wat jy<br />
wil insamel<br />
‘n potlood en los papiere is nie geskik<br />
nie want rekords gaan maklik verlore<br />
kort-kort verander aan dit wat jy meet<br />
nie<br />
akkuraat wees – Baie belangrik raaiwerk en “duimsuig” is uit<br />
gebruik rekords om besluite te<br />
neem<br />
voeding – so natuurlik as<br />
moontlik<br />
kort geboorteseisoen –<br />
vergelykbare groepe<br />
rekords net vir interessantheid – veral<br />
stamboominligting<br />
bestuur<br />
vermy oorvoer of ‘oorlewing voeding’<br />
aan <strong>die</strong>re<br />
uitgerekte seisoen – moeilik vergelyk<br />
groot vergelykbare groepe klein groepies soos skou- en veiling<br />
groepies<br />
koppelings tussen groepe,<br />
stoeterye en jare<br />
een ram per “groep”<br />
Teeltdoelwitte<br />
weet wat jy wil bereik ander telers beïndruk nie<br />
kuddeboer is belangrikste kliënt “modes” in stoetteeltbedryf najaag nie<br />
balans – produseer en ook<br />
“looks” (funksioneel wees)<br />
enkele “mode”-eienskappe najaag nie<br />
haalbaar wees binne 5 jaar onrealistiese doelwitte stel nie<br />
Hy het ook belangrike veranderinge in eienskappe uitgewys sodra daar<br />
net vir ‘n spesifieke eienskap geselekteer word.<br />
Seleksie net vir groei<br />
voordele Nadele<br />
− Spiermassa verbeter − Maternale eienskappe neem af<br />
− Bouvorm verbeter − Geboortegewig neem toe<br />
− Vet bly konstant<br />
Seleksie net vir maternale eienskappe<br />
voordele Nadele<br />
− Vet verminder − Min vordering in groei<br />
eienskappe<br />
− Spier onveranderd − “Melk tipe <strong>die</strong>re”<br />
− Bouvorm onveranderd<br />
Seleksie net vir spiere<br />
voordele Nadele<br />
− Bouvorm verbeter − Vet vermeerder<br />
− Effense toename in groei − Maternale waardes negatief<br />
Seleksie net vir bouvorm<br />
voordele Nadele<br />
− Beter bespiering − Vet neem baie toe<br />
− Effense toename in groei − Maternaal bly konstant<br />
BLUP is ‘n hulpmiddel om <strong>die</strong> seleksie van <strong>die</strong>re wat aan jou doelwit<br />
voldoen meer akkuraat te doen.<br />
Onthou dat BLUP nie te blameer is in<strong>die</strong>n u vir <strong>die</strong> verkeerde eienskappe<br />
selekteer of by <strong>die</strong> verkeerde doelwit uitkom nie. ◊
12v<br />
onthoringbout<br />
SwiftPrint 62455<br />
BRANDMERK SONDER 'n Produk SUKKEL van Orania<br />
Sonder sukkel Sonder vlam<br />
12v<br />
Brandyster<br />
Brandmerk van beeste word streng afgedwing.<br />
Vergemaklik dié taak met Ratsbrand se 12 Volt brandyster.<br />
Voorkom verliese as beeste mekaar beseer.<br />
Onthoring kalwers met <strong>die</strong> Ratsbrand 12 Volt horingbrander.<br />
Fnuik vee<strong>die</strong>fstal<br />
Verminder arbeid<br />
Brand sonder<br />
sukkel met<br />
Ratsbrand<br />
• ‘n 12 Volt battery is altyd beskikbaar en gereed.<br />
• Merk ‘n bees binne ‘n halfminuut.<br />
• Die merk is skerp en permanent, danksy hoë<br />
temperatuur.<br />
Wynand Boshoff - 084 581 1599 of info@ratsbrand.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
Besoek <strong>www</strong>.ratsbrand.<strong>co</strong>.<strong>za</strong> en kyk na video<br />
ADS & AGRI • April 2013 | 17
HOW TO CARE FOR yOUR EARTHWORmS<br />
By Helen Manson-Kullin, Legacy Landscapes.<br />
We are definitely not talking about taking care of hamsters here!<br />
Worms are the ‘in’ pet to have. Gone are the days of those ghastly<br />
white rats and rabbits. These are the ultimate ‘E<strong>co</strong> pets’!<br />
Right, we have learnt how <strong>co</strong>ol they are and the amazing fertiliser they<br />
produce, we have built them a home; now all we need to know is what<br />
to do with the fertiliser, and how to look after our earthworms.<br />
How to care for your worms:<br />
1. Do not feed them plants from the onion family (garlic, shallots,<br />
leek);<br />
2. Do not feed them citrus fruits or meat (can lead to bad smells and<br />
maggots);<br />
3. Too much food will result in bad odours. Make sure that the worms<br />
are eating what you are putting into the bin before adding more;<br />
4.Too little food will result in very stringy, pale-looking worms. Do you<br />
have enough food in your worm bin for healthy worms? A happy<br />
worm is fat and red to pink, with a slightly pearlescent shiny look to<br />
them;<br />
5.The bedding must remain damp, but not soggy.<br />
Harvesting<br />
After a few months there should be a marked reduction in the amount<br />
of bedding in the bin. Dark, crumbly worm castings will have <strong>co</strong>llected<br />
in a layer on the bottom of the bin. The quickest method to remove the<br />
worm castings is to begin feeding the worms on only one side of the<br />
bin. Wait two weeks until the worms have migrated to that side, then<br />
move the bedding from the whole bin to that side and remove the layer<br />
of finished worm castings. Use the worm castings on plants; 1/3 worm<br />
castings to 2/3 soil. Add new moistened bedding to the empty side of<br />
the bin. Next time you add food, put it in the new bedding. The worms<br />
will migrate into the new bedding to eat the food. After few more<br />
months, repeat the procedure to remove the finished worm castings from<br />
the other side of the bin.<br />
Hints for happy worms<br />
Light - Worms usually live underground, so they thrive in an environment<br />
that is <strong>co</strong>ol, dark and moist. To keep the worm farm dark, put<br />
newspaper, hessian or another bin on top of the food bin, but always<br />
Legacy Landscapes<br />
Established in1998<br />
Legacy Landscapes<br />
Serving the Western Cape since 1998<br />
Design and installation of beautiful<br />
Design and installation gardens of beautiful<br />
Design drawings, gardens Detailed planting<br />
lists, Design Plan drawings, of action,Project Detailed management,<br />
planting lists,<br />
Plan Installation of action, of new Project gardensGarden<br />
management,<br />
Installation revamps,Water of new features gardens,<br />
Irrigation,Pavingand Garden revamps,Water anything features else you<br />
Irrigation, may Paving need in and your anything garden! else you<br />
may need in your garden!<br />
Helen<br />
Helen or Lars<br />
or Lars Manson-Kullin<br />
Manson-Kullin 082<br />
082 6322391/5004517<br />
legacylands@gmail.<strong>co</strong>m<br />
<strong>www</strong>.legacylandscapes.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
18 | ADS & AGRI • April 2013<br />
A healthy worm<br />
Good healthy casts look like excellent<br />
<strong>co</strong>lombian roast <strong>co</strong>ffee!<br />
Worm catings in our lawn<br />
lift this <strong>co</strong>ver before adding more food.<br />
moisture - Worms thrive in moisture and should not be allowed to dry<br />
out. A light spray of fresh water when the worm farm is first <strong>co</strong>nstructed<br />
will generally provide sufficient moisture for the farm. Once the farm is<br />
settled in you should not need to add extra water. If you add too much<br />
extra water or allow rainwater to get into the bins, the worms may<br />
drown.<br />
Food - Worms are voracious (supersonic) eaters. Once the worms<br />
are settled in and growing, give them a good supply of suitable food.<br />
MAKE SURE IT’S NOT TOO MUCH!<br />
Cool facts about vermicasting (worm <strong>co</strong>mposting)<br />
• Turning organic wastes into casts takes 22–32 days depending on<br />
density of waste and earthworm maturity (regular <strong>co</strong>mposting<br />
requires 30–40 days, followed by 3–4 months curing).<br />
• Vermicast does not need curing, but fresh casts undergo 2 weeks<br />
of nitrification where ammonium transforms to nitrate, a form that<br />
plants can uptake.<br />
• Worms should not be crowded, so the ideal stocking density is 150<br />
earthworms/L of waste.<br />
• Earthworms ingest about 75% of their body weight/day; a 0.2g<br />
worm eats about 0.15g/day.<br />
• If you dis<strong>co</strong>ver earthworms trying to escape any system, it is a good<br />
indication that something is wrong with their feed or environment.<br />
Farmers! Take note of this please. Like roses in the wine industry,<br />
these little guys can be a very important early indicator of problems<br />
with your soil. Basic agriculture will teach you that a lack of bioorganisms<br />
in your soil is a huge no-no!<br />
Of <strong>co</strong>urse if you decide it’s all too much of a mission, you <strong>co</strong>uld give<br />
the worms to your hubby (for fishing...) for his next birthday!<br />
Ps. I have just been advised that the ‘tea’ that <strong>co</strong>mes out the bottom of<br />
your worm farm is very strong stuff and should be diluted with aged<br />
water (NO chlorine), say about a <strong>co</strong>ttage cheese tub of raw tea to 3<br />
Litres of water; you can also add a few table spoons of molasses to<br />
really boost microbial activity. Then give it all a good stir, and aerate it<br />
regularly over the next 24hours or so. You <strong>co</strong>uld also use dry clay bricks<br />
for aeration (they release bubbles), and usually need to be changed<br />
every 4 hours or so. If you would like to make the casts into a ‘tea’, put<br />
them in a stocking and soak them, following the directions for using just<br />
‘tea’.
iogAs: oPwekkiNg oP <strong>die</strong> veePlAAs<br />
Saamgestel deur Leensie Streicher.<br />
Biogas is een van <strong>die</strong> mees onderbenutte<br />
bronne van natuurlike en volhoubare energie<br />
beskikbaar. Hoewel dit regoor <strong>die</strong> wêreld met<br />
groot sukses aangewend word, is <strong>die</strong> gebruik<br />
van Bio- en metaangas in Suid-Afrika feitlik<br />
ongehoord.<br />
wat is ‘n verteerder?<br />
‘n Biogas verteerder (digester) is ‘n struktuur<br />
wat ontwerp is om anaerobiese toestande<br />
te genereer vir <strong>die</strong> ontbinding van materiaal<br />
soos beesmis, om in gereguleerde toestande<br />
biogas te produseer. Die spesifieke mikrobe,<br />
methanogene, wat <strong>die</strong> produksie van biogas<br />
veroorsaak, kan slegs te werk gaan in <strong>die</strong><br />
afwesigheid van suurstof. Daarom is <strong>die</strong><br />
anaerobiese kondisies nodig. Die ontwerp van<br />
‘n verteerder moet verkieslik van so aard wees<br />
dat <strong>die</strong> biogas onder druk gestoor word, wat<br />
<strong>die</strong> gebruik daarvan vergemaklik.<br />
‘n Vereenvoudige weergawe van ‘n biogas verteerder<br />
is ‘n swart sak (gemaak van sterk plastiek),<br />
met mis in, wat in <strong>die</strong> son gelos word.<br />
Soos <strong>die</strong> mis begin ontbind, word gas geproduseer<br />
wat <strong>die</strong> sak laat opblaas en veroorsaak<br />
drukking waarmee <strong>die</strong> gas ontgin kan word.<br />
Daar is egter verskeie soorte verteerders wat<br />
wêreldwyd gebruik word. Tradisioneel is<br />
verteerders met steen en sement gebou en kan<br />
krake in <strong>die</strong> bouwerk lekke veroorsaak. Verder<br />
is <strong>die</strong> generering van drukking ook dikwels<br />
‘n probleem. Nuwe ontwerpe vir verteerders<br />
skakel egter hier<strong>die</strong> probleme uit.<br />
In beginsel kan enige tipe organiese materiaal<br />
wat in staat is tot ontbinding, gebruik word om<br />
‘n verteerder aan te dryf. Op ‘n praktiese vlak<br />
is daar egter ‘n paar basiese tipes organiese<br />
materiaal gewoonlik in verteerders gebruik<br />
word. Die mees algemene materiaal wat<br />
gebruik word, is mis.<br />
voordele<br />
Afgesien van <strong>die</strong> produksie van biogas, verwyder<br />
<strong>die</strong> verteringstelsel ook alle patogene van<br />
riool en mis en kan op so ‘n manier ontwerp<br />
word dat <strong>die</strong> afloop van <strong>die</strong> verteerder skoon<br />
genoeg is om weer vir besproeiingsdoeleindes<br />
aan te wend. Die ontbinde materiaal wat<br />
oorbly kan ook as hoë kwaliteit bemesting<br />
aangewend word.<br />
Ander voordele sluit in dat dit gas produseer<br />
wat geskik is vir beligting, kook en verhitting.<br />
Dit kan verder ook elektrisiteit genereer – Oortollige<br />
hitte kan gebruik word vir <strong>die</strong> produksie<br />
van lae-druk stoom en/of kookwater. Ander<br />
moontlikhede sluit in <strong>die</strong> gebruik van oortollige<br />
hitte wat deur verkoelingstelsels gegenereer<br />
word.<br />
Waar kan biogas-stelsels gebruik<br />
word?<br />
Stelsels wat biogas genereer kan op ‘n huishoudelike<br />
skaal gebruik word waar dit as <strong>die</strong><br />
hoof rioolverwerkingstelsel gebruik kan word.<br />
So kan dit as ‘n bron van alternatiewe en<br />
volhoubare energie in <strong>die</strong> vorm van biogas<br />
gebruik word en <strong>die</strong> ontbinde materiaal as<br />
organiese kompos en herwinde water vir<br />
besproeiing gebruik word.<br />
Kommersiële biogas verteringstelsels kan<br />
gebruik word by melkerye, varkplase, hoender-<br />
boerderye, abbotoirs of enige ander industrie<br />
wat afval produseer wat organiese materiaal<br />
bevat.<br />
Die gebruik van biogas tesame met bestaande<br />
energiebronne soos elektrisiteit, sonkrag en LP<br />
gas verg fyn beplanning, aangesien dit nie<br />
altyd moontlik is om ‘n egalige oorgang van<br />
een bron na ‘n ander te bewerkstellig nie.<br />
Praktiese verstellings aan bestaande koppelings<br />
kan egter hier<strong>die</strong> probleme oorbrug. Die<br />
aanpassing verg egter <strong>die</strong> inset van energie<br />
spesialiste wat goed bekend is met <strong>die</strong> <strong>verskil</strong>lende<br />
stelsels. ◊<br />
ONTWIKKELINGS IN DIE WêRELD OLyF-INDUSTRIE<br />
Saamgestel deur Leensie Streicher.<br />
Om in pas te bly met <strong>die</strong> eise van <strong>die</strong> 21ste eeu ondergaan <strong>die</strong><br />
olyf industrie wêreldwyd tans ‘n transformasie wat veranderings op<br />
verskeie vlakke teweegbring. Volgens Prof Shimon Lavee van <strong>die</strong> Instituut<br />
vir Hortologie by <strong>die</strong> Hebreeuse Universiteit in Jerusalem, Israel, is<br />
veranderings in boord intensivering, gevorderde akkerbou metodologie,<br />
gekontroleerde bestuur en effektiewe industriële tegnologie, noodsaaklik<br />
om tred te hou met eise van <strong>die</strong> bedryf.<br />
Lavee lig <strong>die</strong> volgende hooffaktore uit wat in enige boord verhoogde<br />
produksie teweeg sal bring: lig-onderskepping, bestuiwing, boom-<br />
sterkte, vorm van <strong>die</strong> boom vir oes asook naoes-bestuur. Kultivarkeuse,<br />
geskik vir <strong>die</strong> spesifieke omgewing en groeitoestande, is baie belangrik<br />
in nuwe boorde.<br />
Intensiewe boorde<br />
Die ontwikkeling van intensiewe boorde behels volgens Lavee, <strong>die</strong><br />
ontwikkeling en benutting van nuwe benaderings en tegnieke. Effektiewe<br />
besproeiing en sproeibemesting wat goed gebalanseer is vir <strong>die</strong><br />
spesifieke groeistreek, is noodsaaklik vir hoë en konstante produksie vir<br />
sowel vrugte en olie. Boordbeplanning moet gedoen word en volgens<br />
Lavee, ‘n geïntegreerde aksie wees, gebaseer op <strong>die</strong> groeitoestande,<br />
<strong>die</strong> verlangde intensivering, beskikbaarheid van voldoende plantmateriaal<br />
en akkerbou tegnologie.<br />
Oplei- en snoeistelsels moet ook geëvalueer word. Intensiewe boorde<br />
vir olieproduksie moet so gesnoei en opgelei word dat voortdurende<br />
gemeganiseerde oes moontlik is.<br />
bestuiwing<br />
Die teenwoordigheid van bestuiwingsagente in <strong>die</strong> boord is noodsaaklik<br />
om <strong>die</strong> vrugpotensiaal van meeste kultivars op ‘n konstante basis te<br />
verbeter. Die reaksie op kruisbestuiwing is volgens Lavee veral sigbaar<br />
in streke waar temperature gedurende <strong>die</strong> bottyd relatief hoog is.<br />
Oesvereistes<br />
Die grootte en vorm van bome het ‘n impak op <strong>die</strong> effektiwiteit van<br />
<strong>die</strong> oesmetodes wat in <strong>die</strong> boord toegepas word. Lavee merk dat as<br />
daar met <strong>die</strong> hand geoes word, <strong>die</strong> bome laag en wyd uitmekaar<br />
gespasieer moet wees om <strong>die</strong> vrugte maklik te bereik en om <strong>die</strong> gebruik<br />
van hoë ongemaklike lere uit te skakel.<br />
Hoewel ‘n beperking op <strong>die</strong> hoogte van bome ‘n verlaging in vrugproduksie<br />
teweeg mag bring, is dit ekonomies regverdigbaar omdat dit<br />
vinniger en makliker is om te oes.<br />
In meganiese oes moet <strong>die</strong> hoogte en gebruik van opleistelsels aangepas<br />
word vir <strong>die</strong> vereistes van <strong>die</strong> spesifieke oesmasjien wat gebruik<br />
word.<br />
Die genetiese groeitendens van <strong>die</strong> kultivar moet, volgens Lavee, in ag<br />
geneem word wanneer ‘n oes-metode gekies word om oormatige en<br />
voortdurende snoei te voorkom, wat <strong>die</strong> natuurlike vorm van <strong>die</strong> boom<br />
teenwerk.<br />
Chemiese bespuiting vs. Genetiese aanpassing<br />
Groei-eienskappe, vrugbeheer en plantbeskermingsprobleme kan<br />
beheer word deur <strong>verskil</strong>lende chemiese bespuiting. Die gebruik van<br />
geneties aangepaste plantmateriaal wat spesifieke boordstelsels en<br />
omgewingstoestande ondersteun, is egter meer effektief en kostebesparend.<br />
Weerstand teen siektes en plae, drakrag, vrugvorming, en<br />
natuurlike boomvorm, bied nuwe geleenthede vir <strong>die</strong> ontwikkeling van<br />
<strong>verskil</strong>lende tipes intensiewe boorde.<br />
‘n Wêreldwye doelwit in bestaande olyf teelprogramme, is om<br />
variëteite te ontwikkel wat ‘n geneties beheerde boomgrootte en vorm<br />
het, wat gepas is vir optimale meganisasie en toekomstige intensiewe<br />
boorde vir olieproduksie.<br />
In opsomming is Lavee se voorspellings dat olyf boorde so ontwikkel<br />
gaan word, dat dit steeds hoër produksie en beter kwaliteit olyf produksie<br />
tot gevolg sal hê om in <strong>die</strong> groeiende aanvraag na olyfprodukte te<br />
voorsien.◊<br />
ADS & AGRI • April 2013 | 19
Die winter het so vinnig gekom. Een oomblik toe<br />
trek ons nog ‘n kortbroek aan en <strong>die</strong> volgende<br />
oomblik toe hoor ons van sneeu op <strong>die</strong> berge.<br />
My vrou het duidelik verklaar dat sy nog nie kans sien vir <strong>die</strong> winter nie.<br />
Jy sien, sy is gebore en getoë in Namibië. Met hier<strong>die</strong> skielike koue<br />
word <strong>die</strong> voertuig se lugreëling sommer op 24 ° gedraai en dan voel<br />
ek soos brood in ‘n oond wanneer sy so saamry in <strong>die</strong> wintermaande.<br />
Hier<strong>die</strong> hele ervaring het egter my gedagtes aan <strong>die</strong> gang gesit en<br />
ek wil graag met jou gesels oor <strong>die</strong> weerstand teen verandering wat<br />
meeste van ons beleef. ‘n Skrif wat in Jeremia 8 vers 7 geskryf is, praat<br />
oor <strong>die</strong> sprinkaanvoël wat sy bepaalde tye ken, <strong>die</strong> tortelduif en <strong>die</strong><br />
swaweltjie neem <strong>die</strong> tyd van hulle migrasie in ag; maar <strong>die</strong> volk ken<br />
<strong>die</strong> reg en tyd van <strong>die</strong> Here nie.<br />
Omdat ek betrokke is by <strong>die</strong> dinge van mense, het dit my menigmale<br />
opgeval dat mense eerder hulle plek van pyn sal kies, omdat hulle<br />
pyn hulle plek van vertroosting geword het. Dit het my by <strong>die</strong> gesegde<br />
gebring dat my plek van gemak kan ook my plek van dood beteken.<br />
‘n Woord wat vir my baie beteken het <strong>die</strong> afgelope paar jaar is <strong>die</strong><br />
woord “volgsaamheid” (followsomeness). Volgsaamheid is <strong>die</strong> vermoë<br />
om te volg wat eintlik beteken dat ek <strong>die</strong> vermoë het om deur <strong>die</strong><br />
weerstand van my omgewing te breek sodat ek naby kan wees. Die<br />
Here kom by Abram en nooi hom uit om Hom te volg en Abram volg<br />
<strong>die</strong> Here sonder om te weet waarheen hy op pad is. Op <strong>die</strong> pad van<br />
volgsaamheid, word Abram “gedissipel” deur <strong>die</strong> Here. Die Here Jesus<br />
kom by <strong>die</strong> dissipels terwyl hulle visvang en raak ‘n plek <strong>die</strong>p binne<br />
hulle aan, wanneer Hy hulle uitnooi om Hom te volg. Hulle het alles net<br />
so laat staan en Hom gevolg. Daar<strong>die</strong> begeerte is deur <strong>die</strong> Here self<br />
daar geplaas.<br />
20 | ADS & AGRI • April 2013<br />
Koffie met Danie<br />
Deur Danie Terblanche, Sel: 083 309 0340, <strong>www</strong>.danielterblanche.blogspot.<strong>co</strong>m,<br />
E-pos: dterblanche@me.<strong>co</strong>m<br />
Ons vrees vir verandering laat ons vasklou aan <strong>die</strong> bekende en dan<br />
stagneer ons in ons gods<strong>die</strong>ns waarin geen lewe is nie en dit wat dan<br />
vir ons gemaklik en bekend is word ons plek van <strong>die</strong> dood.<br />
Die Here Jesus het self ook in Sy volgsaamheid <strong>die</strong> Vader gevolg.<br />
Hy verklaar aan Sy dissipels: “Ek doen net dit wat Ek <strong>die</strong> Vader sien<br />
doen.” Daar is egter ‘n ander komponent wat saam met volgsaamheid<br />
gaan en dit is my ingesteldheid in my volgsaamheid.<br />
Ingesteldheid het baie te doen met my hart en <strong>die</strong> toestand van my hart.<br />
Ek sal altyd weerstand bied wanneer ek na nuwe plekke gelei word in<br />
my volgsaamheid, sou my hart verkeerd ingestel wees.<br />
Die ander betekenis van ingesteldheid is natuurlik waar ek my fokus<br />
plaas of anders gestel “waar ek dink”. Ek kan net dit wees wat ek dink<br />
en waar ek my gedagtes plaas, is waarheen ek op pad is. Soos ‘n<br />
mens dink, so sal ‘n mens wees.<br />
Ek wonder, as ons so saam koffie drink, of ons kan reageer op <strong>die</strong><br />
Here se uitnodiging om Hom te volg wetende dat waarnatoe Hy ons<br />
wil lei, nie altyd <strong>die</strong> plekke is wat gemaklik is en waarheen ons self sal<br />
gaan nie.<br />
Mag jy ‘n wonderlike reis ervaar in jou volgsaamheid!<br />
Danie
van slaaf tot vennoot<br />
Ons het op 21 Maart, <strong>die</strong> eerste van 10 vakansiedae geniet wat met<br />
een of ander aspek van menswees te make het. Dink maar daaraan:<br />
Menseregtedag, Goeie Vrydag, Gesinsdag,Vryheidsdag, Werkersdag,<br />
Jeugdag, Vrouedag, Erfenisdag, Versoeningsdag, Welwillendheidsdag.<br />
Dit is goed dat ons veral vanjaar, met Menseregtedag wegspring want<br />
wat boerdery betref was <strong>die</strong> fokus baie skerp op plaaswerkers; met al<br />
<strong>die</strong> gewelddadige stakings, <strong>die</strong> 52% loonaanpassing, en <strong>die</strong> daaropvolgende<br />
afdanking van duisende plaaswerkers in al <strong>die</strong> provinsies.<br />
Die toekoms van plaaswerkers en hulle regte en hulle posisie of plek in<br />
<strong>die</strong> boerderysektor word reeds indringend op verskeie forums bespreek.<br />
Ek kon nog nie agterkom of plaaswerkers self ook by hier<strong>die</strong> gespreksforums<br />
betrek word nie. Hier<strong>die</strong> woelinge rondom plaaswerkers vanjaar,<br />
het gemaak dat ek ‘n bietjie in <strong>die</strong> verlede gaan soek het oor <strong>die</strong><br />
herkoms van <strong>die</strong> boerestand en <strong>die</strong> plaaswerkerstand in Suid-Afrika.<br />
Een van <strong>die</strong> opdragte wat Jan van Riebeek dringend aandag aan<br />
moes gee, was om voedsel vir <strong>die</strong> nedersetting en vir verbygaande<br />
skepe te produseer. Daarom het hy in 1657 nege mans vrygestel van<br />
<strong>die</strong>ns by <strong>die</strong> Kompanjie en aan elkeen ‘n 11,5 hektaar plaas aan <strong>die</strong><br />
Liesbeekrivier toegeken, op grond wat toe nog deur <strong>die</strong> Khoi-Khoi as<br />
weiding benut was. Hulle was <strong>die</strong> eerste boere aan <strong>die</strong> Kaap en op<br />
dié wyse het <strong>die</strong> boerestand in Suid-Afrika tot stand gekom. Daar was<br />
egter nie arbeiders om op <strong>die</strong> plase te werk nie, want Van Riebeeck<br />
mog nie <strong>die</strong> inheemse mense verslaaf nie, en hy moes toesien dat<br />
goeie verhoudinge met hulle gehandhaaf word. Van Riebeeck moes self<br />
Europeërs gebruik om <strong>die</strong> Fort <strong>die</strong> Goeie Hoop te bou, maar hulle was<br />
nie juis van <strong>die</strong> beste werkers nie en bowen<strong>die</strong>n wou <strong>die</strong> Khoi-Khoi<br />
ook nie uit vrye wil hier<strong>die</strong> indringers op hul grondgebied help nie. Van<br />
Riebeeck het baie gou sy nood by <strong>die</strong> Kompanjie bekla, omdat hy nie<br />
“hardwerkende Chinese” het om met <strong>die</strong> bou van <strong>die</strong> Fort en met <strong>die</strong><br />
landbou te help nie.<br />
Onverwagte hulp uit ‘n ander oord het opgedaag toe ‘n skip met 170<br />
slawe aan boord in 1658 by <strong>die</strong> Kaap aangedoen het. Hier<strong>die</strong> slawe<br />
was vanaf Angola en Wes-Afrika. Die Kompanjie het self van hier<strong>die</strong><br />
slawe aangekoop om in <strong>die</strong> Kompanjie se tuine te werk. Die nege<br />
Vryburgers hierbo genoem, was natuurlik baie gretig om ook van <strong>die</strong><br />
slawe te koop, maar hulle het nie genoeg geld gehad nie. Die Kompanjie<br />
het tot hul redding gekom en toegelaat dat hulle hul slawe op<br />
kre<strong>die</strong>t kon koop. Ons kan dus sê dat <strong>die</strong> plaaswerkerstand in 1658<br />
by wyse van hier<strong>die</strong> eerste slawe in Suid-Afrika tot stand gekom het.<br />
Na hier<strong>die</strong> eerste slawe het nog ‘n groot aantal slawe van feitlik al <strong>die</strong><br />
uithoeke van <strong>die</strong> aarde by <strong>die</strong> Kaap aangeland. Baie van hulle was<br />
mense van groot aansien in hul eie lande en van adellike herkoms.<br />
Die behandeling wat baie van hier<strong>die</strong> slawe ontvang het, is nie ‘n mooi<br />
storie nie. Omdat hulle <strong>die</strong> eiendom van hulle meesters was, het hulle<br />
nie vergoeding ontvang nie; hulle is dikwels swak behandel, verneder<br />
en oorwerk. Daarom het van hulle, veral in oestyd, van <strong>die</strong> plase af<br />
gevlug. Die burgers het toestemming gekry om <strong>die</strong> mans, met uitsondering<br />
van ou mans, vas te ketting. Drosters wat gevang is, is met <strong>die</strong> volle<br />
gesag van <strong>die</strong> Wet gestraf en dit kon baie wreed wees.<br />
Intussen het ‘n tragiese reeks van gebeure daartoe gelei dat <strong>die</strong> Khoi-<br />
Khoi en Khoisan ook by boere begin werk het. Hul vergoeding was<br />
skraal, maar hulle het ten minste ‘n heenkome gehad, want hulle was<br />
by wyse van proklamasie gedwing om ‘n vaste geregistreerde blyplek<br />
te hê. Dit het hulle onder ‘n wetlike verpligting geplaas om op boere<br />
se plase te woon en te werk. Die slawe sowel as <strong>die</strong> Khoi-Khoi en<br />
Khoisan was dus <strong>die</strong> plaaswerkerklas wat <strong>die</strong> klein verversingsstasie<br />
wat in 1652 tot stand gekom het tot ‘n betekenisvolle landboustreek<br />
laat ontwikkel het.<br />
Die menslike behandeling van hier<strong>die</strong> mense, gepaardgaande met <strong>die</strong><br />
inperking van hulle vryhede, het uiteindelik gelei tot <strong>die</strong> radikale golf<br />
van slawe-opstande tussen 1825 en 1838. Hier<strong>die</strong> opstande het gelei<br />
tot <strong>die</strong> bevryding van slawe van knegskap en <strong>die</strong> bevryding van <strong>die</strong><br />
Khoi-Khoi en Khoisan om hul arbeid vrylik aan te bied aan wie hulle<br />
wou. Die boere was nou met ‘n nuwe stel spelreëls gekonfronteer sover<br />
as wat dit hul arbeidsmag aangaan, en ons kan aanvaar dat dit vir<br />
hulle tot op ‘n punt gebring het waar hulle nuut moes besin oor hoedat<br />
hulle hul werksmense hanteer en ag slaan op hulle behoeftes as mense.<br />
Nou, in 2013, en onder heelwat ander omstandighede, is boere weer<br />
in <strong>die</strong> posisie waar indringend besin word oor alles wat op hulle plaaswerkers<br />
betrekking het. Maar ons moet eers duidelikheid kry oor wie<br />
of wat ‘n plaaswerker is, want feitlik almal praat in <strong>die</strong> algemeen oor<br />
“plaaswerkers”. Dit is immers vanselfsprekend dat “permanente of voltydse<br />
plaaswerkers” en “seisoenwerkers” as twee afsonderlike entiteite<br />
in <strong>die</strong> boerdery beskou moet word. Tensy ons hier<strong>die</strong> onderskeid tref,<br />
sal ons nooit by ‘n werkbare model vir ‘n nuwe arbeidsbedeling uitkom<br />
nie. Die eerste openbare vergadering van <strong>die</strong> nuut gestigte Plaaswerker<br />
Forum, is in Januarie gehou en dit was deur 1000 permanente plaaswerkers<br />
bygewoon. Een van <strong>die</strong> leiers, Ockert Diederick, het op hier<strong>die</strong><br />
vergadering ook <strong>die</strong> onderskeid getref toe hy daarop gewys het dat<br />
dit hoofsaaklik seisoenwerkers en werkloses was wat aan <strong>die</strong> stakings<br />
deelgeneem het. Hy het verder daarop gewys dat hulle optrede <strong>die</strong><br />
goeie verhouding tussen permanente plaaswerkers en hulle werkgewers<br />
in gevaar stel. Ook <strong>die</strong> eerste voorsitter van <strong>die</strong> Plaaswerkers Forum,<br />
Magrieta Futhwa, het verklaar dat <strong>die</strong> permanente plaaswerkers nie<br />
leiers van Cosatu en BAWUSA nodig het om namens hulle te praat nie.<br />
Hier<strong>die</strong> Forum gaan voortaan as mondstuk van plaaswerkers self met<br />
boere praat.<br />
Dit is verder ook belangrik om te let op <strong>die</strong> wye verskeidenheid van<br />
aangeleenthede, wat in <strong>die</strong> afgelope tyd in verband met en na aanleiding<br />
van <strong>die</strong> 52% loonverhoging, op <strong>die</strong> voorgrond gekom het en wat<br />
almal op een of ander manier vir ons wys op <strong>die</strong> belangrikheid van<br />
Plaaswerkers. Ek gaan maar net ‘n paar noem, soos: werkskepping<br />
en landelike ontwikkeling; voedselsekerheid; internasionale mededingendheid;<br />
sekerheid in <strong>die</strong> boerderysektor; verhoogde produktiwiteit<br />
(opleiding, meganisasie, skaalekonomie); vennootskappe; opleiding;<br />
menswaardigheid en sosio-maatskaplike omstandighede; en georganiseerde<br />
landbou. Bogenoemde en sekerlik nog meer, beklemtoon maar<br />
net hoe belangrik en onontbeerlike produksiefaktor veral permanente<br />
plaaswerkers is. Die aakligste nagmerrie vir enige boer sal seker wees<br />
as hy <strong>die</strong> oggend op sy voorstoep uitkom en vind dat sy plaaswerkers<br />
almal verdwyn het! Dan sal hy dalk eers besef hoe afhanklik hy van<br />
hulle is!<br />
Presies wat <strong>die</strong> uiteinde van al <strong>die</strong> huidige gesprekke en besinning oor<br />
<strong>die</strong> nuwe pad vir landbou gaan oplewer, is nog onbekend. Almal van<br />
ons se begeerte is dat Suid-Afrika moet verbeter en ons weet dat dit net<br />
vandag se Suid-Afrikaners is wat hier<strong>die</strong> land ‘n beter plek kan maak.<br />
Nuwe idees moet ontwikkel word en nuwe planne moet gemaak word,<br />
sodat ons nuwe vore vir landbou kan ploeg.<br />
Let us not be Victims - Let us be Champions (onbekend).<br />
ADS & AGRI • April 2013 | 21
MAdibA vereer Met Nuwe CAPe florAl kiNgdoM<br />
EKSPO<br />
Bewaring van <strong>die</strong> unieke, kleurvolle en<br />
gesogte Kaapse Blommeryk is <strong>die</strong> tema van<br />
<strong>die</strong> geskiedkundige, eerste “Cape Floral<br />
Kingdom” Ekspo wat vanaf Donderdag, 29<br />
Augustus tot Sondag, 1 September 2013 op<br />
Mega Park in Bredasdorp plaasvind.<br />
Die reuse uitstalling van <strong>die</strong> onderskeie<br />
veldblomspesies uit <strong>die</strong> Wes-Kaap, beloof om<br />
‘n skouspelagtige uitstalvenster van een van<br />
<strong>die</strong> provinsie en land se mees standhoudende<br />
uitvoerver<strong>die</strong>ners te wees. Die tentoonstelling<br />
van 6 000m² in omvang, sal ten volle<br />
onderdak plaasvind.<br />
Die logo van <strong>die</strong> ekspo is <strong>die</strong> helder rooi Koning<br />
Protea (Protea cynaroides Madiba), wat<br />
na oud-president, Nelson Mandela vernoem<br />
is. Die statige blom is lid van <strong>die</strong> gewilde proteafamilie,<br />
met een van <strong>die</strong> grootste blomme<br />
in <strong>die</strong> bedryf. Die rooi Koning Protea (Protea<br />
cynaroides Madiba), simboliseer <strong>die</strong> droom<br />
om ‘n jaarlikse, internasionale ekspo te vestig<br />
wat waarde sal toevoeg aan toerisme in <strong>die</strong><br />
Wes-Kaap en Suid-Afrika.<br />
Die ekspo is ‘n inisiatief van passievolle rolspelers<br />
in <strong>die</strong> wêreldbekende Kaapse Fynbosstreek.<br />
Hoewel <strong>die</strong> fokus van <strong>die</strong> ekspo <strong>die</strong><br />
Fynbosbedryf is, is ‘n groot aantal uitstal standplase<br />
binne <strong>die</strong> saal beskikbaar aan rolspelers<br />
gebeure eN veiliNgs<br />
Gebeure - Events<br />
17 - 20 April 2013<br />
Bien Donné Agri Cape Week, Simondium,<br />
Tel: 021 863 0397<br />
19 - 21 April 2013<br />
Constantia Food and Wine Festival (Constantia),<br />
Cell: 083 679 4495<br />
20 April 2013<br />
Barrels & Beards Harvest Celebration<br />
(Botrivier), Cell: 082 852 6547<br />
20 - 21 April 2013<br />
Kirstenbosch Garden Fair & Plant Sale<br />
(Claremont), Tel: 021 671 5468<br />
25 April - 04 mei 2013<br />
Bloemskou, Tel: 051 448 9894<br />
26 - 27 April 2013<br />
Prince Albert Town and Olive Festival<br />
(Prince Albert), Tel: 023 541 1366<br />
26 - 28 April 2013<br />
SA Cheese Festival (Stellenbosch),<br />
Tel: 021 975 4440<br />
27 April 2013<br />
Joubert-Tradauw Unplugged62 (Barrydale)<br />
27 - 29 April 2013<br />
Ladismith Eko-Fees (Ladismith),<br />
Cell: 082 897 7295<br />
27 April - 01 may 2013<br />
East London Show (East London),<br />
Cell: 082 874 8214<br />
22 | ADS & AGRI • April 2013<br />
uit <strong>die</strong> veldblombedryf wat graag hul produkte<br />
en <strong>die</strong>nste onder <strong>die</strong> aandag van bewarings-,<br />
kommersiële- en naweektuiniers wil bring.<br />
Volgens <strong>die</strong> flora-koördineerder van “Cape<br />
Floral Kingdom” Ekspo 2013, mnr. Adriaan<br />
Hanekom, van Caledon, sal <strong>die</strong> uitstalling,<br />
werkwinkels en demonstrasies wat beplan<br />
word, ‘n toonbeeld wees van <strong>die</strong> prag en<br />
potensiaal van dié mooi bedryf.<br />
“Dit beloof ‘n fees vir <strong>die</strong> oog en ‘n opvoedkundige<br />
ervaring vir alle plant-, blom-,<br />
landskap- en tuinbouliefhebbers te wees. Groot<br />
en klein rolspelers kry <strong>die</strong> geleentheid om<br />
deur deelname met uitstallings, demonstrasies,<br />
opvoedkundige projekte en kompetisies <strong>die</strong><br />
wêreld se aandag op <strong>die</strong> blommeryk van <strong>die</strong><br />
Wes-Kaap te fokus.<br />
Voornemende deelnemers en veral ook munisipale<br />
distrikte en dorpe wat hul rol in <strong>die</strong> blommebedryf<br />
bekend wil stel, word genooi om te<br />
kom deel in <strong>die</strong> mooi van <strong>die</strong> fynbosfamilie en<br />
al <strong>die</strong> ander unieke veldblomme in <strong>die</strong> tuiste<br />
van <strong>die</strong> rooi Koning Protea, (Protea cynaroides<br />
Madiba) en soveel meer!<br />
Die leuse van <strong>die</strong> nuwe ekspo is: “Bewaar ons<br />
Blom-erfenis / Revive our Floral Heritage”. Die<br />
naam, “Cape Floral Kingdom” Ekspo verwys<br />
na <strong>die</strong> interaktiewe aard van <strong>die</strong> uitstalling;<br />
02 - 04 mei 2013<br />
Upington Landbou Skou (Upington)<br />
03 - 05 may 2013<br />
Riebeek Valley Olive Festival<br />
(Riebeek Kasteel), Cell: 082 909 1116<br />
11 may 2013<br />
• Wheels & Runners Hermanus (Hermanus),<br />
Tel: 028 312 1889<br />
• Ceres Chrysanthemum Show (Ceres), Tel:<br />
023 312 2033<br />
veilings - Auctions<br />
16 April 2013<br />
Sussex Produksieveiling (Nickie Pienaar),<br />
Gouda Veilingskrale (BKB)<br />
18 April 2013<br />
• Sterkwater Boerdery Skaap & Bees<br />
Produksieveiling, Ceres (BKB)<br />
• Kowie de Witt Dorpers 3de Produksieveiling,<br />
Upington skougronde (KLK)<br />
20 April 2013<br />
SA 1ste Alpakka Veiling, Inca Vale<br />
Farm - R45 Wellington (BKB)<br />
24 April 2013<br />
Krahwinkel Trust (oesmasjien, trekkers en<br />
implemente), Môrewag, Lutzville (BKB)<br />
25 April 2013<br />
• Plaas “Groenfontein” Piketberg, ooie &<br />
veilings: kontakbesonderhede<br />
bKb 041 503 3111; ECO Afslaers 082 414 5177, KLK Landbou 054 337 6200<br />
ondersteun deur inligting-, gespreks- en<br />
opvoedkundige forums oor <strong>die</strong> hele Kaap se<br />
veldblomskat.<br />
Hanekom sê <strong>die</strong> missie van <strong>die</strong> ekspo is om by<br />
te dra tot <strong>die</strong> volhoubaarheid van <strong>die</strong> Kaapse<br />
Blommeryk; en deur uitstallings en ‘n interaktiewe<br />
aktiwiteitsforum en netwerkgeleenthede te<br />
ontwikkel vir <strong>die</strong> bedryf en sy kliënte. Ons visie<br />
is om ‘n doeltreffende forum te vestig waar<br />
kliënte toegevoegde waarde kan bevorder.”<br />
Die geskiedkundige eerste “Cape Floral<br />
Kingdom” Ekspo word ondersteun deur toonaangewende<br />
fynboskwekers, waardetoevoegings<strong>die</strong>nste,<br />
owerhede, <strong>die</strong> navorsings- en<br />
<strong>die</strong> sekondêre bedryf. Die ekspo vind plaas op<br />
Megapark in Bredasdorp, sowat 190km vanaf<br />
Kaapstad Internasionaal. ◊<br />
Navrae en besprekings kan gerig<br />
word aan Adriaan Hanekom:<br />
T: 028 214 1016, S: 082 772 468,<br />
e-pos: info@capefloralkingdom.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
of cfk@telkomsa.net. besoek gerus<br />
ook <strong>www</strong>.capefloralkingdom.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
vir meer inligting.<br />
ramme, 80 emu’s en los bates, (BKB)<br />
• Nasionale Jersey Veiling, Bloemfontein<br />
Skougronde (ECO)<br />
26 April 2013<br />
Mitchells Plain House, Eastridge (BKB)<br />
03 may 2013<br />
Laingsburg Game Farm (BKB)<br />
08 may 2013<br />
Wellington (2 Adjacent Farms), (BKB)<br />
17 may 2013<br />
Somerset West (2 Properties), (BKB)
Navrae en Besprekings<br />
Adriaan Hanekom Tel: 028 214 1016 • Sel: 082 772 4681 • E-pos:cfk@telkomsa.net<br />
Chris Kriel Tel: 028 424 1716 • Sel: 082 788 2467 • E-pos: marketing@capefloralkingdom.<strong>co</strong>.<strong>za</strong><br />
ADS & AGRI • April 2013 | 23
Lekke Oplossings vir Beeste en Skape<br />
Lekke oplossings vir beeste en skape<br />
Die Nutritub lekreeks se doel is om spesifieke<br />
voedingstekorte op veldweiding aan te vul tot 'n perfekte<br />
balans vir optimale produksie, reproduksie en<br />
winsgewendheid. Met <strong>die</strong> korrekte aanwending word<br />
weiding doeltreffend omgeskakel na vleis, wol en melk.<br />
Die basiese reël dat lekaanvulling bepaal word<br />
deur <strong>die</strong> veldtoestand sowel as <strong>die</strong> <strong>die</strong>r se<br />
behoefte moet altyd in ag geneem word.<br />
Hoekom Nutritub gebruik?<br />
Eienskap Voordele<br />
Toffie Konsep<br />
Melassegebaseerde<br />
produk<br />
Perfek<br />
gebalanseer<br />
Unieke “Tub”verpakkingskonsep<br />
24 | ADS & AGRI • April 2013<br />
Die enigste lek wat slegs GELEK kan<br />
word<br />
Geen stukke kan afgebyt word nie<br />
Tande kan nie beskadig word nie<br />
Geen gevaar van soutvergiftiging nie<br />
Is selfregulerend ten opsigte van<br />
inname om korrekte hoeveelheid<br />
voedingstowwe beskikbaar te stel<br />
Geen windverliese nie<br />
Ander <strong>die</strong>re soos voëls en bobbejane<br />
vreet nie voerdeeltjies uit om<br />
sodoende produksamestelling te<br />
verander nie<br />
Verskaf alle essensiële voedingstowwe<br />
op natuurlike weiding<br />
Mineraal- en vitamienpak ingesluit<br />
Die produk kan nie stukkend en in <strong>die</strong><br />
grond ingetrap word nie<br />
GEEN vermorsing<br />
Handige en nuttige houer<br />
Geen addisionele lekbakke benodig<br />
nie<br />
Weerbestand Behou voedingswaarde al het dit nat<br />
gereën<br />
Slegs boonste 2.5cm word nat<br />
Geen windverliese nie<br />
Bevat NPN Verseker optimale veselvertering<br />
Verbeter veselinname<br />
Klaar gemengde<br />
produk<br />
Omgewingsvriendelik<br />
Specials<br />
Specials<br />
Geen vermenging en oopmaak van<br />
sakke nie. Arbeidsvriendelik!<br />
Geen sakke, etikette, kartonne en<br />
sakgaring wat rondlê nie<br />
U Nutri Feeds verteenwoordiger:<br />
HANNES DIEDERICKS<br />
082 807 9197<br />
Specials<br />
April & May<br />
Die NUTRITUB Lekreeks<br />
Nutritub Energi<br />
Gebruik vir vinnige, doeltreffende kondisiebouer. Kan help<br />
om domsiekte en ketose te voorkom. Uiters geskikte<br />
aanvulling vir laat dragtige <strong>die</strong>re, skape met lammers en<br />
beeste met kalwers. Kan as prikkelvoeding vir ooie<br />
gebruik word. Nutritub Energi kan ook op groen en droë<br />
weiding, asook op aangeplante weidings as produksielek<br />
benut word.<br />
Inname per <strong>die</strong>r per<br />
dag<br />
Aantal <strong>die</strong>re per<br />
Tub<br />
Beeste 1000g - 2000g 6<br />
Skape 200g - 400g 16<br />
Nutritub Wild<br />
‘n Proteïen- en mineraal-aanvulling vir wild. Bevat aalwyn.<br />
Volledige vitamien- en mineraalpak om enige potensiële<br />
tekort optimaal aan te vul. Kleinwild se inname behoort<br />
ongeveer 50g per <strong>die</strong>r per dag te wees, grootwild se<br />
inname ongeveer 100g per <strong>die</strong>r per dag en buffels en<br />
wildebeeste ongeveer 200g per <strong>die</strong>r per dag.<br />
Nutritub Fosfaat<br />
‘n Aanvulling vir fosfaat-tekorte wat hoofsaaklik voorkom<br />
in Suider Afrika se grasveld en savanna streke. Die produk<br />
bevat ‘n volledige mineraal-en vitamienpak om nie net<br />
fosfaat aan te vul nie, maar ook ander minerale en<br />
vitamiene wat in ‘n tekort mag wees.<br />
Inname per<br />
<strong>die</strong>r per dag<br />
Aantal <strong>die</strong>re<br />
per Tub<br />
Volwasse beeste 100g 20<br />
Lakterende koeie 200g 10<br />
Volwasse skape en bokke 18g 50<br />
Lakterende ooie 30g 25<br />
Nutritub Proteïen<br />
‘n Doeltreffende en gerieflike manier om proteïentekorte<br />
in weiding en ruvoere aan te vul en produksie en<br />
reproduksie aan te help. Gebruik as onderhoudslek om<br />
<strong>die</strong>re se kondisie te behou. Behalwe vir <strong>die</strong> optimale<br />
proteïenfraksie, bevat hier<strong>die</strong> tub ook verhoogde fostfaatvlakke<br />
om moontlike tekorte <strong>die</strong> hoof te bied. Mineraal- en<br />
vitamieninsluiting verseker produktiewe en gesonde<br />
<strong>die</strong>re.<br />
Inname per <strong>die</strong>r Aantal <strong>die</strong>re per Tub<br />
per dag<br />
Beeste 400g - 700g 12<br />
Skape 90g - 120g 30
Change language