Download pdf - Textualscholarship.nl

Inleiding 91
vraag is natuurlijk of hand C rechtstreeks met de verrijking van motieven
en achtergronden in verband te brengen is. Van de andere kant lijkt de afstand
tussen degene die voor de composities op f. 14r en 24v tekende, en
hand C die ze van passende tekst voorzag, niet groot te zijn geweest.
Wat betreft de tekeningen die op f. 14r en 24v en op f. 15v werden aangevuld,
wijst Renger op de gestileerde wolken, die ook te zien zijn op de
wandtapijten met taferelen uit de Apocalyps in het Musée des Tapisseries
te Angers, 151 en op overeenkomsten tussen de Babylonische hoer op een
van de taferelen daaruit en de ‘vrouw vol onkuisheden’ in het Wiesbadense
Apocalyps-commentaar. Ook de opgeplakte pen-en-inkttekening van
sint Michael die met de draak vecht, op f. 136r, is volgens Renger nauw verwant
met een scène op een van de tapijten in Angers. 152 Voor de engelen,
blazend op hun bazuinen, en de herrezenen in de tekening van de opstanding
van de doden op f. 15v wordt daarnaast verwezen naar de miniaturen
in het handschrift van de Vlaamse Apocalyps te Parijs, 153 waarop ook het
robuuste type van de knielende engel op het plaatje van de evangelist Mattheus
(op f. 61v), een van oorsprong zilverstift-modeltekening, terug te
zien is:
In the vigorous pen and ink addition the emerging figures show a close resemblance
again to some in the Flemish Apocalypse in Paris. The profiles with puffy
cheeks which touch the edges of their mouths, heavy eyelids under bulging foreheads,
and stiff articulation of the body joints, are details both groups have in
common. 154
Het Apocalyps-handschrift in Parijs werd in het begin van de 15de eeuw in
Vlaanderen vervaardigd, maar het staat allerminst vast dat de miniaturisten
uit Brugge afkomstig zijn. 155 De wandtapijtenreeks in Angers werd in de
151 Renger 1985, 220. Zie De Hommel-Steenbakkers 2001, o.a. afb. 43, 45 en 79; zie ook Renger
1985, 179-180, t.a.v. Christus in de wolken op f. 14r.
152 Renger 1985, 109.
153 Parijs, Bibliothèque Nationale, ms. néerl. 3. Zie Renger 1995, 210-211. Voor de herrezenen
op f. 18r uit het Parijse handschrift, zie De Hommel-Steenbakkers, 101, pl. XVIII, voor de engelen
op f. 10r, Ibidem, 85, pl. X.
154 Renger 1995, 211. Voor de knielende engelen op f. 2r van de Vlaamse Apocalyps waarnaar
Renger verwijst, zie De Hommel-Steenbakkers, 69, pl. II. Een vergelijkbare voorstelling van de
evangelist Mattheus komt o.a. voor op de triptiek van de H. Drie-eenheid in de Gemäldegalerie
te Berlijn, die dateert uit ca. 1390-1400. Zie De Hommel-Steenbakkers, 261, afb. 93, naar Panofsky
1971, en Renger 1985, fig. 16.
155 Cf. de beschrijving door M. Smeyers en J.B. Oosterman in Vlaamse miniaturen 1993, 113-
116, nr. 37, i.h.b. 115: ‘De miniaturen zijn minstens door drie handen uitgevoerd. De samenhang
met andere handschriften en kunstwerken laat toe te stellen dat ze in Brugge werkzaam waren,
kort na 1400.’ Daartegenover de conclusie van De Hommel-Steenbakkers, 261: ‘Het dialectonderzoek
wees uit dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat de kopiisten in Brugge actief waren,