Download pdf - Textualscholarship.nl

Inleiding 95
De basis van de composities wordt gevormd door individuele tekeningen
die afzonderlijk als modeltekeningen voor muurschilderingen gefunctioneerd
kunnen hebben. Het is daarenboven mogelijk dat de composities
werden samengesteld als voorbeeld voor of als afbeelding van muurschilderingen.
Een argument hiervoor vinden we in de samengestelde voorstelling
van het Laatste Oordeel (f. 15v, pl. VI), aangezien deze daadwerkelijk
als muurschildering is overgeleverd. Bij de Aanbidding der wijzen (f. 24v)
en Sint Maarten en de bedelaar (f. 14r) is het ook denkbaar dat ze als compositie
een andere functie hadden, bijvoorbeeld om in een woning aan de
muur te worden gehangen, of eenvoudigweg als onderdeel van een verzameling.
Hoe het ook zij, belangrijk is dat ook deze composities geen enkele
relatie met de codex hebben. We achten het daarom waarschijnlijk dat ze
al op dit formaat bestonden toen ze ofwel nog in relatie tot muurschilderingen
functioneerden ofwel als wanddecoratie of privaat ‘kunstbezit’ werden
bewaard.
Dat sommige tekeningen (zowel de individuele tekeningen, als de meervoudige
tekeningen, als de onderdelen van de composities) lange tijd los en
in opgevouwen toestand werden bewaard, blijkt met zekerheid uit het feit
dat een behoorlijk aantal ervan oude vouwen vertoont. Door het regelmatig
open- en dichtvouwen raakte de verf op de vouw beschadigd en konden
er scheuren ontstaan. Beide gevolgen zijn goed zichtbaar op bijvoorbeeld
de tekening van de Annunciatie bovenaan f. 61r (pl. XIV) en op de tekening
van Joris en de draak op f. 14v (pl. IV). Een heel duidelijke vouw loopt
over de tekening van de Doop van Christus. De tekening van de tronende
Christus bij het Laatste Oordeel bovenaan f. 15v (pl. VI) is samengesteld
uit twee delen. Op het linkerdeel knielt Maria, op het rechterdeel zien we
Christus en Johannes. De voorgaande observaties doen vermoeden dat
deze tekening oorspronkelijk uit één stuk bestond en dat die werd gevouwen
tussen Maria en Christus. Bij het hergebruik werd de rafelige scheur
verwijderd, waardoor Maria iets opschoof in de richting van Christus. De
verbinding tussen de helften wordt versterkt door de toegevoegde regenboog
en retouches bij de tip van de mantel van Maria. De afbeelding van
Catharina rechtsonder op f. 24r (pl. IX) werd zelfs tweemaal gevouwen,
aangezien we een horizontale en verticale vouw zien waarop de verf duidelijk
is beschadigd.
Andere ouderdomsslijtage zien we op f. 92r (pl. XVII). De groene
ondergrond waarop de heiligen staan, is in beide gevallen aan de rechter -
onderkant versleten. Een mogelijke verklaring is, dat de tekeningen voorheen
los werden gehanteerd, waarbij ze telkens aan de rechteronderkant
werden vastgepakt. Alles wijst er op dat de tekeningen aanvankelijk door
ambachtslui regelmatig werden gebruikt. Bij de compositie van de aanbidding
der wijzen blijkt dat voor sommige van de samenstellende delen afzonderlijk.
In ieder geval de tekening van Maria met Kind laat een hori-